Wykład 2a - Temat:
Epidemiologia wybranych
chorób zakaz
nych.
TRENDY OGÓLNE
l�W większości chorób zakaz
nych w
ostatnim 25-leciu obserwuje się
spadkowe trendy w zapadalności.
l�Współczynnik umieralności
ustabilizował się na niskim poziomie:
5-8 zgonów rocznie na 100 tys., co
odpowiada udziałowi chorób zakaz
nych
w przyczynach zgonu w granicach 0,5-
0,7%.
Czynniki wpływające na aktualną sytuacje
epidemiologiczną w zakresie chorób zakaz
nych w RP
l�Zwiększenie skuteczności zapobiegania
chorobom zakaz
nym
l�Zmniejszenie w strukturze populacji
udziału dzieci
l�W niektórych sytuacjach zmniejszenie
czułości systemu nadzoru sanitarnego
l�Sytuacji zaniedbania dokonywania
zgłoszeń zachorowań przez lekarzy
Negatywne trendy
l�Wskaz
niki zapadalności na wiele
chorób zakaz
nych w Polsce są wyższe
niż przeciętny poziom zapadalności na
te choroby w krajach UE.
l�Niewystarczający rozwój diagnostyki
laboratoryjnej i jej zbyt mała
dostępność utrudnia rozpoznanie
sytuacji epidemiologicznej niektórych
chorób.
Epidemiologia gruz
licy w Polsce
l� Od 1994 roku notuje się w Polsce stałą
tendencję spadkową zapadalności na gruz
licę.
Jednak pomimo to należymy do krajów o
wysokiej zapadalności  współczynnik wynosi
obecnie ok.19/100 tys.
l� W porównaniu z większością krajów Unii
Europejskiej wskaz
nik ten jest ponad 2-krotnie
wyższy (średnia dla UE ok. 12/100 tys.),
l� Najwyższą zapadalność na gruz
licę
zarejestrowano w województwach: lubelskim,
świętokrzyskim i warmińsko-mazurskim, z kolei
najniższą w wielkopolskim i lubuskim.
Zapadalność na gruz
licę na świecie (na 100 tys.)
Wirusowe zapalenia wątroby
(WZW)
l�są chorobami wywołanymi przez
hepatotropowe wirusy (HAV, HBV,
HCV, HDV, HEV), które powodują stan
zapalny wątroby.
Wirusowe zapalenie wątroby typu A
l� Czynnik etiologiczny  HAV (bezotoczkowy ,
jednoniciowy RNA-wirus odporny na czynniki zewnętrzne,
inaktywacja przez autoklowowanie, gotowanie,
dezynfekcje)
l� Rezerwuar czynnika etiologicznego  człowiek.
l� y
ródło zakażenia  zakażony człowiek zwłaszcza w
końcowym etapie okresu wylęgania i w pierwszych dniach
choroby.
l� Drogi szerzenia  droga pokarmowa (przez zakażone
produkty żywnościowe, zwłaszcza warzywa, owoce, woda),
droga typu zakażeń kałowo-doustnych, wyjątkowo  droga
kontaktowa
l� Wrota zakażenia  najczęściej przewód pokarmowy
l� Okres wylęgania  przeciętnie około 30 dni (od 15 do 50
dni).
Główne objawy kliniczne
l�Okres prodromalny  objawy
grypopodobne i dyspeptyczne (trwa
ok. 1 tyg.);
l�Żółtaczka (trwa do kilku tyg.),
l�Plus towarzyszy jej powiększenie
wątroby, wzrost stężenia bilirubiny,
aminotransaminaz we krwi.
Profilaktyka wzw typu A
1. Wczesne rozpoznawanie zachorowań i
przypadków bezżółtaczkowych (objęcie
nadzorem lekarskim osób, które były w
kontakcie z chorym na wzw A).
2. Utrzymanie i poprawa stanu sanitarnego i
warunków higienicznych (zaopatrzenie w
wodę, przestrzeganie zasad higieny osobistej
oraz przygotowywania i spożywania produktów
spożywczych, dezynfekcja zakażonych miejsc,
sprzętu)
3. Uodpornienie czynne (szczepienie zalecane) i
bierne (podanie normalnej gammaglobuliny).
4. Zapobieganie zakażeń szpitalnych -
zapewnienie wysokiego standardu sanitarnego w
zakładzie opieki zdrowotnej.
Epidemiologia wzw typu A
l�Zapadalność w Polsce  0,12 (2013r.),
0,18 (2012), 2,65 (2008) na 100 tys.
rocznie (częściej mężczyz
ni, osoby
zamieszkujące na wsi).
l�Tendencja malejąca z okresowym
wzrostem zachorowań.
l�Epidemiczny wzrost zachorowań ma
charakter wieloogniskowy, sezonowy,
najczęściej z
ródłem zakażenia jest
osoba z najbliższej rodziny.
WZW typu B
l�Rezerwuar czynnika etiologicznego 
człowiek chory, nosiciel HBV.
l�y
ródło zakażenia  j.w.
l�Wrota zakażenia  skóra i błony
śluzowe z naruszeniem ciągłości
tkanek.
l�Okres wylęgania  przeciętnie 60-90
dni (wacha się od 14 dni do 180 dni).
Przyczyny (drogi szerzenia) zakażeń HBV
w Polsce
l� kontakty seksualne, szczególnie homoseksualne,
dożylne przyjmowanie narkotyków - osoby młode (18-
25 lat); (40% narkomanów - zakażeni)
l� zakażenia jatrogenne - kontakt ze służbą zdrowia 
osoby starsze (90% przypadków u osób > 60 rż)
l� przetoczenia krwi i preparatów krwiopochodnych
(obecnie bardzo rzadko)
l� gabinety kosmetyczne i fryzjerskie
l� zakażenia wertykalne
Sposoby zapobiegania transmisji HBV
l� unieszkodliwienie z
ródła zakażenia
l� przecięcie dróg szerzenia się zakażenia
l� wzmożenie odporności osób wrażliwych na
zakażenie = szczepienia  decydująca rola dla
poprawy sytuacji epidemiologicznej WZW B
l� zapobieganie zakażeniom szpitalnym (sprzęt
jednorazowego użytku, kontrola skuteczności
dezynfekcji i sterylizacji i in.
Magdzik W.
WZW B w Polsce
l�1,5% populacji (450 tys.)  zakażeni HBV
l�zapadalność obniżyła się < 5/100 000
l�WZW typu B ostre  0,22 na 100 tys.
l�WZW typu B przewlekłe  3,8 na 100 tys.
l�liczba przypadków maleje
Historia szczepień przeciwko wzw B w Polsce
1989 noworodki i niemowlęta matek zakażonych HBV
grupy ryzyka:
1990
pracownicy ochrony zdrowia, uczniowie szkół
medycznych i studenci akademii medycznych
grupy wysokiego ryzyka:
osoby z bliskiej styczności z zakażonymi HBV,
1993
osoby przewlekle chore,
osoby planowane do zabiegów operacyjnych
1994-96 wszystkie noworodki i niemowlęta
gimnazjaliści (14 rok życia)
2000
Zapadalność na wzw B w Polsce w kontekście
programu szczepień ochronnych
50
45
40
35
30
25
20
wprowadzenie intensyfikacja
15
szczepień szczepień
10
5
0
Wg Meldunków PZH
zapadalność na 100000
1979
1981
1983
1985
1987
1989
1991
1993
1995
1997
1999
2001
2003
2005
Zmiana liczby zachorowań i zapadalności na wzw B w
Polsce
Rok Liczba zachorowań Zapadalność / 100 000 Spadek zachorowań [%]
1993 13 296 34,6
1994 10 924 28,3 -17,8
1995 9 034 23,4 -17,3
1996 6 435 16,7 -28,8
1997 4 896 12,7 -23,9
1998 4 074 10,5 -16,8
1999 3 508 9,1 -13,9
2000 2 825 7,3 -19,5
2001 2 394 6,2 -15,3
2002 2 021 5,3 -15,6
2003 1 812 4,7 -10,3
2004 1 570 4,1 -13,7
2005 1 727 4,5 +10,0
2006 1 693 4,4 -2,0,
2007 1 460 3,8 -14,2
1993-2007 -89,0
1985 (16 763) - 2007 -91,3
Wg Meldunków PZH
Zmiany zapadalności na wzw B w Europie
40
35
30
25
20
15
10
5
0
1990 2001
EUROHEP.NET, 2006
zapadalność / 100 tys.
Zapadalność na wzw B w zależności
od płci
Wg Meldunków PZH
WZW typu C
l�Rezerwuar, z
ródło, wrota zakażenia,
drogi szerzenia  jak wzw typu B
l�Okres wylęgania  od 1-5 miesięcy,
przeciętnie  7-8 tygodni.
l�Zapobieganie j.w. oprócz szczepień
ochronnych  brak szczepionki.
Epidemiologia zakażeń HCV
l� Wg danych PZH i Instytutu Hematologii i
Transfuzjologii, uznawanych przez WHO, szacuje
się, że w Polsce zakażone jest około 1,4%
osób w populacji, wśród dawców krwi
przeciwciała anty-HCV wykrywa się u 0,5% osób.
l� W akcjach Stowarzyszenie "Prometeusze", w
badaniach przesiewowych, bezpłatnych
organizowanych od 2005 roku wykryto w sumie
odsetek około 1,75% zakażeń wśród populacji
polskiej (dodatnie wyniki przeciwciał antyHCV).
l� Wśród kobiet ciężarnych w 2007 roku wykryto
odsetek mniejszy od 0,5% (8 wyników dodatnich
na 1585 badań)
Epidemiologia WZW typu C
l�Zapadalność na WZW typu C  6,8 na
100 tys. (2013r.)
l�liczba przypadków rośnie
2012- 5,9 na 100 tys.
Epidemiologia zakażeń HIV
i AIDS w Polsce
l� Rezerwuar, z
ródło, wrota zakażenia, drogi
szerzenia  jak wzw typu B
l� Okres wylęgania  do pełnoobjawowego AIDS do
10 lat
l� Zapobieganie j.w. oprócz szczepień ochronnych 
brak szczepionki.
 HIV/ AIDS w Polsce
Od wdrożenia badań w 1985 r. do
31.12.2013r. stwierdzono zakażenie HIV
u 17 565 obywateli polskich. Ogółem
odnotowano 3 062 zachorowania na
AIDS; 1 246 chorych zmarło.
Od wdrożenia badań w 1985 r. do 31.06.2013r.
stwierdzono zakażenie HIV u 17 084 obywateli
polskich. Ogółem odnotowano 2948 zachorowania na
AIDS; 1220 chorych zmarło.
dane PZH
Zakażenia HIV, zachorowania na AIDS i zgony chorych na
AIDS w latach 1986-2012
Zachorowania na AIDS rozpoznane w latach 2004-2012, według
grupy ryzyka
Średnia roczna liczba nowo wykrywanych zakażeń HIV w
latach 2008-2012, według województw
Średnia roczna zapadalność na AIDS w latach 2008-2012,
według województw
Zakażenia HIV w latach 1985-2007
według wieku
4%
8%
4%
<20
9%
20 - 29
30 - 39
26%
40 - 49
49%
>50
brak danych
Liczba testów w kierunku HIV,
z podziałem na wyniki dodatnie i ujemne
wykonanych w Punktach Konsultacyjno
Diagnostycznych
16 000
14 01113 875 13 511
14 000
12 871
13 357
12 751
12 000
liczba wykonanych
9 366
9 270
10 000
testów
8 000 wyniki dodatnie
5 857
5 794
6 000
wyniki ujemne
3 388
3 421
4 000
2 000
136 154
120
33
96
63
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006
Główne, aktualne problemy
związane z epidemią HIV/AIDS w Polsce
l� Brak odniesienia ryzyka zakażenia HIV do własnej
osoby
l� Zbyt póz
na wykrywalność zakażenia HIV
l� Wzrost liczby zakażeń w populacji kobiet
l� Lekooporność
l� Niewystarczające włączanie się w działania
profilaktyczne innych, poza Ministerstwem Zdrowia,
resortów (pomimo Rozporządzenia Rady Ministrów*)
l� Konieczność stałego zwiększania nakładów na leczenie
ARV
l� Bardzo ograniczone środki finansowe na profilaktykę
HIV/AIDS, co skutkuje m.in. zbyt małą liczbą punktów
testowania oraz ograniczeniami w dotowaniu
programów organizacji pozarządowych
* Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie  Krajowego Programu Zwalczania AIDS
i Zapobiegania Zakażeniom HIV z 13.09.2005. Dz. U. Nr 189, poz. 1590
Informacje i dane epidemiologiczne wykorzystane
w prezentacji pochodzą z:
Własnych opracowań Krajowego Centrum ds. AIDS
Państwowego Zakładu Higieny
UNAIDS
WHO
www.aids.gov.pl
Charakterystyka zapadalności na
grypę
l� Choroba sezonowa o wysokiej zapadalności
(981,3 na 100 tys. rocznie)
l� Nadzór epidemiologiczny w Polsce opiera się
objawowym rejestrowaniu zakażeń górnych
dróg oddechowych jako  zachorowania i
podejrzenia zachorowań na grypę
l� Poziom zaszczepienia społeczeństwa nie
przekracza 10% i jest niedostateczny
Zapadalność oraz umieralność z powodu grypy
(na 100 tys. ludności) w latach 1975 - 2012
Liczba zachorowań w sezonach (wrzesień-
sierpień) 1974/5 - 2012/3 wg miesięcy
Zachorowania i podejrzenia zachorowań na grypę. średnia dzienna
zapadalność (na 100 tys. ludności) wg tygodniowych meldunków w
sezonie 2013/14 w porównaniu z sezonami 2009/10 - 2012/13
(obecnie 38 na 100 tys.)
Grypa A/H1N1
Grypa wywołana nowym wirusem A H1N1
Profilaktyka grypy typu A H1N1
l�Unikaj bliskiego kontaktu z osobami
wykazującymi objawy grypopodobne;
l�Pozostań w domu, jeśli u Ciebie wystąpią
objawy grypopodobne;
l�Podczas kaszlu i kichania zakrywaj usta i
nos chusteczką  pomoże to zapobiec
zakażeniu wirusem innych osób,
l�Często myj ręce wodą z mydłem, unikaj
dotykania rekami oczu, nosa i ust.
Prevention
Novel coronavirus infection -
(Middle East respiratory
syndrome- coronavirus)
= the SARS-Like Infection
Wstęp
l� Jest to nowy szczep koronawirusa (nCoV), który nie
występował wcześniej u ludzi.
l� Należy do grupy tzw. koronawirusów, które
powodują choroby u ludzi i zwierząt.
l� U ludzi może powodować choroby, począwszy od
przeziębienia do zespołu ciężkiej ostrej
niewydolności oddechowej (SARS).
l� Szczegółowa proponowana nazwa dla jednostki
chorobowej spowodowanej przez koronawirusa
(nCoV) to Middle East Respiratory Syndrome
Coronavirus  MERS-Co
MERS  pierwsze przypadki
l� Pierwsze przypadki groz
nej choroby atakującej
układ oddechowy rozpoznano w czerwcu 2012 roku
właśnie w Arabii Saudyjskiej.
l� 60-letni pacjent zmarł w wyniku ciężkiego zapalenia
płuc i niewydolności nerek. Badania laboratoryjne
wykazały obecność w jego krwi nieznanego dotąd
wirusa z rodziny tzw. koronawirusów (do których
należy m.in. SARS odpowiedzialny za epidemię w
latach 2002-2003 w Chinach i Ameryce Północnej).
l�Dokładny rezerwuar i droga szerzenia
się tego wirusa nie zostały jak dotąd
poznane.
l�WHO zaleca aby pracownicy opieki
medycznej uważnie monitorowały
wystąpienie ciężkich ostrych zakażeń
układu oddechowego (SARI).
Wytyczne WHO dotyczące prewencji i
postępowania podczas opieki nad
przypadkami podejrzanymi i
potwierdzonymi:
(http://www.who.int/csr/disease/coronavirus_
infections/IPCnCoVguidance_06May13.pdf)
W Polsce :
http://www.pzh.gov.pl/page/index.php?id=49
&tx_ttnews[pointer]=1&tx_ttnews[tt_news]=
260&tx_ttnews[backPid]=3&cHash=e5b3f6b2
1d
FIGURE . Confirmed cases of Middle East respiratory syndrome
coronavirus infection (N = 180, fatal -77) reported to the WHO from
September 2012 to date, and history of travel from in or near the Arabian
Peninsula* within 14 days of illness onset  worldwide, 2012 2013
Profilaktyka MERS-Co
l� unikać ekspozycji i bliskiego kontaktu z osobami
chorymi (z objawami: kaszlu i kichania) oraz
przestrzegać zaleceń dotyczących higieny rąk.
l� to unikanie spożywania niegotowanego lub
niedogotowanego mięsa, niemytych owoców i
warzyw.
l� W podróży  unikać bliskiego kontaktu z innymi
pasażerami oraz stosuj odpowiednie zasady higieny
oddychania, tj.: kasłanie lub kichanie w zgięcie
łokciowe, użyj maseczki lub chusteczki higienicznej
a po ich użyciu natychmiast wyrzucić je do kosza na
śmieci.