KREW

●Krew(1/13 masy) = osocze(55%) + elem. morfotyczne(45%)
●Funkcje: transport gazów, skł. odżywczym, prod. przem. materii, hormony; pH=7,4
●Prawidłowe osocze = H

2

O (90%), białka - albuminy, globuliny, fibrynogen (8%), sole (1%), lipidy (0,5%), cukier

(0,1%).
●C

Na

+

=102mmol/l, C

Ca

2+

=2,5 mmol/l, C

K

+

=4mmol/l, p

onkot

= 300 mOsm/l

●Osocze – fibrynogen = surowica.
●Elementy morfotyczne: erytrocyty, leukocyty, trombocyty
► wytwarzane w szpiku kostnym (hemopoeza – początek w 2 tygodniu zarodka ze ściany pęcherzyka
zółtkowego=hematopoeza pierwotna)
► w życiu płodowym idą do wątroby i śledziony (6 tydzień - erytropoeza) (2 miesiąc - granulo-, mono-, limfo- i
megakariocytopoeza oraz limfocytopoeza w grasicy) (2-3 miesiąc – hemocytopoeza – obojczyk, potem inne kości,
zanika w śledzionie i wątrobie około porodu).

ERYTROCYTY (różowy-eozyna)

●Liczba erytrocytów = 4,5mln/mm

3

(♀), 5mln/mm

3

(♂), 7mln/mm

3

(☺). żyją 120dni, giną w ukł. s-ś.

●Liczbę erytrocytów zwiększają: niskie ciśnienie i hormony sterydowe; erytropoetyna (z nerek)
● erytrocyt - dwuwklęsły krążek (l=1,8μm; d=7,5 - 8,7 μm) == normocyt (mniejsze to mikrocyty, a większe
makrocyty)
●anizocytoza – wiele komórek o różnych wymiarach.
● kształt erytrocytu utrzymuje białko szkieletowe – spektryna (↑pow. o 20-30%) – usprawnia wymianę gazów.
●erytrocyt może przechodzić przez kapilary (d=4μm) – dzieki elastycznej błonie
● w cytoplazmie: hemoglobina - chromoproteina, zbudowana z części barwnikowej (hem i wiążący Fe) i białkowej
(globina); stanowi 30% masy; jest tetramerem – 2 łańcuchy α (141 aminokw.) i 2 β (146 aminokw.) i każdy wiąże się
z grupą hemu
*W życiu płodowym – ½ Hb to HbF (płodowa) – większe powinowactwo to O

2

– logiczne

● dojrzewając traci: jadro, mitochondria, rybosomy i centrum komórkowe (resztki widać w retikulinocycie)
● W cytoplazmie: ferrytyna (wiąże żelazo)
● Ich błona posiada antygeny grupowe AB0 (glikoproteiny): (przeciwciała to γ-globuliny!)

► Grupa A - N-acetylo-D-galaktozamina ‖ anty-B
► Grupa B - D-galaktoza ‖ anty-A
► Grupa AB – oba ‖ brak
► Grupa 0 - brak. ‖ oba

* jest też układ grupowy Rh
● Wiązanie, transport oraz uwalnianie tlenu przez erytrocyty nie zależy od metabolizmu tych krwinek – bo energie na
to pozyskują z beztlenowego spalania glukozy (ta energia idzie też na reakcje: Hb+O

2

↔ HbO

2

)

retikulocyt (1-2% a wiecej to retykulocytoza) – niedojrzały erytrocyt, nieco większy, zawierają pozostałości jądra,
mitochondria, rybosomy i aparat Golgiego.
retikulocyt → erytrocyt (w krwi obwodowej, 1-2 dni po opuszczeniu szpiku)
Niektóre erytrocyty mają: pierścienie Cabota (zasadochłonne reszty błony jądra), ciałka Howell-Jolly’ego
(pozostałość chromatyny)

ERYTROPOEZA (

5 do 7 dni)

– redukcja organelli, zwiększyć ilość Hb

► to proces dynamiczny, wpływa: erytropoetyna, wit. B12, Fe, kwas foliowy, somatotropina, tyroksyna, testosteron i
kortyzon.

Szpik kostny

→

kom. macierzysta

(pluripotencjalna z mezenchymy) →

proerytroblast

(20-25μm, duże jądro i

cytoplazmy, 2 jąderka, polirybosomy, REP-zasadochł.) →

erytroblast zasadochłonny

(normoblast wczesny; mniejszy,

16-18μm, duże jądro, początek syntezy Hb) →

erytroblast wielobarwliwy

(normoblast pośredni; 12-15um, jądro

skondensowane z ciałkami Howela-Jollego, barwa – od Hb, w miejscach zasadochłonnych są polirybosomy, a
kwasochłonnych Hb, obecne syderosomy – zbudowane z ferrytyny – potrzebna do produkcji Hb) →

erytroblast

kwasochłonny

(normoblast; 10-12 μm, posiada TYLKO skondensowane jądro, wydala rąbek cytoplazmy) →

retykulocyt (9 μm, brak jądra, obecne resztki RNA – zasadochłonne, resztki aparatu Golgiego i mitochondriów, żyją
3 dni, 2% erytrocytów) →

erytrocyt

KRWINKI BIAŁE

(leukocyty, mają HLA) - 4 – 9k/mm³ (mniej=leukopenia, więcej=leukocytoza)

1.

Krwinki białe ziarniste – granulocyty, a wśród nich:



granulocyty obojętnochłonne – neutrofile (45-65%)



granulocyty kwasochłonne - eozynofile (2-5%)



granulocyty zasadochłonne – bazofile (0,5-1%)

2.

Krwinki białe nieziarniste – agranulocyty (niewidoczne ziarnistości):



monocyty (4-8 %)



limfocyty (25-45%)

KRWINKI BIAŁE ZIARNISTE

NEUTROFILE:
● d= 12-15 μm
● obecne jądro 2-5 segmentowe (wzrasta z wiekiem)
● skalę Arnetha (porządkuje leukocyty zależnie od liczby płatów):

Liczba płatów

I

II

III

IV

V

%

12

25

46

15

2

► skala przesuwa się w stanach chorobowych

● ♀ - są pałeczki dobosza (silnie skondensowany fragment jądra) – u 3% komórek.
● ½ neutrofilów jest we krwi (przebywają tu kilka godzin), a ½ w tkance łącznej (obecne od 4-5h przechodząc przez
ścianę naczyń - diapedeza).
● Cytoplazma: kwasochłonna, ma ziarna glikogenu, mało mitochondriów, elementy ap. Golgiego oraz dwa rodzaje
ziarnistości:



azurochłonne (lizosomy) = pierwotne – pierwsze się pojawiają przy różnicowaniu komórki, stanowią 20%

ziarenek, zawierają: fosfatazę kwaśną, lizozym, elastazę, mieloperoksydazę, oksydazę D-aminokwasów;



specyficzne (wtórne) - mniejsze, zawierające kolagenazy, laktoferrynę, białka wiążące witaminę B12,

fagocytyny, H

2

O

2

, defensyny (przeciwbakteryjne)



ziarnistości III typu, zawierają żelatynazę, enzym degradujący tkanki (subst. międzykomórkową)

● cytoplazma: fosfataza zasadowa (biochemia☻)
● na powierzchni - Fc IgG (znaczenie przy opłaszczaniu i fagocytozie bakterii)
● Neutrofile uwalniają - leukotrieny i lipoksyny, cytokiny zapalenia
█ neutrofile uczestniczą w procesach zapalnych, poruszając się pełzakowato, dzięki pseudopodiom – na drodze
chemotaksji.
█ neutrofile umierają w ognisku zapalnym (bo niskie pH i dużo toksyn) – tworzy się ropa

EOZYNOFILE (żyją 12 dni):
● Eozynofilia(ich wzrost) występuje w chorobach pasożytniczych i alergicznych
● Eozynopenia(spadek) występuje w durze brzusznym i odrze oraz przy podawaniu steroidów
● d= 10-14 μm, jedno dwupłatowe jądro okularowe, cytoplazma kwasochłonna, ziarnistości:

► główne białko zasadowe (MBP) – ułatwia ich przyleganie do robala
► białko kationowe eozynofilów (ECP) – działa podobnie jak defensyny
► neurotoksyna eozynofilowa (EDN)

♦ ziarnistości zawierają: fosfatazę kwaśną, peroksydazę (EPO), histaminazę i arylsulfatazę (degraduje
glikozaminoglikany)

● cytoplazma zawiera REPgł, rybosomy, glikogen i mitochondria.
● mają receptory dla IgG, IgE i dopełniacza
● mają zdolność do ruchu pełzakowatego, ale słabo fagocytują i są w pobliżu mastocytów
● We krwi obwodowej krążą średnio około 12 godzin, następnie przenikają do tkanek.
● uczestniczą w alergiach i prezentacji antygenu.

● szpik kostny

eozynofil

BAZOFILE
● d=9-12 μm. (duż podobieństw do mastocytów)
● Jądro – 3 segmentowe – przysłonięte przez ziarenka zasadochłonne (duże, mniej liczne)
● Cytoplazma: rybosomy, REP, aparat Golgiego
● zawartość ziarnistości:



kwaśnych śluzo wielocukrowców (zabarwienie)



histamina, heparyna, serotonina



eozynofilowego czynnika chemotaktycznego (ECF-A);



wolnoreagującego czynnika anafilaksji (SRS-A).

● słabo się poruszają i nie fagocytują, posiadają receptory do fragmentu Fc IgE (jak mastocyt)

GRANULOPOEZA (3-9 dni, pod wpływem czynnika CSF)

komórka pluripotencjalna

→

mieloblast

(dużo, zasad. cytopl., duże jądro) →

promieloblast

(większy, ziarnistości –

swoisty wygląd) →

mielocyt

(różnicowanie na eozyno-, neutro-, bazofile) →

metamieloblast

(nie dzieli się, stopniowo

zmniejsza się zasadowość cytoplazmy, zanik ziarenek pierwonych – neutrofile NIE, i pojawiają się ziarenka wtórne,
jądro z okrągłego staje się pałeczkowate i segmentowe) →

granulocyt

KRWINKI BIAŁE NIEZIARNISTE

MONOCYTY
● d=20 μm (największe)
● są prekursorami makrofagów
● posiadają: duże, nerkowate jądro - w zagłębieniu a.Golgiego dobrze rozwinięte (tu: peroksydazy – do fagocytozy) -
i barwi się mało intensywnie
● zawierają dużo lizosomów z:



fosfatazę kwaśną



arylsulfatazę



peroksydazę



katepsynę G



TNF-



.



we krwi są 3-4 dni, potem idą do tkanek są tu do kilkunastu miesięcy.



poruszają się pełzakowato (pseudopodia) i fagocytują; do tkanek wędrują na drodze chemotaksji i przechodzą w
makrofagi – niszczą enzymami ognisko zapalne i fagocytują (najważniejsze makrofagi to makrofagi ukł. siateczkowo-
śródbłonkowego)



Monocyt powstaje w szpiku:

kom.pluripot

. →

monoblast

→

promonocyt

→

dojrzały monocyt

LIMFOCYTY
● limfopenia (zmniejszona ilość), limfocytoza (zwiększona ilość)
● to małe, kuliste komórki (najmniejsze z leukocytów), d=8 -15 μm
● cytoplazma: REPsz, mitochondria, lizosomy, ap. Golgiego
► podział wielkościowy:



limfocyty małe (d=8-9 μm);



limfocyty średnie (d=10 μm);



limfocyty duże (d˃10μm).

● mają: duże jądro, mało cytoplazmy – mocno się wybarwiają
► podział ze względu na miejsce dojrzewania i skład antygenowy:



limfocyty B – 30% - obficie występują w węzłach chłonnych – w grudkach jako aktywne i nie



powstają w szpiku i idą do tkanek, różnicują się w komórki plazmatyczne i wytwarzają przeciwciała
(glikoproteiny, wiążą antygeny) klasy Ig: G, M, A, E, D



klon to populacja limfocytów z jednego aktywowanego (odp. takie przeciwciało jest monoklonalne)



limfocyty T – 60% - (odporność komórkowa) – powstają w szpiku, dojrzewają w grasicy – potem idą do

węzłów i grudek chłonnych i śledziony – i tu stykają się z antygenem – dojrzałe idą do krwi/limfy (cykl kilka razy w
życiu = recyrkulacja – również LiB); żyją nawet kilka lat; typy:



LiTh (pomocnicze, mają CD4

+

- wiążące MHC II) – produkują limfokiny, stymulują LiB do produkcji

przeciwciał i aktywują makrofagi



LiTs (supresorowe, mają CD8

+

) – kontrolują aktywność Li i innych



LiTc (cytotoksyczne, mają CD8

+

- wiążące MHC I) – zabijają komórki zawirusowane i nowotworowe

(„efekt cytotoksyczny”)



komórki NK (null) – 10% - brak receptorów jak u LiT i LiB, mają lizosomy duże, spontanicznie niszczą –

głownie kom. nowotworowe.

LIMFOCYTOPEZA - (stopniowo się zmniejsza rozmiar)

komórka pluripotencjalna szpiku

→

limfoblast

→

prolimfocyt

→

limfocyt

TROMBOCYTY (płytki krwi)
● d=2 μm, powstaje z cytoplazmy megakariocytow (bez jąder)
● uczestniczą w krzepnięciu krwi, liczba: 150 000-400 000/mm³
● cytoplazma: na obwodzie(hialomer) - przejrzysta, bezziarnista; obecne 2 systemy kanalikowe:
* otwarty - wyrzucanie substancji z ich ziarnistości

* zamkniety - tu aktywność wykazuje cyklooksygenaza (związany z tworzeniem tromboksanów)
● Ca2+ związane są z kanalikami, uczestniczą w krzepnięciu
● cytoplazma: w środku(granulomer) - obecne liczne ziarnistości.
● zawartość: mitochondria, mikrotubule(na obwodzie; depolimeryzując formują skrzep), glikogen, elementy
ap.Golgiego, rybosomy i białka kurczliwe (aktyna i miozyna ~ skrzepnięcie)
* najlepiej rozwinięte są ziarnistości (w granulomerze), dzielimy na 4 grupy:



ziarna



- zmienny kształt, mają peptydy: płytkowy czynnik wzrostu (PDGF), czynnik von Willenbranda i

czynniki krzepnięcia (np. tromboplastyna, fibrynogen);



ziarna gęste - zawierają difosforan adenozyny (ADP), serotoninę (produkowana przez kom. APUD przew.

pokarmowego, wyłapywaną przez płytki), histaminę i Ca2+



lizosomy - enzymy (kwaśne hydrolazy, arylsulfataza);



mikroperoksysomy – małych rozmiarów ziarnistości zawierające układ kataliz.

● płytki mają HLA na powierzchni ~ przetaczanie może spowodować powst. przeciwciał antypłytkowych
● ®ola: hamują krwawienie tworząc skrzep (w miescu uszkodzenia tworzy się czop)
# Formowanie skrzepu: płytki łączą sie receptorami swoistymi i włóknami kolagenu (dzięki czynnikowi von
Willebranda) -> potem aktywują się i uwalnia sie ADP (czynnik agregujący) -> Aktyna i miozyna kształt płytek ->
układem kanalików uwalnia się tromboksany (wzmagają krzepnięcie) -> osoczowe czynniki krzepnięcia i Ca2+
powodują: fibrynogen -> fibryna -> skrzep.

POWSTAWANIE PŁYTEK KRWI (8-12dni):

komórka prekursorowa

->

megakrioblast

(d=50um, nerkowane jądro z jąderkami, zasadowa cytoplazma z

rybosomami; tu jądro dzieli się wiele razy a cytoplazma malo) ->

promegakariocyt

(bardziej podzielone jądro i

cytoplazma z ziarnistościami) ->

megakariocyt

(olbrzymia, d=150um; duże pofragmentowane jądro i obfita REP -

udział w podziale) ->

trombocyt

■ na płytkopoeze wpływa trombopoetyna - przyspiesza ukierunkowanie do linii megakarioblastycznej i dojrzewanie
megakarioblastów - a liczbę płytek zwiększają sterydy.