WYBRANE TEORIE INSTYNKTU

1. POJĘCIE INSTYNKTU

• Używane było od czasów starożytnych

• W XIX w. ukształtował się pogląd, że zachowania instynktowne są:

• Złożone [w formie łańcuchów zachowań]

• Dziedziczne i niewyuczalne

• Typowe dla gatunku

• Przystosowawcze

• Popędowe

• Zespół zachowań składający się z dziedziczonych części (wg Darwina)

Pojęcie zachowań instynktownych sprecyzowali K.Lorenz i N. Tinbergen:

Zachowanie Instynktowne - to zachowania, w których uwidaczniają się popędy i które występują w zespołach ogniw apetencyjnych i działania spełniającego

2. SZTYWNOŚĆ I PLASTYCZNOŚĆ

Mimo tego że instynkt jest odziedziczoną właściwością funkcjonalną organizmu, to jego działanie u ludzi i wielu zwierząt w niemałym stopniu może się wykształcać w konfrontacji z okolicznościami środowiskowymi.

Sztywne

• Zalety - sztywnych zachowań instynktownych - w sytuacjach stereotypowych jest mniej kosztowne i ryzykowne, nie wymaga uczenia się i jest bezbłędne.

• Wada - obciążenie środków przekazu genetycznego i nieskuteczność w sytuacjach nietypowych.

Plastyczne

• Zachowania nabyte - lepsze w sytuacjach zmiennych i nietypowych np. Gdy jest nieskuteczne to wygasa.

• Wady - wymagają uczenia się i doświadczenia, duże koszty energetyczne

3. KONCEPCJA NICO TINBERGENA

Instynkt to wrodzona zdolność do wykonywania [opierając się na popędzie] biologicznie celowych [przystosowawczych] reakcji w postaci złożonego, wieloetapowego zachowania się wyzwalanego i kierowanego przez bodźce zewnętrzne.

• W skład „większego” instynktu wchodzą mniejsze cząstkowe np. budowa gniazda jest częścią instynktu rozrodczego.

• Wg N. Tinbergena istnieją i. pokarmowy, pobierania wody, jonów soli, oddawania moczu i kału, pielęgnacji ciała, snu, rozrodczy, rodzicielski

• W innym ujęciu instynkt to hierarchicznie złożony, genetycznie uwarunkowany mechanizm percepcyjny, popędowo-emocyjny i efektorowy kierujący zachowaniem.

4. KONCEPCJA KONRADA LORENZA

W przeciwieństwie do Nico Tinbergena K. Lorenz uznaje istnienie instynktów cząstkowych [nie będących składową „dużego” instynktu] a więc np. migracyjny, terytorialny, budowania gniazda, agresji itd., które mogą istnieć niezależnie i występować w różnych sytuacjach.

5. ALTERNATYWA POJĘCIA POPĘD

• W literaturze obok pojęcia (drive) popęd, występuje też konstrukt teoretyczny zwany (action readiness) gotowość do działania

• Jest to ogólny stan funkcjonalny wyrażający się obniżeniem progów wrażliwości na bodźce kierunkowe i podwyższoną gotowością do uruchomienia zachowania

---