plik


Eksploatacja statkw latajcych Statek powietrzny jako obiekt eksploatacji 1 SBawomir Tkaczuk, WAT 2010 Statek powietrzny jako obiekt eksploatacji Obiekt eksploatacji to obiekt techniczny posiadajcy wBa[ciwe mu cechy identyfikujce. Ka|dy zBo|ony obiekt techniczny skBada si z elementw - z cz[ci i zespoBw podlegajcych wymianie lub naprawie (w przypadku ich uszkodzenia). W lotnictwie obiektami eksploatacji s statki powietrzne (SP), ale tak|e obiekty techniczne umo|liwiajce ich u|ytkowanie, takie jak: urzdzenia bezpo[redniej obsBugi (proste i zBo|one), urzdzenia diagnostyczne i metrologiczne, urzdzenia sBu|ce do odnowy statkw powietrznych, hangary, lotniska, pBaszczyzny startowe, pasy startowe, urzdzenia do kierowania ruchem lotniczym. Statek powietrzny jest zBo|onym obiektem technicznym, ktrego ukBad i rozwj jest okre[lony wieloma r|norodnymi czynnikami. Specyfika eksploatacji statku powietrznego wynika midzy innymi z charakterystycznych cech jego konstrukcji. 2 Statek powietrzny jako obiekt eksploatacji Statek powietrzny, jego zespoBy i instalacje charakteryzuj specyficzne rozwizanie konstrukcyjne, spowodowane tym, |e: - w procesie funkcjonowania statku powietrznego realizuje si wiele zadaD (celw), zmieniajcych si w czasie, na skutek obiektywnych lub subiektywnych przyczyn; - warunki funkcjonowania statku powietrznego nie s z reguBy wcze[niej dokBadnie znane, czyli funkcjonowanie przebiega w warunkach niepewno[ci (niepeBna okre[lono[ [rodowiska zewntrznego, zmienne wBa[ciwo[ci wewntrzne, cele itp.); - na proces funkcjonowania statku powietrznego istotny wpByw wywiera czBowiek; - w zespoBach i instalacjach statku powietrznego, w specyficznych warunkach jego funkcjonowania, wystpuj procesy starzenia, degradacji, zu|ycia i zniszczenia. Powietrzne statki latajce dzieli si na aerostaty (balony, sterowce), poruszajce si lub utrzymujce si w atmosferze wskutek statycznego oddziaBywania powietrza oraz aerodyny, poruszajce si lub utrzymujce si w atmosferze wskutek dynamicznego oddziaBywania powietrza. 3 Statek powietrzny jako obiekt eksploatacji Powietrzne statki latajce dzieli si na aerostaty (balony, sterowce), poruszajce si lub utrzymujce si w atmosferze wskutek statycznego oddziaBywania powietrza oraz aerodyny, poruszajce si lub utrzymujce si w atmosferze wskutek dynamicznego oddziaBywania powietrza. Samolot jest statkiem powietrznym ci|szym od powietrza majcym wBasny napd silnikowy i powierzchnie no[ne nieruchomo poBczone z kadBubem. Samolot utrzymuje si w przestrzeni powietrznej dziki dynamicznemu dziaBaniu powietrza na powierzchnie no[ne. ZmigBowce (helikoptery) s statkami powietrznymi (aerodynami) nale|cymi do grupy wiropBatw utrzymujcymi si w powietrzu dziki sile no[nej wytwarzanej przez obracajce si w pBaszczyznie poziomej [migBo (dwu-, trzy-, cztero-, a nawet picioBopatowe) zwane wirnikiem no[nym. 4 5 6 Statek powietrzny jako obiekt eksploatacji 7 Kategorie sprztu lotniczego wg EASA EASA ustaliBa zasady podziaBu sprztu lotniczego na kategorie i klasy. PodziaB ten przeprowadzony jest zgodnie z nastpujcymi zasadami: " Klasa A  statki powietrzne (du|e samoloty  A1, maBe samoloty  A2, [migBowce  A3, inne  A4. " Klasa B  silniki statkw powietrznych (turbinowe  B1, tBokowe  B2, pomocnicze zespoBy napdowe [APU]  B3. " Klasa C  podzespoBy statkw powietrznych w r|nych podkategoriach (od C1 do C20). " Klasa D- usBugi specjalistyczne (D1  badania nieniszczce). 8 Statek powietrzny jako obiekt eksploatacji Statek powietrzny skBada si z okre[lonych zespoBw funkcjonalnych. ZespB funkcjonalny jest zbiorem wspBpracujcych urzdzeD majcych na celu wykonanie okre[lonej funkcji na statku powietrznym. 9 10 Statek powietrzny jako obiekt eksploatacji ZespoBy podstawowe. S to zespoBy (konstrukcja, pokrycie, sterowanie, napd i inne) zapewniajce podstawowe funkcje statku powietrznego takie jak: start, ldowanie, lot. ZespoBy zaopatrujce. S to zespoBy funkcjonalne zaopatrujce zespoBy podstawowe w energi oraz w inne niezbdne do funkcjonowania tych zespoBw substancje (np. paliwo, energi elektryczn, gazy, ciecze itp.). ZespoBy funkcjonalne zaopatrujce umo|liwiaj funkcjonowanie podstawowych zespoBw funkcjonalnych. ZespoBy umo|liwiajce zastosowanie statku powietrznego zgodnie z jego przeznaczeniem. S to r|ne elementy wyposa|enia statku powietrznego zapewniajce realizowanie funkcji do ktrych zostaB on przeznaczony. Na przykBad w samolocie bojowym mog to by r|ne zespoBy (podsystemy) uzbrojenia. ZespoBy funkcjonalne zapewniajce bezpieczeDstwo latania. PrzykBadami takich zespoBw s: ukBad opuszczania samolotu w powietrzu, instalacja przeciwpo|arowa, przeciwoblodzeniowa itp. ZespoBy wyposa|enia specjalnego statku powietrznego. ZespoBy te maj na celu wykonywanie takich funkcji jak: utrzymanie Bczno[ci, identyfikacja, zapewnienie mo|liwo[ci ldowania bez widoczno[ci ziemi. ZespoBy wspomagajce maj za zadanie: rejestracje parametrw lotu, diagnoz stanu niezawodno[ciowego statku powietrznego itp. PrzykBadem takich zespoBw mog by wic wbudowane systemy diagnostyczne itp. 11 12 Podstawowe wymagania eksploatacyjne, brane pod uwag na etapie projektowania konstrukcji i procesu wytwarzania danego obiektu technicznego (tak|e statku powietrznego). Schemat. Wymagania eksploatacyjne 13 Statek powietrzny jako obiekt eksploatacji Najwa|niejszym wymaganiem w procesie eksploatacji cywilnego statku powietrznego jest zapewnienie bezpieczeDstwa zaBodze, pasa|erom i ludziom na trasie przelotu oraz samemu statkowi, czyli zapewnienie bezpieczeDstwa lotu. SpeBnienie tego wymagania nie nale|y do Batwych zadaD, poniewa| statek powietrzny dziaBa w warunkach du|ych obci|eD i przeci|eD, realizuje zadania w szerokim zakresie prdko[ci i wysoko[ci lotu, w wysokich i niskich temperaturach, czsto szybko zmieniajcych si. Zasadniczym d|eniem w projektowaniu i eksploatacji takich obiektw technicznych jak statki powietrzne jest zapewnienie jak najdBu|szego prawidBowego (bezpiecznego) ich dziaBania. NieprawidBowe dziaBanie statku powietrznego lub poszczeglnych jego zespoBw mo|e charakteryzowa si takimi oglnymi cechami, jak: pogorszenie osigw, utrata wytrzymaBo[ci mechanicznej, wzrost temperatury, zwikszenie nat|enia haBasu i powstawanie nadmiernych drgaD. Objawy wadliwej pracy nie zawsze wystpuj rwnocze[nie dotyczc caBego statku powietrznego. Na pocztku dotycz niektrych jej zespoBw, a przede wszystkim cz[ci. Wadliwo[ dziaBania danego urzdzenia (elementu) nie zawsze mo|na stwierdzi na podstawie obserwacji zewntrznych, tj. bez przeprowadzania jego demonta|u. 14 15 Statek powietrzny jako obiekt eksploatacji W procesie eksploatacji statkw powietrznych realizuje si wiele szczegBowych programw eksploatacyjnych, z zachowaniem okre[lonych praw dotyczcych statku powietrznego jako obiektu eksploatacji. Cechy obiektu technicznego bdcego obiektem eksploatacji mo|na podzieli na dwie grupy: wBasno[ci i wBa[ciwo[ci. WBasno[ci nazywa si cech obiektu (przedmiotu) wspln dla wszystkich tego typu (klasy, grupy) obiektw wyra|ajc si najcz[ciej jako okre[lona wielko[ fizyczna. GBwne wBasno[ci obiektu technicznego wi| si zadaniami (funkcjami) podstawowymi i wtrnymi, do jakich zostaB przeznaczony przez projektanta. WBa[ciwo[ci nazywa si tak cech, ktra pozwala odr|ni obiekt (przedmiot) od innych. Jest to cecha wzgldna. Mo|e ulega zmianie pod wpBywem oddziaBywaD na obiekt. WBasno[ci i wBa[ciwo[ci odzwierciedlajce cechy SP, mog by rozpatrywane w dwch kategoriach: mierzalne (ilo[ciowe) i niemierzalne (jako[ciowe). Cechy mierzalne - opisuj w sposb obiektywny (najcz[ciej za pomoc liczb rzeczywistych) wBasno[ci i wBa[ciwo[ci, ktre mo|na wyznaczy, obliczy, zmierzy. Cechy niemierzalne - opisuj w sposb subiektywny wBasno[ci i wBa[ciwo[ci, ktrych ocena mo|liwa jest w kategoriach jako[ci. Funkcja lotna statku powietrznego to wBasno[ wyznaczana przez takie jego u|ytkowe charakterystyki, jak: prdko[ - przelotowa, maksymalna, ldowania, wznoszenia, puBap, promieD skrtu, jednostkowe zu|ycie paliwa oraz charakterystyki u|ytkowe, takie jak: zasig, promieD dziaBania, udzwig (u|yteczny), Badowno[, pojemno[ (np. liczba pasa|erw, ksztaBt Badunku). 16 WBasno[ci lotne odnosz si do Batwo[ci i bezpieczeDstwa, z jakami mo|na wykona jakie[ zadanie (w czasie dBu|szym) np. wznoszenie w czasie startu. WBasno[ci manewrowe (pilota|owe) odnosz si do Batwo[ci wykonania manewru w czasie krtkim np. reakcji samolotu na wychylenie steru, ([wiadcz o reagowaniu samolotu na sterowanie). Osigi samolotu s to gBwne charakterystyki jego ruchu w r|nych warunkach lotu. Warunki lotu samolotu zale| od tzw. siB (cigw) niezbdnych do zrealizowania lotu oraz siB (cigw) rozporzdzalnych, czyli bdcych w dyspozycji pilota. Do najwa|niejszych charakterystyk (osigw) samolotu nale|: prdko[ maksymalna i minimalna w locie poziomym, prdko[ i czas wznoszenia na dan wysoko[, maksymalna wysoko[ jak samolot mo|e osign, czyli puBap, prdko[ opadania i prdko[ ldowania, zasig, minimalny promieD zakrtu, dBugo[ startu i ldowania, zdolno[ do przyspieszania lub opzniania itp. Niezawodno[ statku powietrznego jest wBa[ciwo[ci gwarantujc jego zdatno[ w okre[lonym przedziale czasu, w okre[lonych warunkach. Zmian niezawodno[ci powoduj uszkodzenia. Bezpieczno[ statku powietrznego jest wBa[ciwo[ci gwarantujc zachowanie bezpieczeDstwa SP, zaBogi, pasa|erw i osb postronnych. WBa[ciwo[ ta wi|e si z bezpieczeDstwem lotw. Zmiana bezpieczno[ci mo|e by skokowa, czego skutkiem mo|e by wypadek lotniczy. Bezpieczno[ definiuje si czsto poprzez niezawodno[ bezpieczeDstwa. {ywotno[ statku powietrznego to wBa[ciwo[ mierzona prawdopodobieDstwem wykonania zadania lotniczego w okre[lonych oddziaBywaniach [rodowiska naturalnego (piorun po|ar) lub zorganizowanego (oddziaBywanie przeciwnika w walce). {ywotno[ oglna to odporno[ SP na dziaBania destrukcyjne otoczenia (piorun, gradobicie, du|e gradienty temperatury i wilgotno[ci). {ywotno[ bojowa zawiera w sobie cech |ywotno[ci oglnej, a ponadto oznacza odporno[ na destrukcyjne dziaBanie [rodkw bojowych przeciwnika. 17 GBwne czynniki decydujce o |ywotno[ci statku powietrznego 18 Statek powietrzny jako obiekt eksploatacji Tabela. Klasy |ywotno[ci SP po uszkodzeniu ze wzgldu na bezpieczeDstwo konstrukcji 19 Statek powietrzny jako obiekt eksploatacji TrwaBo[ statku powietrznego to wBa[ciwo[ rozumiana jako zdolno[ do zachowania zasadniczych wBasno[ci w ustalonym przedziale czasu, w okre[lonych warunkach eksploatacji. Wyr|nia si r|ne trwaBo[ci (resursy): techniczn, fizyczn, godzinow, kalendarzow, ekonomiczn, midzyremontow itp. TrwaBo[ silnika lotniczego jest wBa[ciwo[ci nadan w procesie projektowania, utrzymywan w procesie wytwarzania i podtrzymywan w procesie eksploatowania. Jest ona uwarunkowana gBwnie wytrzymaBo[ci  zwBaszcza zmczeniow  zasadniczych elementw konstrukcyjnych, takich jak: Bopatki, tarcze turbiny i spr|arki, Bo|yska zespoBu wirnikowego itp. Zasadnicz rol odgrywa tu wytrzymaBo[ zmczeniowa oraz odporno[ na peBzanie materiaBu elementw pracujcych w wysokich temperaturach, podlegajcych ponadto du|ym obci|eniom mechanicznym (dynamicznym) i cieplnym. 20 Statek powietrzny jako obiekt eksploatacji PotencjaB eksploatacyjny u|ytkowy statku powietrznego jest to wBasno[ charakteryzujca zasb mo|liwo[ci jego u|ytkowania (miar mo|e by czas lotu, czas pracy np. dla silnikw itp.). Skutkiem u|ytkowania jest uzyskanie energii eksploatacyjnej mierzonej warto[ci eksploatacyjn: kosztem, zyskiem, przewiezion mas towarw, liczb pasa|erw itp.). Efektywno[ (eksploatacji) statku powietrznego jest to wBa[ciwo[ zwizana stosunkiem uzyskanych efektw do nakBadw na przyjt jednostk obliczeniow. Na przykBad: zysk ekonomiczny do rocznych kosztw eksploatacji. " Warto[ (koszt) statku powietrznego jest to wBa[ciwo[ zwizana z: " kosztami jego nabycia, " z przyjciem kosztw, jakie trzeba uwzgldni na :  infrastruktur eksploatacyjn,  szkolenie personelu,  przygotowanie bazy remontowej. 21 Statek powietrzny jako obiekt eksploatacji TYP SAMOLOTU CENA mln $ 717-200 31.5 - 35.5 737-300 40.0 - 46.5 737-400 44.0 - 51.5 737-500 34.5 - 41.0 737-600 36.0 - 44.0 737-700 41.5 - 49.0 737-800 51.0 - 57.5 737-900 53.5 - 61.0 747-400 167.5 - 187.0 757-200 65.5 - 73.0 757-300 73.5 - 81.0 767-200ER 89.0 - 100.0 767-300ER 105.0 - 117.0 767-400ER 115.0 - 127.0 777-200 137.0 - 154.0 777-200ER 144.0 - 164.0 777-300 160.5 - 184.5 22 Koszty zwizane z u|ytkowaniem samolotw " Koszty eksploatacyjne statku powietrznego - koszty zwizane z lotami samolotw, tzw.  Koszty operacyjne" (DOC), " Koszty serwisowania samolotw - obsBuga statku powietrznego na ziemi (w tym opBaty za ldowanie), " Koszty obsBugi ruchu - odprawy pasa|erw, baga|u i Badunku w portach lotniczych, " Koszty obsBugi pasa|era - jedzenie, stewardes, usBugi pokBadowe, " Koszty rezerwacji i sprzeda|y - rezerwacje lotnicze i kas biletowych, prowizje biur podr|y, " PozostaBe koszty, w tym: reklama i wydatki reklamowe, " Koszty oglne i administracyjne 23 PALIWO OBSAUGA HANGAROWANIE OPAATY LOTNISKOWE ZAAOGA AMORTYZACJA UBEZPIECZENIA 24 Statek powietrzny jako obiekt eksploatacji Gotowo[ statku powietrznego jest jego podstawow wBa[ciwo[ci, charakteryzujc zdatno[ do wykonania zadania lotniczego natychmiast, bdz w zakBadanym czasie. Podatno[ statku powietrznego to wBa[ciwo[ charakteryzujca mo|liwo[ zrealizowania okre[lonego zakresu prac, w zaBo|onym czasie, w okre[lonych warunkach. " Wyr|niamy podatno[ na prace: " diagnostyczne- podatno[ diagnostyczn (diagnostyczno[), " obsBugowe- podatno[ obsBugow (obsBugowo[), " na napraw podatno[ naprawcz (naprawialno[) itd. Pojcie podatno[ci eksploatacyjnej pozwala na jako[ciow ocen SP poprzez porwnywanie wielu r|nych wskaznikw. Globalnym wskaznikiem podatno[ci eksploatacyjnej jest sumaryczny czas prac w ramach obsBug i odnw (TOiO) przypadajcy na jedn godzin lotu: liczba roboczogodzin TOiO w roku MMFH = liczba godzin lotu w roku Warto[ci wskaznika MMFH dla niektrych samolotw wojskowych: F-16C  8; F-18C  17; JAS 39  5; MiG-29A  177; 25 Mirage 2000-5  12. KsztaBtowanie podatno[ci eksploatacyjnej 26

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
TPW 1CA; 27 02 2011 rodzina jako system
Jadra atomowe jako obiekty kwantowe
2006 03 Izokinetyka jako obiektywne narzędzie pomiaru i treningu
311[15] Z4 02 Klasyfikowanie systemów eksploatacji złóż
Ćw 02 Rysowanie podstawowych obiektów graficznych – funkcje paska „Rysuj”
06 l1 remonty i profilaktyka eksploatacyjna statkow powietrznychidc23
IX Obsługa eksploatacyjna obiektów i wyposażenia produkcyjnego
01 wprowadzenie do teorii eksploatacji statkow powietrznych podstawowe pojecia i definicjeid)90
Eksploatacja obiektów budowlanych 311[04] Z3 05
Slavoj Žižek Obiekt a jako wewnętrzna granica kapitalizmu
03 strategie i zasady eksploatacji statkow powietrznychidD98
01 Czupajllo J Woda i zawilgocenie jako istotna przyczyna?strukcji obiektow budowlanychid 96
programowanie struk i obiekt 20 02 2011

więcej podobnych podstron