984501764

Sposoby

ujawniania się narratora

TYPY DYGRESJI NARRACYJNYCH

W tetralogii jest bardzo wiele sygnałów, poprzez które ujawnia się obecność „ja opowiadającego’". Powieść zasadniczo jest utrzymana w toku narracji auktorialnej, trzecioosobowcj, lecz niekiedy narrator - zwracając się do czytelnika - wykorzystuje pierwszoosobową formę wypowiedzi. Ujawnia on wówczas wyraźnie fakt opowiadania, a jednocześnie zmniejsza dystans wobec czytelnika.

Za pomocą różnego rodzaju dygresji ujawnia sw'ą obecność narrator-kreator świata przedstawionego. Mają one najczęściej charakter komentarza narratora-judaisty. Wyjaśniają niektóre zagadnienia dotyczące mentalności bądź zwyczajów żydowskich. Narrator także wykorzystuje poetykę gawędy⁷⁸, bardzo wyraźnie przerywając tok opowiadania i wprost informując o tym czytelnika:

W tym miejscu musimy uczynić dygresję o czasie. Będzie ona krótka, ale ważna, gdyż pozwoli nam zrozumieć wiele zdarzeń z życia Jezusa. Związek Izraela z Prawiecznym wyraził się za pomocą pojmowania czasu [...] fpodkr. moje-A.S.) (I-II, 252).

Po tak zarysowanym wprowadzeniu narrator w obszernej dygresji wyjaśnia, w czym przejawiało się swoiste połączenie czasu i relacji wobec Jahwe. Warto zauważyć, że określa Boga imieniem „Prawieczny”, gdyż ono bezpośrednio nawiązuje do zagadnień temporalnych. Uświadamia też czytelnikom, iż w gramatyce hebrajskiej istnieją tylko dwa czasy: przeszły i przyszły, zaś czynność teraźniejszą określa się, używając imiesłowm połączo-

⁷⁸ Por. Nowela, opowiadanie, gawęda. Interpretacje małych form narracyjnych, red. K. Barcoszyński, M. Jasińska-Wojtkowska, S. Sawicki, Warszawa 1974.

139