"Szukasz miłości? - Włącz komputer."
Hasło reklamowe widniejące na plakacie popularnego pod koniec lat 90 amerykańskiego filmu
Nory Emphron  Masz wiadomość zdaje się być doskonałą receptą dla większości współczesnych
samotników. Romantyczna, kultowa historia Kathleen Kelly (Meg Ryan) oraz Joe a Foxa (Tom
Hanks) to niewątpliwie klasyczny symbol charakterystycznej dla współczesnego społeczeństwa
informacyjnego - tzw. cybermiłości.
Rozwijające się na szeroka skalę zjawisko powstawania związków za pośrednictwem Internetu
bardzo wyraz
nie świadczy o wielkiej atrakcyjności nieustannie kuszącej, szeroko rozumianej
cyberprzestrzeni. To właśnie w tym wymiarze człowiek uwalnia się od ograniczeń ciała,
okoliczności życiowych, mogąc w pełni swobodnie, komfortowo porozumiewać się za pomocą
nowych form komunikacji synchronicznej (programy Gadu-Gadu, Tlen, Speak Freelly itp) i
asynchronicznej (e-mail). Cyberprzestrzeń charakteryzująca się: wyobraz
nią, interakcyjnością,
dostępnością oraz anonimowością (Ben-Ze ev 2005) staje się również miejscem, w którym
zaobserwować można specyficzne, niekiedy dość oryginalne sposoby ekspresji ludzkich emocji.
Zakładając równoległe występowanie dwóch kształtujących nas światów: realnego i wirtualnego
(Błachnio 2003), oraz aktywne, emocjonalne uczestniczenie w tym jakże bogatym  wirtualnym
laboratorium internautów (Ben-Ze ev 2005) warto pokusić się o dogłębną charakterystykę trybu
emocjonalnego online.
Antynomie
Rozważania nad naturą  internetowych emocji rozpocząć należy od wskazania głównych
antynomii rządzących relacjami uczuciowymi online . Jak zauważa Ben-Ze ev (2005)
najważniejsze z nich to:
" odległość i bezpośredniość,
" zwięzła i bogata komunikacja,
" anonimowość i otwartość,
" szczerość i oszukiwanie,
" ciągłość i nieciągłość.
Wszystkie one przy znacznym zaangażowaniu psychicznym umożliwiają wytworzenie tzw.
 bliskiej więzi na odległość . Internet staje się więc miejscem spotkań bezpośrednich pod
względem czasu, spontanicznych, a przy tym pokonujących bariery fizycznej odległości.
Z uwagi na potrzebę szybkiego porozumiewania się zachodząca tu e-komunikacja jest dość prosta i
zwięzła. Nie oznacza to jednak zubożenia treściowego komunikatów. Wręcz przeciwnie,
cyberprzestrzeń umożliwiła powstanie nowych, zaskakujących sposobów wyrażania własnych
uczuć, stanów, nastrojów. Do najciekawszych z nich zaliczyć można, zaproponowane w 1982 roku
przez Scotta E. Fahlamana  emotikony. (Sokół 2004). Te ustawione w sekswencje kolejne znaki
klawiatury komputera, tworzące symboliczne  buz
ki ( :-) radość, :-( smutek :-0 zdziwienie :-<>
zaskoczenie itp.) bardzo szybko zyskały aprobatę szerokiego grona internautów. Emotikony stały
się niewątpliwe jednym z największych fenomenów językowych XX wieku. Stawiane na początku,
w środku czy tez na końcu e-wypowiedzi bardzo skutecznie podkreślają bowiem reakcje
emocjonalne rozmówców, nadając swoistą temperaturę poszczególnym słowom i zdaniom.
Równie interesująca jest ich odmiana graficzna w postaci niewielkich plików .gif, (przeciętnie o
rozmiarze kilku kilobajtów) dostępnych w komunikatorach internetowych (IM  Instant
Messaging), czatach i programach pocztowych. (Sokół 2004). Podobnie jak w przypadku
 uśmieszków tekstowych, ich główną funkcją pozostaje ubarwianie wypowiedzi emocjonalnych
oraz dodawanie im odrobiny pikanterii.
Podkreślając bogactwo zwięzłych wypowiedzi internetowych należy również wspomnieć o tzw.
akronimach. - swoistych zestawieniach literowych funkcjonujących jako skróty potocznych
anglojęzycznych wyrażeń używanych w slangu komputerowym (Sokół 2004). Wprawdzie
większość z nich to skróty angielskie, jednakże coraz częściej spotkać można ich polską odmianę,
tak jak chociażby: ChOTP (Chcesz o tym porozmawiać?) czy też (B) P, PPNMSP (Bardzo
przepraszam, po prostu nie mogłem się powstrzymać).
Prawdopodobnie najważniejszą i kluczową antynomią rządzącą e-komunikacją jest anonimowość i
otwartość. A
atwość znikania, brak kontekstu wizualnego, ostrożność w ujawnianiu własnych
danych, a co się z tym wiąże, brak konsekwencji praktycznych umożliwiają bowiem bezpieczne
nawiązywanie nowych znajomości. Słabszy konflikt między prywatnością i emocjonalną bliskością
stwarza rozmówcom możliwość odsłonienia własnych uczuć. Szczerość emocjonalna jest w
wirtualnym świecie sprawą o wiele prostszą niż w codziennej rzeczywistości. Prawdopodobnie
dzieje się tak głównie ze względu na brak tzw.  wspólnej historii między rozmówcami. A
atwiej
bowiem wyrazić własne emocje,  wyrzucić skrywane w sobie pragnienia i fantazje w przypadku,
gdy słuchaczem pozostaje osoba neutralna, niejednokrotnie starannie wyselekcjonowana spośród
innych, spełniających określone przez nas kryteria. Otwartość w cyberprzestrzeni związana jest
również bardzo silnie z brakiem cech zagrażających, takich jak: nieatrakcyjny wygląd, cechy
stereotypowe, nieśmiałość, czy też fobie społeczne (Ben-Ze ev 2005). Interaktywna komunikacja
online wiąże się bowiem z mniejszym poczuciem wstydu oraz z większą tolerancją na zachowania
nietypowe . W wirtualnym świecie, w którym zasadniczą rolę odgrywa wyobraz
nia, wszelkie
niedoskonałości kompensowane są dobrym humorem, błyskotliwością oraz sprawnym
posługiwaniem się klawiaturą.
Z drugiej jednak strony niejednokrotnie rozmówcy stają się w cyberprzestrzeni osobami zupełnie
innymi.(antynomia: szczerość  oszukiwanie). Internet stwarza bowiem możliwość kreowania
swojego drugiego  ja . Czasem tłumaczyć można to chęcią ucieczki w świat niezrealizowanych
marzeń, chęcią stworzenia  siebie idealnego , często jednak zachowania takie mogą być skutkiem
tzw. zjawiska mimikry  naśladowania zachowań rozmówcy. Jak zauważa Amerykański psycholog
John A. Bargs naśladownictwo to może być skutkiem nieświadomego dążenia do afiliacji,
stworzenia przyjaznych relacji między partnerami interakcji (Latecki, J i inni. 2006). Internetowe
 oszukiwanie może więc wiązać się z chęcią utrzymywania dobrych kontaktów, z próba
znalezienia wspólnego języka. Można pokusić się o stwierdzenie, iż ten tzw. efekt kameleona, może
być w pewnym sensie lekcją empatii, współprzeżywania. Nie należy jednak zapominać, iż
internetowe  udawanie ma również swoją ciemną stronę. Nigdy bowiem nie wiadomo, czy po
drugiej stronie monitora nie kryje się potencjalny przestępca.
Ostatnia z antynomii: ciągłość  nieciągłość wskazuje na pewne kontinuum trwania znajomości
internetowych. Z jednej strony dostępność i powszechność Internetu umożliwia powstawanie
trwałych znajomości, które wzbudzają równie silne emocje, z drugiej jednak strony cyberprzestrzeń
pozostawia furtkę wyjścia, umożliwiając zerwanie kontaktu z wirtualnym rozmówca w każdym
pożądanym czasie i miejscu. Taka możliwość wyboru powoduje, iż znajomości internetowe na ogół
pozbawione są ryzyka związanego z natręctwem oraz nadmiernym wkraczaniem cyber-rozmówców
w naszą prywatność.
Paralelizm i wyobraz
nia
Przedstawione antynomie rządzące e-komunikacją stanowią swoisty kontekst, w którym rozwijają
się prawdziwe ludzkie uczucia. Mimo, iż znajomości online mają charakter wirtualny, wszelkie
emocje, jakie rodzą, są jednak jak najbardziej realne. W tym właśnie tkwi tajemnica paralelizmu
świata wirtualnego i rzeczywistego. Jak zauważa Błachnio (2003) surfowanie po sieci jest
nieustannym przemieszczaniem się ze znanego nam świata offline do określanego jako  masowa
sztuczna wyobraz
nia  świata online. W przechodzeniu do wirtualnej przestrzeni zwraca się
szczególną uwagę na wielką rolę wyobraz
ni, której skuteczność jest tym większa, im bardziej
naśladuje ona rzeczywistość, ulepsza ją i czyni ekscytującą. Sugestywne i szczegółowe opisy (np.
czat, programy do komunikacji synchronicznej) stymulują wyobraz
nię i w pewnym stopniu
rekompensują brak bezpośredniego obrazu i bodz
ców dotykowych. Wyobraz
nia, rozumiana jako
zdolność do rozważania możliwości nie istniejących dla zmysłów a niejednokrotnie nie istniejących
w ogóle (Ben-Ze ev 2005) jest więc pewnego rodzaju  rozrusznikiem , wywołującym zarówno
pozytywne, jak i negatywne emocje. Z jednej strony pomaga ona zrozumieć otoczenie oraz
przygotowuje na przyszłe sytuacje, z drugiej - poprawia nasze zachowania afektywne.
Komponenty i cechy charakterystyczne
Innowacyjność cyberprzestrzeni, a co się z tym wiąże, zmniejszona ilość praktycznych ograniczeń
sprawiają, iż emocje online mają dość małą wartość funkcjonalną. Jak zauważa Ben-Ze ev (2005)
tryb emocjonalny online jest niestabilny, niepełny ale bardzo dynamiczny. Brak stabilności w
cyberprzestrzeni często wywołuje bowiem bardzo intensywne, jednakże na ogół krótkotrwałe
emocje. Charakteryzuje je również, podkreślająca wartości adaptacyjne  relatywna ulotność oraz
cząstkowa perspektywa. Emocje są cząstkowe w dwojakim znaczeniu: z jednej strony skupiają się
na dość wąskim celu  jednej lub kilku osobach (np. multikonwersacja), z drugiej  wyrażają
osobisty, subiektywny punkt widzenia (Ben-Ze ev 2005). Perspektywa ta przyczynia się do wzrostu
intensywności przeżywanych emocji. Zarówno siła jak i czas trwania (tzw. struktura czasowa)
wywoływanych emocji są jednak indywidualnie zróżnicowane. O emocjonalnej intensywności
decyduje bowiem kilka zmiennych, które podzielić można na dwie grupy. Pierwsza z nich odnosi
się do postrzeganego wpływu zdarzenia wywołującego stan emocjonalny. Do niej właśnie zaliczyć
należy zmienne takie jak siła, realność oraz związek zdarzenia (Ben  Ze ev 2005). Im bardziej
zdarzenie (np. rozmowa na czacie, cyberflirt itd.) postrzegane jest jako realne oraz im większe
zaangażowanie w wirtualną rozmowę, tym emocje stają się coraz bardziej intensywne. Stąd też nie
dziwi fakt wzrastających z roku na rok uzależnień internetowych. Jak zauważają amerykańscy
psychologowie zajmujący się uzależnieniami, ludzie uruchamiają Internet, ponieważ poszukują w
nim bodz
ców dających uczucie zadowolenia. (Laszczak, M. 2006). Doskonałą okazją do
zaspokojenia tej potrzeby staje się więc coraz większe angażowanie się w interaktywną
komunikację online. Wirtualny świat jest jednak dość zdradliwy. Bardzo często staje się on
wygodnym substytutem towarzystwa, miłości a nawet seksu.
Druga grupa zmiennych decydujących o emocjonalnej intensywności to okoliczności towarzyszące
zaangażowanym osobom. Podstawowe zmienne tej grupy to przede wszystkim: odpowiedzialność,
gotowość i słuszność (Ben-Ze ev 2005). Odpowiedzialność odnosi się do charakteru jednostki
wywołującej przeżywanie emocji. Najczęściej związana jest ona ze stopniem kontroli sytuacji,
włożonym wysiłkiem oraz intencjami. Wprawdzie zmienna ta ma większą siłę oddziaływania
offline, jednakże i w wirtualnym świecie zwiększona kontrola, duży wysiłek i określony cel
towarzyszący cyber-spotkaniom, może wywoływać intensywne emocje (radość, satysfakcja).
Gotowość, odnosząca się do zmian poznawczych w umyśle, charakteryzuje się natomiast
nieprzewidywalnością oraz niepewnością. Emocje powstające na skutek nagłych zmian są więc tym
silniejsze, im bardziej zaskakująca okazuje się zastana sytuacja.(nieoczekiwany e-mail, żartobliwy
emotikon, nowy rozmówca, zerwanie kontaktu z cyber-partnerem). Na bazie takich
niespodziewanych wydarzeń mogą wykształcić się silne emocje: radości, zaskoczenia, a także
smutku, złości agresji oraz przygnębienia. Stąd też dużą rolę w wyznaczeniu intensywności
przeżywanej emocji odgrywa zmienna słuszności. Ona bowiem pozwala na dokonanie oceny
sytuacji, pomaga w znalezieniu odpowiedzi na pytania: Czy na to zasłużyłem? Czy to jest uczciwe,
moralne, sprawiedliwe? Czy warto....?
Każdy wirtualny rozmówca pragnie przecież być traktowany z szacunkiem, w sposób godny,
sprawiedliwy, i uczciwy.
Odpowiedz

Wzbudzone przez  wirtualne zdarzenia oraz cyber-rozmówcę emocje wywołują u internautów
silną potrzebę rewanżu. Zaspokojenie jej możliwe jest dzięki zastosowaniu w odpowiedzi coraz
bardziej złożonych i oryginalnych symboli graficznych a także poprzez (nie) przestrzeganie
nieustannie poszerzanej internetowej  netykiety . Prawdopodobnie najczęściej stosowanymi
symbolami graficznymi są obecnie, omawiane na wstępie emotikony oraz akronimy. Internetowe
 uśmieszki wyrażające uczucia i emocje a także opisujące stany i czynności, (np. % ) jestem
pijany i szczęśliwy, :-e jestem rozczarowany, (:-... mam złamane serce, (:-* całuje) są niewątpliwe
bardzo wygodnym środkiem ekspresji. Ich skrótowa forma oraz duża różnorodność umożliwiają
szybkie informowanie wirtualnego rozmówcy o aktualnie odczuwanych nastrojach. W ten sposób
powstaje swoisty cyber-dialog, stwarzający zarówno nadawcy jak i odbiorcy możliwości
rozładowania emocjonalnego napięcia. Stosowanie emotikonów umożliwia więc wirtualną
ekspresję emocji równolegle z ich pojawianiem się. Możliwość przekazywania emocji  na gorąco
stwarzają przede wszystkim programy do komunikacji synchronicznej takie jak Gadu-Gadu, Tlen a
także oferowane przez większość portali internetowych (Wirtualna Polska, Interia, Onet)  czaty.
Nieco inaczej sytuacja wygląda w przypadku poczty elektronicznej. Przejmujące funkcje
tradycyjnej poczty, popularne e-maile, ze względu na odmienna strukturę znacznie wydłużają czas
potrzebny do wyrażania przeżywanych uczuć. Zmienia się również forma ekspresji. Symboliczne
znaki graficzne i skrótowe wypowiedzi (głównie zdania proste) najczęściej zastąpione zostają
dłuższymi, bardziej złożonymi tekstami. Dominują w nich zdania wielokrotnie złożone, przesycone
ogromną liczbą nacechowanych emocjonalnie przymiotników i przysłówków.
Coraz bardziej rozbudowuje się również tzw. internetowa  netykieta  zbiór reguł rządzących
wirtualnymi spotkaniami. Choć wydawać by się mogło, iż Internet jest tylko  zimnym medium ,
redukującym rolę dobrych manier, w rzeczywistości obowiązują tu ściśle ustalone reguły i normy
zachowania. Przestrzeganie ich, a w jeszcze większym stopniu - nieprzestrzeganie, również stanowi
pewną formę ekspresji emocji w sieci. Do najciekawszych reguł  netykiety należą m.in. te,
ostrzegające przed pisaniem wiadomości wielkimi literami (jest to równoznaczne z krzykiem i
złością), przed porzucaniem rozmówcy bez pożegnania (irytacja, wściekłość, ignorancja) oraz
zakazujące używania wyrazów wulgarnych.
Poszukiwanie bliskości
Thomas Moore powiedział niegdyś, iż  Związki na odległość mogą dać sercu to, czego nie może
dać codzienna bliskość . Myślę, iż sentencję tę można rozpatrywać również w odniesieniu do
cyberprzestrzeni. Każda znajomość internetowa jest bowiem w pewnym sensie poszukiwaniem
bliskości, brakującej w codziennej rzeczywistości. Wiąże się to ściśle z pragnieniem wyładowania,
ekspresji skrywanych w nas emocji. Ze względu na delikatność najbliższych, niejednokrotnie nie
potrafimy wyrazić odczuwanych przeżyć, uczuć. Surfujemy więc po sieci w poszukiwaniu
 idealnego (obcego, obiektywnego) rozmówcy  słuchacza, z którym możemy podzielić się
niepokojami, radościami, smutkami. Takie spotkania umożliwiają więc wyładowanie
emocjonalnego napięcia, z którym nie dajemy sobie rady w codziennym życiu. Wszystko to
odbywa się w dodatku bezpiecznie i nie zagraża naszej prywatności. Niejednokrotnie takie cyber-
spotkania są również początkiem długotrwałych znajomości, a czasem, tak jak w przypadku
wspomnianych już kultowych bohaterów filmu  Masz wiadomość  początkiem przyjaz
ni i
miłości.