f o t o g r a f i a
Zanim zabierzemy się
do kształtowania systemu
oświetlenia naszego studia,
musimy dokonać wyboru
światła, w jakim zamierzamy
fotografować. Powinniśmy
wybrać pomiędzy światłem
stałym pochodzącym
od jakiegoś stałego z
ródła
1
Zarówno  staroświeckie jarzeniówki jak i nowoczesne tzw. energooszczęd-
a światłem błyskowym.
ne  żarówki nie stwarzają zagrożenia pożarowego i mogą być wykorzystane
w niedrogich oprawkach przeznaczonych do oświetlenia pomieszczeń. Nie za-
ybór ten nie jest łatwy, gdyż pewniają jednak ciągłości widma i mogą przyczynić się do odkształcenia gamy
wiąże nas na dłuższy czas. kolorystycznej zdjęć nawet przy ustawieniu bilansu bieli wg wzorca. Jest to bar-
WWszak S
wiatła nie wolno mie- dzo istotne przy fotografowaniu osób. Z drugiej strony  kilka takich energoosz-
szać, przejS
cie zaS
na inny rodzaj oS
- czędnych  żarówek w ruchomych oprawkach na sprężystych klipsach może
wietlenia stwarza kłopot typu:  Co przydać się do fotografowania martwej natury, zwłaszcza kiedy nam nie zależy
teraz poczynić z wczeS
niej nabytymi na idealnym przekazaniu kolorów. Dają względnie miękkie, rozproszone światło.
urządzeniami, za które już wydaliS
-
my okreS
lone pieniądze? Zatem za- amatora jest to wcale niebłahe udo- nych kłopotów technicznych, odstę-
poznajmy się z wadami i zaletami godnienie. Całkowicie pochłonięty pując sprzętowi częS
ć kontroli nad
każdego rodzaju oS
wietlenia. ustawieniami aparatu amator naj- poprawnoS
cią naS
wietlania. Foto-
częS
ciej w ogóle nie zwraca uwagi grafowanie w S
wietle stałym akurat
na takie  drobiazgi . A przecież to umożliwia.
Budujemy domowe studio
właS
nie po to tworzymy domowe Jeszcze jedną zaletą fotogra-
studio, żeby mieć kontrolę nad każ- fowania w S
wietle stałym jest moż-
dym składnikiem zdjęcia! Dlatego liwoS
ć manewrowania obu para-
S e r g i u s z Mi t i n
na początku warto pozbyć się pew- metrami naS
wietlania klatki, miano-
Oświetlenie  światło stałe
Główną zaletą fotografowa-
nia w S
wietle stałym jest łatwoS
ć Specjalistyczna lampa
zapanowania nad nim. Posługując fotograficzna z zapew-
się lampami S
wiatła stałego, obser- niającymi odpowiednie
wujemy wyniki naszych poszuki- widmo jarzeniówkami
wań na bieżąco i możemy ekspery- kosztuje w granicach
mentować, dopóki one nie usatys- 700 900 złotych, każda
fakcjonują nas całkowicie. jarzeniówka  około
Co więcej  używając S
wiat- 50 80 zł. Zalety to nie-
ła stałego, możemy korzystać z po- wielki pobór energii,
miaru przez wewnętrzny S
wiatło- płaski, niewymagający
mierz naszego aparatu, a nawet dużej przestrzeni kształt,
używać pomiaru automatycznego możliwość regulowania
lub programów tematycznych, co intensywności światła
jest nie bez znaczenia dla począt- włączeniem bądz
wyłą-
kujących. Przy bardziej zaawanso- czeniem poszczegól-
wanych próbach możemy, korzysta- nych jarzeniówek, łago-
jąc z pomiaru punktowego (oczy- dne rozproszone światło.
wiS
cie, jeS
li aparat udostępnia taką Ostatnia zaleta jednak
opcję),  obmierzyć wszystkie ob- zamieni się w wadę, jeśli
szary fotografowanego motywu  wymarzona kompozycja
cienie, półcienie, S
wiatła  porów- będzie wymagała światła
nując stopień ich oS
wietlenia nie na pochodzącego ze z
ródła
oko, lecz dokładnie tak, jak zostaną punktowego.
2
60 one utrwalone. Dla początkującego
6
0
TEKST A
ATWY
Widmo światła wicie zarówno szerokoS
cią
halogenowego otworu przysłony, jak i czasem
nie jest idealne otwarcia migawki. W przy-
dla fotografii, padku aparatu cyfrowego mo-
lecz mimo żemy wpływać na naS
wietla-
wszystko nieco nie, również zmieniając czu-
bardziej przyjaz- łoS
ć matrycy.
ne. Tym bardziej Era fotografii cyfrowej
że markowe, za- uproS
ciła życie amatorom nie
pewniające ak- tylko przez udostępnienie na-
ceptowalne para- tychmiastowego podglądu
metry światła żar- zrobionego zdjęcia. Najwięk-
niki można za- szym udogodnieniem stała się
montować do możliwoS
ć dostosowania bi-
niedrogich opra- lansu bieli do temperatury
wek ogrodowych barwowej używanego S
wia-
(budowlanych). tła. Fotografując w S
wietle
Taka oprawka sztucznym na błonę filmową
kosztuje w su- przeznaczoną do S
wiatła
permarkecie oko- dziennego, nieuchronnie naru-
ło 70 zł razem ze szało się naturalne odwzoro-
statywem. Jej wanie kolorów. Widmo abso-
używanie w do- lutnej większoS
ć x
ródeł S
wia-
mowym studiu tła dostępnych dla amatora po
wymaga jednak prostu nie odpowiada S
wiatłu
pewnych przeró- dziennemu. Wobec tego zdję-
bek. Najistotniej- cia robione w S
wietle żaro-
szą wśród nich wym lub halogenowym (w za-
jest mocowanie sadzie też S
wiatło żarowe),
3
rozpraszacza zabarwiały się w żółtoczerwo-
(dyfuzora) światła. Najprostszym mógłby okazać się arkusz kalki technicznej umieszczo- nej tonacji, gdyż temperatura
ny 50 70 cm przed szybką. Sposób mocowania go to już sprawa wynalazczości i fan- barwowa S
wiatła żarowego
tazji każdego. Można np. próbować rozciągnąć arkusz na sprężystych stalowych dru- (2500 3500 kelwinów) jest
tach zamocowanych na oprawce i rozchodzących się pod wymaganym kątem. znacznie niższa niż S
wiatła
Uwaga  nie wolno niczego mocować do oprawki za pomocą kleju, taśmy samokle- dziennego (około 5500 stopni),
jącej lub innych materiałów podatnych na mocne nagrzewanie! do którego jest przeznaczona
absolutna większoS
ć amator-
skich filmów. Owszem, można
nabyć film przeznaczony do
fotografowania w S
wietle ża-
rowym oraz specjalne żarówki
fotograficzne emitujące bar-
dziej  gorące S
wiatło. Tyle
że rolka takiego filmu kosztuje
kilkakrotnie więcej niż  nor-
malnego filmu do S
wiatła
dziennego. A żarówki mogą
kosztować nawet kilkanaS
cie
razy więcej.
Z oS
wietleniem jarze-
niowym sprawy mają się jesz-
cze gorzej, gdyż barwi ono fo-
tografowany motyw w żółto-
zielonkawej tonacji.
MożliwoS
ć ustawienia
bilansu bieli aparatu cyfrowe-
go do każdego rodzaju oS
wie-
tlenia (albo nawet według
4A 4B
wzorca) w dużej mierze roz-
Oprawka ogrodowa o mocy 500 W na statywie oświetleniowym z parasolką odbijającą. wiązało te kłopoty. Ale nie do
Jak widać na zdjęciu A, przy ustawieniu bilansu bieli na światło dzienne halogen moc- końca. Kolorystyka zdjęć na-
no zsuwa kolorystykę w kierunku żółtoczerwonej gamy. Ustawienie bilansu bieli na wet przy dostosowanym bi-
światło halogenowe radzi sobie z tym kłopotem na poziomie zupełnie wystarczającym lansie bieli tylko wtedy będzie
dla fotografii amatorskiej (B). całkowicie poprawnie przeka-
6
1
zana, gdy wykorzystane x
ród- 61
f o t o g r a f i a
Nieco lepiej sprawy się mają W każdy i ustawiając czułoS
ć ISO
z oS
wietleniem halogenowym. Prze- 400 dla poprawnego naS
wietlania
znaczona do celów fotograficznych klatki, będziemy musieli korzystać
lampa halogenowa też mało nie z czasów otwarcia migawki w oko-
kosztuje, jednak można ją z powo- licach 1/2 1/20 s w zależnoS
ci od
dzeniem zastąpić najzwyczajniejszą kompozycji. Tak długie czasy naS
-
oprawką ogrodową lub budowlaną. wietlania całkowicie eliminują moż-
Ich ceny zaczynają się już od kilku- liwoS
ć fotografowania z wolnej ręki
dziesięciu złotych. Odrobina wyob- i wymuszają nabycie statywu pod
rax
ni i elementarne nawyki S
lusar- aparat. Sensowny kosztuje w grani-
skie pozwolą zamocować tę opraw- cach 120 300 zł, nabycie najtańsze-
kę na wyposażonym w uniwersalny go wczeS
niej czy póx
niej zaowocuje
przegub statywie oS
wietleniowym wylądowaniem aparatu na podło-
(patrz poprzedni numer MT). Żarni- dze.  Wężyk spustowy pozwalają-
ki w oprawkach zarówno ogrodo- cy  odpalić aparat bez jego sztur-
wych (budowlanych), jak i tych chnięcia może kosztować nawet
przeznaczonych do fotografii, mają do 500 zł dla lustrzanek, absolutna
takie same mocowanie i parametry większoS
ć amatorskich kompaktów
elektryczne. Markowy żarnik od w ogóle nie jest wyposażona
dobrego producenta zapewni nam, w możliwoS
ć jego podłączenia. Wo-
jeS
li nie całkowitą ciągłoS
ć widma, bec tego będziemy musieli korzys-
to przynajmniej zupełnie wystar- tać z funkcji samowyzwalacza wg
czające dla fotografii amatorskiej schematu  kadrujemy  teraz się
5
właS
ciwoS
ci S
wiatła. Ustawiając bi- nie ruszaj  wciskamy spust  za-
Uniwersalny przegub (patrz pop- lans bieli na S
wiatło halogenowe, bieramy ręce z aparatu, by go nie
rzedni numer MT) jest wyposażony a jeszcze lepiej wg wzorca (jeS
li szturchnąć  czekamy na zwolnie-
w zaciskowy otwór do mocowania nasz aparat to umożliwia), otrzyma- nie migawki . Przy normalnym 10-
trzonka parasolki. Mocowanie sa- my na naszych zdjęciach całkiem sekundowym samowyzwalaczu jest
mej oprawki do górnego ruchome- przyzwoite, choć niekoniecznie ide- to doS
ć męczące. Opcjonalny 2-se-
go ramienia przegubu jest dziecin- alne odwzorowanie kolorów. Tym kundowy ułatwia sprawę, ale nie
nie łatwe. bardziej nic nie tracimy w przypadku każdy amatorski aparat jest w nie-
modnych
obecnie zdjęć
ła S
wiatła mają ciągłe widmo (cze- czarno-bia-
go akurat nie można powiedzieć łych.
o większoS
ci lamp jarzeniowych). Naj-
Fotografowanie w S
wietle jarzenio- istotniejszą
wym pochodzącym od lamp prze- wadą oS
wie-
znaczonych do oS
wietlenia pomie- tlenia stałego
szczeń lub ulic nie zapewnia takiej okazuje się
kolorystyki zdjęć jak S
wiatło dzien- właS
nie sta-
ne, nawet ustawienie bilansu bieli łoS
ć S
wiatła.
wg wzorca nie jest w stanie skory- Żeby zapew-
gować tego zjawiska całkowicie. nić sensow-
Dlatego wybierającym system oS
- nie krótkie
wietlenia domowego studia, radził- czasy otwar-
bym zrezygnować z oS
wietlenia ja- cia migawki
rzeniowego, mimo że nie jest ono i pewną swo-
pozbawione również pewnych za- bodę w ope-
let. Jarzeniówki bowiem są energo- rowaniu ot-
oszczędne i generują mniej niepo- worem przy-
trzebnego ciepła. Spora powierz- słony, S
wiatło
chnia lamp w sposób naturalny musi być
stwarza S
wiatło rozsiane i pozba- wystarczają-
wia nas troski o dodatkowe jego co mocne.
zmiękczenie i rozproszenie. Brak Korzystając
ciągłoS
ci widma jednak niweluje z dwóch
zalety. Owszem, są produkowane halogenów
specjalne jarzeniówki z bardziej od- ogrodowych
powiadającym potrzebom fotografii o mocy 500
6
widmem, jednak ich ceny zaczynają
się od 50 zł za sztukę. Oprawki do To samo z parasolką prześwitującą. Taki dyfuzor rozproszy światło, gdyż będzie
nich też nie są tanie, ich ceny są ono pochodziło już nie z punktu, lecz z określonej powierzchni, co zaowocuje
porównywalne z cenami studyjnych złagodzeniem przejścia pomiędzy światłem a cieniem.
62 lamp błyskowych.
6
2
go wyposażony. Poruszenie się foto- Gorąca oprawka
grafowanej osoby w momencie ro- stwarza zagrożenie
bienia zdjęcia również jest wysoce dotkliwego popa-
prawdopodobne, mrugnięcie zaS
rzenia osób przy
oczami  wprost  murowane . Bo- niefrasobliwym
wiem nawet przy takim  słabym  jej dotknięciu. Ko-
w skali fotograficznej oczywiS
cie  niecznoS
ć zapew-
oS
wietleniu fotografowana osoba nienia przepływu
nie czuje się na planie zbyt komfor- powietrza dookoła
towo. Kto wątpi, proszę spróbować w celu jej chłodze-
popatrzeć przez parę sekund pod nia z kolei znacznie
S
wiatło 500-watowej lampy. Może ogranicza stosowa-
to mieć bardzo ujemny wpływ na nie jakichkolwiek
wyraz twarzy i cały nastrój zdjęć. rozpraszaczy (dyfu-
Podwojenie mocy lamp stworzyłoby zorów) S
wiatła,
już zupełnie męczące warunki dla a będziemy ich
fotografowanych osób, coS
od kli- potrzebowali na
matów przesłuchania w faszystow- pewno. Tu trzeba
skim kontrwywiadzie w czasach zachować daleko
II wojny S
wiatowej. posuniętą ostroż-
Regulowanie intensywnoS
ci noS
ć, gdyż zbyt
S
wiatła w przypadku halogenów bliski kontakt im-
nie jest możliwe, nawet gdybyS
my prowizowanego
nabyli lub samodzielnie skonstruo-
wali tzw. S
ciemniacz zdolny do Fotografowanie
8
współpracy z tak mocną lampą. w świetle stałym wy-
Obniżenie za jego pomocą inten- musza długie czasy
sywnoS
ci S
wiecenia lampy jedno- otwarcia migawki,
czeS
nie przesuwałoby jej widmo co z kolei ogranicza
w kierunku żółtoczerwonej tonacji. możliwości kształto-
Prócz S
wiatła, lampy haloge- wania kompozycji.
nowe produkują również olbrzymie Owszem można
iloS
ci ciepła. Skutkuje to nie tylko poprosić 10-letnie dziecko, aby się nie ruszało przez kilka sekund, z mniejszym już
dużym zużyciem energii elektrycz- na pewno będą nie lada kłopoty. Spróbujcie jednak  namówić psa, aby nie merdał
nej, co przy obecnych cenach na ogonem...
pewno nie jest zbyt mile widziane.
rozpraszacza, np. arkusza kalki
technicznej, z oprawką halogenową
po prostu stwarza zagrożenie poża-
rowe.
Halogen ogrodowy daje
wiązkę S
wietlną rozciągniętą
w poziomie w odróżnieniu od re-
gularnego stożka emitowanego
przez specjalistyczny halogen fo-
tograficzny. JakoS
będziemy mu-
sieli to zrekompensować, ograni-
czając rozchodzenie się S
wiatła
na boki. Niełatwo jednak będzie
zamocować cokolwiek na oprawce
halogenowej, żeby spełniało to
swoje funkcje i nie zapaliło się
od kontaktu z nią.
OczywiS
cie znaczna częS
ć
tych utrudnień jest do pokonania
przy odpowiednim wysiłku. Wi-
działem niejedno piękne zdjęcie
7
zrobione w S
wietle najpospolit-
Przymocowane na bokach 150-watowej oprawki płytki z cienkiej blachy alumi- szych halogenów ogrodowych.
niowej pomagają odpowiednio kształtować emitowaną wiązkę świetlną. Poma- Wszystko jest sprawą fantazji,
lowane na czarno płytki po prostu odetną padające nań światło. Pozostawione umiejętnoS
ci, zdolnoS
ci improwizo-
w swoim naturalnym srebrzystym kolorze odbiją je, jednocześnie łagodząc wania. Mówiłem już  nie aparat fo-
i rozpraszając. Przymocowany do oprawki sprężysty klips ułatwi jej zamocowa- tografuje, prawda? No więc nie
6
3
nie i odpowiednią orientację. Taka lampa może się przydać w studiu jako po- lampy również... 63
mocnicza, np. do podświetlenia z naprzeciwka włosów fotografowanych osób
lub oświetlenia tła.