Wzrastanie
w modlitwie
Seria ABC MISTYKI  ORAR
pod redakcjÄ… o. Aleksandra Szczukieckiego OCD
Dotychczas ukazały się:
1. Pierwsze kroki na modlitwie (2008)
2. Modlitwa w ciszy z ojcem MariÄ… Eugeniuszem
od DzieciÄ…tka Jezus (2008)
3. Modlitwa nieustanna (2008)
Wzrastanie
Wzrastanie
Wzrastanie
Wzrastanie
w modlitwie
w modlitwie
w modlitwie
w modlitwie
FLOS CARMELI
POZNAC
2009
© Copyright for the Polish edition by
FLOS CARMELI, 2009  wydanie I
Tytuł oryginału
Fichas de Oracion, Monte Carmelo, Burgos 1998
TÅ‚umaczenie
Marek Kępiński OCD, Antoni Rachmajda OCD
Imprimi potest
Roman Jan Hernoga OCD, Prowincjał
Warszawa dn. 20.11.2008 r.; L. dz. 331/P/2008
Wydawca
FLOS CARMELI
ul. Działowa 25, 61-747 Poznań
tel.: [phone]; fax: [phone]
[e-mail]
www.floscarmeli.poznan.pl
ISBN: 978-83-88570-63-6
Spis treści
Rozdział 1. Doświadczenie modlitwy św. Teresy od Jezusa.....9
Dlaczego przywoływać osobistą historię
Teresy od Jezusa? ..................................................................9
Etapy na drodze modlitwy................................................. 10
Pierwsze wspomnienie:  tak modliłam się, gdy byłam
dzieckiem ........................................................................... 14
Wskazówki do rozwa\
ań................................................... 17
Rozdział 2. Modlitwa trudna.............................................................19
Początkowa gorliwość ....................................................... 21
Wielkie przeszkody ............................................................ 21
Pora\
ka ................................................................................. 24
Nieustanne zmaganie siÄ™ ................................................... 25
Wskazówki do rozwa\
ań................................................... 28
Rozdział 3. Modlitwa dojrzała. Kontemplacja...........................29
Trzeci etap: modlitwa mistyczna Teresy ........................ 29
Końcowa synteza: sens terezjańskiego opowiadania .. 32
Wskazówki do rozwa\
ań................................................... 34
Rozdział 4. Przygotowanie, etapy i cele modlitwy.....................39
Przygotowanie modlitwy................................................... 41
Etapy: rozwój modlitwy .................................................... 47
Cele  dokÄ…d prowadzi droga modlitwy......................... 51
Wskazówki do rozwa\
ań................................................... 52
Rozdział 5. Charakterystyka modlitwy terezjańskiej..............55
Modlitwa terezjańska rodzi się z przyjaz
ni..................... 56
Jest dynamiczna .................................................................. 57
Opiera siÄ™ na SÅ‚owie Bo\
ym............................................. 59
Jest chrystocentryczna........................................................ 60
Jest apostolska i eklezjalna................................................ 61
5
Wzrastanie w modlitwie
Zmierza ku kontemplacji................................................... 62
Jest dobra dla grupy............................................................ 64
Jest drogÄ….............................................................................. 64
Wskazówki do rozwa\
ań................................................... 65
Rozdział 6. Modlitwa w grupie.........................................................69
Na wzór wspólnoty z Dziejów Apostolskich.................. 69
Czym jest modlitwa w grupie?......................................... 70
Charakterystyka modlitwy w grupie................................ 71
Horyzonty i mo\
liwości modlitwy w grupie.................. 74
Teresa od Jezusa
wzorem modlitwy w grupie.............................................. 75
Rozdział 7. Być człowiekiem, aby się modlić..............................77
Znaczenie naszych ludzkich postaw
dla modlitwy........................................................................ 77
A
aska bazuje na naturze..................................................... 78
Zamiast mówić o modlitwie,
pomówmy o tym, który się modli.................................... 79
Oczyszczenie naszego serca.............................................. 81
Wskazówki do modlitwy osobistej.................................. 81
Rozdział 8.  Portret modlącej się osoby......................................87
W relacji z Bogiem............................................................. 88
W relacji z bliz
nimi............................................................. 89
W relacji ze światem .......................................................... 91
W relacji ze samym sobÄ…................................................... 93
Wskazówki dla modlitwy osobistej................................. 94
Rozdział 9. Człowiek zdolny do przyjaz
ni z Bogiem...............95
TwarzÄ… w twarz................................................................... 95
Bóg uni\
ony......................................................................... 97
Jak przybli\
yć się do Chrystusa?...................................... 97
SÅ‚uchajÄ…c SÅ‚owa.................................................................. 99
Zadania osoby modlÄ…cej siÄ™............................................101
6
Rozdział 10. Człowiek i jego bliz
ni..................................................103
Miłość  przyjaz
Å„..............................................................104
Przybli\
enie tajemnicy Boga ..........................................106
Kondycja człowieka.........................................................107
Człowiek i społeczeństwo...............................................109
Rozdział 11. Zasadnicze postawy.....................................................111
Wzajemne przyjęcie członków wspólnoty...................111
Zało\
enia co do dobrego przyjęcia ................................112
Akceptacja «wszystkiego we mnie..............................114
Przyjęcie.............................................................................115
Wskazówki na cały tydzień.............................................117
Rozdział 12. Przemiany społeczne a modlitwa..........................121
Przemiany dotknęły równie\
modlitwÄ™ ........................121
Nowy obraz Boga.............................................................122
Nowy obraz człowieka ....................................................123
Nowy obraz świata...........................................................123
Modlitwa wobec dzisiejszych zmian.............................124
Wskazówki dla osobistej modlitwy...............................127
Rozdział 13. Modlić się ciałem ..........................................................135
Nasze ciało  protagonista,
z którym winniśmy się liczyć .........................................135
Postawa modlitewna.........................................................136
Gesty...................................................................................139
Rozdział 14. Tajemnica Boga ............................................................141
Czy Bóg jest trudny?........................................................142
y
ródła wielkich trudności................................................142
Co mamy czynić?.............................................................145
Inne mo\
liwości................................................................146
Czy Bóg odpowiada?.......................................................148
7
Wzrastanie w modlitwie
Zastosowane skróty:
" skróty biblijne za Biblią Tysiąclecia
" dzieł św. Teresy od Jezusa:
Dd  Droga doskonałości
F  Księga fundacji
M  Zamek wewnętrzny, Mieszkania
W  Wołanie duszy do Boga
ś  Księga mojego \
ycia
" dzieł św. Jana od Krzy\
a:
Dg  Droga na Górę Karmel
LJ  Listy
Nc  Noc ciemna
Pd  Pieśń duchowa
Pm  Płomień miłości
S  Słowa światła i miłości
" pozostałe skróty:
KK  Konstytucja dogmatyczna o Kościele
Lumen gentium Soboru Watykańskiego II
8
Rozdział 1.
Doświadczenie modlitwy
św. Teresy od Jezusa
Dlaczego przywoływać osobistą historię
Teresy od Jezusa?
Z ró\
nych przyczyn ściśle pedagogicznych:
poniewa\
jej doświadczenie jest wa\
nÄ… lekcjÄ…
chrześcijańskiej modlitwy; poniewa\
została ona
opowiedziana przez nią samą w sposób  zaraz
-
liwy , prowokujący i zachęcający; poniewa\
ona
sama jest przekonana, \
e jej doświadczenie
modlitwy jest punktem wyjścia całej stworzonej
przez niÄ… pedagogiki modlitwy.
9
Wzrastanie w modlitwie
Święta Teresa jest ewangelistką modlitwy.
Zwiastuje ją jako dobrą nowinę. Nie mówi o niej
na poziomie teoretycznym, jak o problemie
teologicznym czy technice jogi. Modlitwa jest
wydarzeniem łaski, które przydarzyło się Te-
resie i odmieniło jej \
ycie. Święta jest przeko-
nana, \
e relacja przyjaz
ni z Chrystusem jest wyda-
rzeniem zbawczym dla ka\
dego, kto siÄ™ modli.
Opowiadając je, przekazuje swoje doświad-
czenia. Jest to wzywanie na wzór ewangelicz-
ź%
J 1,38-39
nego przyjdz
cie i zobaczcie . A kto jej nie rozpoczÄ…Å‚,
na miłość Pana błagam go, niechaj nie pozbawia
się takiego dobra [& ] mam nadzieję w miłosierdziu
Boga, gdy\
nikt nie obrał Go za przyjaciela, [komu
ź%
Å› 8,5
by On nie odpłacił] .
Etapy na drodze modlitwy
Teresa od Jezusa opowiadała wielokrotnie
historiÄ™ swej przyjaz
ni z Bogiem  historiÄ™ mod-
litwy. W swoich relacjach (Sprawozdania, Księga
\
ycia, Zamek wewnętrzny) rozró\
niła wyraz
nie dwa
poziomy: poziom głębokiego doświadczenia 
10
Doświadczenie modlitwy św. Teresy od Jezusa
doświadczenia Boga  i poziom doświadczeń
epizodycznych, które znaczą jej drogę.
Doświadczenie głębokie ma w sobie coś nie-
mo\
liwego do wypowiedzenia. Jest to sam fakt
relacji Teresy z Bogiem, zainicjowanej przez
Niego; relacji, która powoli i delikatnie przenika
\
ycie Teresy, a w końcu przeobra\
a je i budzi
w niej wątpliwości, czy to ona sama \
yje, czy
raczej Chrystus \
yje w niej. Niewątpliwie właśnie
z tej głębi czerpią moc słowa, którymi Święta
opowiada nam doświadczenia wyznaczające
drogÄ™ jej modlitwy.
Te doświadczenia są dla nas o wiele bardziej
dostępne: mają w sobie coś wzorcowego, co
sprawia, \
e przypominajÄ… wzloty i upadki naszej
modlitwy. W ogólnym zarysie, sama Teresa
naszkicowała schemat historii swej modlitwy
w trzech du\
ych etapach:
" modlitwa dziecięca;
" modlitwa z czasów, gdy miała 20-30 lat;
11
Wzrastanie w modlitwie
" etap końcowy, modlitwa Teresy 40-60-
letniej (Święta  nawróciła się około 40.
roku \
ycia, a zmarła w wieku lat 67).
Wspomniane trzy etapy święta charaktery-
zuje następująco:
" w Teresie-dziecku rodzi siÄ™ modlitwa spon-
taniczna i otwarta, niemal kontemplacyjna
i prozelicka;
" jako osoba dorosła, będąc ju\
zakonnicÄ…,
po kryzysie wieku dojrzewania i młodości,
Teresa doświadcza cię\
kiej walki trudnej
modlitwy, pełnej wzlotów i upadków, stawia
sobie ascetyczne wymagania;
" w końcu, dzięki decydującemu faktowi
nawrócenia i całkowitemu oddaniu się
Chrystusowi, władzę nad Świętą uzyskuje
modlitwa, która staje się siłą nadrzędną
wobec niej, koniecznÄ… i nieuniknionÄ…;
Duch Święty modli się w Teresie  jest to
czas modlitwy mistycznej.
12
Doświadczenie modlitwy św. Teresy od Jezusa
Przejście przez owe trzy tak odmienne etapy
(czas modlitwy Å‚atwej, czas modlitwy trudnej
i czas modlitwy nieodzownej  jak oddychanie
albo jak słońce) wyznacza drogę duchowego
rozwoju Teresy i, w pewien sposób, ukazuje
proces ka\
dej chrześcijańskiej modlitwy.
W duszy dziecka, jeśli nie ma ku temu
przeszkód, toruje sobie przejście świadomość
Boga, która otwiera się i rozprzestrzenia w mod-
litwie. W młodości, wcześniej czy póz
niej, mod-
litwa i modlÄ…cy przechodzÄ…, podobnie jak Te-
resa, przez kryzys zwiÄ…zany z dojrzewaniem;
wówczas potrzebne jest wypróbowanie i oczysz-
czenie w tyglu trudności i upokorzeń (tak jak
w przypadku Teresy) lub poprzez pustyniÄ™,
oschłość serca i ciemność wiary. Wszystko to
pozwala dotrzeć do pełni chrześcijańskiej mod-
litwy.
W przypadku Teresy owe trzy etapy nie
następowały po sobie z  nale\
ytą ciągłością.
Między pierwszą i drugą fazą, między czasem
dojrzewania i pierwszymi latami młodzieńczymi,
13
Wzrastanie w modlitwie
pojawia się szczelina. Inne pęknięcie nastąpiło
póz
niej, w  latach trudnych : wątpliwości,
przerwy w modlitwie, a nawet jej porzucenie.
Jednak zarówno za pierwszym, jak i za drugim
razem Teresa zdołała odzyskać ten rodzaj reli-
gijnego oddechu, jakim jest modlitwa, by móc
\
yć dalej.
Krok po kroku, prześledz
my jej opowia-
danie o tych trzech momentach: modlitwie
dziecka w rodzinnym domu, modlitwie młodej
zakonnicy w klasztorze i modlitwie w duchu
i w prawdzie, z głębi doświadczenia Boga.
Pierwsze wspomnienie:
 tak modliłam się, gdy byłam dzieckiem
Mając 50 lat, Teresa powraca pamięcią do
swego dzieciństwa. Spośród wspomnień, które
w niej przetrwały, jedno ma szczególny cha-
rakter: Przykład ojca, razem z troską naszej mamy
o zachęcanie nas do modlitwy i nabo\
eństwa do Naszej
Pani i niektórych świętych, zaczął przebudzać mnie
 jak mi się zdaje  w wieku sześciu lub siedmiu lat.
14
Doświadczenie modlitwy św. Teresy od Jezusa
Pomagało mi w tym i to, \
e u moich rodziców nie
widziałam akceptacji dla niczego innego jak tylko dla
ź%
Å› 1,1
prawości& .
Na to przebudzenie wpłynęły lektury. Te-
resa sama przyznaje, \
e w tym okresie dzieciństwa
ź%
odcisnęła się we mnie droga prawdy . Prawda od- ś 1,4
kryta w świetle dzieciństwa to po prostu fakt, i\

są rzeczy, które przemijają zupełnie, i takie,
które trwają wiecznie. Te dwa obrazy: tego, co
przemijajÄ…ce i tego, co nieprzemijajÄ…ce, zniewa-
lajÄ… wyobraz
niÄ™ i duszÄ™ Teresy-dziecka w roz-
mowach z nieco od niej starszym Rodrygiem.
Po obrazie następuje pragnienie, dotknięcie
przez transcendencję, zapoczątkowanie całko-
wicie dziecięcego doświadczenia religijnego:
chęci zobaczenia Boga, by cieszyć się Nim, i peł-
nego typowo dziecięcej zaborczości pragnienia,
by to widzenie zapewnić sobie na zawsze.
W punkcie przecięcia tych obrazów i uczuć
rodzi siÄ™, bez specjalnej nauki, pierwsza osobista
modlitwa Teresy. Jednak czym innym jest mod-
litwa, a czym innym zatrzymanie się w osłu-
15
Wzrastanie w modlitwie
pieniu przed prawdÄ…. Teresa opowiada o tym
jakby za pomocą trzech pociągnięć pędzla, od-
malowanych w trzech czasownikach typowych
dla jej narracji:  zdumiewało nas , słowo odda-
jące zadziwienie, które przenika duszę;  roz-
smakowywaliśmy się , termin wyra\
ajÄ…cy we-
wnętrzne delektowanie się; i  odcisnęła się cza-
sownik odniesiony do prawdy, która głęboko
ich przeniknęła, podobnie jak w duszę dziecka
głęboko wnikają radość czy lęk, jakaś melodia
czy spojrzenie. Posłuchajmy słów Teresy: W tym
co czytaliśmy zdumiewało nas stwierdzenie, \
e kara
i chwała są na zawsze. Często zdarzało nam się
spędzać wiele czasu rozprawiając o tym i z przyjem-
nością powtarzaliśmy po wiele razy: na zawsze, na
zawsze! Pan zechciał, aby dzięki wypowiadaniu tego
przez dłu\
szy czas, w tym okresie dzieciństwa odcis-
ź%
Å› 1,4
nęła się we mnie droga prawdy .
Tak wyglądała modlitwa Teresy-dziecka. Nie
wiemy, jak długo trwała, z pewnością jednak
nie dłu\
ej ni\
do pierwszych momentów doj-
rzewania. Dokładnie wraz z wejściem w ten
16
Doświadczenie modlitwy św. Teresy od Jezusa
okres przychodzi na TeresÄ™ pierwsze wielkie
traumatyczne wydarzenie w jej \
yciu  utrata
matki. Ona sama opowiada, z jakÄ… spontanicz-
nością zwróciła się wówczas do Maryi Dziewicy:
i ze łzami błagałam Ją, aby była moją Matką. Wy-
daje mi siÄ™, \
e choć dokonało się to z dziecięcą naiw-
ź%
Å› 1,7
nością, to jednak było skuteczne .
Wskazówki do rozwa\
ań
1. Podejmij medytacyjnÄ… lekturÄ™ pier-
wszego rozdziału Księgi \
ycia św. Teresy. W tym
świetle spójrz na własne \
ycie. Zwróć uwagę
na podobieństwa i ró\
nice w tym, co dotyczy
formacji i religijnych doświadczeń.
2. W podobny sposób rozwa\
drugi roz-
dział Księgi \
ycia.
3. Przeczytaj trzeci rozdział Księgi \
ycia i po-
staraj się zrekonstruować swoją małą  historię
przyjaz
ni z Bogiem .
17
Wzrastanie w modlitwie
4. Zatrzymaj siÄ™ dzisiaj nad pytaniem:
w jakim stopniu  doświadczenie Boga jest
moim udziałem?
5. Rozmyślaj nad drogą modlitwy, jaką
przebyła św. Teresa, nad trudnościami i wielo-
letnim zmaganiem się ze słabością i niewier-
nością. Z pomocą Pana podejmij postanowienie
pójścia jej śladami.
6. Przeczytaj kolejny rozdział Księgi \
ycia,
odkrywaj w opowiadaniu św. Teresy to, co do-
tyczy Ciebie i Twojej relacji z Bogiem.
7. Kontynuuj codziennÄ… lekturÄ™ Autobio-
grafii św. Teresy od Jezusa.
18
Rozdział 2.
Modlitwa trudna
Teresa kontynuuje opowiadanie. Nie do-
świadczyła  szalonego czasu dojrzewania ani
tak\
e nieuporządkowanego oddania się złym na-
wykom w pierwszych latach młodości. Coś z jej
duszy jednak niezauwa\
alnie zostało stracone:
umknęła prawda z czasów dzieciństwa. Kiedy przy-
szedł czas wielkich wyborów, stojąc twarzą
w twarz z \
yciem, musiała heroicznie zmagać
siÄ™ z alternatywÄ…: \
ycie mał\
eńskie czy zakonne.
Ucieczkę z domu i porzucenie ojca, by wstąpić
do klasztoru Wcielenia, przypłaciła stanem krań-
cowego wyczerpania: gdy wyszłam z domu mojego
19
Wzrastanie w modlitwie
ojca, doświadczyłam takiego odczucia, \
e nie sÄ…dzÄ™,
aby w chwili śmierci mogło być ono silniejsze. Zda-
wało mi się, \
e ka\
da z moich kości oddzielała się
ź%
Å› 4,1
w swojÄ… stronÄ™ .
W zaciszu klasztoru kontemplacyjnego po-
wraca do modlitwy osobistej. Dokonuje siÄ™ to
jednak w klimacie choroby, która wyczerpuje
siły Teresy.
Oto jak Teresa wspomina ów nowy etap:
" rozpoczyna się on krótkotrwałym wybu-
chem gorliwości;
" nadchodzą wielkie trudności i oschłości;
" a\
do upokarzającego doświadczenia nie-
powodzeń;
" wreszcie Teresa na nowo podejmuje swojÄ…
modlitwÄ™ jako pokorna, zdeterminowana
i wytrwała bojowniczka ducha.
Prześledz
my z niÄ…, krok po kroku, te okresy.
20
Modlitwa trudna
Początkowa gorliwość
W Teresie wybucha siła transcendencji,
chwilami modlitwy, które biorą w posiadanie
ź%
cały jej byt, a\
do zjednoczenia władz . Przyczy- ś 4,7
niają się do tego pomyślne zwykłe okoliczności:
jej zapał nowicjuszki i czystość \
ycia, szczęście
spotkania ze znakomitÄ… ksiÄ…\
kÄ… o modlitwie, za-
tytułowaną Trzecie abecadło duchowe, rodzajem
elementarza dla ludzi podejmujÄ…cych modlitwÄ™
myślną, i wreszcie kontakt z człowiekiem mo-
dlitwy, don Pedrem, wujem Teresy, który zdołał
wywołać odzew w duszy Teresy.
Wielkie przeszkody
Don Pedro oddala siÄ™ i zamyka w klasztorze
hieronimitów. Teresa, zło\
ona chorobÄ…, \
yje
w zamęcie klasztornej infirmerii, bez samot-
ności, bez milczenia i bez duchowej pomocy
innych. Zaczyna doświadczać, \
e  modlenie siÄ™
jest trudne i \
e wierność modlitwie wymaga
odwagi, jedności tego, czym \
yjemy, z tym, co
21
Wzrastanie w modlitwie
myślimy  prawdy wewnętrznej. Doświadcza fali
trudności, a\
do całkowitego wyniszczenia. Oto
niektóre z nich, opowiedziane przez nią samą:
Trudność pedagogiczna lub formacyjna. Teresa
nie ma nikogo, kto by ją uczył. Jest zmuszona
ćwiczyć się bez mistrza czy przewodnika. Jedyną
pomocÄ… sÄ… dla niej ksiÄ…\
ki. Wielkim nieszczęściem
jest, gdy dusza jest sama pośród tak wielu niebezpie-
ź%
Å› 7,20
czeństw .
Trudność psychologiczna. Teresa czuje się ofiarą
nieładu wewnętrznego, szczególnie wyobraz
ni,
ź%
4 M 1,13
która nazywa \
egotką młyńską , a która rujnuje
ka\
dy plan lub próbę skupienia się.
Trudność dyskursywna. Teresa nie potrafi me-
dytować. Jest istotą afektywną, intuicyjną, kon-
templatywnÄ….
Trudność nieprzenikniona, pochodząca z sa-
mego \
ycia. To jej przeciętna forma \
ycia, która
nie wznosi ducha; przyjaz
nie, które powodują,
\
e Teresa wraca do kontaktów z dawnymi zna-
jomymi z zewnÄ…trz, spoza klasztoru; rytm \
ycia
22
Modlitwa trudna
w klasztornej celi& To wszystko stanowi deli-
katną pajęczynę, serię przyczyn, które uniemo\
-
liwiajÄ… jej \
ycie modlitwy. Teresa rozumie, \
e
modlitwa nie jest jakÄ…Å› praktykÄ…, ale wymiarem
\
ycia; \
e nie wystarcza chwila lektury czy samot-
ności. Modlitwa anga\
uje jÄ…, dotyczy osoby
i \
ycia. Święta czuje się  wykrwawiana przez
rodzaj głębokiego podziału: na zewnątrz, w jej
zachowaniu i stosunku do reguły zakonnej, nie
ma nic szczególnego, co mogliby jej wytknąć
przeło\
ona lub spowiednicy; ale wewnÄ…trz czuje
przynaglające teologalne wołanie, któremu ona
sama nieustannie się przeciwstawia i które
osłabia.
Stąd koncentracja na tej ostatniej trudności,
wewnętrzny i frustrujący wstyd, jasno wyra-
\
ony słowami: wstydzić się siebie samej przed
Bogiem: ju\
mi było wstyd ponownie zbli\
yć się do
Boga w tak szczególnej przyjaz
ni (tratar de oración),
ź%
jaką jest modlitewna relacja . Było to w rzeczy- ś 7,1
wistości uczucie zdradliwe, z pozoru szlachetne,
lecz w gruncie rzeczy niszczÄ…ce, siejÄ…ce znisz-
23
Wzrastanie w modlitwie
czenie pod pozorem wierności sobie i auten-
tyczności. Najstraszniejszym oszustwem, które demon
zdołał wmówić mi pod pozorem pokory, było, \
e widzÄ…c
siebie tak zagubioną, zaczęłam obawiać się prakty-
kowania modlitwy myślnej. I wydawało mi się, \
e le-
piej będzie postępować jak wiele innych sióstr  gdy\

będąc tak nielojalną, nale\
ałam do najgorszych 
i odmawiać jedynie to, do czego byłam zobowiązana
i tylko ustnie  gdy\
nie powinna  tak myślałam 
praktykować modlitwy myślnej i tak bliskiej relacji
z Bogiem ta, która zasługiwała na przestawanie z de-
monami  i \
e oszukiwałam innych ludzi, poniewa\

ź%
Å› 7,1
na zewnątrz zachowywałam pozory dobra . Jaka\
to
głupota uciekać od światła, aby potykać się nieus-
tannie! JakÄ…\
pokorę, tak bardzo zarozumiałą, wma-
wiał we mnie demon& Taki  wydaje mi się  był
ź%
Å› 19,10-11
początek pokusy, którą demon kusił Judasza . Teresa
staczała się w kierunku totalnej pora\
ki.
Pora\
ka
Był to rodzaj klęski chwilowej i prawdopo-
dobnie potrzebnej. Polegała ona na porzuceniu
24
Modlitwa trudna
modlitwy na okres całego roku. Towarzyszył
temu cały szereg czynników pogarszających
sytuację. Teresa zaprzestała modlitwy, choć
w głębi serca potrzebowała jej, tak jak oczy
potrzebują światła. Zaprzestała jej, jednocześnie
całkowitym przekonaniem wpajając ją z innym.
Zaprzestała modlitwy z własnego wyboru i na
własną odpowiedzialność, nie zdając z tego ni-
komu sprawy, znosząc to w samotności. A\
do
momentu, kiedy nie mogła ju\
dłu\
ej wytrzy-
mać i musiała wyznać wszystko swemu ojcu,
don Alonsowi: I powiedziałam mu, \
e ja ju\
nie
praktykuję modlitwy myślnej, ale nie podałam mu
prawdziwej przyczyny& A on, dzięki opinii, jaką
miał o mnie, oraz miłości, którą mnie darzył, we
ź%
Å› 7,11-13
wszystko to uwierzył, a nawet więcej, współczuł mi .
Nieustanne zmaganie siÄ™
Teresa walczy o to, by odzyskać porzuconą
modlitwę. Być mo\
e ten powrót był owocem
jej zwierzeń przed don Alonsem. Kiedy ojciec
umiera, Teresa nie opiera siÄ™ ju\
więcej, po-
25
Wzrastanie w modlitwie
wraca do codziennej modlitwy, pełna pokory
i gotowa do walki; cokolwiek by się działo.
OdtÄ…d ju\
nigdy nie porzuci modlitwy, ale ta
wierność będzie ją wiele kosztowała. Tyle \
e
teraz nie chodziło ju\
o wierność pewnej prak-
yce, ale o wierność Bogu, jej Panu.
Upłynęło dziesięć długich lat walki, od 28.
do 39. roku \
ycia Teresy; Å‚Ä…cznie z latami po-
przedzającymi klęskę: ponad osiemnaście upłynęło
mi na tej batalii i usiłowaniu jednoczesnego utrzymy-
ź%
Å› 8,3
wania relacji z Bogiem i ze światem . Jest to wojna
tak pełna udręki, \
e nie wiem, jak mogłam ją znieść
ź%
Å› 8,2
przez miesiÄ…c, a co dopiero przez tyle lat . [& ] bardzo
często  przez kilka lat  bardziej zajmowało mnie
pragnienie, aby skończyła się godzina, którą miałam
dla siebie na przebywanie na modlitwie, i wsłuchi-
wanie siÄ™, kiedy zegar wybije, ni\
inne dobre rzeczy;
i wiele razy o wiele chętniej podjęłabym się najcię\
szej
pokuty, która przyszłaby mi na myśl, zamiast skupienia
siÄ™ dla praktykowania modlitwy. I nie ma wÄ…tpli-
wości, \
e demon  lub mój nielojalny styl \
ycia  wy-
wierał na mnie tak przeogromną presję, abym nie
26
Modlitwa trudna
poszła na modlitwę, oraz odczuwałam taki smutek
wchodzÄ…c do oratorium, \
e konieczne było, abym wspo-
mogła się całym moim hartem duszy (który, jak mówią,
miałam niemały, a jak się okazało, dał mi go Bóg
o wiele większy ni\
spotyka siÄ™ u kobiet, tyle tylko, \
e
ja z
le go wykorzystałam), abym przemogła się, a potem
ź%
Å› 8,7
Pan ju\
mnie wspomagał .
Ale Teresa jest kobietÄ… o silnym charakterze.
Raz siÄ™ zdecydowawszy, nie pozwoli ju\
sobie na
zawieszenie broni. Wyrazi to sama w pokornych
słowach: dobrze wiem, \
e porzucenie modlitwy nie
było ju\
w moim ręku, gdy\
Ten, który mnie miłował,
trzymał mnie w swoich dłoniach, aby uczynić mi jeszcze
ź%
Å› 7,17
większe dary .
śyła obecnością Chrystusa w swym wnętrzu,
interioryzując relację z Nim. W ten sposób
nauczyła się, zobaczywszy Jezusa na obrazie,
obrazku ze swego brewiarza lub w jakiejÅ› scenie
z Ewangelii, dostrzegać Go w swoim wnętrzu.
Opowie o tym, przekazując swe doświadczenie
tym, którzy uczą się modlitwy: Ale nie nale\
y za-
męczać się nieustannie tym usiłowaniem wyszukiwania
27
Wzrastanie w modlitwie
tego, a jedynie pozostawać tam z Nim, gdy rozum
zamilknie. Niechaj dusza zajmie go, jeśli zdoła, tym
ź%
Å› 13,22
wpatrywaniem siÄ™ w to, \
e Pan na niÄ… patrzy .
Wskazówki do rozwa\
ań
Dzień po dniu poszczególne trudności, na
które natrafiła Teresa od Jezusa na swojej drodze
modlitwy:
" brak mistrzów, którzy nauczyliby ją mod-
litwy;
" nieokiełznana wyobraz
nia, która uniemo\
-
liwiała Teresie zatrzymanie się na głębo-
kiej i refleksyjnej medytacji;
" olbrzymi kontrast pomiędzy przeciętnym
\
yciem, które rzeczywiście prowadzi, a głę-
bokÄ… przyjaz
niÄ… z Bogiem, jakÄ… stara siÄ™
osiągnąć;
" brak przyjaciół, z którymi mogłaby po-
dzielić się swoim doświadczeniem i na
których mogłaby się wesprzeć, zwalczając
własne zniechęcenie lub podczas rozpoz-
nawania własnej modlitwy.
28