9914714069

63

Wśród przyjaciół

Historyk ze Skopia

Profesor Stojan Kiselinovski ze Skopia w Republice Macedonii jest specjalistą w dziedzinie kultury, historii narodów i języków bałkańskich w Uniwersytecie Świętych Cyryla i Metodego. Zainteresowania macedońskiego historyka koncentrują się głównie wokół historii Macedonii greckiej (Egejskiej), skąd pochodzi, a jego prace zajmują szczególne miejsce w historiografii. Bada on i opisuje procesy etniczne i językowe zachodzące na tym terytorium. Napisał m. in.: Gretkata kolonim-cija ito Egejska Makedonija (1913-1940)\ KPG i makedonskoto nacionalno prasanje (1918--1940)\ Egejskiot del na Makedonija (1913--1989). W roku 1988 opublikował monografię na temat sytuacji języka macedońskiego na Bałkanach w latach 1931-1987. Kiselinov-ski jest badaczem prezentującym nowe ujęcia i przełamującym stereotypy narosłe w' historii tego słowiańskiego narodu wtedy, gdy Republika Macedonii znajdowała się w ścisłej zależności od Belgradu.

Profesor Kiselinovski w Republice Macedonii mieszka od 1973 r. Kształcił się i wychowywał w Rumunii, gdzie znalazł się jako emigrant polityczny po wojnie domowej w Grecji — stąd też jego Historia Rumunii (1996). Pracę naukową łączy z twórczością literacką — jest autorem dwóch tomików aforyzmów i wierszy.

Podczas pobytu w Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej AP w roku akademickim 1998-1999 prof. Kiselinowski wygłosił wykład na temat rozwoju języka macedońskiego w latach 1913-1995, który wywołał duże zainteresowanie pracowników Instytutu.

Status języka macedońskiego (nb. pod wielu względami — zwłaszcza leksykalnym — zaskakująco podobnego do polszczyzny) był silnie uwarunkowany przez realia historyczne. Prof. Kiselinovski mówił o jego pozycji w Macedonii Wardarskiej (serbskiej, później jugosłowiańskiej), porównywalnej z rangą języka serbskiego. Wyjaśniał również, jakie

okoliczności dziejowe przesądziły o tym, że w Macedonii Egejskiej (greckiej) z języka najszerzej używanego stał się językiem mniejszości, którym posługiwano się najczęściej w środowisku domowym. Wiele uwa-

4

gi nasz gość ze Skopia poświęcił

czynnikom histo- ___

rycznym, które decydowały o utrzymaniu tradycyjnej pozycji macedońskiego w Macedonii Piryńskiej.

Wykład przybliżył nam obraz walki, jaką toczyli Macedończycy w^r obronie swego języka, chcąc uzyskać dla niego status oficjalnego języka Macedonii — profesor Kiselinovski opowiadał o przypadającym na okres międzywojenny rozwoju narodowej literatury i teatru, charakteryzował też doniosłą rolę języka macedońskiego w ówczesnym nielegalnym życiu politycznym Podawał przykłady świadczące o rosnącym znaczeniu macedońskiego podczas II wojny światowej, kiedy był on używany coraz powszechniej w cerkwi, w^r narodowej pieśni, a także w czasopiśmiennictwie i nauczaniu szkolnym.

Sporo miejsca zajęły w wykładzie powojenne dzieje języka macedońskiego: awans do rangi języka oficjalnego w stanowiącej część federacji jugosłowiańskiej Republice Macedonii, a także zmienne losy w Macedonii Piryńskiej i Egejskiej, gdzie takie okoliczności, jak skutki wojny domowej w Grecji oraz zniesienie autonomii kulturalnej w Macedonii Piryńskiej spowodowały, że zaczął on tracić stopniowo swój wcześniejszy status. Dzisiaj rozwija się w Republice Macedonii, która odgrywa kulturalną — piemoncką — rolę dla wszystkich Macedończyków.

Maciej Kawka