984502253

166 ROBOTNICY PRZEMYSŁOWI

dy, nie miały w starożytności znaczenia wielkiego i stan rzemieślniczy nie tworzył warstwy społecznej poważanej i wpływowej. "W przedsiębiorstwach byli zajęci nie wolni robotnicy dzienni, ale niewolnicy, nawet kierownictwo wielkiemi przedsiębiorstwami przemysłowemi było w rękach niewolników albo uwolnionych z niewoli; właścicielami tych przedsiębiorstw byli wielcy posiadacze ziemscy i kapitaliści.

Podczas wieków średnich tylko w powstających i rozwijających się miastach zaczęły rzemiosła nabierać charakteru zajęcia wolnego i ludność rzemieślnicza zaczęła tworzyć klasę wolną społeczności. Ludność tę tworzyli majstrowie, towarzysze (czeladnicy) i uczniowie różnych pojedynczych rzemiosł. Powstały cechy rzemieślnicze, których jednym z głównych trosk było zapobiegać u-tworzeniu się wielkiego przemysłu. Podczas całego okresu istnienia cechów panowali majstrowie nad czeladzią i uczniami i ostatni byli podwładnymi cechów i majstrów. Czeladników była początkowo ilość nie wielka i każdy z nich mógł mieć nadzieję zostania z czasem majstrem. Kiedy z biegiem czasu wy rod ziły się cechy i liczba czeladników ciągle wzrastała, tylko mała ich liczba mogła mieć nadzieję zostania z czasem majstrami i takimi byli zwykle synowie majstrów, albo czeladnicy, którzy ożenili się z córką majstra, albo wdową po nim. W skutek tych okoliczności zaczęli czeladnicy już od XV w. tworzyć osobną klasę, której interesa często były w sprzeczności z interesami panów majstrów. Wytworzył się antagonizm interesów, którego następstwem były bezrobocia czeladników i ich gwałtowne wystąpienia przeciwko majstrom. Cały 18 wiek był widownią takich bezroboć czeladniczych. Kiedy następnie w 17 i w 18 wieku, w miejscu dawnego państwa opiekuńczo-biurokratycznego, zaczęło rozpowszechniać się pojęcie państwa prawnego, pojawiły się żądania swobody zajęcia przemysłowego. Pierwsi fizyokraci we Prancyi zaczęli wygłaszać zasadę, że każdy człowiek ma prawo naturalne do zastosowania swobodnego pracy swych rąk i żądać swobody zajęć w interesie postępu przemysłowego, a mianowicie w celu rozwoju wielkiego przemysłu. Tę swobodę urzeczywistniła rewolucya fran-cuzka w 17D1 r.

Rozwój nowoczesny przemysłu fabrycznego z zastosowaniem machin, przy ogromnych rozmiarach podziału pracy i przy przewadze produkcyi na wielką skalę, powołał do życia nie tylko liczną zwiększającą się w olbrzymich rozmiarach klasę robotniczą, ale zmienił także zupełnie położenie tej klasy.

Znalazły zastosowanie w przemyśle siły zupełnie dawniej mu nie znane, albo małego dotąd użytku, zaczęto w fabrykach używać do pracy, dzieci wyrostków i kobiet i tańsza ich praca zaczęła zastępować i usuwać pracę droższą dorosłych robotników płci męz-kiej. Państwo w interesie fabrykantów dozwoliło swobodnego zajęcia sił roboczych i uchwaliło swobodę kontraktu najmu, alo tę swo-