MIKROEKONOMIA 1

Teoria wyboru konsumenta

– c.d.

Efekt substytucyjny i

dochodowy

Zmiana ceny dobra X

może wpływać na popyt na dobro X i

dobro Y, przy

założeniu niezmienności ceny dobra Y i

dochodu konsumenta.

Skutki wzrostu ceny dobra X:

- naruszenie relacji wymiennej

między dobrem X i Y;

- zmniejszenie

siły nabywczej dochodu konsumenta.

Efekt substytucyjny i

dochodowy

Wzrost ceny dobra X uruchamia

działanie dwóch sił

wpływających na decyzję konsumenta:
- wzrost

ceny

dobra

X

skłania konsumenta do

zastępowania dobra X przez dobro Y;

-

wielkość konsumowanych dóbr X i Y jest konsekwencją
spadku

siły nabywczej dochodu konsumenta.

Efekt substytucyjny

Efekt substytucyjny (ang. substitution effect) zmiana
popytu na dobro spowodowana

zmianą stosunku cen

nabywanych

dóbr, a w konsekwencji – zmianą nastawienia

konsumenta do ich nabywania. Zmiana ta jest skutkiem
zmiany ceny tego dobra przy utrzymaniu

stałego dochodu

realnego.

Efekt dochodowy

Efekt dochodowy (ang. income effect) zmiana popytu na
dobro spowodowana

zmianą siły nabywczej (dochodu

realnego) konsumenta,

która nastąpiła pod wpływem

zmiany ceny dobra przy

stałym dochodzie nominalnym

konsumenta.

Efekt całkowity

Tożsamość Słuckiego (ang. Slutsky equation) -
przedstawienie

całkowitej zmiany popytu na dobro jako

sumy zmiany popytu, spowodowanej

występowaniem

efektu dochodowego i efektu substytucyjnego zmiany ceny
dobra.

Jewgienij (Eugen) Słucki - rosyjski matematyk i ekonomista, zajmujący się teorią budżetu konsumenta,
wzbogacił teorię zachowań konsumenta, pokazując wzajemne oddziaływanie efektu substytucyjnego
i dochodowego spowodowane zmianami w cenach dóbr i usług.

m

s

C

E

E

E





m

s

x

x

x











Efekt substytucyjny i

dochodowy

Zmiana

popytu

spowodowana

działaniem

efektu

substytucyjnego zawsze jest skierowana odwrotnie

niż

wywołująca ją zmiana ceny, co w konsekwencji do sytuacji,
w

której dobro relatywnie tańsze zastępuje dobro relatywnie

droższe.

Znak „-” wskazuje na przeciwny kierunek zmian ceny i wielkości popytu.

)

(







s

x

Efekt substytucyjny i

dochodowy

Zmiana

popytu

spowodowana

działaniem

efektu

dochodowego

zależy od rodzaju dóbr. W przypadku dóbr

normalnych efekt dochodowy potwierdza odwrotny charakter
reakcji popytu na

zmianę ceny. Natomiast w przypadku dóbr

niższego rzędu, efekt dochodowy oddziałuje w sposób
zgodny z kierunkiem zmiany ceny.

Znak „-” wskazuje na przeciwny kierunek zmian ceny i wielkości popytu, natomiast znak „+” ozn. zgodny kierunek zmian.

)

/

(









m

x

Efekt substytucyjny i

dochodowy

Jeżeli:

Jeżeli:

Jeżeli:

to X - dobro normalne

to X

– dobro niższego rzędu, to X – dobro Giffena

ale nie Giffena

Efekt

substytucyjny

Efekt dochodowy

Efekt całkowity

Dobra normalne

-

-

-

Dobra niższego

rzędu

-

+

-/+

)

(







s

x

)

(







m

x

)

(







s

x

)

(







s

x

)

(







m

x

)

(







m

x

s

m

x

x







s

m

x

x







Efekt substytucyjny i

dochodowy

– ujęcie Słuckiego

Konsumenta

stać na stary koszyk – sytuacja nie ulega

pogorszeniu.
Porównaniu zostaje punkt wyboru przy starym ograniczeniu
budżetowym z punktem wyboru przy ograniczeniu
budżetowym po zmianie ceny i nowym poziomie dochodu.
Zmiana popytu wynika ze zmiany relacji cen przy

stałym

dochodzie.

Efekt substytucyjny i

dochodowy

– ujęcie Hicksa

Konsument

dąży do minimalizacji wydatków w celu

utrzymania

stałego poziomu użyteczności (poprzez

wyznaczenie hipotetycznej linii ograniczenia

budżetowego).

Stały dochód realny jest zapewniony wtedy, kiedy po
zmianie ceny nie zmienia

się użyteczność – konsument

pozostaje na tej samej krzywej

obojętności (efekt

substytucyjny).

John R. Hicks - brytyjski ekonomista, laureat Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie

ekonomii

w 1972 r., który definiował stałość dochodu realnego, jako stałą użyteczność konsumenta.

Przykład - efekt substytucyjny i

dochodowy

Konsument kupuje na rynku dwa dobra (X i Y). Funkcja
użyteczności przyjmuje postać: TU = Q

x

3

Q

y

2

.

Wiedząc, że

dysponując dochodem równym 50 j.p., przy cenie dobra X
wynoszącej 6 j.p., maksymalnie może on nabyć 12,5 szt.
dobra Y. Wyznacz

wpływ efektu substytucyjnego i efektu

dochodowego na popyt na dobro X przy zmianie jego ceny
do poziomu 4 j.p.