Historia Rosji - serwis historyczny Page 1 of 5
Czytelnia | Postacie | Dynastie | y
ródła | Inne | Aktualności | Kontakt
BITWA STALINGRADZKA - 23 sierpień 1942 r. - 2 luty 1943 r.
[Ozzymo]
Preludium
Wielka wojna trwała ju\
trzeci rok, a nic nie wskazywało na to, \
eby miała się ku
końcowi. Armia niemiecka po zajęciu Polski, Norwegii, Danii, Francji, Belgii,
Holandii, Luksemburga, Jugosławii i Grecji, wspomagana przez armie sojuszników:
Węgrów, Rumunów i Włochów, 22 czerwca 1941 r. przystąpiła do realizacji
operacji "Barbarossa" - wojny ze ZwiÄ…zkiem Radzieckim. Taktyka Blitzkriegu
przyniosła Niemcom błyskotliwe zwycięstwa. Na wiosnę 1942 r. front przebiegał na
linii Leningrad, Wielkie A
uki, Wiaz
ma, Kirow, Orzeł, Kursk, Taganrog. Hitler jednak
nie był zadowolony z przebiegu wojny. Miał świadomość, \
e jego armie, poza
kilkoma większymi miastami Ukrainy i Białorusi, nie zdobyły nic. Leningrad, mimo,
\
e jego mieszkańcy ginęli tysiącami z głodu, ciągle się trzymał. Próba zajęcia
Moskwy skończyła się fiaskiem. Hitler miał uzasadnione pretensje do swoich
generałów. To oni odwiedli go od pomysłu jak najszybszego zajęcia kaukaskich pól
naftowych. W skutek ich presji Hitler, który wiedział, \
e jest marnym wodzem,
skierował główne natarcie na północ. Nie przyniosło to oczekiwanych efektów,
natomiast znacznie ograniczyło wartość bojową Wermachtu. Stało się tak dlatego,
\
e do niemieckich czołgów zaczynało brakować benzyny, eksportowanej z Rumunii.
Powoli, ale nieubłaganie natarcie hitlerowskich wojsk tę\
ało, aby na wiosnę '42
zostało tymczasowo zatrzymane. Hitler nie mógł dopuścić, by Armia Czerwona
przejęła inicjatywę, dlatego opracował wraz ze swoim sztabem plan wyjścia z
impasu - uderzenia na Kaukaz, zdobycia pól naftowych w Baku, przy
jednoczesnym zajęciu Stalingradu, wa\
nego ośrodka przemysłowego i węzła
kolejowego. Rozkaz Hitler zawarł w swojej dyrektywie nr 41. Armie rozpoczęły
przygotowania.
Przed bitwÄ…
Większość atutów było w rękach niemieckich. Przerzucili na południe cztery armie,
w tym dwie pancerne. Dwie z nich miały uderzyć na Kaukaz. Pozostałe dwie: 6
Armia (dowódca - gen. major von Paulus) i 4 Pancerna (dowódca - gen. major
Hoth) otrzymały rozkaz zajęcia Stalingradu. Armie lądowe wspierała 4 Luftflotte.
Ogół sił Niemieckich na wschodzie w tym okresie to ok. 5 mln. \
ołnierzy, 3164
czołgi i działa samobie\
ne, 4000 samolotów. Około 40% tych sił zostało
przerzuconych na południe, z czego 52-55% zostało przeznaczonych do zdobycia
Stalingradu. Morale \
ołnierzy było dość wysokie, mimo i\
byli ju\
od roku w boju
na wschodzie. Zima, której tak obawiali się Niemcy, była jeszcze daleko.
Niemiecki plan przewidywał, \
e miasto zostanie oskrzydlone z dwóch stron - 6
Armia od północnego zachodu, a 4 Armia Pancerna od południa. Na skrzydłach
ustawiono 3 i 4 Armię Rumuńską, o klasę ni\
szą od niemieckiej. Armie miały jak
najszybciej zająć miasto, a potem jak najszybciej uderzyć na południe, w stronę
Baku.
Sytuacja Rosjan przedstawiała się nieco gorzej. Większość czołgów przerzucono
pod Moskwę, dlatego na południu było niewiele nowoczesnych maszyn typu T-34.
Oddziały sformowane były w większości z poborowych. Co gorsza, brakowało
karabinów i amunicji, a nawet \
ywności. Zakłady przemysłowe, które na początku
http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/stalingrad.html 2008-04-06
Historia Rosji - serwis historyczny Page 2 of 5
wojny przeniesiono za Ural, dopiero co osiągnęły maksymalna wydajność. Trzeba
te\
pamiętać, \
e ZSRR straciło ogromne tereny, gdzie mieszkało większość
obywateli tego państwa. Ludzie, w obawie przed wojną uciekali na wschód, dlatego
trudno było uzupełniać straty ludzkie. Rosjanie mieli w rękach jednak jeden atut -
pogodÄ™. Wiedzieli, \
e najgorszym wrogiem Wermachtu nie jest mróz, a deszcz.
Słabo rozwinięta sieć dróg podczas jesiennej pluchy bardzo spowolni niemiecki
marsz. Poza tym w mieście czołgi traciły swoją wartość bojową - mogły słu\
yć
jedynie jako osłona dla piechoty. Zwłaszcza czołgi niemieckie, które były
przystosowane do szybkich manewrów, nie nadawały się do walki w mieście.
ObronÄ™ miasta powierzono rosyjskiemu specowi od walki w miastach gen.
Czujkowowi. Rosjanie, mimo \
e nie bez obaw, pełną parą rozpoczęli przygotowania
do obrony.
gen. Czujkow
Bitwa o Stalingrad
Niemcy podeszli pod miasto, które zostało zamienione w twierdzę. W ka\
dym
domu stacjonowało kilku \
ołnierzy, na dachach ukryli się strzelcy wyborowi. Nawet
pod ziemią, w kanałach, na \
ołnierzy Wermahtu czekali czerwonoarmiści.
Większość ulic zaminowano, by uniemo\
liwić przejazd czołgów. Miny miały być
główną, obok butelek z benzyną (koktajli Mołotowa), bronią przeciwpancerną
Rosjan.
Oprócz trudnej do oszacowania liczby \
ołnierzy radzieckich (liczby wahają się od 1
do 2 mln.) w mieście pozostało część mieszkańców - ok. 200 tys. osób. Stalin
celowo kazał pozostawić w mieście cywilów, aby pomagali w gaszeniu po\
arów i
budowie barykad \
ołnierzom. Przerzucono te\
do Stalingradzkiego portu na Wołdze
wszystkie barki rzeczne, które miały dostarczać zaopatrzenie i uzupełnienia zza
rzeki.
23 sierpnia Niemcy wkroczyli do miasta. Zostali zupełnie zaskoczeni fanatyzmem
Rosjan. Czerwonoarmiści dobrze pamiętali rozkaz Stalina "ani kroku w tył". Musieli
walczyć i nie mogli się wycofać, poniewa\
w przeciwnym razie zostaliby ostrzelani
przez karabiny maszynowe ustawione za ich plecami przez oficerów politycznych.
Boje o ka\
dy dom, ka\
dÄ… ulicÄ™ i ka\
dą barykadę wykrwawiały siły niemieckie. Ich
czołgi nie przydały się na nic. Bali się nawet z nich wyjść, bo w przeciwnym razie
zestrzelili by ich snajperzy. Musieli te\
penetrować kanały, gdzie \
ołnierzy
radzieccy mieli swoje siedziby. Co prawda mogli liczyć na samoloty, ale gruzy
domów te\
były dobrym miejscem do obrony dla Rosjan. Front przesuwał się w
\
ółwim tempie. Kiedy wreszcie ujrzeli Wołgę i zdawało się, \
e zwyciÄ™\
yli, Czujkow
posyłał do boju wszytskich \
ołnierzy, pozostając w sztabie sam, bez \
adnej
ochrony. I znów musieli sie cofnąć o kilka, kilkadziesiąt metrów.
Rosjanie marli tysiącami. Średnia długość \
ycia szeregowca w tym mieście,
kompletnie zniszczonym przez artylerię, wynosiła 24 godziny. Nigdy nie podano
http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/stalingrad.html 2008-04-06
Historia Rosji - serwis historyczny Page 3 of 5
liczby ofiar bitwy stalingradzkiej. Podobno Stalin bał się, \
e je\
eli prawda wyjdzie
na jaw, to zbuntujÄ… siÄ™ wszyscy \
ołnierze. Dopiero niedawno ogłoszono
szacunkowe liczby. Z odtajnionych dokumentów wynika, \
e zginęło ok. 8 mln.
\
ołnierzy radzieckich. Nie wiadomo do końca, czy ta niewiarygodna liczba jest
przesadzona. Faktem jednak jest, \
e Niemcy zostali związani walką na długi czas,
czego nie przewidział Hitler. Co gorsza, dla jego armii zaczynało brakować
zaopatrzenia, głównie ropy i smarów. Zauwa\
yli to radzieccy stratedzy i
postanowili wykorzystać. Zaplanowali operację "Uranus".
Operacja "Uranus"
Marszałka śukowa mo\
na śmiało uznać za najzdolniejszego dowódcę II Wojny
Światowej. Zaplanował on i przeprowadził większość operacji, które na przełomie
1942-43 roku doprowadziły do okrzepnięcia frontu, np. bitwę pod Moskwą.
Zauwa\
ył on w stalingradzkiej bitwie szansę na odrzucenie Niemców od kaukaskich
z
ródeł ropy i przechylenia na swoją stronę niekorzystnego dotychczas przebiegu
wojny.
Na czym polegała zaplanowana przez sztab marszałka operacja, której nadano
kryptonim Uranus? śukow dostrzegł to, czego nie widział i nie chciał widzieć Hitler,
a przed czym ostrzegała go niemiecka generalicja - front południowy był za długi.
Füher byÅ‚ zrÄ™cznym politykiem, ale marnym strategiem. UparÅ‚ siÄ™, aby niemiecka
ofensywa przebiegała w dwóch kierunkach równocześnie - na Stalingrad i Kaukaz.
Oficerowie Wehrmachtu doskonale wiedzieli, \
e front nie wytrzyma takiego
napięcia i ostrzegali go przed tym, ale zdanie Hitlera - tytularnego Naczelnego
Wodza przewa\
yło. W dodatku Rosjanom przyszły z pomocą dwie sprzyjające
okoliczności: alianci zachodni i zima. 2 listopada rozpoczęła się bitwa pod Al-
Alamein, którą wygrali Brytyjczycy. Co prawda Hitler nie myślał odsyłać do Afryki
oddziałów z frontu wschodniego, ale klęska Niemców oznaczała, \
e będzie musiał
tam wysłać oddziały nowo formowane, a co najwa\
niejsze uzbroić je i wyposa\
yć.
Część nowych czołgów pojechała więc do Afryki, zamiast na wschód w
decydujÄ…cym momencie, kiedy wa\
yły się losy wojny. Nie to było jednak
najwa\
niejsze. Nadchodziła rosyjska zima, ta sama, która pogromiła Napoleona
ponad dwieście lat wcześniej. Hitler albo ją zbagatelizował, albo nie miał
wystarczających środków, by dać \
ołnierzom zimowe wyposa\
enie, tj. mundury,
więcej \
ywności i paliwa.
Je\
eli chodzi o strategiczne wykonanie, to śukow planował przeprowadzić ją tak:
uderzyć od północy na broniącą niemieckiego skrzydła armię rumuńską, która nie
mogła stawiać skutecznego oporu wobec ogromnej dysproporcji sił, a od południa
na niemiecką 4 Armię Pancerną, która nie miała mo\
liwości manewru, wobec
braków w zaopatrzeniu. Po zamknięciu kleszczy Armia Czerwona miała nękać
systematycznymi atakami okrÄ…\
onych Niemców, a\
ci nie skapitulują. Wzięto pod
uwagÄ™ mo\
liwość dostarczania zaopatrzenia poprzez most powietrzny, choć w
zimowych warunkach i przy braku paliwa wydawało się mało prawdopodobne, \
e
okrÄ…\
one siły zachowają zdolność bojową. Tak więc zgromadzono wojska i czekano
na odpowiedni moment.
OkrÄ…\
eni
19 Listopada nadeszła wyczekiwana przez Rosjan chwila. Wydano rozkaz natarcia.
Na pozycję 3 i 4 armii rumuńskiej, po ponad trzygodzinnym ostrzale artyleryjskim
i rakietowym, runęło pięć sowieckich armii. Natomiast na niemiecką 4 Armię
PancernÄ… trzy armie. Rumuni ju\
po trzech godzinach walki rzucili siÄ™ do panicznej
ucieczki, Niemcy wytrzymali ok. 5 godzin. Armie śukowa parły niepohamowanie na
zachód. Niemcy nie mieli ju\
czym załatać frontu - sprawdziły się najgorsze
http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/stalingrad.html 2008-04-06
Historia Rosji - serwis historyczny Page 4 of 5
przeczucia oficerów z OKW (Oberkomando der Wehrmacht - niemieckiego sztabu).
Wobec zagro\
enia okrÄ…\
eniem dowódca 6 Armii Niemieckiej gen. von Paulus
poprosił Hitlera o pozwolenie na wycofanie się. Hitler kategorycznie mu tego
zabronił. Był on ciągle dobrej myśli, gdy\
Göring zapewniaÅ‚ go, \
e uda mu siÄ™
stworzyć most powietrzny, który pozwoli na funkcjonowanie okrą\
onych
oddziałów. Tak więc Niemcom wyśliznęła się z ręki okazja do wycofania,
przegrupowania i kontrofensywy. 25 Listopada Rosjanie zamknęli pierścień.
Rozpoczęło się oblę\
enie 6 Armii, które miało zdecydować o losach bitwy, wojny i
świata.
Klęska
W stalingradzkim "kotle" znalazło się ok. 150 000 ludzi. Paulus oświadczył, \
e
potrzebuje ok. 300 ton zaopatrzenia dziennie, aby utrzymać się na stanowisku.
Most powietrzny Göringa mógÅ‚ zapewnić mu jedynie od 60 do 90 ton. Zapasy te
wystarczały jedynie na utrzymanie w sprawności 15%-20% sił. Oznaczało to, \
e
reszta armii będzie głodować, zanim nie przyjdzie odsiecz. A ta miała nadejść w
osobie generała Eriha von Mansteina, któremu Hitler wyznaczył zadanie
odblokowania 6 Armii. Nie było to łatwe, gdy\
Manstein dostał pod rozkazy
jednostki albo całkiem "zielone" - dopiero co utworzone, albo zbyt zmęczone
walką, by móc stawić czoła Rosjanom. Niemiecka "misja ratunkowa" ruszyła
jednak. Nie przyniosła ona \
adnych wymiernych rezultatów. Co prawda
Mansteinowi udało się zbli\
yć do pozycji niemieckich na ok. 50 km, operacja
jednak nie miała szansy powodzenia, gdy\
Hitler zabronił nacierać swojej armii od
drugiej strony kotła. W ten sposób ofensywa niemiecka załamała się, a Manstein
musiał się wycofać.
Sytuacja oblÄ™\
onych stawała się tragiczna. Dopóki \
ołnierze otrzymywali racje
\
ywnościowe, mogli trwać na stanowiskach obronnych, ale zapasy kurczyły się.
Kiedy skończyła się amunicja i resztki paliwa, porzucili oni cały sprzęt wojenny:
czołgi, działa, CKM-y i rozpierzchli się. Mo\
na powiedzieć, \
e 6 Armia przestała
istnieć na długo przed kapitulacją.
Gen. von Paulus wiele razy kontaktował się Hitlerem w celu uzyskania zgody na
próbę wydostania się z okrą\
enia. Odpowiedz
zawsze przychodziÅ‚a ta sama: "Füher
nie zgodził się na wycofanie wojsk". Paulus, jako lojalny \
ołnierz, musiał się
zastosować do poleceń Wodza i odprawić radzieckich parlamentariuszy, którzy
oferowali rozejm. Wobec takiej postawy Rosjanie przystÄ…pili do ostatecznej
ofensywy. 10 stycznia nastąpił mia\
d\
ący cios. Praktycznie bezbronnych Niemców
zalała fala Rosjan. Dwie radzieckie armie po godzinnym ostrzale artyleryjskim
zaatakowały pozycje niemieckie. 22 I Paulus depeszował do Hitlera: "Nie zdołamy
ju\
powstrzymać naporu Rosjan. Nie jest te\
mo\
liwe otrzymanie amunicji od
sąsiednich frontów. śywność się kończy. Ponad 12 000 rannych pozostaje bez
opieki. Jaki rozkaz mam wydać \
ołnierzom, którzy nie mają amunicji i są pod
zmasowanym ogniem artylerii, czołgów i piechoty?"- depeszował Paulus do
Berlina. W odpowiedzi Hitler mianował generała feldmarszałkiem, zachęcając go
tym samym do samobójstwa (nigdy wcześniej niemiecki feldmarszałek nie wpadł w
ręce wrogów). Nowo mianowany feldmarszałek nie zdecydował się jednak na
odebranie sobie \
ycia. 31 stycznia poddał się Rosjanom do niewoli wraz ze swoim
sztabem. Walki trwały nadal na północy, ostatecznie zakończono bitwę pod
Stalingradem dopiero 2 lutego, choć z
ródła rosyjskie podają, \
e \
ołnierze, którzy
nie zło\
yli broni, walczyli jeszcze dwa tygodnie póz
niej. Ze 150 000 ludzi
zamkniętych w kotle do niewoli poszło 91 000. Od 5 do 7 tysięcy zdołało się
wydostać na samolotach (najcię\
ej ranni i personel fachowy, np. in\
ynierowie,
lekarze itd.) Ponad 60 tysięcy przypłaciło \
yciem marzenia Hitlera o Wielkich
Niemczech.
Niewola
http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/stalingrad.html 2008-04-06
Historia Rosji - serwis historyczny Page 5 of 5
Tylko co 20 \
ołnierz niemiecki walczący pod Stalingradem miał wrócić do domu.
Niemcy obawiali się rozstrzelania za popełnione w Rosji zbrodnie. Jednak Stalin
zabronił masakry, gdy\
obawiał się reakcji mocarstw zachodnich. Mimo to jeńcy
musieli przebyć w zimowych warunkach kilkadziesiąt kilometrów do obozów
przejściowych. Ten morderczy szlak pochłoną \
ycie 20 tysięcy ludzi. Kiedy dotarli
na miejsce przeznaczenia i przeczekali zimę, załadowano ich na wagony i
przetransportowano w głąb ZSRR, gdzie pracowali jeszcze dziesięć lat. Dopiero na
początku lat pięćdziesiątych kanclerz NRF Adenauer wystąpił o repatryjacje
więz
niów wojennych. Prze\
yło ledwie 7 tysięcy ludzi z 150-cio tysięcznej armii.
Skutki
Bitwę Stalingradzką uznaje się za przełom w II Wojnie Światowej. Niemcy nie
odnieśli ju\
\
adnego strategicznego zwycięstwa. Kolejna decydująca bitwa pod
Kurskiem równie\
została przegrana. Armia Czerwona ruszyła na zachód i
niepowstrzymanie parła w kierunku Berlina. 6 Czerwca w Normandii rozpoczęła się
inwazja aliancka na kontynent. Amerykanie, Anglicy i Francuzi, po zdobyciu
przyczółków ruszyli w głąb Francji. To był koniec III Rzeszy. 8 V 1945r. szef
niemieckiego sztabu naczelnego, gen. Alfred Jodl podpisał akt kapitulacyjny,
kończący II Wojnę Światową w Europie.
Feldmarszałek von Paulus, po oddaniu się do niewoli został przywódcą
stworzonego przez Rosjan komitetu "Wolne Niemcy", który nawoływał niemieckich
\
ołnierzy do zło\
enia broni. Po wojnie powrócił do NRD i pracował nad
utworzeniem jej sił zbrojnych. Zmarł w 1957r.
Marszałek śukow, genialny strateg i wykonawca operacji Uranus został dowódcą 1
Frontu Białoruskiego, który w 1945r. zajął Berlin. Po wojnie dowodził radziecką
strefą okupacyjną Berlina. W latach pięćdziesiątych popadł w niełaskę u Stalina,
który chciał się go pozbyć. Uniemo\
liwiła mu to przedwczesna śmierć. śukow
zmarł w 1974r.
Literatura wykorzystana:
B. Wołoszański "Tajna wojna Hitlera", wyd. Colori, Warszawa 1997
W. Weir "50 bitew, które zmieniły świat", wyd. Amber, Warszawa 2001
Praca zbiorowa "Encyklopedia szkolna: Historia", wyd. WSiP, Warszawa 2001
Skomentuj na Forum
Serwis Historyczny - Historia Rosji
http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/stalingrad.html 2008-04-06