Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Państwowy Monitoring Środowiska
MONITORING JAKOÅšCI
POWIETRZA
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Rys. nr 6- Wpływ zanieczyszczeń ujętych w Dyrektywie
Pułapowej i STOP na określone zjawiska negatywnie
oddziałujące na zdrowie i ekosystemy
Emisje
PM SO2 NH3 NOx VOC
Zdrowie Eutrofizacja Zakwaszenie Ozon
Oddziaływanie
1
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Monitoring jakości powietrza
Badania i ocena jakości powietrza
Badania chemizmu opadów atmosferycznych i ocena
depozycji zanieczyszczeń do podłoża
Badania tła zanieczyszczenia atmosfery na stacjach A
eba,
Jarczew, Śnieżka, Puszcza Borecka dla potrzeb: EMEP,
GAW/WMO i HELCOM
Badanie stanu warstwy ozonowej nad PolskÄ… oraz pomiary
natężenia promieniowania UV
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania i ocena jakości powietrza
Podstawa prawna:
art. 85-95 z dnia 27 kwietnia 2001 r.  Prawo ochrony środowiska
(Dz.U. Nr 62, poz. 627 z póz
n. zm.)
rozporzÄ…dzenie MÅš z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny
poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. Nr 87, poz. 798)
rozporzÄ…dzenie MÅš z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu ...
(Dz.U. Nr 87, poz. 796)
rozporzÄ…dzenie MÅš z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie zakresu
i sposobu przekazywania informacji dot. zanieczyszczenia powietrza
(Dz.U. Nr 204, poz. 1727).
2
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania i ocena jakości powietrza
Wdrożone przepisy dyrektyw UE:
1. Dyrektywa Rady nr 96/62/EC z dnia 27 września 1996 r.
w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza. (ramowa)
2. Dyrektywa Rady nr 1999/30/EC z dnia 22 kwietnia 1999 r.
w sprawie wartości dopuszczalnych dwutlenku siarki, dwutlenku azotu,
tlenków azotu, pyłu zawieszonego i ołowiu w powietrzu. (I córka)
3. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2000/69/EC
z dnia 16 listopada 2000 r. w sprawie wartości dopuszczalnych
benzenu i tlenku węgla w powietrzu. (II córka)
4. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2002/3/EC
z dnia 12 lutego 2002 r. dot.ozonu w powietrzu. (III córka)
5. W trakcie transpozycja Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr
2004/107/EC z dnia 15.12.2004 dot. As,Cd,Ni iWWA.
6. Projekt dyrektywy CAFE-w trakcie negocjacji
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania i ocena jakości powietrza
oraz decyzje UE:
1. Decyzja Komisji Europejskiej nr 97/101/EC z dnia
27 stycznia 1997 r. ustanawiajÄ…ca obustronnÄ…
wymianÄ™ informacji i danych z sieci lub
pojedynczych stacji mierzÄ…cych zanieczyszczenie
powietrza otaczajÄ…cego
w Krajach członkowskich, znowelizowaną Decyzją
nr 2001/752/EC
2. Decyzja Komisji Europejskiej nr 2004/461/EC z dnia
29 kwietnia 2004 r. ustanawiajÄ…ca kwestionariusz do
corocznego raportowania dotyczącego oceny jakości
powietrza otaczajÄ…cego zgodnie z Dyrektywami Rady
96/62/EC i 1999/30/EC i Dyrektywami Parlamentu
Europejskiego i Rady 2000/69/EC i 2002/3/EC.
3. Program CAFE i Strategia Tematyczna OCHRONA
POWIETRA
3
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania i ocena jakości powietrza
Cele realizacji zadania:
uzyskanie dla wszystkich stref w kraju (aglomeracji
i powiatów) informacji o poziomach substancji
w powietrzu w odniesieniu do standardów jakości
powietrza,
identyfikacja obszarów wymagających poprawy jakości
powietrza,
monitorowanie skuteczności programów naprawczych.
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania i ocena jakości powietrza
StrefÄ™ stanowi:
aglomeracja o liczbie mieszkańców większej
niż 250 tysięcy,
obszar powiatu niewchodzący w skład
aglomeracji.
4
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania i ocena jakości powietrza
Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska dokonuje
co roku oceny poziomu substancji w powietrzu w danej
strefie, a następnie dokonuje klasyfikacji stref, w których
poziom:
" choćby jednej substancji przekracza poziom
dopuszczalny powiększony o margines tolerancji,
" choćby jednej substancji mieści się pomiędzy
poziomem dopuszczalnym a poziomem
dopuszczalnym powiększonym o margines
tolerancji,
" substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego.
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania i ocena jakości powietrza
Substancje, których stężenie w powietrzu stanowi
kryterium do ocen jakości powietrza:
" SO2, NO2, NOx, O3, PM10 i PM2.5, Pb, C6H6, CO
(dziÅ›)
" w przyszłości As, Cd, Hg, Ni i WWA (B&P) od
31.12.2012 będą obowiązywać normy tych
substancji
" PM 2,5, stężenie i redukcja ekspozycji (III-cia generacja)
5
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Wdrażanie Dyrektywy
96/62/EWG i DC (I,II i III)
Harmonogram wdrażania
Wart.
grani
Substance Margines tolerancji w latach [%]
czna
µ/m3
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
NO2 (1h) 200 35 30 25 20 15 10 5 0
NO2 (rok) 40 35 30 25 20 15 10 5 0
SO2 (1h) 350 28,5 17,2 8,6 0 0 0 0 0
PM10 50 20 10 0 0 0 0 0 0
PM10 40 8 4 0 0 0 0 0 0
Pb 0,5 40 20 0 0 0 0 0 0
CO 10.000 40 20 0 0 0 0 0 0
C6H6 5 100 100 100 80 60 40 20 0
O3 (8h) 120 0 0 0 0 0 0 0 0
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania i ocena jakości powietrza
y
ródła danych do ocen:
wyniki pomiarów ze stacji monitoringowych: eksploatowanych lub
bezpośrednio nadzorowanych przez wojewódzkie inspektoraty
ochrony środowiska, manualnych punktów pomiarowych
wojewódzkich stacji sanitarno-epidemiologicznych i innych stacji
prowadzonych przez jednostki naukowo-badawcze, fundacje
i jednostki samorzÄ…du terytorialnego
inne techniki monitoringowe (modelowanie, metody pasywne, inne
badania uzupełniające).
Uzyskiwane dane gromadzone są w wojewódzkiej bazie JPOAT
(baza danych monitoringu powietrza) i przekazywane do bazy
krajowej JPOAT (do GIOÅš).
6
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania i ocena jakości powietrza
Stacje pomiarowe uczestniczÄ…ce w systemie:
listę stacji i ich zakres pomiarów oraz zakres
innych badań uzupełniających ustala WIOŚ
w formie wojewódzkich programów
monitoringu środowiska, na podstawie
wytycznych GIOŚ i wyników oceny w strefach.
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania i ocena jakości powietrza
Wstępne i roczne oceny jakości powietrza:
w 2001 r. (aktualizacja w 2002 r.) WIOÅš, na podstawie
wyników tzw. oceny wstępnej, ustaliły listę stacji
pomiarowych oraz innych badań uzupełniających, które
biorą udział w wojewódzkim systemie monitoringu
środowiska zdefiniowanym w  Państwowym PMŚ
w województwie... ,
w 2003 i 2004 r. WIOŚ dokonały rocznej oceny jakości
powierza za rok 2002 i 2003 w każdym województwie.
Aktualnie jest wykonywana ocena za 2005
rok>Warszawa-skarga KE.
7
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania i ocena jakości powietrza
Wyniki klasyfikacji stref w
Polsce na podstawie rocznej
oceny jakości powietrza za
rok XXXX z
uwzględnieniem kryteriów
ustanowionych dla ochrony
zdrowia i ochrony
roślinności dla
poszczególnych
zanieczyszczeń)
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Annual Air Quality Assessment (2004): results for
PM10
Class A : < LV
LV < Class B < LV + MOT
Class C > LV + MOT
Source: State Environmental Monitoring
8
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Results of zone classification in Poland
 PM10 in 2004
A
6.1%
17.4%
B
C
76.5%
Source: State Environmental Monitoring
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Strefy, gdzie nastąpiło przekroczenie standardów
jakości powietrza-ocena za lata 2002-2004
(ochrona zdrowia)
Liczba stref
25
22
2002
20
18
2003
2004
15
13
10
5
3
2 2
1 1
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0
PM10 NO2 SO2 Pb C6H6 CO O3
y
ródło: dane PMŚ
9
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania i ocena jakości powietrza
Wykorzystanie wyników:
Na podstawie wyników oceny rocznej wojewoda jest
zobowiązany do opracowania programów ochrony
powietrza, dla stref, w których wystąpiły
udokumentowane przekroczenia kryterialnych poziomów
zanieczyszczeń.
Przekazywanie danych o stężeniach zanieczyszczeń
w Polsce do Europejskiej Agencji Åšrodowiska  Airbase,
w ramach EIONET (Europejskiej Sieci Informacji
i Obserwacji Åšrodowiska) i OECD.
przekazywanie krajowych wyników oceny rocznej jakości
powietrza w formie kwestionariusza określonego decyzją
2004/461/WE, także do KE, a także danych o stężeniach
ozonu w sezonie letnim (dyrektywa 2002/3/WE).
.
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania chemizmu opadów atmosferycznych
i ocena depozycji zanieczyszczeń do podłoża
Podstawa prawna:
brak specyficznych regulacji prawnych,
wyniki badań mogą zostać wykorzystane
w przyszłości do oceny/kontroli realizacji ustaleń
dyrektywy UE nr 2001/81/WE ( dyrektywy
pułapowej ).
10
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania chemizmu opadów atmosferycznych
i ocena depozycji zanieczyszczeń do podłoża
Cel realizacji zadania:
dostarczenie danych o Å‚adunkach substancji
zakwaszających, biogenów oraz metali ciężkich
deponowanych do podłoża wraz z opadem
atmosferycznym,
umożliwienie śledzenia trendów i tym samym ocena
skuteczności programów redukcji emisji zanieczyszczeń
do powietrza,
uzyskanie danych do bilansowania związków
eutrofizujących w ramach ochrony wód przed
zanieczyszczeniami pochodzÄ…cymi z rolnictwa.
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania chemizmu opadów atmosferycznych
i ocena depozycji zanieczyszczeń do podłoża
Sposób realizacji zadania
w ramach sieci krajowej:
25 stacji monitorujących chemizm opadów (pobór prób),
ok. 125 stacji dostarczających dane o wysokości
i pochodzeniu opadów (stacje synoptyczne IMGW),
analizy prób opadów w laboratoriach WIOŚ.
Pomiary w sieci krajowej umożliwiają ekstrapolację danych
na obszar całego kraju za pomocą metod statystycznych.
11
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania chemizmu opadów atmosferycznych
i ocena depozycji zanieczyszczeń do podłoża
Struktura sieci
A
eba
Gdańsk
Suwałki
Świnoujście
Chojnice
Olsztyn
Toruń
Białystok
Stacje synoptyczne
Gorzów Wlkp.
Poznań
Warszawa-Okęcie
Stacje pobierające próby opadów
Zielona Góra
Kalisz
WÅ‚odawa
Legnica
Sulejów
Wrocław
Śnieżka Sandomierz
KÅ‚odzko
Racibórz
Katowice
Nowy SÄ…cz
Lesko
Kasprowy Wierch
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania chemizmu opadów atmosferycznych
i ocena depozycji zanieczyszczeń do podłoża
Zakres analiz obejmuje:
pomiar odczynu (pH), kwasowości i przewodności
elektrycznej właściwej opadów,
oznaczanie stężeń anionów: Cl-, SO4-2, NO2- i NO3-,
oznaczanie stężeń kationów: NH4+, Na+, K+, Ca+2, Mg+2,
oznaczanie stężeń metali ciężkich: Zn, Cu, Fe, Pb, Cd,
Ni, Cr, Mn,
oznaczanie stężeń azotu ogólnego i fosforu ogólnego.
12
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania tła zanieczyszczenia atmosfery na stacjach
A
eba, Jarczew, Śnieżka, Puszcza Borecka dla potrzeb:
EMEP, GAW/WMO i HELCOM
Podstawa prawna:
protokół w sprawie EMEP (European Monitoring and Evaluation
Programme) do Konwencji Genewskiej z 1979r. w sprawie
transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie
odległości, przyjęty przez Polskę w 1988 r.,
program monitoringu Bałtyku (COMBINE) w ramach Konwencji
Helsińskiej,
program Global Air Watch (GAW) Åšwiatowej Organizacji
Meteorologicznej (WMO).
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania tła zanieczyszczenia atmosfery na stacjach
A
eba, Jarczew, Śnieżka, Puszcza Borecka dla potrzeb:
EMEP, GAW/WMO i HELCOM
Lokalizacja stacji EMEP:
13
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania tła zanieczyszczenia atmosfery na stacjach
A
eba, Jarczew, Śnieżka, Puszcza Borecka dla potrzeb:
EMEP, GAW/WMO i HELCOM
Cele realizacji zadania:
wypełnianie zobowiązań Polski wynikających z podpisania
protokołu konwencji LRTAP dot. programu EMEP,
dostarczanie danych do HELCOM i GAW/WMO, GUS,
Zasilanie danymi wojewódzkie systemy monitoringu
powietrza.
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania tła zanieczyszczenia atmosfery na stacjach
A
eba, Jarczew, Śnieżka, Puszcza Borecka dla potrzeb:
EMEP, GAW/WMO i HELCOM
Stacje EMEP w Polsce:
3 stacje IMGW: A
eba, Jarczew, Śnieżka,
1 stacja IOŚ: Puszcza Borecka (Diabla Góra).
Program pomiarowy:
zakres podstawowy (4 stacje): codzienne pomiary w fazie
gazowej SO2, NO2, O3; w aerozolu: SO42-, NO3-, NH4, (Cl-); w
opadzie atmosferycznym: SO42-, NO3-, NH4+ Cl-, Na+, Ca2+,
Mg2+, K+, przewodność elektrolityczna, pH,
metale ciężkie (A
eba i Puszcza Borecka),
ciągły pomiar CO2 (Puszcza Borecka).
WYNIKI DOT> TRANSGRANICZNEWGO..
14
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Badania tła zanieczyszczenia atmosfery na stacjach
A
eba, Jarczew, Śnieżka, Puszcza Borecka dla potrzeb:
EMEP, GAW/WMO i HELCOM
Zmiany pH wody opadowej
na stacjach EMEP
A
eba Śnieżka Puszcza Borecka
5
4,5
4
3,5
3
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Program CAFE
" Wypracowanie STRATEGII TEMATYCZNEJ OCHRONY
POWIETRZA (ST) w perspektywie roku 2020
" Wskaz
niki zdrowotne i środowiskowe
1. Skrócenie życia wskutek PM 2,5
2. Przedwczesna śmierć z powodu stężenia ozonu >35ppb (SOMO35)
3. Straty w szacie roślinnej z powodu ozonu (AOT 40)
4. Wpływ kwasowości na ekosystemy leśne
5. Wpływ kwasowości na ekosystemy sieci NATURA 2000
6. Wpływ kwasowości na ekosystemy jeziorne
7. Wpływ eutrofizacji na ekosystemy
" Kuchnia Programu
1. Modelowanie zintegrowane RAINS/EMEP
2. Analiza koszt-korzyść (CBA)
3. MFTR/CLE-poziom ambicji
15
pH
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Poprawa wskaz
ników zdrowotnych i stanu środowiska
w wyniku wdrażania Strategii na tle scenariusza CLE
(rok bazowy 2000)-rys.nr.3
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Uszkodzenia lasów
stan aktualny-CLE
(ozon)
efekt STOP-u
Eutrofizacja
Zakwaszenie jezior
Zakwaszenie
ekosystemów
Zakwaszenie lasów
Zdrowie (ozon)
Zdrowie (pył 2,5)
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Śmiertelność wywołana ekspozycją na PM 2,5
w roku 2000 i 2020
(realizowanie dotychczasowej polityki)
Poprawa do 2020 roku Problemy, które
wskutek CLE-u: pozostanÄ… po roku 2020
(bez realizacji STOP-u):
- 1.1 miliona traconych
lat życia mniej
- 2.5 miliona traconych lat
- mniej o 76 000
życia
przedwczesnych zgonów
- 272 000 przedwczesnych
- wydłużenie życia
zgonów
statystycznie o 2.5
- skrócenie życia
miesiÄ…ca
statystycznie o 5.5
miesiÄ…ca
16
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Wyzwania dla monitoringu PM 2,5
" Aktualna siec monitoringu w UE-25 wg metadanych KE (EoI)
obejmuje 1300 stacji PM 10, 100 stacji PM2,5 (1200) i 200 stacji Pb
oraz 180 stacji tła w ramach EMEP-u,
" Koszt stacji 50.000-100.000 euro, dodanie modułu dla PM 2,5
25.000 euro-koszty operacyjne 30.000-55.000 euro
" Konieczna nowa konfiguracja sieci monitoringu PM 2,5-np. tereny
wiejskie i osie transportowe-koszt UE-25 mio inw. I 7,5 mio euro
op.
" Wypracowanie precyzyjnej oceny ekspozycji ludności w strefach
(hot-spots) poprzez określanie przestrzennego zasięgu przekroczeń
" Rola modelowania (NECD a PM 2,5 i CITY-DELTA), nowe
narzędzia oceny i nowe techniki pomiarowe
" Harmonizacja programów monitoringu i raportowania, w tym
elektronicznego do EAÅš, KE, konwencji..i t.p.
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
24-hour concentration of PM2,5 in 2004
at 2 stations in Poland
1.
2.
1. City background station (agglomeration of A
ódz
)
2. Traffic station (agglomeration of Warszawa)
Source: State Environmental Monitoring
17
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Dziękuje za uwagę
[e-mail]
18