Funkcje rodziny
Wg. prof. Tyszki:
funkcja ekonomiczna - zapewnienie bytu rodzinie, w szczególności dzieciom.
funkcje biologiczne - pochodzenie dzieci, ale także więź między małżonkami (nie będziemy tego szczegółowo omawiać xD)
funkcja socjologiczna - kształtowanie młodych ludzi: socjalizacja, wychowanie.
funkcja socjo-psychiczna (kulturalna, rekreacyjno-towarzyska) - rodzina nie winna się nudzić ze sobą; rodzina ma byc miejscem odreagowania stresów, regeneracji sił oraz zabawy.
Fazy rozwoju rodziny:
narzeczeństwo
małżeństwo bez dziecka
dzieci do lat 6 - do niedawna w Anglii zakazywano rozwodów w tym okresie... ;p
dzieci w wieku 7 - 18
dzieci dorosłe
małżeństwa samotne bez wnuków
małżeństwo z wnukami
małżeństwo z dojrzewającymi wnukami
wdowieństwo
Stan więzi rodzinnych w każdej fazie jest inny. Należy bardzo ostrożnie podchodzić do rozbijania rodzin we wczesnych okresach.
Aspekt psychologiczny rodziny - „Wheel theory of love”
Porozumienie
Wzajemna otwartość
Wzajemna zależność - pierwsze porozumienie okazuje się niewystarczające, nieaktualne.
Samorealizacja
Porozumienie - nowe porozumienie musi być lepsze od starego, rozwojowe; inaczej - związek się rozpadnie
Wzajemne otwarcie
Wzajemna zależność
Samorealizacja - i konieczność nowego porozumienia; jak nie - „spin out” - związek się rozpada.
Stąd pojawia się w prawie rodzinnym postępowanie mediacyjne, prowadzone przez psychologa, które ma w założeniu ratować rodzinę - próbować wypracować porozumienie.
Demografowie twierdzą, że każdorazowo w naszym społeczeństwie ponad połowa (ok. 63%) populacji pochodzi z rodzin wielodzietnych (2+ dzieci). Ma to rozsądne uzasadnienie ;p
prawo rodzinne - zespół norm prawnych regulujących odniesienia między członkami rodziny
małżeństwo - trwały, instytucjonalny związek między kobietą, a mężczyzną.
rodzina mała - rodzice + dzieci rodzina duża - dalsi krewni, w szczególności: dziadkowie
rodzina niepełna - pozbawiona jednego z członków
Historia prawa rodzinnego:
Pierwotnie - twierdzono w XIX w. był chaos - każdy z każdym miał dziecko xD. Ludzie żyli zupełnie, jak zwierzęta - twierdzono. Ale ta teoria jest czystą spekulacją - brak obecnie znanych przykładów takich społeczeństw. Znaleziono inne systemy:
Wśród ludów prymitywnych panuje monogamia ze względu na trudne warunki, w których łatwiej było przetrwać małej rodzinie. Zauważono, że na przestrzeni dziejów stopniowo eliminować małżeństwa krewniacze - ostatnie napotkano jeszcze na początku XX w. Nie zaobserwowano stałych typów podziału ról w rodzinie. Systemy współczesne:
monogamiczne
poligamiczne - powstawała zapewne w wyniku starć plemiennych, gdzie mężczyzn zabijano, a kobiety niewolono, tudzież sprzedawano.
pół - poligamiczne - dopuszczają wielożeństwo warunkowo (e.g. gdy brak potomstwa z pierwszą żoną)
poliandryczne - zjawisko generalnie rzadkie, ale zdarzała się nawet jeszcze niedawno (i to instytucjonalnie) ;p
Prawo rzymskie - przyjęło monogamię twardo i od początku w zasadzie. Ale już Żydzi jeszcze w XVII w. we wschodniej Europie byli poligamistami. Europa jako taka - za Rzymem i chrześcijaństwem przyjęła monogamię. Małżeństwo rzymskie nie było jednak egalitarne - prawa kobiety rosły w miarę aż do końca XX w.
Ma to kolosalne znaczenie e.g. ze względu na dziedziczenie, które zakłada monogamię i do niej zostało przystosowane. Rzymianie rzekomo rozwinęli się cywilizacyjnie i ekonomicznie - twierdzi prof. - dzięki monogamii: nie mogli Rzymianie inwestować w żony, więc inwestowali w gospodarkę ;p
Ponadto monogamia porządkuje stosunki społ. (upraszcza je). Ponadto sprzyja emancypacji kobiet oraz młodszych pokoleń (ponieważ bogaci starcy nie wykupują żon młodym, a spadki po nich dzielą się na mniej części).
W prawie rzymskim pierwotnie funkcjonowała instytucja repudium (funkcjonujące do dziś jeszcze w krajach arabskich), wyparte później przez divortium - rozwód egalitarny.
Wielu zapomina, że mimo zaniku struktur rodowych, a wraz z emancypacją kobiet - patriarchatu, nie zanikła wcale władza rodzicielska. Wykształcił się model rodziny monogamicznej i egalitarnej. Z drugiej strony wciąż istnieje jednak model poligamiczny (szczególnie w Islamie), który próbuje konkurować (jakkolwiek prof. uważa, że jego klęska jest nieuchronna ;p).
Problemy współczesnego prawa rodzinnego
W przypadkach dzieci występują problemy, jeśli idzie o obcokrajowców: „czy dziecko to podlega polskiemu prawu?” „Ale czy trzeba tu koniecznie wkraczać w autonomię rodziny?” Rodzina bowiem ma swoją autonomię, która konkuruje z imperium państwa. Niemcy na przykład proponują dominację państwa, podczas gdy Polska e.g. faworyzuje rodzinę i tutaj w zasadzie żadna ingerencja w rodzinę nie jest możliwa bez decyzji sądu.
Wg. koncepcji rzymskiej małżeństwo opiera się na konsensusie. Tę koncepcję recypuje współczesne prawo polskie. Nowością natomiast w stosunku do Rzymu jest jej trwałość, wynikająca z myśli chrześcijańskiej, aczkolwiek nawet laiccy Czesi piszą w swym Kodeksie, że jest to związek „trwały i co do zasady nierozerwalny, a tylko wyjątkowo może się kończyć rozwodem”.
Istnieją dwa możliwe formy zakończenia małżeństwa: unieważnienie oraz rozwód. To pierwsze następuje obligatoryjnie i sędzia nie ma wyboru, dlatego jest wąski katalog przyczyn unieważnienia. Stawia się jednak na rozwód. Co do związków homoseksualnych - Konstytucja przesądza, że nie są to małżeństwa. Zasługują one więc na ochronie zgodnie z zasadami części ogólnej, ale nie na podstawie prawa rodzinnego.
Zasadniczym celem rodziny jest dobro dziecka i to ono winno być stawiane na pierwszym miejscu w orzekaniu. Chodzi o to, by optymalnie skonfigurować sytuację dziecka. Jest to nowatorska koncepcja czeska (pochodzi z lat. 70). Jeśli idzie o związki homoseksualne, to duża ostrożność jest w przyznawaniu dzieci takim związkom, gdyż, choć interes dziecka (koncepcja brytyjska) może być zaspokojony, to jednak mamy poważne wątpliwości, czy jest to sytuacja optymalna dla dziecka.
A jak tratować kryzysy rodzinne? Jak ocenić, czy rozwód jest nieuchronny? Niemcy e.g. chcieli instytucjonalnie powstrzymać rozpad małżeństw, czyniąc rozwód niezwykle kosztownym. Efektem bardzo spadła liczba zawieranych małżeństw ;p Prawo francuskie inaczej: oni układają zawiłe i skomplikowane stosunki majątkowe między małżonkami. Między innymi chodzi ustroje warunkowe.
Ponadto należy uważać z rozstrzyganie sporów rodzinnych, ponieważ bardzo ciężko jest regulować stosunki między małżonkami. Sędzia nie powinien mieć poczucia nadmiernej siły i ferować wyroków, ale raczej delikatnie, w sposób wyrafinowany kanalizować działania małżonków.
Prawo rodzinne również dlatego jest trudne, że występują tu więcej niż 2 podmioty, co utrudnia znacząco dobre uporządkowanie ich interesów.
„Ja mówię tobie: odejdź!” - i odchodzi ;p
E.g. „Na razie umawiamy się tak, ale jak urodzi się dziecko, to powiążemy się bardziej” ;p