Choroby alergiczne skóry

Alergeny - substancje, które powodują stan nadmiernego pobudzenia układu immunologicznego.

W zależności od źródła pochodzenia - alergeny roślinne/zwierzęce.

Najczęstsze alergeny: pyłki kwitnących drzew, krzewów, traw, zbóż i chwastów, kurz, roztocza,

sierść, wełna, pierze, pleśnie, mleko, jaja, sery, czekolada, kakao, pomidory, owoce cytrusowe, ryby.

Alergen może przedostać się do organizmu różnymi drogami:

•

przez skórę/spojówki,

•

wraz z wdychanym powietrzem do błony śluzowej górnych dróg oddechowych i oskrzeli,

•

przez błonę śluzową przewodu pokarmowego.

Typy reakcji alergicznej:

1.

natychmiastowy z udziałem immunoglobulin klasy IgE (choroby atopowe),

2.

cytotoksyczny,

3.

kompleksów immunologicznych z udziałem immunoglobulin klasy IgG i IgM,

4.

opóźniony (komórkowy) z udziałem limfocytów T występujący w kontaktowym

zapaleniu skóry.

Cechy nadwrażliwości typu I

•

degranulacja komórek tucznych i bazofilów,

•

uwalniane mediatory (głównie histamina) odpowiedzialne są objawy kliniczne,

•

przykłady chorób: astma oskrzelowa, katar sienny, pokrzywki skóry, wstrząs anafilaktyczny.

•

Charakteryzuje się szybkim wystąpieniem objawów:

o

po 15-20 min po ekspozycji może pojawić się: pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy,

wydzielina z nosa, skurcz oskrzeli i biegunka;

o

reakcja może być opóźniona o 10-12 h.

Nadwrażliwość typu IV:

•

Przewaga reakcji komórkowej z udziałem limfocytów T

•

Źródłem nacieków komórkowych w skórze są cytokiny produkowane przez limfocyty T,

komórki Langerhansa i keratynocyty

•

odmiany: kontaktowa, tuberkulinowa ,ziarniniakowa

Pokrzywka:

niejednorodny zespół objawów, którego wspólną cechą jest występowanie wykwitu pierwotnego

w postaci bąbla pokrzywkowego.

Pokrzywki dzielimy na:

•

alergiczne i niealergiczne – ze względu na mechanizm powstawania:

o

alergiczna – I mechanizm wg. Gella i Coombsa; alergenami są pokarmy, sub.

wziewne, drobnoustroje, leki

o

niealergiczna - bezpośrednia degranulacja komórki tucznej

•

ostre i przewlekłe – ze względu na czas trwania objawów chorobowych.

Pokrzywka ostra – Utricaria acuta:

•

występuje u 20-30% populacji, częściej u dzieci

•

K:M 3:2

•

50% przypadków ma podłoże alergiczne

•

wykwity pojawiają się szybko i znikają po kilku godzinach lub kilku dniach – max. 6tyg.

•

najczęściej pokarmy

o

mleko, orzechy, cytrusy – IgE

o

truskawki – uwalniają histaminę

o

tuńczyk, makrela – zawiera histaminę

•

UWAGA !!! jeżeli obrzęk naczynioruchowy obejmuje górne drogi oddechowe, może

spowodować zagrażające życiu zwężenie krtani

•

wysiewowi zmian towarzyszą niekiedy nudności, wymioty, bóle brzucha lub biegunka –

szczególnie w przypadku alergenów pokarmowych,

•

u 5% chorych przechodzi w postać przewlekłą.

Pokrzywka przewlekła:

•

rzadziej występująca postać pokrzywki, typowa dla osób dorosłych – ok. 2-4%

•

wykwity nawracają w okresie dłuższym niż 6 tyg

•

25% - mechanizm alergiczny

•

zmiany skórne bardzo szybko się cofają po usunięcia czynnika wywołującego.

Czynniki wywołujące:

o

pokarmy, leki, pyłki roślin

o

zakażenie organizmu (np. grzybice)

o

stres

o

aspiryna

o

nowotwory

o

choroby ogólnoustrojowe

Pokrzywka kontaktowa:

•

odmiana pokrzywki wywołana przez kontaktowe bodźce zewnętrzne,

•

mechanizm alergiczny i niealergiczny,

•

zmiany pokrzywkowe powstają kilkanaście minut po zetknięciu z czynnikiem uczulającym:

sierścią zwierząt, roślinami, pokarmami, niektórymi lekami.

•

Do tej odmiany pokrzywki zaliczamy odczyny po ukąszeniach owadów.

•

U osób bardzo wrażliwych na jady owadów pokrzywka kontaktowa może przybrać nasiloną,

uogólnioną postać wstrząsu anafilaktycznego.

Pokrzywki fizykalne:

•

wywołane są czynnikami fizycznymi prowadzącymi bezpośrednio do degranulacji

mastocytów,

•

zaliczamy do nich:

o

dermografizm,

o

pokrzywkę z zimna,

o

pokrzywkę słoneczną,

o

pokrzywkę z ucisku,

o

pokrzywkę cholinergiczną.

•

Pokrzywka z zimna:

o

spadek temperatury - chorzy reagują na wyjście z domu zimą, na nagłe ochłodzenie

ciała latem, wywołane np. skokiem do jeziora ( wstrząs)

o

Patomechanizm alergiczny i niealergiczny.

o

D: test z kostką lodu/zanurzenie kończyny w wodzi o tem. 5-8st. na 10-15min

•

Pokrzywka słoneczna:

o

powstaje pod wpływem promieni słonecznych,

o

bąble pojawiają się w kilka minut po naświetlaniu, także w miejscach osłoniętych

ubraniem, utrzymują się kilka godzin.

•

Dermografizm – pokrzywka wywołana mechanicznie:

o

W wyniku silnego potarcia skóry lub ucisku, po kilkunastu sekundach do kilku minut

po zadziałaniu bodźca na skórze pojawiają się zaczerwienienia przybierające kształt,

który odwzorowuje sposób zadziałania bodźca.

o

Może występować u ludzi zdrowych.

o

Dermografizm patologiczny: w miejscu zadziałanie bodźca występuje rumień, bąble

pokrzywkowe oraz świąd.

•

Pokrzywka z ucisku:

o

przedłużający się ucisk mechaniczny powoduje uwolnienie mediatorów

z komórki tucznej i powstawanie bąbli pokrzywkowych,

o

D: próba klockowa

•

Pokrzywka cholinergiczna:

o

Wywołana jest nadwrażliwością na acetylocholinę (substancja wydzielana m.in. przez

włókna nerwowe gruczołów potowych).

o

W chwili spocenia dochodzi do wysiewu bardzo licznych, drobnych bąbli

pokrzywkowych.

o

Zmiany nawracać mogą przez wiele lat.

o

Wyzwala - spocenie spowodowane wysiłkiem fizycznym, gorącą kąpielą,

spożywaniem posiłków, emocjami.

•

Obrzęk naczynioruchowy (Quinckego):

o

odmiana pokrzywki o głębokim umiejscowieniu,

o

gwałtowny przebieg,

o

zmiany lokalizują się głównie na twarzy, w okolicy narządów płciowych, na dłoniach,

błonach śluzowych górnych dróg oddechowych.

Diagnostyka:

•

WYWIAD

•

poziom IgE

•

punktowe testy skórne

•

dieta eliminacyjna - aspirynowa

•

próby ekspozycyjne/prowokacyjne

Leczenie pokrzywki:

1.

unikanie czynników wywołujących

2.

blokowanie receptorów swoistych dla histaminy – leki przeciwhistaminowe

3.

blokowanie uwalniania receptorów reakcji zapalnej – GKS, cyklosporyna

Leczenie szczególnych odmian pokrzywki:

o

wstrząs anafilaktyczny: dożylnie adrenalina, GKS, l. p-histaminowe, Ca, intubacja

o

p. aspirynowa – dieta eliminacyjna

o

dermografizm – H1 i H2 blokery

o

p. z ucisku - NLPZ

Wyprysk – Eczema

•

wyróżniamy postać ostrą, podostrą i przewlekłą,

•

mechanizm alergiczny oraz niealergiczny:

o

IV mechnizm nadwrażliwości - alergiczny

o

zmiana pH, zniszczenie płaszcza lipidowego →stymulacja keratynocytów, wydzielenie

cytokin- niealergiczny

•

Postać ostra – obraz kliniczny:

o

obrzęk wywołany wzrostem przepuszczalności naczyń oraz nagromadzeniem

komórek zapalnych,

o

zmiany rumieniowe, grudki wysiękowe, pęcherzyki (zlewanie wykwitów)

•

Postać podostra – obraz kliniczny :

o

dominuje przesączanie i tworzenie strupów,

•

Postać przewlekła – obraz kliniczny :

o

przeważa nadmierne rogowacenie, złuszczanie i pogrubienie naskórka -

ZLISZAJOWACENIE

o

suchość skóry, pęknięcia, nadżerki, łuszczenie.

•

Najczęstsze postaci wyprysku:

o

kontaktowy

o

potnicowy

o

łojotokowy

o

pieniążkowaty

o

podudzia

Wyprysk kontaktowy alergiczny:

jest reakcją zapalną skóry, powstającą w wyniku kontaktu z alergenem,

dochodzi do rozwoju typowej reakcji alergicznej typu IV (wg Gella i

Coombsa),

wyróżnia się postać ostrą oraz przewlekłą.

o

Mechanizm immunologiczny wyprysku:

fazę indukcji - prezentacja przez komórki Langerhansa, powstanie uczulonych

limfocytów T

fazę pełnoobjawową - dochodzi do powstania odczynu o charakterze

wyprysku; zależna od limfocytów T

o

Najczęstszymi czynnikami wywołującymi kontaktowe alergiczne zapalenie skóry są:

chrom (zapałki, farby i barwniki, cement, beton),

nikiel, kobalt (ozdoby, elementy ubioru, np. guziki),

formaldehyd,

barwniki – farby do włosów, ubrania, kable,

terpentyna,

guma,

kosmetyki.

o

Rozpoznanie:

Charakterystyczny obraz wykwitów.

Próby ekspozycyjne polegające na nałożeniu na skórę alergenów i odczycie

zmian po 48-72 godzinach – testy płatkowe

Należy różnicować z wypryskiem niealergicznym, łuszczycą, AZS

Wyprysk kontaktowy niealergiczny:

kontaktowe zmiany wypryskowe wywołane czynnikami drażniącymi,

uszkodzenie skóry substancjami drażniącymi powoduje zniszczenie

naturalnej bariery ochronnej naskórka ( lipidów i kwaśnego odczynu pH).

W wyniki działania substancji drażniących dochodzi do uwalniania

z keratynocytów cytokin - gł. IL-1, TNF, które powodują ekspresję cząstek

adhezyjnych na keratynocytach-ICAM1 i śródbłonku naczyń,

zmiany skórne zbliżone do zmian w wyprysku alergicznym.

Wyprysk pieniążkowaty:

o

Choroba zwykle ma związek z zakażeniem wewnątrzustrojowym,

najczęściej nie udaje się ustalić jej przyczyny.

o

Zmiany skórne są liczne i dobrze odgraniczone od otoczenia.

o

Wykwitem pierwotnym są drobne grudki, oraz pęcherzyki wypełnione przejrzystą

treścią surowiczą.

o

Skóra jest zaczerwieniona, łuszcząca.

o

Pojawia się świąd w okolicy zmian.

o

Leczymy ogniska zakażenia!

Wyprysk potnicowy:

o

występowanie zmian pęcherzykowych różnych rozmiarów, głównie na dłoniach

i stopach,,

o

udowodniono powiązanie ostrej postaci choroby z grzybicą stóp,

o

przebieg choroby może mieć charakter ostry lub przewlekły,

o

w łagodnej postaci schorzenia dominuje złuszczanie naskórka,

o

leczymy współistniejącą grzybicę!

Wyprysk podudzi:

o

podłożem są żylaki podudzi i ud,

o

wykwitem pierwotnym są dobrze odgraniczone pęcherzyki i grudki - może dojść

do uogólnienia zmian skórnych.

Leczenie wyprysku:

o

ustalić i wyeliminować czynnik wywołujący!!!: rękawice, kremy ochronne

o

GKS miejscowo, gdy ustanie sączenie

o

Leczenie ogólne: l. przeciwhistaminowe, wapń, kwas askorbinowy, GKS

GKS - działanie:

o

immunosupresyjne, przeciwzapalne, naczynioskurczowe, przeciwproliferaacyjne

Dobór preparatów zależy od:

o

siły działania

o

lokalizacji ( większe wchłanianie – moszna, krocze, twarz) wykwitów

o

rodzaju i rozległość zmian skórnych

o

wieku

o

rodzaju podłoża

Ze względu na siłę działania wyróżnia się 4 grupy:

o

grupa 1: słabe

o

grupa 2: średnie;

o

grupa 3: mocne;

o

grupa 4: bardzo mocne

Działania niepożądane:

o

odwracalne ścieńczenie, odbarwienie naskórka

o

zaniki skórne, rozstępy, teleangiektazje

o

trądzik

o

hirsutyzm

o

nadkażenia

o

alergia kontaktowa

o

upośledzone gojenie się ran

Osutki polekowe

•

zmiany skórne wywołane lekami stosowanymi miejscowo lub systemowo,

•

mają rozmaity kształt i nasilenie,

•

mogą powstawać w wyniku mechanizmów immunologicznych oraz nieimmunologicznych,

•

nie mają zazwyczaj charakterystycznych cech dla poszczególnych specyfików,

•

różne leki dają takie same objawy,

•

ten sam lek może wywołać różne zmiany skórne.

Niektóre ze zmian nasuwają od razu podejrzenie związku z lekami:

1.

rumień trwały

2.

rumień wielopostaciowy

3.

toksyczna nekroliza naskórka

4.

erythema nodosum

5.

zmiany krwotoczne

Zmiany mogące sugerować związek z lekami:

1.

zmiany pokrzywkowe i obrzękowe

2.

zmiany wypryskowe

3.

zmiany przypominające liszaj płaski

4.

zmiany fotoalergiczne i fototoksyczne -

5.

zmiany pęcherzykowe i pęcherzowe

6.

zmiany krostkowe

7.

zmiany trądzikowe - kortykosteroidy, doustne środki antykoncepcyjne, izoniazyd, lit,

haloperidol

8.

łysienie - chemioterapeutyki, leki przeciwkrzepliwe, doustne środki antykoncepcyjne,

retinoidy, piroksykam

9.

zmiany paznokciowe - fluorouracyl, leki przeciwmalaryczne, sole srebra, sole złota,

zydowudyna

Niektóre leki wywołują bardzo charakterystyczne zmiany - specyficzne dla danego związku:

•

wykwity pęcherzowe, pęcherzowo-ropne i bujające - jod i brom

•

zmiany rumieniowo-krwotoczne - ampicylina