984501854

kich; znajomość wybranych pozycji z literatury pięknej ułatwia odkrycie sensów biblijnych.

Interdyscyplinarny charakter pracy uzasadniony jest sposobem potraktowania materiału biblijnego przez autora Jezusa z Nazarethu. Tetralogia stanowi literacki komentarz do Biblii, gdyż zawiera wiele objaśnień trudnych do zrozumienia dla odbiorcy tego dzieła⁷³. Brandstaetter dokonał w niej syntezy rozległej kultury biblijnej i niezwykłego zamysłu artystycznego. Maria Jasińska dostrzegła ten walor powieści, pisząc: „obecność nawet śmiałej wyraźnej fikcji w wypadku jej oczywistej rozpoznawalności, przy należytej motywacji artystycznej nie niszczy prawdy poetyckiej, w znaczeniu sugestywności, jak tego dowiodła powieść Jezus z Nazarethu”⁷*. Jej autor, pracując czternaście lat nad Jezusem z Nazarethu, nie tylko stawiał sobie cele artysty powieściopisarza, lecz równocześnie pragnął swoim czytelnikom przybliżyć treści biblijne. Wyjaśnienia dotyczące zagadnień historycznych, psychologicznych, judaistycznych i teologicznych współistnieją w powieści, dopełniają się wzajemnie i tworzą spójną całość. Przyjęta perspektywa decyduje o tym, że powieść jest jednocześnie interesującym tekstem teologicznym.

Mówiąc o swoistym charakterze powieściowego komentarza do Biblii, warto podkreślić, że jest ona dla autora przede wszyst-

ⁿ Por. Tk. [T. Kostkiewiczowa], Komentarz, [w:] STL, $. 251. Autorka podaje 5 podstawowych wyznaczników komentarza: 1) wyjaśnienia form językowych, które mogą nastręczać trudności w odbiorze (np. archaizmów, regionalizmów, indywidualnych właściwości języka autora); 2) niezbędne do zrozumienia tekstu informacje rzeczowe o zdarzeniach, postaciach historycznych, mitologicznych i literackich, nazwach geograficznych oraz realiach z zakresu kultury umysłowej i materialnej; 3) rozwiązanie znajdujących się w tekście aluzji do2darzeń 1 postaci historycznych oraz innych utworów lit.; 4) wyjaśnienie miejsc tekstu niezrozumiałych bez znajomości problematyki specjalnej, np. filozoficznej, technicznej icp.: 5) wskazanie fragmentów tekstu niezrozumiałych, których komentator wyjaśnić nic potrafi. Czytając powieść Brandstaettera, można dostrzec wszystkie wymienione wyznaczniki komentarza.

⁷⁴ M. J a s i ń s k a. Powieść biograficzna, [w:] ta ż. Zagadnienia biografii literackiej. Geneza i podstawowe gatunki dwudziestowiecznej beletrystyki biograficznej, Warszawa 1970, s. 191.

23