Farmakologia układu współczulnego

Podział

•

układ przywspółczulny

objawy pobudzenia- zwiększenie wydzielania gruczołów (przewodu

pokarmowego, oskrzeli, łzowych), nasilenie mięśniówki trzewnej, rozkurcz
mięśniówki naczyń, zwolnienie czynności serca, ujemne działanie na tropizmy serca,
wpływ na oko (zwężenie źrenicy i spadek ciśnienia śródczaszkowego)

•

układ współczulny

objawy pobudzenia – pobudzenie układu współczulnego może przebiegać różnie w
zależności czy jest powodowane tylko przez wzmożone wydzielanie noradrenaliny
czy adrenaliny
Efekt pobudzenia układu autonomicznego

•

Współczulny

–

serce

β

1- efekt: czynności serca, wzrost siły skurczu i przewodnictwa, wzrost

zużycia tlenu

–

naczynia skórne i trzewne

α

1- efekt: skurcz= wzrost ciśnienia

–

naczynia mięśni szkieletowych

β

2- efekt: rozkurcz= spadek ciśnienia

–

mięśnie oskrzeli

β

2- efekt: rozkurcz

–

oko

α

i

β

- efekt: rozszerzenie źrenicy

–

macica

β

2- efekt: rozkurcz

•

Przywspółczulny

(receptor muskarynowy)

–

serce: zwolnienie czynności serca

–

naczynia skórne i trzewne: rozkurcz= spadek ciśnienia

–

mięśnie oskrzeli: skurczu

–

oko: zwężenie źrenicy

EPINEFRYNA I

Działanie:

wykazuje działanie sympatykomimetyczne zależne od pobudzenia receptorów

α1, α2, β1, β2

lub dopaminergicznych.

α

1- skóra, trzewia: wzrost ciśnienia tętniczego

α2

- przeciwne działanie do

α2−

rozkurcz naczyń, działanie podobne do

β2

β1

- serce: pobudza wszystkie tropizmy

β2

- oskrzela: rozszerzenie naczyń= obniżenie ciśnienia (bez znaczenia),

macica:

rozszerza
Wskazania:

–

stany zagrożenia życia: reanimacja krążeniowo- oddechowa w przypadku
zatrzymania krążenia spowodowaną asystolią

–

wstrząs anafilaktyczny

–

napad astmy oskrzelowej i inne nasilone reakcje alergiczne

–

w sytuacjach, gdy stosowanie innych leków inotropowo dodatnich nie przynosi
oczekiwanego efektu np. bezpośrednio po operacjach kardiochirurgicznych

–

jako dodatek do środków znieczulających miejscowo w celu opóźnienia

wchłaniania leku w miejscu podania

Przeciwwskazania:

–

guz chromochłonny

–

przełom nadciśnieniowy

–

wstrząs hipowolemiczny

–

jaskra z zamykającym się kątem przesączania (rozszerzenie źrenicy może wywołać
ostry atak jaskry)

–

choroba Parkinsona

–

łagodny rozrost gruczołu krokowego (zatrzymanie moczu)

–

poród

Działanie niepożądane:
*Objawy pobudzenia układu współczulnego:

tachykardia, zaburzenia rytmu serca, kołatania, dławica piersiowa,

nadciśnienie tętnicze, niepokój, drażliwość, bezsenność, bóle i zawroty głowy,
bladość powłok, drżenia, osłabienie.

Adrenalini 0,001 in amp. No 10

NORADRENALINA

Działanie:

aktywuje głównie receptory

α1,

co powoduje skurcz naczyń tętniczych

i żylnych (powstaje w warunkach fizjologicznych w pozazwojowych neuronach
adrenergicznych i komórkach chromochłonnych rdzenia nadnerczy, otrzymywana
syntetycznie nosi nazwę norepinefryna).
Wskazania:

–

ostra obwodowa niewydolność krążenia

–

wstrząs anafilaktyczny, septyczny, pourazowy (po wyrównaniu hipowolemii)

–

reakcje anafilaktyczne, polekowe i poprzetoczeniowe

–

dodawana jest do środków znieczulenia miejscowego w celu opóźnienia
wchłaniania leku w miejscu podania

Przeciwwskazania:

–

wstrząs hipowolemiczny

–

choroba zakrzepowa

–

stosowanie anestetyków wziewnych np. halotan (zaburzenia rytmu serca)

–

ciężkie niedotlenie lub hiperkapnia (może wywołać ciężkie zaburzenia rytmu
serca). Nie stosować w czasie porodu.

Działanie niepożądane:
*Objawy pobudzenia układu współczulnego:

niepokój, drażliwość, bezsenność, drżenia, osłabienie, bóle i zawroty

głowy, bladość powłok, nadciśnienie tętnicze, potliwość, tachykardia, zaburzenia
rytmu serca, bóle zamostkowe.

Levonor 0,001 (in amp. No 10)

Levonor 0,004 (in amp. No 5)

DOPAMINA

Działanie:

–

pobudza receptory dopaminergiczne

–

receptory adrenergiczne

α1

i

β1

–

działanie uzależnione jest od dawki

•

w małych dawkach 0,5- 3 µg/kg mc/min dopamina rozszerza naczynia nerkowe i
trzewne. Zwiększa przepływ nerkowy (możemy wymusić diurezę)

•

w zakresie dawek średnich 5- 10 µg/kg mc/ min dopamina stymuluje zarówno
receptory

α

- adrenergiczne jak i

β1

w sercu: wzrost kurczliwości mięśnia

sercowego, wzrost objętości wyrzutowej i pojemności minutowej serca,
przyśpieszona czynności serca, powoduje wzrost ciśnienia tętniczego

•

w dawkach większych niż 10 µg/kg mc/min zaczyna przeważać działanie
obkurczające naczynia krwionośne (przeważa efekt podnoszenia ciśnienia krwi)

Przeciwwskazania:

–

guz chromochłonny

–

zwężenie drogi odpływu z lewej komory

–

zaburzenia rytmu z szybką czynnością serca i napadowym częstoskurczem, liczne
skurcze dodatkowe, migotanie komór

–

łagodny rozrost gruczołu krokowego

–

choroba naczyń obwodowych (choroba Raynauda, angiopatia cukrzycowa)

–

nadwrażliwość na składniki preparatu, a zwłaszcza na wodosiarczan sodu

Działanie niepożądane:

–

objawy pobudzenia układu współczulnego: kołatania serca, zaburzenia rytmu
serca (przedwczesne pobudzenia komorowe, skurcze dodatkowe), niepokój,
drżenia

–

zawroty i bóle głowy, nudności, wymioty, bladość powłok, nadciśnienie tętnicze,
potliwość

–

niedokrwienie obwodowe może być przyczyną np. zgorzeli stopy. Po przedostaniu
się leku poza żyłę dochodzi do martwicy skóry

–

duże dawki mogą powodować wzrost ciśnienia w krążeniu małym na skutek
wzrostu oporu obwodowego

Dopaminum Hydrochloricum 0,005 i 0,002

DOBUTAMINA

(również działa na receptory

β)

Wskazania:

–

stosuje sie w sytuacjach, gdy korzystne jest zwiększenie siły skurczu mięśnia
sercowego i pojemności minutowej serca, bez podnoszenia ciśnienia tętniczego,
gdy skurczowe ciśnienie tętnicze wynosi 80-90 mmHg lub więcej. Ostra
niewydolność serca (zawał, zapalenie mięśnia sercowego, prawo- i lewo
komorowa niewydolność serca, zaburzenia kardiochirurgiczne).

Przeciwwskazania:

–

zwężenie drogi odpływu z lewej komory

–

kardiomiopatia przerostowa z podzastawkowym zwężeniem aorty

–

ostrożnie w migotaniu przedsionków

–

ostra faza zawału oraz wstrząs septyczny i kardiogenny z istotnie niskim
ciśnieniem tętniczym (<80 mmHg) i upośledzeniem czynności serca

–

nadwrażliwość na dobutan

Działanie niepożądane:

–

objawy pobudzenia układu współczulnego (słabiej wyrażone niż w przypadku
stosowania innych leków sympatykomimetycznych)

–

obniża ciśnienie tętnicze

–

tachykardia oraz zaburzenia rytmu

Dobutamine 0,25

EFEDRYNA

Działanie:

–

działa rozszerzająco na oskrzela, zmniejsza wydzielanie śluzu w drogach
oddechowych i stymuluje oddychanie

–

wpływa na serce ino- i chronotropowo dodatnio

–

zwęża naczynia krwionośne, powoduje wzrost ciśnienia tętniczego krwi

–

pobudza OUN

Wskazania:

–

idiopatyczne ortostayczne spadki ciśnienia krwi oraz stany hipotensyjne np.
powstające przy znieczuleniach rdzeniowych

–

zakażenie dróg oddechowych- jako składnik w mieszankach wykrztuśnych

–

miastenia rzekomoporażenna

–

miejscowo w celu obkurczenia naczyń w stanach zapalenia błony śluzowej

Przeciwwskazania:

–

nadwrażliwość na efedrynę

–

choroba niedokrwienna serca

–

zaburzenia rytmu (zwłaszcza częstoskurcze, napadowa niemiarowość
ekstrasystoliczna)

–

nadciśnienie tętnicze

–

nadczynność tarczycy

–

guz chromochłonny

Działanie niepożądane:

–

wzrost ciśnienia tętniczego

–

zaburzenia rytmu serca

–

wzrost pobudliwości psychomotorycznej, lęk, niepokój, drżenia, bóle i zawroty
głowy, trudności z zaśnięciem, uczucie suchości w gardle, nosie, wzmożone
pragnienie, poty

–

trudności w oddawaniu moczu

–

rzadko skórne odczyny alergiczne

–

przedawkowanie może objawiać się epizodami psychotycznymi i drgawkami

–

po dłuższym stosowaniu może rozwinąć się uzależnienie- pojawia się wzrost
agresywności i zaburzenia psychiczne.

Efedrini 0,025