Wykład 1 - Biologiczne podłoże emocji

CHARAKTERYSTYKA PROCESU EMOCJONALNEGO (prace N.Frijdy)

EMOCJA jest zwykle wynikiem ŚWIADOMEJ lub NIEŚWIADOMEJ oceny zdarzenia jako ISTOTNIE WPŁYWAJĄCEGO NA CELE LUB INTERESY podmiotu

EMOCJA jest odczuwana jako POZYTYWNA, jeżeli zdarzenie jest zgodne ze wspomnianymi celami lub interesami, a NEGATYWNA, jeśli jest z nimi niezgodna - czy emocja powstaje na skutek oceny zdarzenia???

• ISTOTĄ EMOCJI jest URUCHOMIENIE GOTOWOŚCI DO REALIZACJI PROGRAMU DZIAŁANIA. Emocja uruchamia priorytet dla określonego działania, któremu nadaje status pilnego - pomoc / przeszkoda???

• EMOCJA jest zwykle doświadczana jako SZCZEGÓLNY RODZAJ STANU PSYCHICZNEGO

KOMPONENTY (PRZEJAWY) EMOCJI (Doliński)

1.Specyficzne doświadczenia o charekterze SOMATYCZNYM

2. Tendencje do podejmowania określonego DZIAŁANIA

3. MYŚLI towarzyszące danej sytuacji

4. EKSPRESJA twarzy i reszty ciała

MÓZG A EMOCJE

• XIX w. - Hughlings-Jackson - 3 poziomy mózgu

• Bard - „wściekłość pozorna” u kotów pozbawionych kory nowej

• Cannon (l.20. XX w.)- wzgórze jest ośrodkiem ekspresji emocji w reakcji na bodźce, a kora zwykle działa hamująco na tę ekspresję

• Hess - drażnienie podwzgórza

• Papez - pętla emocjonalna

KONCEPCJA P.D. MacLEANA

• Rozszerza „krąg Papeza” o inne struktury neuronalne tj. śródmózgowie (ciało migdałowate i przegroda) - układ limbiczny.

• Emocje jako funkcje mózgu związane z zapewnieniem przetrwania - podejście ewolucyjne.

• Kluczem do zrozumienia mechanizmów emocji jest rola podwzgórza w ekspresji emocjonalnej (reakcjach) i rola kory w doświadczaniu emocji (przeżywaniu uczuć).

• Hipoteza - problemy psychiatryczne oraz schorzenia psychosomatyczne (nadciśnienie itp.) mogą stanowić konsekwencje zakłóceń w komunikacji między podkorowymi obszarami podwzgórza a obszarami kory.

• Wyodrębnia trzy poziomy mózgowej organizacji emocji - Trójjedyny mózg (triune brain): mózg gadzi, mózg limbiczny (mózg paleossaków), kora nowa (mózg neossaków).

BUDOWA I FUNKCJE MÓZGU wg MacLEANA

KORA NOWA

Płaty czołowe

- Interpretacja danych senso-motorycznych

- Kontrola zachowania

MÓZG LIMBICZNY
m.in. ciało migdałowate (zapis znaczenia emocjonalnego), przegroda (ośrodek przyjemności), hipokamp (zapis sytuacji, ośrodek nieprzyjemności)

Rozbudowane połączenia z podwzgórzem

(kontrola AUN i poprzez przysadkę - systemu hormonalnego)

- Funkcje rodzicielskie

- Wokalne porozumiewanie się

- Zabawa

MÓZG GADZI

Pień mózgu

- Regulacja funkcji wegetatywnych

- Oznaczanie i obrona terytorium, formowanie grup społecznych, hierarchia

UKŁAD LIMBICZNY

Emocje są doświadczane, zapamiętywane i odtwarzane w naszych odczuciach, wspomnieniach.

HIPOKAMP /Konik morski/

pętla: kora sensoryczna - kora przejściowa (kora okołowęchowa, śródwęchowa, okołohipokampowa) - hipokamp

Pamięć deklaratywna, faktualna, wyraźna - zapis przebiegu sytuacji emocjonalnej (zrekonstruowanie przebiegu zdarzenia).

Pośredniczy w niej płat skroniowy.

Wycięcie hipokampa H.M. z powodu padaczki (LeDoux) - niezdolność do zapamiętywania nowych faktów, zniszczenie pamięci deklaratywnej (stare informacje przechowywane w korze przejściowej) - pamięć proceduralna i emocjonalna działały bez zarzutu.

CIAŁO MIGDAŁOWATE

Ocenia znaczenie emocjonalne bodźców i uaktywnia reakcję emocjonalną.

Emocjonalna pamięć ukryta - doznania emocjonalne w danej sytuacji.

Marker somatyczny (Damasio, 2000)

Do wywołania bardzo silnej reakcji emocjonalnej nierzadko wystarczają pojedyncze elementy podobne do tych, które wystąpiły w sytuacji traumatycznej. Może nastąpić też wtórne warunkowanie lęku.

Behawioryści - jedenastomiesięczny Albert - warunkowanie strachu.

Jeżeli odetnie się połączenie CM z resztą mózgu to ŚLEPOTA UCZUCIOWA = niemożność oceny znaczenia zdarzeń.

SKRZYŻOWANIE SIĘ PAMIECI WYRAŻNEJ I POBUDZENIA EMOCJONALNEGO W BEZPOŚREDNIM PRZEŻYCIU ŚWIADOMYM

BEZPOŚREDNIE PRZEŻYCIE

ŚWIADOME

Zależne od ciała Zależna od

migdałowatego hipokampa

pobudzenie emocjonalne

(obecne) pamięć wyraźna

(emocje minione

WSPOMNIENIA BŁYSKOWE

- Wyjątkowo silne wspomnienia tzw. wspomnienia błyskowe (flushbulb memory) - ratownicy, żołnierze biorący udział w akcjach.

- Utrwalaczem silnych przeżyć jest adrenalina (rdzeń nadnerczy) - wydzielana jako rezultat aktywacji układu hormonalnego.

- Podanie substancji blokujących wydzielanie adrenaliny - redukcja i hamowanie pojawiania się drastycznych wspomnień.

WPŁYW STRESU

- Słaby, przeciętny, nawet silny (ale nieprzewlekły) stres poprawia pamięć deklaratywną. Adrenalina pobudza (w sposób pośredni) niektóre części mózgu (w tym hipokamp) do większej aktywności.

- Długotrwały silny stres - kortykosteroidy (glikokortykoidy) (m.in. kortyzol i kortyzon) - upośledza funkcjonowanie hipokampa, a po dłuższym czasie może doprowadzić nawet do jego zniszczenia (LeDoux, 2000; Longstaff, 2002).

AMNEZJA DZIECIĘCA

- Niezdolność do odtworzenia wydarzeń z pierwszych kilku lat życia (Loftus, 1997; Jagodzińska, 2003).

- Hipokamp dojrzewa bardzo późno, ok. 3 roku życia.

- Ciało migdałowate osiąga dojrzałość znacznie wcześniej.

- Małe dzieci słabo konsolidują wspomnienia świadome, ale zachowują przeżycia emocjonalne tak samo dobrze, jak dorośli.

AUTOMATYZMY

LeDoux i wsp. odkryli drogi podkorowe, prowadzące od wzgórza sensorycznego do CM z pominięciem kory mózgowej - podwójny system przetwarzania informacji o bodźcach

KORA MÓZGOWA - Płaty czołowe

Kora (cortex) warstwa zewnętrzna 80% mózgu, grubość 1,5-3 mm, pow. 24,4m2

Szczególnie rozbudowane płaty czołowe (Okolica przedczołowa - określana jako właściwy obszar czołowy, Okolica przedruchowa, Okolica ruchowa) - bogate połączenia z układem limbicznym i układem ruchowym.

Płaty czołowe

- Sterują procesami wyobraźni, myślenia logicznego, podejmowania decyzji, rozwiązywania problemów, planowania, pamięci itp.

Okolica przedczołowa

- Anatomiczna podstawa procesów uświadamiania i kontroli emocji i popędów.

- „Mózgowy dyrygent”

- Dokonywanie złożonej analizy sytuacji, przewidywanie planowanie, podejmowanie decyzji, kierowanie uwagą.

- Nadawanie znaczenia zjawiskom percepcyjnym, uświadamianie, kontrolowanie i wygaszanie emocji.

CZOŁOWE ZABURZENIA EMOCJI

Zespół Gage'a:

- Trudność w respektowaniu norm społecznych, etycznych

- Utrata inicjatywy

- Utrata zdolności działania zależnego od woli

Lobotomia (leukotomia) - przecięcie połączeń obszarów przedczołowych ze wzgórzem → odhamowanie popędów

Czołowe zaburzenia emocji wiążą się nie tyle z uszkodzeniem samej struktury okolicy orbitalnej, ile z przerwaniem połączeń między tą okolicą a formacjami podkorowymi (w tym przypadku wzgórza).

FUNKCJONALNE ZRÓŻNICOWANIE PÓŁKUL

• LEWA - język

• PRAWA - rozpoznawanie emocji

• Silniejsze połączenia z ciałem migdałowatym

• Szybszy rozwój w dzieciństwie

SPECJALIZACJA PÓŁKULOWA
doświadczanie i ekspresja emocji

• Uszkodzenia obszarów skroniowych lub ciemieniowych prawej półkuli - współwystępowanie objawów anozodiaforii i anozognozji (Babiński, 1914).

• Anozodiaforia - „niewiedza” emocjonalna o zaburzeniach poznawczych i ruchowych.

• Anozognozja - niewiedza racjonalna na temat realnie obserwowanych objawów patologicznych (np. niedowładu).

• Goldstein (l. 20.XX w.) - odmienne zachowania emocjonalne uszkodzeniu półkuli lewej i objawami afazji - „reakcja katastroficzna”.

LEWA - emocje pozytywne

Uszkodzenie lewej - reakcje depresyjno-katastroficzne

PRAWA - emocje negatywne

Uszkodzenie prawej - reakcje zobojętnienia lub euforyczne.

NEUROCHEMIA i emocje

Trzy kategorie substancji neurochemicznych

A) substancje przekaźnikowe tzw. neuroprzekaźniki - wydzielane na synapsach , np. noradrenalina, dopamina, serotonina - przenoszą sygnały między neuronami - działanie: pobudzenie lub zahamowanie odbiorczej komórki nerwowej lub włókna mięśniowego

B) hormony przenoszone z krwią, pobudzające organy wrażliwe na ich stężenie np. adrenalina, kortyzol

C) neuromodulatory np. neurogenne opiaty modulują system bólu

Panika - wywoływana eksperymentalnie poprzez podawanie cholecystokininy

Prozac - wybiórcze zablokowanie wychwytu zwrotnego serotoniny

3. KLASYCZNE TEORIE EMOCJI

W stronę koncepcji poznawczych

Klasyczne teorie emocji:

Teoria Jamesa-Langego

Teoria Cannona-Barda

W stronę koncepcji poznawczych

Teoria Schachtera-Singera

Teoria Magdy Arnold

Poznawcze teorie emocji

Koncepcja Lazarusa

- Emocje jako wynik specyficznej relacji między organizmem i środowiskiem

- Ocena pierwotna

- Ocena wtórna

TEORIA JAMESA - LANGEGO (1884, 1890)

- William James - teoria peryferyczna, obwodowa

- Zmiany cielesne są podstawą wzbudzania emocji
- Emocja pojawia się na skutek interpretacji zmian procesów fizjologicznych

- Zakładał istnienie uczuć wyższych: moralnych, intelektualnych, estetycznych - w wyniku prostego mechanizmu sensorycznego

- Zwrócił uwagę na EKSPRESYJNE (mimiczne) SPRZĘŻENIE ZWROTNE (teoria Tomkinsa). - kiedy człowiek uświadamia sobie zmiany w ciele, staje się świadom emocji.

- Podkreślił, że zmiany w układzie nerwowym i w ciele są nieodłącznym elementem emocji.

- Teoria Wegnera (1962) - emocja sama w sobie jest reakcją wisceralną, a nie świadomym doświadczeniem zmian cielesnych.
Świadomość nie ma nic wspólnego z doświadczaniem emocji. Zmiany są czymś wtórnym.

Zarzuty: nie ma znaczenia empirycznego; dla każdego uczucia musiałby istnieć odmienny wzorzec reakcji fizjologicznych; zmiany w narządach wewn. pojawiają się z pewnym opóźnieniem w stosunku do bodźca emogennego i reakcji emocjonalnej; ignoruje podmiotowe

TEORIA NINY (ANNY) BULL (1951)

- Modyfikacja teorii Jamesa

- Afekt jest bardziej wynikiem wzbudzonej postawy gotowości, pozawolicjonalnej postawy motorycznej, przejawiającej się w postaci zmian w pozie ciała, niż samego aktu zachowania.

BODZIEC

UKRYTA POSTAWA - neuronalna gotowość, wskazuje na istnienie w świadomości wzorców zachowania

POSTAWA MOTORYCZNA (podstawa emocji) - gotowość ciała do odp. zachowania

POSTAWA UMYSŁOWA (właściwe stadium afektu)

- Afekt jest świadomością postawy motorycznej lub ukierunkowaniem świadomości przez postawę motoryczną

- W pełni uświadomiona postawa umysłowa - zamiar, intencja

(jestem zła, bo przejawia się postawa gotowości do ataku)

TEORIA CANNONA - BARDA (l. 20. i 30. XX w.)

Walter Cannon - centralna teoria emocji, talamiczna teoria emocji

*** Gregorio Marańon - wstrzykiwanie adrenaliny

*** Hohman; Bermond i in. - badania nad osobami z uszkodzeniami rdzenia kręgowego

- Emocje są procesami zachodzącymi w jądrach wzgórza.

- „Wściekłość pozorna” u kotów

- Ośrodkiem emocji jest wzgórze. Kora mózgowa działa jako struktura hamująca emocje powstałe we wzgórzu.

- Uszkodzenie kory mózgowej → zachowanie sterowane przez afekty

- Pobudzenie - rozhamowanie kory mózgowej, uwolnienie różnych form ekspresji

- Brak pobudzenia - stałe hamowanie form emocjonalnej ekspresji przez korę
Krytyka Jamesa:
-oddzielenie od trzewi nie prowadzi do zmian w zakresie zachowań
- podobne zmiany wiceralne mogą zachodzić nie tylko pod wpływem doznań emocjonalnych
- trzewia - względnie niewrażliwe struktury. Zmiany w nich zachodzą zbyt wolno, by traktować je jako podstawę emocji.
- sztuczne wywołanie zmian trzewiowych nie zawsze prowadzi do zmian emocjonalnych
Zarzuty:
- całkowite usunięcie wzgórza nie wpływa na reakcje emocjonalne
- brak kory powinien sprawić ciągłe wyrażanie emocji (wściekłości pozornej)

Zasługi:
- Zwrócenie uwagi na zmiany w strukturach neuronalnych

TEORIA MAGDY ARNOLD (1960)

- Poznawcza teoria emocji

- Emocja - „odczuwana tendencja w kierunku czegokolwiek intuicyjnie ocenianego jako dobre (korzystne) albo czegokolwiek intuicyjnie odczuwanego jako złe (niekorzystne). Temu dążeniu lub oddalaniu (awersji) towarzyszą wzorce fizjologicznych zmian sprzyjające (organizujące) zbliżaniu lub oddalaniu. Te wzorce są różne dla różnych emocji.”

Fazy procesu emocjonalnego:

1.Rejestracja stymulacji - coś neutralnego (obraz na siatkówce)

2. Ocena informacji jako dobrej lub złej, korzystnej lub nie - pojawia się znak procesu emocjonalnego

3. Tendencja do działania (zbliżania lub unikania) - ujawnia się motywacyjne działanie stymulacji

4. Emocja wraz z reakcjami wisceralnymi - nie są składnikami emocji

5. Działanie sterowane emocją - rola podmiotowości człowieka - tendencja ma doprowadzić do aktywności wtedy, gdy ja zadecyduję.

Założenia i warunki:

- Coś musi być znane

- Coś, co jest znane, musi zostać ocenione pod kątem wpływu, jaki może mieć na postrzegającego

- Ocena zależy od wcześniejszych ocen (oszacowań) i oczekiwań

- Szerokie traktowanie oceny

- Odmienność emocji wynika z różnorodności oszacowań

- Emocja jest pozaracjonalna, intuicyjna

- Jeśli emocja zostanie wzbudzona, to jednocześnie następują zmiany w trzewiach i mięśniach szkieletowych - w dalszym ciągu doznania płynące z tych obszarów mogą podlegać ponownej ocenie i kategoryzacji

TEORIA ROBERTA LEEPERA (1962)

- Teoria percepcyjno-motywacyjna

- Kładzie nacisk na poznanie i motywację

- Tym, co pozwala na rozpoznawanie i zróżnicowanie emocji są efekty motywacyjne.

EMOCJE = MOTYWY
MOTYWY zawiera EMOCJE i MOTYWY FIZJOLOG.

E w porównaniu z MF:

- Nie mają charakteru cykliczności

- Rozwijają się dzięki uczeniu się
- uruchamiają je subtelniejsze bodźce

- Działają na podstawie pozytywnego sprzężenia zwrotnego

Procesy emocjonalne są ściśle związane z procesami percepcyjnymi - emocja związana jest z długością utrzymywania się percepcji sytuacji.

Czym emocje różnią się od siebie?
- nie da się bezpośrednio zróżnicować doznań emocjonalnych na podst. reakcji cielesnych lub tylko f-cji adaptacyjnych.

TEORIA SCHACHTERA - SINGERA (1962)

- Stanley Schachter i Jerome Singer - Teoria dwuczynnikowa

- Ciało i umysł (zmiany w stanie cielesnym - pobudzenie oraz sposoby ich wyjaśniania - poznanie)

- Kluczem do zrozumienia emocji jest uchwycenie sposobu dokonujących się u człowieka atrybucji - interpretowanie przyczyn tego, co się dzieje.

Pobudzenie jest swoistym czynnikiem, wyzwalającym aktywność poznawczą, której celem jest określenie samej emocji.

Dutton i Aron - przejście przez rzekę Capilano w British Columbia

- 2 mosty

• Lęk generowany przy przekraczaniu rzeki został przekształcony na pożądanie seksualne.

*** Valins - pokazywanie mężczyznom obrazków nagich kobiet

W sytuacji dwuznacznej (konieczność dokonania oceny stopnia atrakcyjności obrazka), jakość emocji zależy od możliwości znalezienia odpowiednich wskaźników w otoczeniu (tu - informacja o rytmie pracy serca).

TEORIA LAZARUSA (1991)

- Richard Lazarus - Koncepcja poznawcza

- Relacja OSOBA-OTOCZENIE

- ADAPTACYJNE SPOTKANIE albo EPIZOD - charakter krótkotrwały lub rozciągających się w czasie problemów egzystencjalnych

- Każdą emocję charakteryzuje specyficzny rodzaj znaczenia relacyjnego tzw. PODSTAWOWY TEMAT RELACYJNY, określający główną szkodę lub korzyść wynikającą z danej relacji osoba-otoczenie

- Emocja jest zorganizowaną psychofizjologiczną reakcją na informację o relacji podmiotu z otoczeniem

Powiązanie trzech elementów:
- dyspozycji organizmu
- podmiotu oceniającego sytuację
- możliwości poradzenia sobie z sytuacją

Epizod może mieć charakter krótkotrwały lub przeciągających się w czasie rozważań.

1. Teoria Lazarusa jest teorią systemu - zasada systemu.

2. Emocje podlegają dwóm współzależnym zasadom: zasadzie procesu (płynność czy zmienność emocji) i zasadzie struktury (stabilność relacji osoba-otoczenie).

3. Na rozwój i zmianę emocji wpływają zmienne biologiczne i społeczne - zasada rozwojowa.

4. Każda emocja jest procesem niepowtarzalnym - zasada specyficzności.

5. Każdą emocję cechuje specyficzny i jedyny rodzaj znaczenia relacyjnego (podstawowy temat relacyjny) - zasada relacyjnego znaczenia.

Zasada systemu - proces emocjonalny jako zorganizowana konfiguracja wielu zmiennych
Zasada specyficzności - zadaniem teorii emocji jest uchwycenie specyfiki każdej wyrażonej emocji

Oszacowanie (ocena):

Proces - tymczasowe i zmienne konstruowanie poznawcze, w różnym stopniu podatne na modyfikacje

Styl - trwała dyspozycja jednostki do pewnego sposobu reagowania

Zgeneralizowane - składa się z wzorców oceny, które wykraczają poza specyfikę danej relacji

Sytuacyjne - ogranicza się do danego, specyficznego kontekstu

Świadoma - przemyślana, pod kontrolą woli

Nieświadoma - poza kontrolą

Oszacowanie zawiera w sobie: ocenę pierwotną i wtórną

Ocena pierwotna (prymarna, podstawowa)

- rozpoznanie, jakiego rodzaju następstwa dla osobistego dobrostanu może mieć dane wydarzenie

- składa się z trzech elementów:

Związek z osiąganym celem - możliwość wystąpienia emocji

Zbieżność (kongruencja) z celem - pojawienie się znaku emocji

Typ zaangażowania ego - wyzwolenie się specyficznej kategorii emocjonalnej

Ocena wtórna

- określenie możliwych środków zaradczych przy posiadanych zasobach osobistych

- składa się z trzech elementów:

• Obwinianie lub obdarzanie zaufaniem

• Potencjalna możliwość poradzenia sobie ze zdarzeniem - określenie potencjału zaradczego - kontroli napięcia, rozwiązania problemu

• Oczekiwanie w stosunku do przyszłości

Radzenie sobie pobudza proces emocjonalny na dwa sposoby:

• Radzenie przez koncentrację na problemie

• Radzenie przez koncentrację na emocji - poznawcze strategie radzenia

WYKŁAD 4 - POZNANIE A EMOCJE

RICHARD LAZARUS

- Podstawą emocji jest proces oszacowania (oceny) zdarzenia.

- Ocena pierwotna

- Ocena wtórna

- Ocena przesądza o tym, czy emocja się pojawi i jaka będzie, ale jest też warunkiem koniecznym i wystarczającym do jej wystąpienia!!!

Teoria Lazarusa w kontekście stresu:
- definicje stresu
- trzy podejścia do zjawiska stresu
- Ogólny Zespół Adaptacyjny - Selye
- stres jako transakcja - transakcyjna teoria stresu Lazarusa i Folkman
- rola oceny poznawczej w radzeniu sobie ze stresesm

FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY
ZAŁOŻENIA

- EMOCJE POWSTAJĄ, NARASTAJĄ I ZNIKAJĄ ZGODNIE Z PEWNYMI REGUŁAMI, W ŚCIŚLE OKREŚLONY SPOSÓB

- EMOCJE SĄ REZULTATEM PROCESÓW POZNAWCZYCH (znaczenie oceny pozn.)

- PRAWA EMOCJI MAJĄ SWE ŹRÓDŁO W MECHANIZMACH, KTÓRE TYLKO CZĘŚCIOWO PODLEGAJĄ KONTROLI WOLICJONALNEJ (brak pełnego wpływu)

- EMOCJE PEŁNIĄ FUNKCJE ADAPTACYJNE

Dwa podstawowe aspekty emocji to:

1. Ocena zdarzeń jako istotnych bądź nieistotnych, przyjemnych lub nieprzyjemnych

2. Wzbudzanie pewnych reakcji fizjologicznych, zachowań i przeżyć

PRAWA EMOCJI

1. PRAWO ZNACZENIA SYTUACYJNEGO

„Emocje powstają w odpowiedzi na struktury znaczeniowe danych sytuacji”

• Zdarzenia zgodne z dążeniami- emocje pozytywne;

• Przynoszące szkodę lub zagrażające- negatywne;

• Nowe także źródłem emocji /nadzieja, obawa, ciekawość/

2. PRAWO ZAANGAŻOWANIA

„Emocje powstają w odpowiedzi na zdarzenia, które są ważne dla celów, motywów czy zaangażowań danej osoby”

• Emocja - efekt interakcji znaczenia sytuacyjnego i zaangażowań

3. PRAWO BEZPOŚREDNIO SPOSTRZEGANEJ RZECZYWISTOŚCI

„Emocje są wywoływane przez zdarzenia uważane za rzeczywiste, a ich intensywność odpowiada temu, do jakiego stopnia są za takie uważane”

Bodźce odbierane jako rzeczywiste obejmują :

- bezwarunkowe bodźce afektywne takie jak ból, hałas, coś nieoczekiwanego i nagłego

- zauważalne zachowania ekspresyjne

- bodźce zmysłowe silnie związane z bodźcami bezwarunkowymi

- zdarzenia wskazujące na nieskuteczność działań

4. PRAWO ZMIANY, PRZYZWYCZAJENIA I ODCZUWANIA PORÓWNAWCZEGO

„Emocje powstają nie tyle wskutek korzystnych lub niekorzystnych warunków, co wskutek aktualnych lub oczekiwanych zmian w korzystnych lub niekorzystnych warunkach”

- Prawo zmiany - im większa zmiana, tym silniejsza emocja

- Prawo afektywnego kontrastu (teoria przeciwstawnych procesów Solomona i Corbit (1974)).

- Prawo uczucia porównawczego - intensywność emocji zależy od reakcji między wydarzeniem a pewnymi ramami odniesienia (ważne jest, do kogo się porównujemy)

- Prawo przyzwyczajenia

5. PRAWO HEDONISTYCZNEJ ASYMETRII

„Przyjemność jest zawsze zależna od zmiany i zanika wraz z ciągłością zaspokojenia. Przykrość może się utrzymywać na stałe w utrzymujących się złych warunkach.”

- "gonienie króliczka"
-Biologiczne prawa przetrwania

6. PRAWO ZACHOWANIA EMOCJONALNEGO MOMENTU

„Zdarzenia emocjonalne zachowują swoją siłę wywoływania emocji na czas nieokreślony, chyba, że spotkają się z przeciwdziałaniem innych, powtarzających się zdarzeń, które mogą spowodować wygaszenie tamtych lub przyzwyczajenie się do nich.”

- Trwałość śladów pamięciowych, związanych z doświadczaniem emocji

- warunkowanie lęku

7. PRAWO ZAMKNIĘCIA SIĘ W SOBIE

„Emocje wykazują skłonność do zamknięcia się przed sądami o względności bodźca, który je spowodował i przed wymaganiami celów innych niż ich własny.”

- "pierwszeństwo kontroli" w gotowości do działania
- pewne sposoby zachowania mają pierwszeństwo przy danej emocji (same + osoby atrakcyjnej)

8. PRAWO ZWAŻANIA NA KONSEKWENCJE

„Każdy emocjonalny impuls powoduje impuls wtórny, który zmierza do zmodyfikowania tamtego zgodnie z przewidywanymi konsekwencjami.”

• Kontrola emocji

9. PRAWO MINIMALNEGO OBCIĄŻENIA

„Ilekroć można ocenić sytuacje na więcej niż jeden ze sposobów, pojawia się skłonność do takiego jej ujmowania, które minimalizuje jej negatywne obciążenia emocjonalne.”

- na poz. percepcji - niedostrzeganie pewnych bodźców itd.
- na poz. wyciągania wniosków - racjonalizacja, itd.

10. PRAWO MAKSYMALNEGO ZYSKU

„Ilekroć można ocenić sytuacje na wiele sposobów, to pojawia się tendencja do ujmowania jej w sposób maksymalizujący emocjonalny zysk.”

BERNARD WEINER
- ATRYBUCYJNA TEORIA EMOCJI

- Emocje to efekt atrybucji

WYNIK (zdarzenie)

OCENA PIERWOTNA (podstawowa)

EMOCJA POZYTYWNA/NEGATYWNA

ATRYBUCJA

RÓŻNE EMOCJE

• Trzy wymiary struktury przyczynowości:

- Umiejscowienie źródła

- Wymiar stabilność-zmienność

- Kontrolowalność

Liczba informacji docierających w ciągu sekundy do zmysłów - ok. 100 miliardów bitów. W tym czasie jesteśmy sobie w stanie uświadomić nie więcej niż 100 bitów (prof. A. Wróbel)

Większość bodźców nie jest postrzegana świadomie, ale niesie informacje, które przetwarzane są przez nasz mózg.

ROBERT ZAJONC - PIERWOTNOŚĆ AFEKTU NAD POZNANIEM

*** Hyde i Jenkins - przypominanie listy słów

*** Patterson i Baddley - zapamiętywanie zdjęć twarzy ludzkich

Istnieją różne systemy pamięci - pamięci właściwej dla przypominania i kodowania słownego oraz odmiennej dla kodowania afektywnego.

*** Zajonc (1979) - efekt ekspozycji

*** Zajonc (1985) - różnicowanie a lubienie kolorów

Priming (torowanie) - zjawisko polegające na wzroście prawdopodobieństwa wykorzystania danej kategorii poznawczej w procesach percepcyjnych bądź myślowych na skutek wielokrotnej ekspozycji bodźca zaliczanego do tej kategorii, bądź bodźca semantycznie lub afektywnie związanego z tą kategorią.

*** Zajonc (połowa lat 80. - wydruk dopiero w 1993!!!) - paradygmat podprogowego poprzedzania afektywnego/torowania (suboptimal affective priming)

• Warunki suboptymalne - wpływ na ocenę afektywną

• Warunki optymalne - wpływ na oceny poznawcze

*** Moore (1973) - bezpośrednie połączenie nerwowe między siatkówką a podwzgórzem

*** LeDoux (1986) - bezpośrednie połączenie wzgórza i ciała migdałowatego długości jednej synapsy

ROBERT ZAJONC - PIERWOTNOŚĆ AFEKTU NAD POZNANIEM

• Reakcje emocjonalne mogą wzbudzać bardzo subtelne procesy podkorowe

• Niezależność afektu od poznania - pierwotność emocji nad poznaniem

• Zajonc dowodzi istnienia emocji nieświadomych

(komunikat; studenci po zadaniu poruszali się inaczej, mieli inny nastrój)

*** Bargh - podprogowy przekaz „old”
*** Ohme - modyfikacja eksp. Zajonca - nawet wtedy, gdy sygnały są przekazywane wystarczająco długo, by być świadomie zarejestrowane, ale uwaga zaabsorbowana jest czymś innym, omijają one filtr krytycznego myślenia i podobnie jak podprogowe trafiają do podświadomości

*** Meyers-Levy i Rui Zhu - wpływ wysokości sufitu na kreatywność myślenia
Działa na nas wszystko to, co nas otacza, a na co nie zwracamy uwagi - obrazy na ścianach, wystrój wnętrza, reklamy na ulicach.
Kiedy odkrywamy genezę własnego nastroju czy emocji, przestaje ona rzutować na ocenę innych zdarzeń (np. zakochanie)

LAZARUS - ZAJONC

- Spór Lazarusa i Zajonca o pierwszeństwo afektu bądź poznania ma charakter definicyjny.

- Lazarus (ocena ma charakter czysto poznawczy) - Parrot i Sabini (ocena zawsze nasycona jest elementem ewaluatywnym).

- Zajonc - badani dokonywali rozróżnień tylko między bodźcami o znaczeniu pozytywnym bądź negatywnym; nie byli w stanie różnicować poszczególnych emocji o tym samym znaku.

- Pojawienie się prostych stanów afektywnych może wystąpić bez poznania, ale złożone emocje /strach, gniew/ nie są możliwe bez poznania.

- Nawet przy założeniu, że istnieją emocje pierwotne (automatyczne, nie wymagające analizy poznawczej), to bodziec musi zostać zarejestrowany (wymaga procesu percepcyjnego).

CARROL IZARD - CZTERY SYSTEMY AKTYWACJI EMOCJI

- Niezależność emocji i poznania

- Rola emocji w ewolucji

- Poznanie nie jest tym samym co przetwarzanie informacji

- Cztery, względnie niezależne systemy aktywacji (typy przetwarzania informacji)

Neuronalny (komórkowy)

Sensomotoryczny (organizmiczny)

Motywacyjny (afektywny, biopsychiczny)

Poznawczy

- Mechanizm oceny poznawczej jest tylko jednym z generatorów emocji

- Struktura hierarchiczna systemów

SYSTEM NEURONALNY

• Procesy neuronalne są częścią każdego systemu wzbudzającego emocje

• Aktywność neurotransmiterów oraz różnych struktur mózgowych

- Podstawa wzbudzania emocji na wyższych poziomach

- Samodzielne wzbudzanie emocji

• 4 typy reakcji emocjonalnych, będące skutkiem stymulacji mózgu (Hess):

- Zmiany ekspresywne

- Reakcje upośredniczone przez AUN

- Reakcje psychiczne lub umysłowe

- Zachowania instrumentalne

Zajonc - regulacja temp. krwi opływającej mózg - procesy neurochemiczne - subiektywne odczucia o charakterze emocjonalnym
System neuronalny wykracza poza f-cję bezpośredniego utrzymywania organizmu przy życiu - wzbudza także zainteresowanie skłaniające do eksploracji otoczenia.

SYSTEM SENSOMOTORYCZNY

• Emocje są aktywowane przez informacje eferentne lub czynnościowe

• Centralna aktywność eferentna

• Ekspresja twarzy

• Wygląd sylwetki

• Zachowania instrumentalne

• Napięcie mięśni

*** Darwin (1872) - rola ekspresji w intensyfikowaniu stanów emocjonalnych

*** Zajonc i wsp. - wypowiadanie samogłoski „ü” - emocje negatywne

*** Duclos i wsp. - przyjęcie pozy ciała specyficznej dla danej emocji - nasilenie odczuwania tej emocji

*** Riskind - zgodność przeżywanych emocji z ekspresją

Wzbudzanie emocji niezależnie od systemów wyższych oraz w interakcji z nimi

SYSTEM MOTYWACYJNY (AFEKTYWNY)

- System zawiera emocje i popędy fizjologiczne.

- Emocje wywoływane są przez bodźce zmysłowe, będące częścią popędów np. ból, ostre światło

*** Izard - reakcje niemowląt na smaki gorzki i słodki

*** Berkowitz - reakcja na umieszczenie dłoni w lodowatej wodzie

*** Izard - reakcja na ból (zastrzyk)
*** Meyer - sprawianie bólu zwierzęciu

Emocje wywołane przez inne emocje

*** Finman i Berkowitz - indukowanie uczuć depresyjnych prowadzi do wzbudzenia złości (druga w kolejności emocja doświadczana przez osoby depresyjne)

SYSTEM POZNAWCZY

- Źródłem emocji są procesy kognitywne - oceny poznawcze, porównania, kategoryzacje, inferencje, atrybucje, przekonania, pamięć, antycypacja

- Poznanie zależy od jakiejś postaci pamięci, wynikającej z uczenia się czy ubiegłych doświadczeń

- Poznanie pozostaje pod wpływem niższych systemów - procesy poznawcze są nieustannie uwarunkowywane i zniekształcane przez emocje aktywowane przez pozostałe systemy

- Współuczestnictwo czterech systemów w generowaniu stanów emocjonalnych
Systemy mogą być wyodrębniane na podst. odmiennych mechanizmów i funkcji, często jednak współuczestniczą w generowaniu stanów emocjonalnych

WYKŁAD 5- EMOCJE a NASTROJE

ZJAWISKA (PROCESY) AFEKTYWNE

- Procesy afektywne a pozostałe procesy psychiczne

- Kategorie procesów afektywnych:

emocja

nastrój

uczucie

sentyment

temperament
Afekt - podst. doświadczenie, związane z określeniem znaku emocji.

EMOCJA
Definicja emocji zaproponowana przez Frijdę (1986)

Emocje powstają wskutek świadomej lub nieświadomej oceny jakiegoś zdarzenia jako ważnego ze względu na nasze cele.

Emocje uruchamiają gotowość do określonych działań.

Emocje odczuwane są przez nas jako odmienne stany psychiczne.

!!! Taki stan ma charakter bardzo krótkotrwały i bardzo intensywny à to właśnie przede wszystkim odróżnia emocję od nastroju.
Czas trwania:
- emocje trwają z reguły kilka sek. lub min.
- nastroje -przez kilka godzin, dni

EMOCJA a NASTRÓJ

• Podstawowe podobieństwo między emocjami i nastrojami:

walencja (znak +/-) Þ możemy mówić zarówno o pozytywnych i negatywnych emocjach, jak i o pozytywnych i negatywnych nastrojach

Kryteria rozróżniania emocji i nastroju

czas trwania

przebieg czasowy

zdarzenia poprzedzające

intensywność

treść

wyraz mimiczny

powiązanie z obiektem

podstawowa funkcja

RÓŻNICE MIĘDZY EMOCJĄ A NASTROJEM

czas trwania

emocje trwają z reguły kilka sekund lub minut, natomiast nastroje mogą ciągnąć się przez kilka godzin, a nawet dni

kryterium dość często kwestionowane

przebieg czasowy

emocja ma wyraźny początek i zakończenie, a pomiędzy nimi punkt kulminacyjny

nastrój powstaje stopniowo, trudno wskazać początek, zakończenie i moment szczytowy

nastrój jest zawsze obecny (strumień doznań afektywnych, Watson, 2000), emocje powstają na tle nastroju

może to zachodzić również w drugą stronę - emocje mogą prowadzić do wytworzenia określonego nastroju

nastrój prowadzi do zmiany progów reagowania emocjami odpowiadającymi nastrojowi

każda emocja ma tendencję do przeradzania się w jakiś nastrój

intensywność

nastrój charakteryzuje się mniejszą intensywnością niż emocje

emocje wymagają tak dużych nakładów energii, że w swej w pełni rozwiniętej formie występują rzadko - ok. 10% na dobę(Watson, 2000)

przy emocjach zmiany fizjolog. o charakterze nagłym, ostrym, fazowym

treść

zwykle brak wyraźnego komponentu treściowego w przypadku nastroju

emocja posiada konkretną treść - określana jest za pomocą przypisanej jej etykiety

wyraz mimiczny

przypisywany emocji (ale nie wszystkie emocje charakteryzuje typowy dla nich wyraz mimiczny! - Ekman)

nie towarzyszy nastrojom, ale pewna ekspresja nastroju również występuje

zdarzenia poprzedzające

emocja ma charakter reaktywny à źródło jej pochodzenia jest stosunkowo łatwe do wskazania

nastrój nie posiada wyraźnej przyczyny

nastroje silnie związane z różnorodnymi procesami wewnętrznymi, np. poziomem hormonów czy cukru we krwi

powiązanie z obiektem

intencjonalny charakter emocji (Frijda, 1998) à emocje zawsze skierowane są na jakiś obiekt

nastroje z reguły nie odnoszą się do żadnych konkretnych zjawisk (rozlany, globalny charakter)

podstawowa funkcja

emocje wzbudzane są w sytuacjach wymagających aktywności przystosowawczej à tendencja do działania

podstawową nastroju jest zmiana w procesach poznawczych (np. Davidson, Frijda)

DWUWYMIAROWA KONCEPCJA NASTROJU THAYERA

Stan energetycznego spokoju - najwyższa jakość nastroju, największa efektywność (sportowcy, medytacja). Sprzyja podejmowaniu aktywności fiz., które zwrotnie do niego prowadzi (szczęście)

Stan energetycznego napięcia - często późnym rankiem, przed sesją; efektywne wykonywanie zadań, charkterystyczny dla typu A. (ambicja, wysokie cele, pośpiech)

Stan napiętego zmęczenia - tendencja do przejadania, stres z przepracowania, łatwe zmęczenie, mała ilość snu i wysiłku fiz.
Depresja - niska energia i średnie/wysokie napięcie

Stan spokojnego zmęczenia - przyjemny pod koniec dnia, przed snem prowadzi zazwyczaj do spokojnego snu.

EPIZOD EMOCJONALNY

- Stany te trwają dłużej niż emocje, ale są skoncentrowane na obiekcie (Frijda, 1998).

- W trakcie trwania epizodu natężenie emocji nie jest stałe, lecz ulega fluktuacjom.

- Zmianom ulega też natura emocji.

- Poszczególne fazy nie są odczuwane jako niezależne od siebie, relacjonowane są jako nieprzerwane całości

W trakcie epizodu zmianom ulega treść myśli i ocen sytuacji, jak również charakter gotowości do działania czy reakcji fizjologicznych.

UCZUCIE

• W pełni rozwinięte emocje doświadczane bardzo rzadko à tym, co pod względem częstotliwości doświadczania przeważa nad emocjami, są uczucia:

• stany zdecydowanie mniej intensywne

• mogą stanowić łagodniejszą, osłabioną wersję prawdziwych epizodów emocjonalnych (np. uczucie napięcia jako mniej intensywny odpowiednik emocji strachu),

• nie zawsze mające swe odpowiedniki wśród klasycznie pojmowanych emocji (np. spokój, znużenie)

• Podejście alternatywne - zamiast skupiać się na konkretnych emocjach - dwie bardzo rozległe klasy nastroju: afekt negatywny i afekt pozytywny (Tellegen, Watson, Clark).

AFEKT POZYTYWNY / AFEKT NEGATYWNY
(Tellegen, Watson, Clark)

Afekt negatywny - stopień, w jakim człowiek jest w danej chwili poddenerwowany, zestresowany (od zdenerwowania do spokoju)
Afekt pozytywny - stopień, w jakim odczuwa się radość, entuzjazm (drugi biegun - spadek energii)
- wykluczanie się silnych afektów (wyj. Horror)
- na poz. umiarkowanym - znaczny sposób nizależności - osoby o słabszym a. negatywnym nie muszą być od razu szczęśliwe i radosne.

CECHY EMOCJONALNE

- Cechy emocjonalne, afektywne - ogólna i stała skłonność do przeżywania pozytywnego i negatywnego afektu (Watson, Clark, 1998).

- Np. Pozytywna i Negatywna Afektywność - częstotliwość i intensywność przeżywania odpowiadających im stanów afektywnych (Watson, 2000).

SENTYMENT (postawa emocjonalna)

- Dyspozycja do emocjonalnego reagowania na poszczególne obiekty lub klasy obiektów (Frijda, 1998).

- Człowiek przejawia tendencję do tego, by w stosunku do określonych obiektów reagować określonymi emocjami i uczuciami.

- W zakresie sentymentów również występują różnice indywidualne między ludźmi.

- Miłość i nienawiść jako sentymenty.

- Emocje i Sentymenty wzajemnie na siebie oddziałują.

Struktura sentymentu:
- schemat poznawczy, do oceny obiektu w określony sposób
- dyspozycja do traktowania obiektu w sposób zbieżny z gotowością do działań.

STYL AFEKTYWNY

- Ludzie różnią się między sobą skłonnością do przeżywania określonych emocji i nastrojów.

- Styl afektywny - sposób reagowania na rodzące emocje zdarzenia będący stałą cechą jednostki; cała dziedzina różnic indywidualnych modulujących sposób reagowania jednostki na rodzące emocje zdarzenia (Davidson, 1998).

- Temperament jest częścią stylu afektywnego (Davidson, 1998).

TEMPERAMENT

- Charakterystyczne różnice indywidualne pod względem doświadczania i wyrażania podstawowych emocji to cechy temperamentalne (Goldsmith, 1998).

- Pojawiają się we wczesnych fazach rozwoju ontogenetycznego.

- Przynajmniej częściowo są dziedziczne.

- Temperament i styl afektywny mają charakter stałych dyspozycji.

- Temperament i styl afektywny częściowo pokrywają się.

- Według niektórych autorów (Watson, Clark, 1998) temperament zawiera składniki wykraczające poza samą emocjonalność (poznawcze, behawioralne).

WYKŁAD 5 - PSYCHICZNA REPREZENTACJA EMOCJI, ALEKSYTYMIA

1.Psychiczna reprezentacja emocji - koncepcja T. Maruszewskiego i E. Ścigały

2.Aleksytymia („niedorozwój emocjonalny”) jako przejaw zaburzeń w funkcjonowaniu

• Przejawy

• Konsekwencje

• Typy aleksytymii

• Hipotezy na temat źródeł aleksytymii

WŁAŚCIWOŚCI EMOCJI

- Emocje, chociaż aktywizowane są częściowo przez czynniki zewnętrzne, występują także wewnątrz człowieka i stanowią część systemu odpowiedzialnego za tworzenie reprezentacji.

- Emocje są zawsze skierowane na kogoś lub coś, czasami na samych siebie.(poczucie winy)

- Emocje są procesami, które zmieniają się w czasie.

- Emocje wpływają na zachowanie, które zwrotnie może zmieniać tak siłę, jak i jakość emocji.
- Powstanie reprezentacji emocji na wyższym poziomie kodowania - np. abstrakcyjnym - może zwrotnie spowodować zmianę reprezentacji danej emocji na poziomach niższych oraz reinterpretację znaczenia wielu sytuacji społecznych i osobistych.

PSYCHICZNA REPREZENTACJA EMOCJI - koncepcja Maruszewskiego i Ścigały

KOD ABSTRAKCYJNY

symbolizacja semantyzacja

desymbolizacja desemantyzacja

wizualizacja

KOD OBRAZOWY KOD WERBALNY

werbalizacja

PSYCHICZNA REPREZENTACJA EMOCJI
KOD OBRAZOWY

Reprezentacja emocji obejmuje trzy kategorie danych:

• dane dotyczące własnego pobudzenia wewnętrznego

• dane dotyczące obrazu przedmiotu emocji

• dane dotyczące bodźca wywołującego emocję

Obraz jest traktowany szeroko jakie wszelkie doznania zmysłowe także wisceralno - kinestetyczne np. ściskanie w gardle i wilgoć pod powiekami.

Mogą być pełne obrazy oraz izolowane dane sensoryczne przenoszące treść emocjonalną. W wyniku kodowania obrazu powstają bardzo proste reprezentacje skryptopodobne (wypełnione treścią emocjonalną)

PSYCHICZNA REPREZENTACJA EMOCJI
KOD WERBALNY

Pojawia się, gdy następuje nadanie nazwy zespołowi doznań dostępnych w kodowaniu obrazowym.- etykieta werbalna, początkowo pełni f-cję oznaczającą

K.W. wiąże się z aktywizacją wnioskowania indukcyjnego o własnych procesach psychicznych zaangażowanych w przebieg procesu emocjonalnego.

Wnioskowanie indukcyjne o własnych emocjach dokonuje się w oparciu o:
1. Obserwowane zdarzenia, które je poprzedzają
2. Obserwowane konsekwencje procesów w postaci ważnego zachowania (skoro miałem zaciśnięte pięści - byłem poddenerwowany)
3. Bodźce z wnętrza organizmu
4. Czynniki sytuacyjne współwystępujące z zachowaniem

Niezbędna aktywizacja lewej półkuli - ośrodki mowy

• Nazwa emocji pozwala na komunikowanie intencjonalne i kontrolowane w przeciwieństwie do ekspresji mimicznej i pantomimicznej

Łatwość nazwania zależy od siły emocji, fazy jej rozwoju, lokalizacji poszczególnych nazw w leksykonie wewn., położenie reprezentacji w systemie poznawczym.

PSYCHICZNA REPREZENTACJA EMOCJI
KOD ABSTRAKCYJNY

Pojawia się najpóźniej, gdy język staje się narzędziem operacji intelektualnych

Emocja staje się pojęciem, zawierającym wiedzę na temat pochodzenia danego stanu wewnętrznego, układu czynników sytuacyjnych odpowiedzialnych za pojawienie się tego stanu lub związków tego stanu z innymi stanami (pisanie wierszy, komponowanie, metafory)

PRZEJŚCIA MIĘDZY KODAMI
Kod Obrazowy - Kod Werbalny

• WERBALIZACJA - wiąże się z rozwojem języka i polega na nazywaniu doświadczanych stanów emocjonalnych.
  - uczenie się nazw emocji, sposobów werbalnego komunikowania się

• WIZUALIZACJA - pojawia się później, wymaga świadomego wysiłku. Pozwala odtworzyć wszystkie elementy składające się na obrazowy aspekt reprezentacji emocji, a więc pobudzenie fizjologiczne, obraz przedmiotu wywołującego emocję oraz obraz sytuacji skojarzonej z emocją.
  - wyobrażanie sobie przedmiotu emocji i stanu pobudzenia fizjologicznego

Kod Werbalny - Kod Abstrakcyjny

• SEMANTYZACJA - lokowanie emocji w sieci pojęć pozwalającej określić podobieństwa i różnice między emocjami.

• Powstają naiwne (aprioryczne) teorie emocji.

• Prowadzi do zrozumienia emocji.

• DESEMANTYZACJA - proces umożliwiający zmianę lub weryfikację uprzednio stworzonych znaczeń dla danej sekwencji zdarzeń emocjonalnych

- reinterpretacja dotychczasowej wiedzy o emocjach
- proces terapii zaburzeń emocjonalnych
- ważne wydarzenia zmieniające strukturę wartości, ważności celów.

Kod Obrazowy - Kod Werbalny

• SYMBOLIZACJA - symbole i metafory dla słownego wyrażenia emocji - nasycone indywidualizmem i subiektywną interpretacją procesu /miłość jest jak tajfun/.

• DESYMBOLIZACJA - interpretacja komunikatów symbolicznych w ramach kodów obrazowych

ROZWÓJ REPREZENTACJI EMOCJI

- W trakcie rozwoju reprezentacja przechodzi szereg zmian o charakterze jakościowym. Pojawiają się coraz bardziej dojrzałe formy reprezentacji.

- Procesy rekodowania stają się coraz łatwiejsze.

- W poszczególnych typach kodów zarejestrowane zostają coraz większe ilości informacji. Umożliwiają one znajdowanie bogatszych, alternatywnych połączeń między poszczególnymi typami kodów.

- „Peak experience” - „uskrzydlenie” - „przepływ” - stan, w którym kody łączą się w jedno.

UWARUNKOWANIA ROZWOJU REPREZENTACJI EMOCJI

- Czynniki związane z rozwojem poznawczym

- Czynniki związane z motywacją

Motywacja epistemiczna (Kruglanski) - 2 fazy:

- Rozmrażanie epistemiczne - ludzie rozluźniają swoje struktury poznawcze, przygotowują się do odebrania nowych

- Zamrażanie epistemiczne - ludzie starają się po uporządkowaniu odebranych danych utrwalić nowe struktury.

- Jednym z warunków tworzenia bardziej dojrzałych i trafnych reprezentacji emocji jest refleksyjne funkcjonowanie poznawcze.

ALEKSYTYMIA

- Klinicyści o orientacji psychoanalitycznej - „analfabetyzm emocjonalny”, „brak słów dla emocji” (Nemiah i Sifneos, 1970); mechanizm wyjaśniający powstawanie chorób psychosomatycznych oraz uzależnień.

- Ponowne zainteresowanie w latach 80. XX w.

ALEKSYTYMIA

TO NIEMOŻNOŚĆ W WYŁONIENIU EMOCJI Z POZIOMU PRZEDKONCEPTUALNEJ ORGANIZACJI DO POZIOMU MENTALNEJ REPREZENTACJI

Aleksytymia jest zjawiskiem ograniczającym dostęp do własnych emocji
Polega na zaburzeniu w uzyskaniu dostępu do własnych procesów emocjonalnych w zakresach: psych. reprezentacji emocji, wskaźników behawioralnych, wsk. fizjologicznych

- Przekonanie, że niewiele wie o swoim życiu uczuciowym;

- Przypisywanie innym odpowiedzialności za ten stan;

- Poczucie osamotnienia w radzeniu sobie z trudnościami;

- Maskowanie własnych zaburzeń;

- Uleganie nastrojom depresyjnym;

- Trudność w nawiązywaniu bliskich relacji;

" normopatia" - odgrywanie w sytuacjach społ. emocji, jakie powinno się przeżywać w danej sytuacji - dobrze przystosowani społ, opanowani
Uleganie nastrojom depresyjnym - brak ciepła i satysfakcji z porozumienia z innymi
Trudność w nawiązywaniu bliskich relacji - złudne więzi
Partnerzy - poczucie odrzucenia, niezrozumienie
Aleksytymik nie potrafi wejść w głębokie związki uczuciowe, ale nie może się także bez nich obejść.

SYNDROM ALEKSYTYMII - CECHY

1. Niezdolność do werbalizacji własnych emocji - trudność w kontroli emocji, masywne mechanizmy obronne

2. Niezdolność do odróżnienia pobudzenia fizjologicznego od emocji - emocje nie mogą pełnić f-cji informacyjnej, tłumienie emocji, atrybucje zewn.

3. Ubóstwo wyobraźni oraz marzeń na jawie - korzystanie z rozwiązań innych, brak marzeń pozytywnych

4. Myślenie konkretne - operacyjny styl myślenia - koncentracja na powierzchownych aspektach zjawiska, niechęć do zmian istniejącej sytuacji.

ZABURZENIA TYPOWE DLA ALEKSYTYMII

- Zaburzenia werbalizacji - trudność w nazywaniu własnych emocji, stosowanie "grubych" określeń, zdolność nazywania cudzych emocji.

- Zaburzenia wizualizacji - trudności w odtworzeniu emocjonalnym różnych emocjogennych sytuacji.

- Zaburzenia semantyzacji - w tworzeniu intuicyjnych teorii emocji na podst. eykiety werbalnej.

- Zaburzenia desemantyzacji - nieumiejętność przystosowania nazwy emocji pojęciom odnoszącym się do emocji (wiersz).

- Zaburzenia symbolizacji - nieumiejętność tworzenia metafor na określenie swoich stanów.

- Zaburzenia desymbolizacji - brak pobudzenia emocjonalnego na komunikaty o charakterze metaforycznym.

Związek z depresją, lękiem, gniewem, unikaniem poszukiwania wsparcia; brak korelacji z wykształceniem, poziomem społ, inteligencją

SYNDROM ALEKSYTYMII

	ALEKSYTYMICY	NIEALEKSYTYMICY
EMOCJE NEGATYWNE	Wysokie natężenie	Niskie natężenie
EMOCJE POZYTYWNE	Niskie natężenie	Wysokie natężenie
ZAINTERESOWANIA	Wąskie	Szerokie
MYŚLENIE	Konkretne	Abstrakcyjne
UKIERUNKOWANIE	Na fakty	Na fantazję i wyobraźnię
PREFERENCJE	Rzeczy znanych	Rzeczy nowych
RADZENIE SOBIE ZE STRESEM	Brak zdolności	Odporność na stres

SYNDROM ALEKSYTYMII

Współwystępujące cechy:

- Podwyższony poziom hipochondrii

- Obniżona refleksyjność

- Więcej symptomów psychosomatycznych - somatyzacja

- Podwyższony poziom depresji , nieokreślonych stanów lękowych
- Obniżona potrzeba poznawania

RÓŻNICE KOBIETY / MĘŻCZYŹNI - przyczyny

- Podejście ewolucjonistyczne:

- Mężczyźni - wyposażeni w kompetencje o charakterze zadaniowym.

- Kobiety - koncentracja na zachowaniach związanych z przetrwaniem gatunku.

- Odmienne wzorce lateralizacji:

- Mężczyźni - silniejsza przewaga funkcjonalna lewej półkuli.

- Kobiety - słabsza lateralizacja.

- Podejście socjologiczne - inne procedury socjalizacyjne

SYNDROM ALEKSYTYMII
przyczyny i mechanizmy powstania

PSYCHOANALITYCZNA KONCEPCJA ALEKSYTYMII /H. Krystal/

Wczesnodziecięce traumy , deprywacja potrzeb emocjonalnych prowadzi do:

• przedwczesnego zerwania iluzji symbiotycznej więzi z matką

• przekonania o niemożności kontrolowania świata zewnętrznego

W efekcie:

- Obraz samego siebie pozbawiony atrybutów ochronnych i opiekuńczych

- Wypieranie, tłumienie agresji na obiekt

- Rozszczepienie obiektu i relacji: Ja - obiekt

- Dwuwartościowa reprezentacja obiektu i Ja

PARADYGMAT POZNAWCZO- ROZWOJOWY /G. Taylor/

Deficyty w poznawczym opracowywaniu doznań emocjonalnych nie są efektem istnienia interpersonalnego konfliktu, ale są wynikiem nieprawidłowych wzorów relacji afektywnych między rodzicami a dziećmi.

- NIEZHARMONIZOWANA STRUKTURA TEMPERAMENTU

- PRZEWAGA AKTYWACYJNA OBSZARÓW PRZEDCZOŁOWYCH PRAWEJ PÓŁKULI

- SPECYFICZNY STYL WYCHOWANIA

Nadopiekuńczy i niekonsekwentny

Rygorystyczny z przewagą negatywnych emocji

- Stymulacja do podejmowania rywalizacji

- Brak akceptacji przejawów emocji negatywnych u dzieci - wypieranie emocji

- Brak rozwijania empatii

- Unikanie lub zaprzeczanie istnieniu emocji negatywnych przez rodziców

WYKŁAD 6 - INTELIGENCJA EMOCJONALNA

- 1940 - Wechsler stwierdza, że osoby o tym samym poziomie inteligencji mogą znacząco różnić się w zakresie efektywnego radzenia sobie ze środowiskiem.

- Inteligencja emocjonalna kluczem do odnoszenia sukcesów.

INTELIGENCJA PERSONALNA (Gardner, 1983)
Zdolności językowe
Zdolności matematyczne

Zdolność orientacji przestrzennej
Zdolności kinestetyczne
Zdolności muzyczne
Inteligencja czy zdolności personalne:
- inteprersonalne - zdolność rozróżniania i właściwego reagowania na nastroje, temperamenty innych osób
- intrapersonalne - dostęp i rozróżnienie własnych uczuć

INTELIGENCJA EMOCJONALNA
(Salovey, Mayer, model wstępny: 1989-90)

INTELIGENCJA EMOCJONALNA to zdolność człowieka do śledzenia własnych i cudzych uczuć i emocji, różnicowania ich oraz wykorzystywania uzyskanych na tej drodze informacji w kierowaniu swoim myśleniem i działaniem.

ZAWIERA:

1. Ocenę i ekspresję emocji

2. Regulację procesów emocjonalnych

3. Wykorzystanie emocji jako istotnych wskaźników w procesie szeroko rozumianej adaptacji

STRUKTURA INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ

INTELIGENCJA EMOCJONALNA
(Salovey, Mayer, model rozbudowany: 1997)

- Zdolność do trafnej percepcji, oceny i ekspresji emocji.

- Zdolność uzyskiwania dostępu do procesów emocjonalnych i/czy generowania uczuć wówczas, gdy ułatwiają one proces myślenia.

- Zdolność do rozumienia emocji i wiedzy o nich.

- Zdolność do takiej regulacji i kontroli emocji, która zapewnia rozwój jednostki (emocjonalny i intelektualny).

• Procesy zorganizowane są w sposób hierarchiczny.

• Każdy poziom zawiera cztery typy zdolności, pojawiające się w różnych okresach rozwoju osobniczego.
  

ELEMENTY SKŁADOWE INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ

1. Percepcja ocena i ekspresja emocji

- Zdolność do rozpoznawania emocji na podstawie ich korelatów fizjologicznych oraz myśli.

- Zdolność do identyfikowania emocji u innych na podstawie wyglądu, tonu głosu.

- Umiejętność adekwatnego wyrażania emocji oraz potrzeb z nimi związanych.

- Zdolność do rozróżnienia adekwatnych /nieadekwatnych, prawdziwych/nieprawdziwych niewerbalnych przekazów emocjonalnych.

2. Emocjonalność wspomagająca myślenie

- Kierowanie uwagi na istotne informacje.

- Generowanie emocji jako pomoc w ocenie związanej z emocjami.

- Wahania nastroju zmieniają perspektywę postrzegania - uwzględnienie w danej sytuacji wielu perspektyw.

- Stany emocjonalne modelują metody rozwiązywania problemów np. radość ułatwia myślenie twórcze.

3. Rozumienie i analiza emocji (włączenie wiedzy o emocjach)

- Zdolność do nazywania i rozpoznawania związków między etykietkami słownymi a treściami, jakie oznaczają.

- Zdolność do interpretacji znaczenia, jakie niosą emocje w kontekście relacji.

- Zdolność do rozumienia złożonych emocji przeżywanych nieomal jednocześnie.

- Zdolność do rozpoznawania prawdopodobnych sekwencji emocji np. od złości do wstydu.

4. Świadoma regulacja emocji w celu ułatwienia rozwoju

- Zdolność do otwarcia się na emocje.

- Zdolność do świadomego włączania lub ignorowania emocji w zależności od ich wartości informacyjnych i użyteczności.

- Zdolność do świadomej kontroli emocji w relacji ze sobą i innymi.

- Zdolność do refleksyjnej kontroli emocji poprzez wyciszenie emocji negatywnych i wzmacnianie emocji pozytywnych, bez ignorowania ich wartości informacyjnej.

INTELIGENCJA EMOCJONALNA (Bar-On, 1997)

- Inteligencja Emocjonalna jest zbiorem pozaintelektualnych możliwości, kompetencji i umiejętności, wpływających na zdolność jednostki do efektywnego radzenia sobie z oczekiwaniami otoczenia.

- Umiejętności interpersonalne

- Umiejętności intrapersonalne

- Umiejętności przystosowawcze, adaptacyjne

- Strategie radzenia sobie ze stresem, umiejętność zarządzania stresem

- Ogólny nastrój

Model zrewidowany tzw. Model emocjonalnej i społecznej inteligencji zawiera 10 składników:

• uważność na siebie, (intra)

• emocjonalna świadomość self, (intra)

• asertywność, (inter)

• empatia, (inter)

• interpersonalne relacje, (inter)

• tolerancja na stres, (stres)

• kontrola impulsów, (stres)

• testowanie rzeczywistości, (adapt.)

• plastyczność rozwiązywanie problemów (adapt)

• oraz 5 dalszych: aktualizacja self (intra), niezależność (intra), społeczna odpowiedzialność(inter), optymizm i szczęśliwość(ogólny)

INTELIGENCJA EMOCJONALNA
(Goleman, 1995)

KOMPETENCJE OSOBISTE

Kompetencje te determinują stopień,

w jakim radzimy sobie ze sobą.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

Kompetencje te determinują stopień,

w jakim radzimy sobie z innymi.

KOMPETENCJE OSOBISTE

• Samoświadomość

• Samoregulacja

• Motywacja

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

• Empatia

• Umiejętności społeczne

KOMPETENCJA EMOCJONALNA (Saarni, 1989)

Gordon (1989) - kompetencja emocjonalna - zakres, w jakim dzieci potrafią w określonych, zdefiniowanych społecznymi rolami czy regułami kontekstach społecznych rozumieć zawarte w nich przekazy emocjonalne.
Ich rozwój zależy od procesu socjalizacji

Saarni - Zmienne wspomagające wyjaśnianie progresywnego mechanizmu kompetencji emocjonalnej to:

• poczucie własnej wartości (self esteem),

Im większe przekonanie przedmiotu o własnej wartości, tym większa skłonność do podejmowania ryzyka w sytuacjach, w których kompetencje jednostki nie zostały jeszcze sprawdzone.

Poczucie własnej wartości zmniejsza lęk, a pośrednio ułatwia wypracowanie nowych strategii interpersonalnych.

• poczucie sprawstwa, skuteczności (self efficacy)

Składniki kompetencji emocjonalnej:

1. Świadomość stanów emocjonalnych - akceptacja dynamiki procesu, elementów niedostatecznej świadomości; umiejętność powstaje na bazie wrodzonych wzorów ekspresji emocjonalnej; warunkiem jest uprzedni rozwój Ja- Ja; jest przedmiotem odczuć. 10-12 m.ż. - odczytywanie wskazówek z ekspresji matki; 5-6 m.ż - świadomość doświadczania różnych emocji lub emocji sprzecznych

2. Umiejętność różnicowania emocji przeżywanych przez innych - na podst. wskaźników sytuacyjnych i ekspresji mimicznej; 2 r.ż - znajomość określeń 6 podst. emocji, 5-6 r.ż - bezbłędne dekodowanie nazw emocji i wyrazów mimicznych, wiedza o determinantach emocji własnych i innych.

3. Zdolności do nazywania emocji słowami - 20 mies. - pierwsze słowa;

4. Umiejętność empatii: empatia poznawcza i partycypacyjna
empatia poznawcza - reakcja empatyczna jako efekt skupienia emocji na emotogennych zdarzeniach, w których uczestniczą inni
empatia partycypacyjna - kiedy nie obserwowało się bezp. sytuacji emocjonalnej.

5. Umiejętność różnicowania stanów emocjonalnych korespondujących ze spójną ekspresją od tych, które pozbawione są ekspresji - 6 lat - wiedza, że można błędnie odczytać cudzą ekspresję; umiejętności maskowania stanu wewn., 2-3 r.ż. - przesadna ekspresja; minimalizacja ekspresji - 10-11r.ż.

6. Znajomość kulturowych reguł i norm emocjonalnych - 10-11r.ż. - świadome maskowanie

7.Umiejętność wnioskowania o emocjach na podstawie wiedzy o partnerze - pojawia się wraz z rozpoczęciem nauki szkolnej;

8. Perspektywa interakcyjna w relacjach (zmiana ekspresji w celu ochrony uczuć innej osoby) - wiek przedszkolny - świadomość możliwości wywierania wpływu na stan emocjonalny innych; kształtowanie poczucia sprawstwa.

9. Zdolność do radzenia sobie z negatywnymi stanami (zaangażowanie w inną sytuację, redefiniowanie sytuacji emocji) - redefiniowanie emocji; zmiana ekspresywnego zachowania na bardziej pozytywne, wyładowanie afektu, przeniesienie.

10. Wiedza o strukturze relacji interpersonalnej (wyznaczanej bądź definiowanej przez bezpośrednią relację emocjonalną) - 13-14 r.ż. - spostrzeganie asymetryczności reakcji i w ujawnianiu emocji.

11. Zdolność do emocjonalnej samowystarczalności - poczucie emocjonalnego sprawstwa, akceptacja własnych doświadczeń emocjonalnych.

POMIAR IE:
Modele zdolnościowe - testy złożone z różnego rodzaju zadań i problemów, których rozwiązanie wymaga zdolności związanych ze strefą emocjonalną. IE to zdolność do percepcji, oceny i ekspresji uczuć wł. i cudzych, wykorzystywania emocji w myśleniu oraz rozumienia emocji i zarządzania nimi w sposób wspomagający osobisty rozwój.

Modele mieszane lub modele cech - Metody kwestionariuszowe (samoopisowe), w których osoba badana sama dokonuje oceny własnych kompetencji emocjonalnych. IE to szeroki wachlarz kompetencji i umiejętności, począwszy od zdolności motywacyjnych, poprzez empatię i samokontrolę emocjonalną, aż po optymistyczne nastawienie. Cecha osobowości dotychczas nie wyodrębniona.

PRACA EMOCJONALNA
Pojęcie wprowadzone do literatury w latach osiemdziesiątych przez Hochschild
Zawody związane z sektorem usług, którym towarzyszy zestaw reguł nakazujących, jakie są właściwe i pożądane w kontakcie z klientem
Odgrywanie płytkie (maska)/głębokie (próba wzbudzenia pożądanych stanów emocjonalnych)
Wypalenie zawodowe:
- wyczerpanie emocjonalne
- depersonalizacja
- poczucie obniżenia własnych dokonań
Płytkie - gorsze następstwa, głębokie - mniejsze koszty.

WYKŁAD 7 - MIŁOŚĆ

• Agape - miłość bezinteresowna

• Philia - miłość platoniczna

• Eros (Amor) - miłość romantyczna

• Sexus - miłość zmysłowa

• Narcyzm - miłość samego siebie

SKŁADNIKI MIŁOŚCI (Sternberg)

- INTYMNOŚĆ

Pozytywne uczucia i towarzyszące im działania, które wywołują przywiązanie, bliskość i wzajemną zależność partnerów od siebie.

- NAMIĘTNOŚĆ

Konstelacja silnych uczuć zarówno pozytywnych, jak i negatywnych.

Emocjom tym towarzyszy bardzo silne pragnienie maksymalnego połączenia się z partnerem.

- ZAANGAŻOWANIE

Rozumiane jako decyzje, myśli i działania, ukierunkowane na przekształcenie relacji miłosnej w trwały związek oraz na utrzymaniu tego związku mimo występowania różnych przeszkód.

FORMY MIŁOŚCI

• Lubienie - intymność

• Zadurzenie - namiętność

• Miłość pusta - zobowiązanie

• Miłość romantyczna - intymność i namiętność

• Miłość niedorzeczna - zaangażowanie i namiętność

• Miłość partnerska - zaangażowanie i intymność

• Miłość doskonała - intymność, namiętność i zaangażowanie

Intymność: pragnienie dobra dla partnera, szacunek wobec niego, zaufanie, zrozumienie, dzielenie się, wsparcie, wymiana intymnych informacji, poczucie szczęścia z powodu bycia razem.
Namiętność: zachwyt, tkliwość, pożądanie, radość/ból, niepokój, zazdrość, tęsknota. Początkowo namiętność jest b.silna i mało podatna na świadome kierowanie.
Zaangażowanie: decyzja świadoma, składnik kontrolowany, często najsilniejszy składnik podtrzymujący uczucie miłości w trwałych związkach.

FAZY MIŁOŚCI

- ZAKOCHANIE - namiętność

- ROMANTYCZNE POCZĄTKI - namiętność i intymność

- ZWIĄZEK KOMPLETNY - namiętność, intymność i zaangażowanie

- ZWIĄZEK PRZYJACIELSKI - intymność i zaangażowanie

- ZWIĄZEK PUSTY - zaangażowanie

- ROZPAD ZWIĄZKU -

WARUNKI ZAKOCHANIA SIĘ

POBUDZENIE I INTERPRETACJA

• Pobudzenie niekoniecznie musi być wywołane przez dany obiekt, ale musi zostać mu przypisane.

• Transfer pobudzenia

*** Dutton i Aron - eksperyment - 2 mosty

*** White i Kight - konieczność skupienia uwagi na danym obiekcie

*** White i wsp. - Pobudzenie fizjologiczne nasila atrakcyjność tych osób, które już i tak są bardziej lub mniej atrakcyjne, obniża zaś atrakcyjność tych, które uważane są za brzydkie.

Odmienność płci

NAMIĘTNOŚĆ

• Ocena naszych własnych uczuć nie jest ich prostym odczytywaniem, a raczej myślowym konstruowaniem na podstawie spostrzeganych objawów własnych uczuć (Wojciszke).

• Czynniki wpływające na eskalację namiętności

• Intensyfikująca rola emocji negatywnych (*** Dutton i Aron - wstrząsy elektryczne)

• Rola przeszkód - owoc zakazany (*** Driscroll i wsp. - opór rodziców)

Pobudzenie wywołane emocjami negatywnymi może tak samo stanowić "pożywkę" dla namiętności, jak pobudzenie wywołane e. pozytywnymi.

ODMIENNOŚĆ PŁCI

RODZENIE SIĘ POŻĄDANIA (Kinsey i wsp., 1948, 1953)

• Większa podatność mężczyzn na wizualne sygnały pobudzenia erotycznego

• Mężczyźni łatwiej ulegają podnieceniu czytając o seksie

• U kobiet podniecenie wynika głównie z bliskiego kontaktu fizycznego i dotyku

Obecnie zanika - zanik podwójnego standardu moralności.

ROMANTYCZNOŚĆ - MĘŻCZYZNI SĄ BARDZIEJ ROMANTYCZNYMI KOCHANKAMI NIŻ KOBIETY

- Mężczyźni: 20 % zakochało podczas trzech pierwszych spotkań

- Po 12 spotkaniach tylko 30 % nie było pewnych

- Kobiety: Odpowiednio 15% i 43 (Kanin i wsp.)
- Mężczyźni odkochują się trudniej - kobiety: częściej przejmują inicjatywę przy zrywaniu związku i są bardziej stanowcze
- Mężczyźni popełniający samobójstwo z miłości: 4 x więcej mężczyzn w Polsce i 3 x więcej w USA.

- Kobiety mają ogólną tendencję do silniejszego przeżywania wszelkich uczuć - pozytywnych i negatywnych.
Kobiety są bardziej uczuciowe, mężczyźni - bardziej kochliwi.

KOGO I ZA CO LUBIMY

DUŻA LICZBA KONTAKTÓW

• zasada kar i nagród

• usuwanie niepewności

• responsywność

LUBIENIE PARTNERA ZALEŻY OD:

- Zalet

- Wad (odgrywają ważniejszą rolę)

- Subiektywizm w ocenie cech partnera

- Atrakcyjność podobieństwa

- Podobny (w zakresie preferencji, wartości, a nie faktów) oznacza POZYTYWNY, oraz SŁUSZNY.
Wykrycie wady likwiduje dobroczynne skutki zalet. Wykrycie zalet nie równoważy wykrycia wad.
Najważniejszą zaletą innych jest ich podobieństwo do nas i to, że nas lubią.

PRZYSŁUGI

Myślenie zdroworozsądkowe: przysługami zyskasz przyjaciół.

Wyniki badań: przysługi mogą zniechęcać

- norma wzajemności
- przypuszczenie, że sprawca zrobił to, by pozyskać naszą sympatię,
- niektóre przysługi informują o naszej ograniczoności.

KOMPLEMENTY

- Osoba komplementowana musi być niepewna swojej wartości
- Dotyczą tych cech, których komplementowany nie jest pewien, ale wie, że chciałby je mieć.

- Pochlebstwo musi być wiarygodne.

BUDOWANIE ZWIĄZKU

SAMOSPEŁNIAJACE SIĘ PROROCTWA (*** Snyder i wsp. - rozmowy telefoniczne)

Znacznie lepiej jest zakładać, ŻE JEST SIĘ KOCHANYM PRZEZ PARTNERA NIŻ NIEKOCHANYM

ŁATWIEJ JEST KOCHAĆ OSOBY O WYSOKIEJ SAMOOCENIE, PRZEKONANE ŻE SĄ WARTE MIŁOŚCI NIŻ O SAMOOCENIE NISKIEJ, PRZEKONANE, ZE NA MIŁOSĆ NIE ZASŁUGUJĄ

Najtrwalszy i szczęśliwy związek, gdy obie strony wnoszą podobnie:

• Poczucie nadmiernego obdarowania budzi poczucie winy i obawę o utratę

• A niedobór - poczucie krzywdy

Zasada mniejszego interesu, czyli mniejszego zaangażowania

Źródła negatywnych zmian w związku- pułapki

PUŁAPKA DOBROCZYNNOŚCI

• polega na tym, iż stałe i wzajemne ofiarowywanie dobra (oraz unikanie wyrządzania partnerowi krzywd) prowadzi w miarę trwania związku do tego, że zdolność do sprawiania partnerowi przyjemności maleje, wzrasta natomiast zdolność do sprawiania mu bólu (5 prawo Frijdy)

PUŁAPKA BEZKONFLIKTOWOŚCI

• stałe unikanie konfliktów w imię utrzymania wspólnoty działań, interesów i uczuć prowadzi do zaniku tej wspólnoty

PUŁAPKA SPRAWIEDLIWOŚCI

• oczekiwanie sprawiedliwości w wymianie świadczeń sprowadza się głownie do odwzajemniania zachowań negatywnych

PUŁAPKA OBOWIĄZKU

• systematyczne podpieranie uczuć do partnera odwołaniem się do poczucia obowiązku doświadczania tych uczuć

MODEL JOHNA LEE:
Storge - miłość przyjacielska, bez namiętności
Eros - pełna uniesień, od pierwszego wejrzenia, namiętna
Ludus - bez zobowiązań, jako zabawa, flirt, przygoda
Agape - altriustyczna, macierzyńska, ofiarna, troska o partnera
Pragma - chłód emocji, miłość bez zobowiązań, praktyczna
Mania - obsesyjna, pełna uniesień i upadków, częsta zmiana nastroju, często w wieku średnim.

CHEMIA MIŁOŚCI

ZAKOCHANIE

• Fenyloetyloamina

• Feromony

POŻĄDANIE SEKSUALNE

• Testosteron - u obu płci

EUFORIA, „USKRZYDLENIE”

• Dopamina i norephetamina

STABILIZACJA - przywiązanie i bliskość

• Endorfiny

• Oksytocyna - u kobiet

• Wazopresyna - u mężczyzn

WYKŁAD 8 - WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII MOTYWACJI

MOTYWACJA - termin stosowany w psychologii do opisu wszelkich mechanizmów odpowiedzialnych za:

• URUCHOMIENIE

• UKIERUNKOWANIE

• PODTRZYMANIE

• I ZAKOŃCZENIE ZACHOWANIA

Dotyczy on:

-- Mechanizmów zachowań prostych, jak i złożonych;

• Mechanizmów wewnętrznych, jak i zewnętrznych;

• Procesów afektywnych i poznawczych

Ujęcie szerokie - wszelkie odruchy są mechanizmami motywacyjnymi
Ujęcie wąskie - nie ma miejsca na zachowania sterowane instynktami

MOTYWACJA - DWIE KATEGORIE TEORII

DLACZEGO???

• Wybór określonej formy zachowania

• Mechanizmy podtrzymujące aktywność (silna wola, wytrwałość)

• Mechanizmy warunkujące zaniechanie zachowania

• Mechanizmy rozpoznawania wyniku czynności

Podział teorii (Kelly) na teorie:

• popychające (Push theories) - popęd, motyw, bodziec

• pociągające (Pull theories) - wartość, cel, potrzeba

CZTERY MODELE MOTYWACYJNE

1. HOMEOSTATYCZNY- źródłem motywacji jest zaburzenie homeostazy; t.ewolucyjne, psychoanalityczne.

2.PODNIETOWY- źródłem motywacji jest bodziec, który uruchamia odpowiednie procesy energetyczne
np. t. behawiorystyczna

3.POZNAWCZY- działające bodźce uruchamiają procesy poznawcze te zaś uruchamiają procesy energetyczne i kształtują reakcje; źródłem motywacji jest przetwarzanie informacji
np. teoria pola, teoria dysonansu poznawczego

4.HUMANISTYCZNY- charakter indeterministyczny- źródło zachowań jest wewnętrzne; sytuacja zewnętrzna nie ma wpływu na kształtowanie motywacji zachowania co najwyżej na przebieg

np. piramida potrzeb
Współcześnie także: ewolucjonistyczny, atrybucyjny, związany z "ja"

MODEL HOMEOSTATYCZNY

• POTRZEBA ------ POPĘD --------- ODPOWIEDŹ

REDUKCJA POTRZEBY

POTRZEBA

• Specyficzny wewnętrzny stan, który może energetyzować zachowanie ukierunkowane na zaspokojenie danej potrzeby.

• Potrzeby pozostają często w związku z poziomem istotnych substancji cielesnych.

POPĘD

• Psychologiczna ekspresja motywu np. głód pragnienie. Popęd wyłania się z ze stanu wewnętrznej potrzeby oraz obecności celu, który może być źródłem zaspokojenia.

ODPOWIEDŹ

• Jakaś aktywność mięśniowa lub jakiekolwiek inne zachowanie.

Etologia - gotowość do wykonania utrwalonego wzorca zachowania.
Instynkt (popęd) - biol. ukształtowany stereotypowy wzorzec zachowania oraz pewien mechanizm energet.

Wrodzony mechanizm wyzwalający - niewymagający uczenia się bodziec.

3 etay akt. sterowanej popędem:
- narastanie instynktu
- apetytywny - namiastka pobudzenia
- konsumpcyjny - rozładowanie instynktu.

Socjobiologia - motywem rządzącym wszelkimi zachowaniami org. żywych jest tendencja do rozpowszechniania własnych genów.

KONCEPCJA PSYCHODYNAMICZNA (psychoanalityczna)

1. wszelkie zachowania są zdeterminowane

2. ich źródłem jest energia psychiczna (?)

3. zachowaniem rządzą wrodzone instynkty /popędy

4. motywy są nieświadome

źródło popędów - stany organizmu, procesy metaboliczne, inne formy kumulacji energii

Popęd /wg Freuda/ spełnia następujące kryteria:

• STAN POBUDZENIA lub napięcia

• impet popędu - strona energetyczne popędu, wielkość działającego napięcia

• zaspokojenie (ukierunkowanie popędu) - usuniecie wewnętrznego napięcia / przyjemność

• przedmiot popędu - każdy stan organizmu lub każdy obiekt który redukuje napięcie i powoduje zaspokojenie działającego popędu / sposób zaspokojenia

PSYCHODYNAMICZNA KONCEPCJA MOTYWACJI

Odmienność zasad którymi kieruje się id, ego superego

• Id - zasada przyjemności i natychmiastowego rozładowania

• Ego - zasada rzeczywistości; skłania do wyboru dojrzalszych form gratyfikacji

• Superego- moralne zasady; poczucie kary za postępowanie wbrew kodeksowi etycznemu

Konflikty między presją popędu a lękiem przed karą zewnętrzną lub wewnętrzną - Lęk jest sygnałem niebezpieczeństwa

• Lęk obiektywny

• Lęk neurotyczny

• Lęk moralny

MECHANIZMY OBRONNE

• działają poniżej progu świadomości więc człowiek nie zdaje sobie sprawy z ich istnienia

• chronią / minimalizują lęk (zbyt duży lęk i nadmierne wykorzystywanie mechanizmów obronnych sprawia, że neurotycy boja się przyznać do swoich pragnień i czerpać z nich przyjemność.)

Różnice indywidualne miedzy ludźmi wyrażają się w

• sile popędu

• sposobach ich wyrażania,

• rozmiarach konfliktu i lęku

• wykorzystywaniu mechanizmów obronnych

K. HORNEY- 2 mechanizmy motywacyjne:

1. potrzeba bezpieczeństwa i stanowiący konsekwencję braku jej zaspokojenia - lęk podstawowy

2. wyidealizowany obraz własnej doskonałości pozostający
   w konflikcie z ja realnym

Ujęcie Horney zbliżone do ujęcia poznawczego.

E. FROMM - dążenie do integracji własnej osoby
Prekursor teorii humanistycznych

H. SULLIVAN:

1. potrzeba bezpieczeństwa

2. potrzeba przyjemności

Podsumowanie Cofer'a i Appley'a koncepcji psychodynamicznych to:

• energia - biologiczne siły organizmu

• geneza zachowania - popędy /potrzeby, instynkty/

• samokontrola motywacji - głównie nieświadoma

• mechanizm motywacyjny - redukcja napięcia

TEORIA BEHAWIORYSTYCZNA

Ocenia się siłę motywacji post hoc (po włożonym wysiłku, liczbach prób, rodzaju wzmocnień).

POPĘD

• to wielkość deficytu jakiegoś ważnego dla organizmu czynnika pozytywnego lub siła oddziaływania czynnika negatywnego

• w efekcie mniej lub bardziej ukierunkowany, mniej lub bardziej specyficzny niepokój pojawiający się w organizmie i uruchamiający czynności ukierunkowane na usunięcie tego niepokoju

POBUDKA /przynęta/

• to stan lub obiekt mający zdolność do redukowania lub zmniejszania wielkości popędu

WZMOCNIENIE

• to każdy obiekt lub stan rzeczy, który zwiększa prawdopodobieństwo powtórzenia reakcji wywołanej działaniem danego bodźca

• brak oczekiwanego wzmocnienia pozytywnego to kara; brak oczekiwanego wzmocnienia negatywnego to nagroda

Gotowość do wykonania zadania rośnie w zależności od

1. wielkości nagrody

2. częstości otrzymywania nagrody

3. regularności otrzymywania nagrody

Zarówno popęd, jak i pobudka mogą uruchomić motywację; niekiedy pobudka uruchamia popęd, niekiedy popęd "stwarza" pobudkę.

TEORIA BEHAWIORYSTYCZNA

Clark Hull

- motywacja ma swoje źródła w Darwinowskiej walce o byt

- do przeżycia niezbędne są pewne obiekty oraz umiejętności zdobywania tych obiektów

- każda forma deprywacji lub zagrożenia (deficyt obiektów pozytywnych lub nadmiar obiektów negatywnych) powoduje powstanie ogólnego popędu

- popędy uruchamiają zachowania, lepiej bądź gorzej wyuczone

- podstawowymi wyznacznikami zachowania są: popęd oraz nawyk

Potencjał pobudzeniowy reakcji = siła popędu x siła nawyku

- Zachowanie pojawi się, gdy obie wartości będą większe od zera, i będzie tym intensywniejsze, im większą wartość przybiorą oba czynniki.

MODEL POZNAWCZY

TEORIA POLA - Kurt Lewin (teoria topologiczna)

1. Zachowanie jest funkcją pola istniejącego w czasie, gdy to zachowanie występuje.

B = f (P, E) zachowanie=f(osoba, środowisko)

2. Analiza zawsze zaczyna się od sytuacji jako całości, w której wyróżnia się części składowe.

3. Konkretną osobę w konkretnej sytuacji można opisać w formie matematycznej.

- Pole psychologiczne (przestrzeń życiowa) - ogół współistniejących faktów, które są pojmowane jako wzajemnie od siebie uzależnione; cała rzeczywistość psychologiczna człowieka; człowiek i jego środowisko jako całość

- Energia psychiczna - jest uwalniana, gdy w rezultacie wzrostu napięcia w jakiejś części systemu, nastąpi utrata równowagi.

- Pole psychologiczne jest w stanie ciągłej dynamiki - napięć zaburzających stan równowagi i wytwarzanej energii, która ma przywrócić równowagę.

- Napięcia powstają w związku z potrzebami.

Właściwości napięcia:

• Tendencja do zrównania stanu napięcia w danym systemie z wielkością napięcia w otaczających systemach

• Wywieranie nacisku na granicę systemu.

MODEL POZNAWCZY

TEORIA DYSONANSU POZNAWCZEGO - Leon Festinger

- Pomiędzy elementami poznawczymi mogą istnieć reakcje dysonansowe czyli niezgodności.

- Dysonans powoduje nacisk na działanie w kierunku jego redukcji.

- Przejawy działania tego nacisku to zmiany w zachowaniu, zmiany w danych poznawczych oraz ostrożność w przyswajaniu nowych informacji i opinii.

TRZY PODSTAWOWE SPOSOBY REDUKCJI DYSONANSU

• Zmiana jednego lub więcej elementów włączonych w relację dysonansu.

• Dodanie nowych elementów poznawczych będących w konsonansie z już istniejącym elemencie poznawczym.

• Zmniejszenie ważności elementów włączonych w relacje dysonansu.

1. Dysonans występuje prawie zawsze po podjęciu decyzji wyboru między dwiema lub więcej alternatywami.

2. Dysonans występuje prawie zawsze, gdy przez oferowanie nagrody lub zagrożenie karą usiłowano wywołać u danej osoby zachowanie zewnętrzne sprzeczne z jej własna opinią.

3. Przymusowy lub przypadkowy dopływ nowych informacji może wytworzyć elementy poznawcze pozostające w relacji dysonansu do już istniejących.

4. Otwarte wyrażenie odmiennego zdania prowadzi do powstania dysonansu poznawczego u członków grupy.

PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA Hierarchia Potrzeb Maslowa

• potrzeby niedoboru i potrzeby wzrostu

(metapotrzeby)

• deprywacja potrzeb

samourzeczywistnienia,

a zatem niemożność samorealizacji,

powoduje metapatologie

• Motywacja konieczności

i wyboru

wykład 10- MOTYWACJA - wybrane zagadnienia

MOTYWACJA ZEWNĘTRZNA

• Realizowanie działania ze względu na zewnętrzne wobec niego czynniki, mające być konsekwencją jego wykorzystania lub efektywnego zakończenia (kara/nagroda)

• Hunt (1965) - sprzeciw wobec uznania wszystkich zachowań jako wywołanych przez wzmocnienia zewnętrzne (zachowania eksploracyjne, manipulacyjne, ciekawość)

MOTYWACJA WEWNĘTRZNA

• Tendencja do podejmowania i kontynuowania działania ze względu na samą treść tej aktywności (aktywność sama w sobie jest wzmocnieniem)

WPŁYW NAGRÓD

• Zasada pomniejszania (H.H. Kelley)

Nagrody o charakterze (Edward Deci):

• Informacyjnym

• Sterującym

Nagrody o charakterze (Ari Kruglanski):

• Egzogennym

• Endogennym

• Nagrody niespodzianki

• Pozytywna konsekwencja działania

MOTYWACJA OSIĄGNIĘĆ

- Motywacja osiągnięć

- Model Atkinsona TOS = TS + TP

TENDENCJA DO OSIĄGANIA SUKCESÓW	TENDENCJA DO UNIKANIA PORAŻEK
TS = PS x WS WS = (1 - PS) TS = PS x (1 - PS) TS max przy PS = 0,5 (zad. średnio trudne)	TP = PP x (-WP) WP = - (1 - PP) WP = - PS PS = 1 - PP TP max przy PP = 0,5

WZORCE MOTYWACJI OSIĄGNIĘĆ

- Pozytywny wzorzec motywacji osiągnięć

TOS > 0 gdy TS > TP

- Negatywny wzorzec motywacji osiągnięć

TOS < 0 gdy TS < TP

2 TYPY ORIENTACJI

- na poziom wykonania - próba zademonstrowania innym (lub sobie) wyższych niż inni kompetencji

- na osiągnięcie mistrzostwa - dążenie do rozwoju własnych kompetencji i umiejętności

POTRZEBY AFILIACJI I ZAŻYŁOŚCI

POTRZEBA AFILIACJI

Potrzeba przebywania z innymi

POTRZEBA ZAŻYŁOŚCI

Potrzeba doświadczania ciepła, bliskości, otwartości z inną osobą lub osobami

EFEKT FACYLITACJI SPOŁECZNEJ

Procesy, dzięki którym obecność innych ludzi wywiera intensyfikujący wpływ na zachowania jednostki

Zajonc - obecność innych jest dla podmiotu źródłem ogólnego niespecyficznego pobudzenia równoznacznego ze zwiększeniem popędu

Hull, Spence: T = SN x SP

- im silniejszy popęd, tym większa różnica między tendencją do wystąpienia reakcji w sytuacji słabego i silnego popędu

Polepszenie wykonywania zadań dobrze wyuczonych (łatwych)

Pogorszenie wykonywania zadań słabo wyuczonych (trudnych)

EFEKT FACYLITACJI SPOŁECZNEJ
- próby wyjaśnienia

Zajonc - wyjaśnienie ewolucyjne

Cotrell - doświadczenia socjalizacyjne, ocena przez innych powiązana z nagrodą lub karą

Baumaister - próba zaprezentowania korzystnego wizerunku

Baron - dystraktor powodujący utrudnienia w koncentracji uwagi na zadaniu; dystraktory angażują część zasobów uwagi;

EFEKT FACYLITACJI SPOŁECZNEJ wyjaśnienia poznawcze

Duval i Wicklund - stan obiektywnej samoświadomości - stan, w którym uwaga skierowana jest na siebie, jako „obiekt percepcyjnie dostępny innym”

Napięcie motywacyjne jest wywołane wyrazistością rozbieżności między standardem wykonania a stanem faktycznym

PRÓŻNIACTWO SPOŁECZNE

Zmniejszenie przez jednostkę wysiłku wkładanego w pracę grupową.

Przyczyny:

1. Rozproszenie odpowiedzialności

2. Kierowanie się zasadą równości

3. Strategia chowania się w tłumie

4. Wypełnianie społecznego standardu

RYWALIZACJA

KOOPERACJA - osiągamy cele wtedy, gdy inni realizują swoje

INDYWIDUALIZM - osiągamy cele bez wpływania na osiąganie celów przez innych

RYWALIZACJA - osiągamy cele wtedy, gdy inni nie zrealizują swoich

KORZYŚCI	STRATY
Jest motorem napędowym rozwoju. Prowadzi do epokowych dokonań. Wyzwala i podtrzymuje aktywność.	Redukuje racjonalność działań. Ogranicza myślenie oryginalne i twórcze (koncentracja uwagi na rywalizacji zmniejsza ilość zasobów poznawczych). Obniża motywację wewnętrzną. Pogarsza relacje interpersonalne.

RYWALIZACJA

Motywy zachowań rywalizacyjnych:

- Chęć wygrania

- Chęć poprawy własnego poziomu wykonania

- Możliwość uzyskania dodatkowej motywacji

- Satysfakcja z dobrze wykonanego działania

- Preferowanie zadań trudnych

2 czynniki:

Rywalizacyjny (1, -2, 3)

Orientacja na zadanie (4, 5)

MANIPULACJA

MANIPULACJA a WYWIERANIE WPŁYWU

Wykorzystywane zasady i reguły (Cialdini)

Zasada kontrastu

Reguła wzajemności

Reguła zaangażowania i konsekwencji

Społeczny dowód słuszności

Lubienie i sympatia

Autorytet

Reguła niedostępności

*** Milgram - uderzanie prądem

MOTYWY ZWIĄZANE Z OBRAZEM WŁASNEJ OSOBY

Poszukiwanie danych o jak największej diagnostyczności w celu zredukowania niepewności (odkrywanie i potwierdzanie własnych zdolności i możliwości oraz ułomności i braków).

Poszukiwanie informacji ugruntowujących naszą wiedzę o sobie (a nie weryfikujących).

Poszukiwanie informacji dostarczających przesłanek do pozytywnego myślenia o sobie.

AUTOPROMOCJA

AUTOWALORYZACJA

MOTYWY AUTOPREZENTACYJNE (Leary)

Autoprezentacja - podejmowanie przez jednostkę działań ukierunkowanych na sterowanie wrażeniem wywieranym na innych, które mają wpłynąć na pożądane przez nią reakcje innych.

AUTOPROMOCJA - AUTODEPRECJACJA

AUTOPREZENTACJA NEGATYWNA

Komunikacja niewerbalna, zarządzanie własnym otoczeniem

Działania altruistyczne

Konformizm

Zachowania agresywne

Pławienie się w cudzej chwale

Polerowanie i retuszowanie

Publiczne demonstrowanie osiągania sukcesów bez wysiłku

Sposób odżywiania się, uprawianie sportu

Ponoszenie ryzyka

MOTYWACJA DO AUTOPREZENTACJI

Cele kierowania wrażeniem:

Uzyskanie lub zwiększenie aprobaty otoczenia

Uzyskanie oznak respektu, uległości

Potwierdzenie własnej dominacji

Uzyskanie wsparcia

Unikanie nieprzyjemnych interakcji

Obrona poczucia własnej wartości

Rozwijanie i kształtowanie pożądanej tożsamości społecznej i osobistej

Motywacja do autoprezentacji zależy od:

Przekonania o istnieniu związku między wywartym wrażeniem a celami, które pragnie się osiągnąć

Ważności celów

Rozbieżności między pożądanym wizerunkiem, a tym który jest aktualnie przekazywany (w przekonaniu aktora).

WYKŁAD 11 - UTRATA KONTROLI

MITY ZWIĄZANE Z ALKOHOLIZMEM

Alkoholicy piją codziennie

Alkoholicy łatwo się upijają

Klin to zwykła rzecz

Jeśli nie piję przez jakiś czas - nie jestem alkoholikiem

Tylko wódka uzależnia - piwo to nie alkohol

Po leczeniu można pić w sposób kontrolowany

Picie alkoholu jest korzystne dla zdrowia - w niektórych sytuacjach

Są grupy ludzi, zawody w których nie ma alkoholików

TYPY ALKOHOLIZMU (Jedlinek)

Alfa - dochodzi do psych. uzależnienia od alkoholu

Beta - pojawiają się pewne konsekwencje fiz. związane z używaniem alkoholu

Gamma - wytworzenie się tolerancji na alkohol, co powoduje wzrost indywidualnej jego ilości

Delta - związany ze stale narastającym poz. ilości alkoholu we krwi i niemożnością utrzymania abstynencji przez dłuższy czas

Epsilon - ciągi alkoholowe - okresowe picie znacznych ilości alkoholu

ROZPOZNANIE UZALEŻNIENIA

- Przymus używania - silna potrzeba skorzystania z subst. uzależniającej, towarzyszące jej poczucie, że jeśli tego się nie zrobi, będzie się czuło gorzej.

- Sztywny schemat postępowania - powt. sekwencja tych samych czynności czy zachowań. Jeśli zostanie uruchomiona, ciężko ją zatrzymać.

- System przekonań - pomniejszanie strat, eksponowanie zysków

- Niepowodzenia przy próbach samodzielnej zmiany - mimo ich podejmowania, składania obietnic, nie można poradzić sobie z zaprzestaniem czynności nałogowych

- Wzrost tolerancji - potrzebne większe dawki, by uzyskać ten sam efekt (zdziwienie innych)

- Rosnące koszty, destrukcja

- Objawy odstawienia - złe samopoczucie, dyskomfort, specyficzny "głód", pojawiający się po zaprzestaniu.

ŹRÓDŁA AKTYWIZUJĄCE MECHANIZMY UZALEŻNIENIA (Melllibruda)

Współwystępowanie czynników biologicznych, psychologicznych i środowiskowych.

Wewnętrzne:

uszkodzenia organizmu oraz choroby somatyczne i psychiczne,

deficyt praktycznych umiejętności życiowych,

destrukcyjna orientacja życiowa.

Zewnętrzne, sytuacyjne:

sytuacje podwyższonego ryzyka,

trwałe uszkodzenia ważnych relacji społecznych,

negatywne konsekwencje społeczne szkodliwego picia.

MECHANIZM NAŁOGOWEGO REGULOWANIA UCZUĆ (Mellibruda)

Manipulacja swoimi uczuciami za pomocą alkoholu, pozwalająca na uzyskanie emocjonalnej niezależność od otoczenia

Zubożenie życia emocjonalnego

Osłabienie relacji interpersonalnych

Zmniejszenie się tolerancji na cierpienie

Radzenie sobie ze stresem - styl skoncentrowany na unikaniu

ETAPY ROZWOJU MECHANIZMU NAŁOGOWEGO REGULOWANIA UCZUĆ

1. Odkrycie, że picie alkoholu wywołuje pozytywne emocje.

2. Alkohol staje się głównym źródłem przyjemnych doznań.

3. Konsekwencje picia prowadzą do doznań nieprzyjemnych (cierpienia).

4. Picie alkoholu po to, by złagodzić cierpienie i doznać doraźnej ulgi.

huśtawka negatywna

MECHANIZM ILUZJI I ZAPRZECZEŃ (Mellibruda)

Alkohol osłabia zdolność do racjonalnego myślenia, wzmacniając myślenie magiczno-życzeniowe

Wbrew oczywistym faktom alkoholik nie widzi powodów do zaprzestania picia, znajduje natomiast wiele uzasadnień, by pić nadal

PRZEJAWY MECHANIZMU ILUZJI I ZAPRZECZEŃ

proste zaprzeczanie - zaprzeczanie najbardziej oczywistym faktom, mimo że fałsz tych zaprzeczeń jest widoczny. Dotyczyć może picia, faktów świadczących o uzależnieniu, itd.

minimalizowanie - pomniejszenie wagi problemów z alkoholem, pomniejszenie konsekwencji picia, bagatelizowanie znaczeń niewłaściwego zachowania po alkoholu.

obwinianie - obarczanie innych odpowiedzialnością za własne picie.

racjonalizowanie - znajdowanie pozornie racjonalnych uzasadnień dla swojego picia.

intelektualizowanie - mówienie o piciu jako abstrakcyjnym problemie innych ludzi, bez odnoszenia do siebie.

odwracanie uwagi

fantazjowanie - nierealne wyobrażenia na temat picia

koloryzowanie wspomnień - wspominanie przyjemnych aspektów picia, pomijając przykre.

marzeniowe planowanie - tworzenie naiwnych wizji swojej przyszłości, w oderwaniu od realnych możliwości.

NAŁOGOWE ZASADY MYŚLENIA O SOBIE I ŚWIECIE

to nie ja - zaprzeczenie własnej odpowiedzialności

to nie dlatego - zaprz. prawdziwym przyczynom

to nie tak było - zaprz. niewiarygodnym faktom

tym razem na pewno się uda - powt. nieskutecznych zadań

od jutra będzie zupełnie inaczej -

oni są do mnie uprzedzeni

niewygodne fakty znikają, gdy się o nich nie myśli - świat bezproblemowy

wystarczy mocno chcieć, by to mieć - koncentracja na chceciu

jakoś to będzie - stara się przeczekać

co się stało, to się nie odstanie - nie przeprasza, nie naprawia - oczekuje, że inni zapomną.

MECHANIZM ROZPRASZANIA I ROZDWAJANIA „JA” (Mellibruda)

Zaburzenie poczucia tożsamości

Rozdwajanie "Ja" - tworzenie biegunowych wersji siebie (poczucie mocy - poczucie beznadziejności)

Rozpraszanie granic "Ja" - poczucie rozpływania się, utraty kontroli, zatarcia osobistych granic

Wydrążenie "Ja" - alkoholik nie wie, kim właściwie jest, doświadcza poczucia pustki, brak poczucia sensu życia, brak hierarchii wartości.

INNE RODZAJE UZALEŻNIEŃ (zachowań nałogowych)

Od hazardu

Od seksu

Od pracy

Od terapeuty

Od internetu

ZABURZENIA ODŻYWIANIA

- To grupa zaburzeń psychicznych, objawiających się znaczącymi odchyleniami od wzorców normalnego, społecznie jedzenia.

- W przebiegu zaburzeń jedzenia dochodzi zwykle do zaburzenia własnego wizerunku ciała, zwykle w postaci przypisywania sobie nadmiernej wagi lub grubej sylwetki przy zupełnie normalnej sylwetce lub znacząco niskiej wadze ciała.

- Najczęściej rozpoznawanymi zaburzeniami jedzenia są: anoreksja psychiczna, bulimia psychiczna, i tzw.kompulsywne objadanie się.

JEDZENIE „NORMALNE”

- Jest to jedzenie, gdy jest się głodnym

- Jedzenie do takiego momentu, aż głód zostanie zaspokojony

- Jedzenie tego, co się lubi jeść, aż do momentu zaspokojenia głodu - nie przerywanie jedzenia dlatego, że „nie powinno się tyle jeść, bo można przytyć”

- Dobieranie sobie pożywienia według różnych reguł, np. głodu, czasu na zjedzenie, apetytu na coś, a nie według zawsze tej samej sztywnej zasady, np. „wolno mi tylko zjeść rzeczy, które mają mniej niż 100 kalorii i w ogóle nie zawierają cukru”

- Jedzenie trzy razy dziennie, z możliwością niewielkiego przegryzania pomiędzy głównymi posiłkami

- Preferowanie spożywania posiłków w towarzystwie

- Zjedzenie więcej czegoś, jeśli szczególnie smakuje, zostawienie części posiłku jeśli jest niesmaczny

- Brak poczucia winy, jeśli zjadło się więcej, niż początkowo się planowało

- Świadomość, że po jednym, nadmiernym posiłku nie przytyje się od razu

- Traktowanie jedzenia nie jako najważniejszej dziedziny swego życia

ANOREKSJA PSYCHICZNA Anorexia nervosa

Kryteria diagnostyczne (wg DSM IV)

1. Ciężar ciała poniżej granicy wagi minimalnej dla wieku i wzrostu lub poniżej 85% wagi oczekiwanej wagi lub brak należnego przyrostu w okresie wzrastania.

2. Paniczny lęk przed przyborem masy ciała.

3. Zaburzenie postrzegania ciężaru i kształtu ciała.

4. Pierwotny brak miesiączki lub wtórny brak miesiączki / brak trzech kolejnych cykli miesiączkowych.

ZACHOWANIA

Stosowanie bardzo ścisłych, odchudzających diet, lub częste głodówki

Dziwne rytuały związane z jedzeniem

Ukrywanie nie zjedzonych posiłków, pozostawianie naczyń w takim stanie jakby się wszystko zjadło

Ciągle zgłaszana obawa przed przytyciem, pomimo niskiej wagi

Unikanie sytuacji związanych z jedzeniem w towarzystwie

Stosowania długich, wyczerpujących ćwiczeń fizycznych

Zakładanie obszernych ubrań , aby ukryć swoją chudość

Używanie środków przeczyszczających, moczopędnych, czy też pigułek odchudzających

Nadmierne zainteresowanie składem kalorycznym produktów

Częste ważenie się, sprawdzanie swojej sylwetki w lustrze

Powtarzające się w czasie posiłków skargi na dolegliwości brzuszne

Twierdzenie po powrocie do domu, iż poza nim zjadło się tak dużo, że zjedzenie posiłku w domu byłoby już szkodliwe

Wychodzenie do toalety lub łazienki bezpośrednio po posiłku

OBJAWY FIZYCZNE

Szybki spadek wagi ciała

Objawy niedożywienia

Brak miesiączek, nieregularne miesiączkowanie

Bladość skóry, często szarawy jej odcień

Niska temperatura ciała, czemu często towarzyszy uczucie zimna

Zawroty głowy, omdlenia

Suche, łamliwe włosy

Odwodnienie

Kołatanie serca, arytmie (nieregularna praca serca) spowodowana głównie niskim poziomem potasu

Zanik narządów płciowych wewnętrznych

Osteoporoza

Najpoważniejszym powikłaniem somatycznym jest oczywiście śmierć - zdarza się ona u co 10-ej ,a nawet u co piątej osoby cierpiącej na anoreksję psychiczną.

OBJAWY PSYCHICZNE

Zaburzenia koncentracji myślenia

Negatywne głosy - wyrzuty sumienia, zwykle osądzające osobę chorą za jej chorobę - nie są to na pewno halucynacje

Nagłe zmiany nastroju

Perfekcjonizm

Niepewność swoich możliwości

Obniżenie poczucia swojej wartości, zwykle uzależnione od tego co się zjadło, i jak się wygląda

Tendencja do izolowania się od ludzi

BULIMIA PSYCHICZNA Bulimia nervosa

Kryteria diagnostyczne (wg DSM IV)

1. Powtarzające się epizody gwałtownego objadania się. Epizod objadania się charakteryzuje się:
— jedzeniem w krótkim czasie (np. w 2 godz.) ilości jedzenia, która dla większości osób jest zdecydowanie za duża, aby można ja. było zjeść w tym czasie i w podobnych okolicznościach,
— poczucie braku kontroli nad jedzeniem w trakcie epizodu (na przykład poczucie, że nie można przestać jeść lub zapanować nad ilością i sposobem jedzenia).

2. Stosowanie nawracających nieprawidłowych zachowań kompensacyjnych służących zapobieganiu przyrostowi masy ciała, takich jak:
— prowokowanie wymiotów; nadużywanie środków przeczyszczających, diuretyków, lewatyw i innych,
— poszczenie,
— intensywne ćwiczenia fizyczne.

3. Zarówno epizody objadania się, jak i nieprawidłowe zachowania kompensacyjne występują przeciętnie co najmniej dwa razy na tydzień przez trzy miesiące.

4. Samoocena wyznaczona głównie przez kształt i wagę ciała.

5. Zaburzenie to nie występuje w przebiegu anorexia nervosa.

ZACHOWANIA

- Epizody objadania się

- Nadmierne zainteresowanie jedzeniem lub swoją wagą

- Unikanie restauracji, barów, planowanych posiłków

- Obwinianie się po objedzeniu

- Korzystanie z łazienki lub toalety zaraz po jedzeniu, z zagłuszanie wymiotów przez głośne puszczanie wody

- Używanie środków przeczyszczających

- Narzucanie sobie głodówek

- Kilkugodzinne, codzienne ćwiczenia fizyczne

- Poczucie braku kontroli nad jedzeniem, wymiotami, ćwiczenia fizycznymi

- Obawa przed przytyciem

OBJAWY FIZYCZNE (SOMATYCZNE)

Obrzęk ślinianek, pękające naczynia krwionośne pod oczami

Skargi na palenie w gardle

Uczucie zmęczenia, kurcze łydek

Szybko rozwijająca się próchnica, nalot na zębach, uszkodzenia szkliwa

Duże wahania wagi ciała

Odwodnienie (podsychający język, skóra którą można zebrać w fałd, która powoli powraca do swego zwykłego wyglądu)

Niski poziom sodu i potasu we krwi (hipokaliemia, hiponatremia)

Objawy uszkodzenia nerek i wątroby

Zaparcia

Zrogowacenia, rany , które się nie goją na opuszkach palców(wskazujący i środkowy palec)

Wymioty z domieszką krwi

Kołatanie serca, zaburzenia rytmu serca (bjawy hipokaliemii)

ZABURZENIA EMOCJONALNE

Depresję, przygnębienie, poczucie winy

Nadmierny samokrytycyzm

Potrzebę ciągłej aprobaty

Uzależnienie samopoczucia od aktualnej wagi

Duże wahania nastroju

Silne emocjonalnie, ale krótkie związki z innymi ludźmi

Częstsze są próby samookaleczania, a nawet samobójcze

KOMPULSYWNE OBJADANIE SIĘ Binge eating disorder

Zaburzenie zbliżone do bulimii, ale różniące się od niego:

rzadkością stosowania wymiotów, głodówek i środków przeczyszczających

Statystyki

Zaburzenia łaknienia w przeważającej części dotyczą kobiet (90-95%)

Przyczyny:

Wytłumaczenie fizjologiczne

Problem samooceny

Wytłumaczenie seksualne

Wytłumaczenie feministyczne

1% dziewcząt w okresie adolescencji cierpi na anoreksję

5% kobiet w wieku 20-25 lat choruje na bulimię

Na 10 przypadków anoreksji u kobiet przypada jeden przypadek u mężczyzn

5-20% osób chorujących na anoreksję umiera (pomimo prób leczenia)

GENEZA ZABURZEŃ ODŻYWIANIA - hipotezy

funkcjonowanie systemu rodzinnego

lęk przed kobiecością

wpływy kulturowe

dążenie do mistrzostwa

koncepcje biologiczne: genetyka, neuromediatory

WYKŁAD 12 - KONFLIKTY MOTYWACYJNE

MOTYW EKSPLORACJI, CIEKAWOŚCI, POSZUKIWANIA DOZNAŃ

KONFLIKT - „Konflikt pojawia się wówczas, gdy zaspokojenie jednego motywu przez wzbudzoną tendencję do działania, wyklucza zaspokojenie jakiegoś innego motywu, ponieważ uniemożliwia wykonanie aktów instrumentalnych, służących temu rywalizującemu motywowi, który był przyczyną zaistnienia konfliktu” (Cofer i Appley).

TYPOLOGIA KONFLIKTÓW (Kurt Lewin)

KONFLIKT - „sytuacja, w której na jednostkę oddziałują jednocześnie siły ukierunkowane przeciwstawnie, przy tym jednak mające w przybliżeniu taką samą moc”.

Dążenie - Dążenie

Unikanie - Unikanie

Dążenie - Unikanie

TEORIA KONFLIKTÓW (Noel E. Miller)

Tendencja do zbliżania się do celu (gradient dążenia) jest tym silniejsza im bliżej niego znajduje się dana jednostka.

Tendencja do unikania bodźca (gradient unikania) wywołującego strach jest tym silniejsza im bliżej niego znajduje się dana jednostka.

Gradient unikania jest bardziej stromy niż gradient dążenia i szybciej wzrasta w miarę zbliżania się do celu.

Gradienty zbliżania lub unikania zmieniają się wprost proporcjonalnie do siły popędów znajdujących się u ich podłoża.

Jeżeli dwie niezgodne (sprzeczne) reakcje pozostają w konflikcie to wystąpi reakcja silniejsza.

PODWÓJNY KONFLIKT DĄŻENIE - DĄŻENIE (Noel E. Miller)

Osoba stoi w obliczu dwóch celów, z których każdy ma składniki zarówno pozytywne, jak i negatywne.

Zbliżanie się do możliwości A - pojawia się gradient unikania A oraz gradient dążenia do B. Odwrotnie przy zbliżaniu się do możliwości B.

TEORIA EKSPLORACJI (Dember i Earl)

Organizmy preferują optymalny stopień złożoności bodźców.

Jednostka przyzwyczaja się do pewnego stopnia złożoności i najchętniej eksploruje bodźce nieco bardziej złożone.

Jednostka zawsze wybiera bodźce nieco trudniejsze od tych, do których się przyzwyczaiła, dzięki czemu wzrasta poziom preferowanej złożoności bodźców.

KONCEPCJA „MOTYWU CIEKAWOŚCI” (Daniel Berlyne)

- Konflikt poznawczy jest czynnikiem negatywnym, który zakłóca normalne funkcjonowanie jednostki.

- Uruchamia on motywację ponieważ powoduje konflikt między reakcjami.

- Konflikt wywołuje pobudzenie wymagające redukcji.

- Początkiem wszelkich działań motywowanych przez konflikt poznawczy jest uruchomienie ciekawości, a następnie uruchomienie myślenia ukierunkowanego na rozwiązanie problemów.

Ludzie mają silną motywację do przetwarzania informacji, które pozwalają im utrzymać optymalny poziom pobudzenia

Organizmy dążą do odczuwania afektu pozytywnego i unikania afektu negatywnego

Przetwarzanie nowych informacji zależy od ich potencjału pobudzenia (potencjalnej zdolności pobudzania)

Czynniki determinujące pobudzenie (potencjał pobudzenia arousal potential):

Zmienne psychofizyczne

Zmienne etologiczne

Zmienne porównawcze

POSZUKIWANIE WRAŻEŃ (Zuckerman)

„Cecha określana przez potrzebę zróżnicowanych, nowych i złożonych wrażeń i doświadczeń oraz gotowość podejmowania ryzyka fizycznego i społecznego w celu zaspokojenia tej potrzeby”.

Składniki:

Szukanie grozy i przygód

Szukanie doświadczeń

Przekraczanie granic

Nietolerowanie nudy

TEORIA ODWRÓCENIA (Michael Apter)

Teoria odwrócenia, zmiany ukierunkowania

Zarówno wysokie, jak i niskie pobudzenie może być przyjemne i przykre.

W pewnych sytuacjach jednostka dąży do wysokiego pobudzenia (sytuacja pobudzenia), w innych do niskiego pobudzenia (sytuacja niepokoju).

STAN TELICZNY / STAN PARATELICZNY (M. Apter)

Stan teliczny - nastawienie na osiągnięcie celu

Stan parateliczny - nastawienie na samą aktywność

STAN TELICZNY	STAN PARATELICZNY
Zachowanie zorientowanie na cel	Dowolny dobór celów
Istotny cel	Duża zmienność
Cel realizowany konsekwentnie, próby zamykania	Próby przedłużenia i rozszerzenia aktywności
Zachowanie stałe i zrutynizowane	Eksperymentowanie z zachowaniem
Poszukiwanie sytuacji znanych	poszukiwanie nowości
Nastawienie na przyszłość	Nastawienie na„tu i teraz”
Działania są środkami do osiągnięcia celu	Działania mają wartość same w sobie
Aktywność jest planowana	Aktywność jest spontaniczna
Przyjemność jest związana z antycypacją celu	Przyjemność pochodzi z bezpośrednich wrażeń
Preferowana niska intensywność doświadczeń	Preferowana wysoka intensywność doświadczeń
Wysoki poziom realizmu	Myślenie życzeniowe
Preferowany niski stopień pobudzenia	Preferowany wysoki stopień pobudzenia
Unikanie przeszkód	Przeszkody podniecają

MOTYWACJA EPISTEMICZNA (Ari Kruglanski)

Motywacja ukierunkowana na poszukiwanie i uzyskiwanie informacji i wiedzy.

Fazy: rozmrażania i zamrażania epistemicznego

---