Makroekonomia

Piotr Dominiak

Wykład 1

RYNEK A PA STWO

Rynek a pa stwo

•

Rynek a pa stwo

• 1. Cele makroekonomiczne
• 2. Niedoskonało (zawodno ) rynku
• 3. Niedoskonało ekonomicznego

oddziaływania pa stwa

• 4. Gospodarcze funkcje pa stwa

Rynek a pa stwo

• Cele makroekonomiczne:
• A) szybki wzrost gospodarczy
• B) pełne zatrudnienie
• C) stabilno cen
• D) równowaga bilansu płatniczego

• Konflikt celów
• Mi dzy równo ci (sprawiedliwo ci )

społeczn a efektywno ci społeczn

Rynek a pa stwo

• Rynek jest mechanizmem bardzo

sprawnym, ale nie doskonałym.

• Czy nale y korygowa jego bł dy?
• Kto powinien/mo e to robi ?
• Jak to robi ?

Rynek a pa stwo

• Niedoskonało ci rynku:
•

1. pewne dobra wytwarzane s w

nadmiarze, w przypadku inne w ilo ciach

niedostatecznych lub nawet wcale:

• - efekty zewn trzne: koszty (nadmiar),

korzy ci (niedobór);

• - dobra publiczne

Rynek a pa stwo

•

2. tylko rynek konkurencji doskonałej

jest efektywny:

• - monopolizacja
•

3. bywaj rynki ułomne

•

4. cech procesów gospodarczych jest

cz sto niepełna informacja i niepewno :

• - asymetria informacyjna

Rynek a pa stwo

•

5. nieprzeno no czynników

wytwórczych (opó niona reakcja);

•

6. jedni ludzie zatrudniaj drugich, aby ci

realizowali ich marzenia:

• - problem „pana i sługi”
• - asymetria informacyjna

Rynek a pa stwo

•

7. osoby działaj ce we własnym imieniu

czasem podejmuj bł dne decyzje:

• - konsumpcja dóbr szkodliwych
• - niedobór konsumpcji dóbr społecznie

po danych

•

8. kreacja nierówno ci:

• - rynek jest nieegalitarny
•

9. wahania koniunktury

Rynek a pa stwo

•

Niedoskonało ci oddziaływania pa stwa:

• 1. konsekwencje decyzji politycznych s

skomplikowane i trudne do przewidzenia;

• 2. rz d ma ograniczone mo liwo ci

kontrolowania skutków podj tych decyzji;

• 3. autorzy prawa maj ograniczony wpływ

na jego ostateczny kształt.

Rynek a pa stwo

•

Gospodarcze funkcje pa stwa:

•

a) tworzenie ram prawnych i socjalnych

sprzyjaj cych efektywnemu funkcjonowaniu

gospodarki rynkowej

• - rynki ułomne
• - asymetria informacyjna
• - nieprzeno no czynników produkcji
• - „pan i sługa”
• - kreacja nierówno ci
• Jak:
• przepisy prawne, ubezpieczenia socjalne, instytucje ...

Rynek a pa stwo

•

b) ochrona konkurencji

• - monopolizacja
• - asymetria informacyjna
Jak:
prawo, instytucje, s downictwo

antymonopolowe.

Rynek a pa stwo

•

c) redystrybucja dochodów i bogactwa

• - nierówno ci
• Jak:
• podatki (progresja), transfery, ceny

minimalne

Rynek a pa stwo

•

d) zmiana alokacji zasobów w celu

zmiany struktury PKB

• - efekty zewn trzne
• - dobra publiczne
• Jak:
• podatki specjalne, kary, limity, dotacje,

inwestycje publiczne

Producent

Konsument

„Trzecia strona”

+

-

Problem „trzeciej strony”

towary

pieni dze

korzy ci

zewn trzne

koszty

zewn trzne

Koszty zewn trzne

ilo

cena

0

S

1

D

1

P

1

q

1

S

2

P

2

q

2

Korzy ci zewn trzne

cena

ilo

0

S

1

D

1

p

1

q

1

D

2

p

2

q

2

Korzy ci zewn trzne

cena

ilo

0

S

1

D

1

p

1

q

1

S

2

p

2

q

2

Dobra publiczne

•

Dobra prywatne:

1. podzielno
2. rywalizacja w

konsumpcji

3. wył czalno

(exclusion principle)

•

Dobra publiczne:

1. niepodzielno
2. brak rywalizacji w

konsumpcji

3. niewył czalno

(free rider effect)

Rynek a pa stwo

•

Dobra publiczne - przykłady:

• - o wietlenie ulic
• - chodniki
• - wały przeciwpowodziowe
• - system kontroli lotów
• - latarnie morskie
• - kwa ne deszcze (antydobro publiczne)

Rynek a pa stwo

•

Dobra po rednie (o pewnej mo liwo ci

rywalizacji w konsumpcji i o ograniczonej

niewył czalno ci)

:

• - drogi publiczne (zatłoczone) - dodatkowe

inwestycje albo myto;

• - ochrona zdrowia (np. szczepienia)
• - edukacja

dobra

prywatne

dobra

publiczne

dobra

po rednie

Rynek a pa stwo

• e) stabilizacja koniunktury

• Jak:
• np. elastyczna polityka fiskalna i monetarna

Ekonomiczna rola pa stwa

• Aspekt realny:
- prowadzenie działalno ci

gospodarczej przez agendy

pa stwa, instytucje,

przedsi biorstwa

Zakres zale y od:
- zakresu własno ci publicznej

(wielko ci maj tku

publicznego);

- liczby i efektywno ci

pracowników sektora

publicznego.

• Aspekt regulacyjny:
- wpływ pa stwa na

działalno innych

podmiotów gospodarczych

Zakres zale y od:
- modelu (wizji) roli pa stwa

w gospodarce;

- „wydolno ci” podmiotów

reguluj cych.

Ekonomiczna rola pa stwa

Cele makroekonomiczne:
• A) szybki wzrost

gospodarczy

• B) pełne zatrudnienie
• C) stabilno cen
• D) równowaga bilansu

płatniczego

Główne polityki ekonomiczne:
1. polityka monetarna

(pieni na);

2. polityka fiskalna

(bud etowa)

...
3. polityka dochodowa
4. polityka przemysłowa

Polityki ekonomiczne

•

Polityka fiskalna

(bud etowa):

- podmiot: rz d;
- mechanizm główny: bud et

pa stwa

- elementy m.in.:
polityka dochodów pa stwa

(podatkowa, celna itd..)

polityka wydatkowa (wydatki na

sfer „bud etow ”, socjalne

itd.).

•

Polityka monetarna

(pieni na):

- podmiot: bank centralny;
- mechanizmy główne: rynek

pieni ny, kapitałowy;

- elementy m.in.:
polityka stóp procentowych;
polityka operacji otwartego

rynku.

Polityka ekonomiczna pa stwa

•

Ekspansywna

- działania w kierunku

pobudzania aktywno ci

gospodarczej;

- stosowana w warunkach słabej

koniunktury („podgrzewanie

koniunktury”);

- ekspansywna polityka

fiskalna;

- ekspansywna polityka

monetarna.

•

Restrykcyjna

- działania w kierunku hamowania

aktywno ci gospodarczej;

- stosowana w warunkach dobrej

koniunktury („schładzanie

koniunktury”)

- restrykcyjna polityka fiskalna;
- restrykcyjna polityka monetarna.

Teoretyczne koncepcje roli

pa stwa w gospodarce

•

Nurty liberalne:

- wolno , własno prywatna;
- koncepcja „pa stwa minimum”;
- ekonomia klasyczna (A.Smith,

D.Ricardo)

- ekonomia neoklasyczna
- nurty współczesne –

neoliberalne (np. monetaryzm,

ekonomia poda y, teoria

racjonalnych oczekiwa , szkoła

neoaustriacka, teoria wyboru

publicznego, libertarianizm)

•

Nurty interwencjonistyczne:

- ingerencja w imi obrony

kapitalizmu;

- ochrona przed kryzysami;
- bardziej sprawiedliwy podział;
- „pa stwo dobrobytu”

(„welfare state”)

Teoretyczne koncepcje roli

pa stwa w gospodarce

•

Ordoliberalizm (liberalizm niemiecki)

- wolno
- społeczna doktryna Ko cioła katolickiego
- społeczna gospodarka rynkowa

(Sozialmarktwirtschaft)