ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE
W okresie przemian społeczno-gospodarczych związanych z rozwojem industrializacji, rodzącymi się kryzysami, wzrastającą nędzą mas społecznych, pojawiły się idee zabezpieczenia społecznego. Przez zabezpieczenie społeczne rozumie się każdy system, który zmierza do zapewnienia minimum socjalnego jednostkom ludzkim, grupom społecznym, a nawet całym warstwom społecznym. Poziom tego zabezpieczenia zależny jest od możliwości świadczeń państwa socjalnego na drodze właściwego ustawodawstwa lub poprzez instytucje społeczne, a przede wszystkim zależny jest od poziomu życia gospodarczego, który pozwala na wzięcie pod opiekę wszystkich obywateli potrzebujących pomocy.
Zabezpieczenie społeczne, które swoją genezą sięga amerykańsko-angielskich systemów, obejmuje zróżnicowane potrzeby, zwłaszcza tzw. potrzeby podstawowe. Nie ma jednak wspólnego dla wszystkich krajów katalogu tych potrzeb. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela ONZ z 1948 r. stawia postulat: "każdy ma prawo do ... zabezpieczenia" (Everyone has the right to... security). Dlatego należy raczej mówić o pewnej dynamice potrzeb ludzi w poszczególnych krajach i rozwijaniu własnych systemów zabezpieczeń w płaszczyźnie prawnej i społecznej.
Realizację zabezpieczenia społecznego można podzielić na dwie kategorie: bezpośrednią i pośrednią. Do pierwszej należy troska o ludzi, którzy mają prawo do opieki państwa, np. inwalidzi (wojenni i po wypadkach losowych), emeryci, bezrobotni, sieroty itp. Do drugiej zaś należy troska o ludzi, którzy nie mają prawnej podstawy ubiegania się o pomoc, a tej pomocy potrzebują, np. biedni, bezdomni, rodziny wielodzietne, nieprzystosowani społecznie, poszukujący pomocy dla zdobycia wykształcenia itp.
Jak wynika z powyższego, świadczenia na rzecz zabezpieczenia społecznego pochodzą z różnych środków, które powinny dać szanse różnym kategoriom ludzi utrzymania się na poziomie minimum socjalnego. Środki te pochodzą z różnych źródeł tak państwowych (np. podatki, fundacje), jak i prywatnych (np. ofiary, caritas). Współcześnie w społeczeństwach wysoko rozwiniętych państwa ograniczają funkcje opiekuńcze, natomiast kładą nacisk na aktywizację społeczności lokalnych, w tym także na Kościoły (parafie, organizacje religijne, wspólnoty religijne).
Jest jasne, że skuteczny system zabezpieczeń społecznych zmierza do stworzenia szans rozwoju wszystkich obywateli, zwłaszcza w zakresie zaspokojenia podstawowych potrzeb (basic needs), co jednak nie oznacza egalitaryzmu. Punktem wyjścia bowiem w kształtowaniu systemu zabezpieczeń społecznych nie jest równość osiągnięć, lecz równość szans. Chodzi o to, by zabezpieczenie społeczne stanowiło "pomoc dla samopomocy" (Hilfe zur Selbsthilfe). Ogólnie mówiąc, zabezpieczenie społeczne ma na celu zapewnienie określonego poziomu życia wszystkim obywatelom w państwie. Istotne jest jednak, by dokonywało się ono nie tylko środkami finansowymi państwa, ale także środkami, jakimi dysponuje społeczność lokalna (finanse i nieodpłatne usługi).
Zabezpieczenie społeczne odpowiada zasadom katolickiej nauki społecznej. Zapewnia ono pełny rozwój osobowości najbardziej potrzebującym pomocy, w ramach dobra wspólnego państwa. (Por. RN, 27-28; QA, 25; MM, 48, 135)