984502145

WIADOMOŚCI BIBLIOGRAFICZNE. 319

za pomocą odpowiedniej literatury, synagoga postępowa, wychowanie religijne a wreszcie zreformowanie życia i zwyczajów domowych i publicznych. P. S. nie szczędzi współwiercom swoim gorzkiej prawdy, ale karci w ostrych wyrazach ich „fanatyzm religijny, ich chasydyzm, roztaczający coraz szersze kręgi ciemnoty, przykuwający ciemne masy do zbutwiałych, wstrętnych nawet form wychowania i życia, przez co potęguje w nich coraz bardziej mętne pojęcia etyczno-społeczne... —Uwagi autora świadczą wymownie o jego miłości mas żydowskich; dla tego tym smutniejsze robi wrażenie to, co p. S. we wstępie pisze o stosunku żydów do współobywateli chrześcian, których wszystkich podciąga pod jedno miano antise-mitów, pragnących wytępienia żydów, bo obok żarliwej kohorty takich doktrynerów są jeszcze poważne zastępy chrześcian, które w imieniu dobra publicznego nawołują Żydów, aby się ze swoich wad tradycyjnych otrząsnęli i na tytuł prawdziwych obywateli kraju zasłużyli. Broszura p. S. ma największe znaczenie dla Żydów, bo jest dobrze pomyślanym programem działalności dla inteligencyi żydowskiej; ale nie jest bez korzyści także i dla wszystkich tych, co się sprawą żydowską poważnie zajmują, bo w rozbiorze krytycznym ukazuje życie, urządzenia i instytucye żydowskie w danej chwili. Język i styl nie jest zawsze poprawny; wykład zaś przedmiotu systematyczny.

t