984501752

NAJRRATOR-PSYCHOLOG

Tę kategorię narratora można wyodrębnić na zasadzie nieco innej niż poprzednie. Wiedza narratora-psychologa zasadza się na znajomości antropologii biblijnej, czerpie on z wiedzy judaisty i niekiedy wchodzi w dialog z wiedzą teologiczną. Opowiadający psycholog wiele miejsca poświęca prezentacji myśli, pragnień i uczuć postaci powieściowych, uzyskując w ten sposób pogłębienie psychologicznej motywacji wydarzeń i bogatsze wizerunki postaci. Narrator-psycholog czerpiący z wiedzy judaisty odsłania pewne cechy mentalności Izraelitów żyjących w czasach Jezusa. Barwnie nakreśla świat przeżyć nie tylko jednostek, lecz także całych grup. Niektóre fragmenty powieści rozwijające wybrane perykopy ewangeliczne służą prezentacji sposobu myślenia przedstawicieli Sanhedrynu, apostołów, tłumu słuchaczy.

Wiele miejsca w powieści zajmuje opis przeżyć psychicznych bohaterów oraz wskazanie na ich wewnętrzne motywacje. Opowiadający wykorzystuje wówczas, jak narrator powieści psychologicznej, mowę pozornie zależną i przedstawia stanowisko bohatera, zachowując ekspresywno-impresywne cechy jego wypowiedzeń⁶². Do relacji narratora przenikają wtedy urywane zdania, równoważniki zdań wskazujące na wysoki stopień zaangażowania emocjonalnego. Dzięki mowie pozornie zależnej w wypowiedzi narracyjnej pojawia się punkt widzenia bohatera, co sprawia, że czytelnik ma wrażenie wiarygodności opisanych przeżyć psychicznych⁶³.

Przykłady mowy pozornie zależnej i wewnętrznej motywacji zdarzeń pojawiają się w odniesieniu do bohatera tytułowego, a także wobec bardzo wielu postaci drugorzędnych i niektórych epizodycznych. Jako przykład może posłużyć próba wniknięcia

⁶² Por. A. S o b o I c w s k a, Polska proza psychologiczna i1945-1950), Wrocław 1979, s. 15.

^M Por. A. Martuszcwska, Poetyka polskiej powieści dojrzałego realizmu (1876-1895), Wrocław 1977, s. 147.

128