Metoda Barbary

Zakrzewskiej

Dr. Barbara Zakrzewska-

jest pedagogiem, reedukatorem dzieci z

zaburzeniami dyslektycznymi.

Proces reedukacji

• Proces ten rozpoczyna się we wczesnym wieku dziecka, ponieważ

układ nerwowy jest plastyczny, a więc należy go w pełni
wykorzystywać w trakcie ćwiczeń.

• Pełna strukturyzacja i specjalizacja funkcji następuje w rożnorakiej

działalności dziecka. Praca poszczególnych analizatorów jest ze
sobą ściśle powiązana, co ma szczególne znaczenie zarówno dla
prawidłowego rozwoju jak i w przypadku zaburzeń.

• Autorka poleca aby zawsze obok ćwiczeń kompensacyjnych

umieścić ćwiczenia wyrównawcze oraz aktywujące. A co za tym
idzie im głębszy jest deficyt danej funkcji tym więcej ćwiczeń musi
zostać przeprowadzonych w celu ich wyrównania.

• Ćwiczenia muszą być odpowiednio rozłożone w czasie i

odpowiednio dawkowane pod względem stopnia trudności.

Wg H. Spionek w procesie wyrównywania zaburzonych funkcji można

przyjąć dwie rożne postawy:

1) minimalistyczna- zaburzone funkcje ćwiczymy jedynie w wąskim

zakresie, wykonujemy zadania bieżące

np. zaburzenia percepcji wzrokowej kierunkowej błędna weryfikacja

liter do siebie podobnych (b,d g,p)

2) maksymalistyczna- jednorodne ćwiczenia korygujące usprawniające

daną funkcję, wielofunkcyjne działanie angażujące różne sfery
percepcyjno-motryczne.

Cele terapii z dziećmi dyslektycznymi

wg. B. Zakrzewskiej

 rozwijanie i korygowanie funkcji percepcyjno-motorycznych

(usuwanie przyczyn trudności w czytaniu i pisaniu),

 wszechstronne angażowanie tych funkcji podczas ćwiczeń,

 usprawnianie czytania pod względem bezbłędności, szybkości,

techniki i rozumienia,

 usprawnianie pisania pod względem bezbłędności,

 stymulowanie ogólnego rozwoju intelektualnego,

 usuwanie niekorzystnych objawów psychicznych.

3 płaszczyzny w procesie

reedukacji

 Psychoterapeutyczna

 Psychodydaktyczna

 Dydaktyczno – lingwistyczna

Najwcześniej występuje płaszczyzna psychoterapeutyczna, natomiast w

późniejszym okresie reedukacji występują dwie inne płaszczyzny,
które są podzielone na dwa okresy: wstępny i właściwy.

Okres wstępny

Dominuje w nim działalność psychoterapeutyczna, której celem jest:
 rozładowanie i wyciszenie negatywnych emocji,
 wyrażanie zainteresowań, możliwości tłumionych przez

niepowodzenia w szkole,

 odzyskiwanie wiary we własne siły

Działalność psychoterapeutyczna wiąże się ściśle ze stymulacja

rozwoju funkcji słuchowo-wzrokowo-ruchowych.

W okresie wstępnym najpierw staramy sie rozwijać funkcję słuchową -

analizę i syntezę w zakresie zdania, wyrazu, sylaby.

Zajęcia na tym etapie są kompilacją terapii zabawowej i zajęciowej,

sprzyjającymi warunkami są: praca w małej grupie, zajęcia typu

dowolnego zajęcia relaksacyjne, wykorzystywanie zainteresowań i

zdolności dziecka.

Czas trwania etapu wstępnego jest bardzo zróżnicowany i zależy od

dziecka.

Okres właściwy

W okresie właściwym reedukacji dominują dwa rodzaje działalności:
1) psychodydaktyczna

2) dydaktyczno-lingwistyczna.

Działalność psychodydaktyczna.
Na początku należy zdiagnozować dziecko pod względem

psychodydaktycznym, a więc: poziom rozwoju inteligencji, sfery
osobowości, dynamiki procesów nerwowych, poziomu i zakresu
opóźnionych funkcji percepyjno-motorycznych, poziomu czytania i
pisania, typu lateralizacji.

Następnie należy wytyczyć program działania we właściwym czasie

reedukacji, na który składają się:

 organizacja zajęć
 zakres zajęć
 zestaw metod i modeli ćwiczeń

Przed podjęciem zabiegów naprawczych należy podjąć próby

dotyczące pisania:

 przepisanie alfabetu według wzoru -sprawdzenie znajomości

alfabetu

 napisanie alfabetu ze słuchu
 napisanie ze słuchu dwóch zdań

Oraz próby dotyczące czytania, które obejmują:

 Tekst J.Konopnickiego- głośne czytanie dziecka w ciągu minuty

(wyrazy jednosylabowe nie mające ze sobą logicznego związku)

 dowolnie wybrany tekst, podobnie jak poprzednio dziecko czyta

przez minutę tekst

W okresie właściwym reedukacji wszystkie ćwiczenia odbywają się na

materiale literowo-wyrazowym. Na tym etapie pomocami
dydaktycznymi są: loteryjki, układanki, wyrazy i zdania z lukami do
uzupełnienia.

W zajęcia pochodzące z etapu właściwego należy wplątać również

zajęcia z etapu wstępnego.

Działalność dydaktyczno-lingwistyczna

Punktem wyjścia w zakresie reedukacji językowej jest SYLABA.

Zgłoskowanie jest pośrednią formą w drodze do osiągnięcia

płynnego czytania całymi wyrazami.

Materiał językowy, stanowiący podstawę ćwiczeń w okresie

właściwym reedukacji, został usystematyzowany zgodnie z

właściwościami języka polskiego:

1) samogłoski, głoski dźwięczne i bezdźwięczne,
2) sylaby otwarte: ba do me
3) wyrazy 1-sylabowe
4) wyrazy 2-sylabowe
5) głoski 2-literowe
6) głoski miękkie
7) typowe dla pisowni polskiej ortografii: u-ó, ż-rz, ń-ni, h-ch

Działalność dydaktyczno-lingwistycza dąży do likwidacji błędów w

czytaniu i pisaniu ,zapobieganiu błędów

Metody usuwania

trudności

w czytaniu i pisaniu-

ćwiczenia

Czytanie wyrazów zawierających tę samą sylabę:

Mewa materace tama lokomotywa

malina makarony modele moneta

motyle rama komoda komary

samoloty makulatura

• Zadania dziecka:
Przeczytać wszystkie wyrazy na czas. Rejestrujemy czas,

informujemy o nim dziecko.

Treningowe rozwijanie szybkości i bezbłędności

czytania:

Mewa materace tama lokomotywa

malina makarony modele moneta motyle

rama komoda komary

samoloty makulatura

• Zadania dziecka:
Przeczytać wyrazy zawierające sylabę ma
Przeczytać wyrazy zawierające sylabę me
Przeczytać wyrazy zawierające sylabę mo
Wypowiedzieć wyraz zgodnie z usłyszanym rytmem np.:
. . . ma li na
. .. ma lina
.. . mali na

Treningowe rozwijanie szybkości i bezbłędności

czytania

… arta ma własny pokój. Stoi w nim ka..apa, ko..oda,
biurko i ..owy tapcza.. .

..a podłodze stoi la..pa a obok leży kolorowy dywa..

• Zadania dziecka
Na podstawie przeczytanego tekstu dziecko uzupełnia tekst z

lukami w wyrazach ( Mi N)

Kształtowanie trzech

płaszczyzn - wzrokowej,

słuchowej

i

wyobrażeniowo-pamięciowej

Metoda selektywnego pisania

Pomaga w kształceniu bezbłędnego pisania już na najniższym

poziomie czytania i pisania.

Składa się z wielu działań, które powinny występować w

odpowiednim porządku.

Występują trzy płaszczyzny ćwiczeń:
 Wzrokowa
 Słuchowa
 Wyobrażeniowo- pamięciowa

Te trzy płaszczyzny powinny tworzyć jedno kompleksowe

zadanie do wykorzystania na jednym zajęciu z dzieckiem.

Pracę z dzieckiem zaczyna się od kształcenia percepcji

wzrokowej, następnie przechodzi się do percepcji słuchowej a
na samym końcu wyobrażeniowo- pamięciowej.

W kształceniu percepcji wzrokowej dziecko dowolnie długo

może percypować ukazany tekst.

Do kształcenia percepcji słuchowej wykorzystywany jest ten sam

tekst, reedukator dyktuje poszczególne wyrazy, a dziecko
rejestruje selektywnie poszczególne głoski, pozostałe zaznacza
krótką kreskę poziomą.

Kształcenie wyobrażeniowo- pamięciowe polega na uzupełnieniu

z pamięci brakujących liter na miejscu wpisanej kreski.

Jeżeli dziecko ma problemy z odtworzeniem możemy przeczytać

wyrazy ponownie, wtedy dziecko uzupełnia litery innym

kolorem, aż do wykonania zadania.

Zmiany kolorów pozwolą ocenić nam zdolność zapamiętywania

przez dziecko.

Najlepsze wyniki widoczne są u uczniów klas

początkowych, u których nie doszło do

utrwalenia błędnie zapisanych wyrazów

.

Ćwiczenia

I.

a) Płaszczyzna wzrokowa

mewa

ser

detal

kreda

deszcze

opel

trening

mleko

drzewo

plecak

Zadaniem dziecka jest napisać najprostszy element wyrazu,

wybraną przez reedukatora literę, w tym przypadku

„e”

,

wszystkie inne litery zastępuję poziomą kreską

_

e

_ _

_

e

_

_

e

_ _ _

_ _

e

_ _

_

e

_ _ _ _

_ _

e

_

_ _

e

_ _ _ _ _ _

e

_ _

_ _ _

e

_ _

_ _

e

_ _ _

b) Płaszczyzna słuchowa
wolno i wyraźnie czytamy te same wyrazy co w poprzednim

ćwiczeniu, zadaniem dziecka jest zapisać w taki sam sposób
wyrazy, zaznaczając głoskę

„e”

, a inne zastąpić poziomymi

kreskami. Warto podpowiedzieć dziecku aby pisało wyrazy w
kolumnie.

_

e

_ _

_ _

e

_

_

e

_

_ _

e

_ _ _ _

_

e

_ _ _

_ _

e

_ _

_ _

e

_ _

_ _ _

e

_ _

_

e

_ _ _ _

_ _

e

_ _ _

c) Płaszczyzna wyobrażeniowo- pamięciowa

_

e

_ _

_ _

e

_

_

e

_

_ _

e

_ _ _ _

_

e

_ _ _

_ _

e

_ _

_ _

e

_ _

_ _ _

e

_ _

_

e

_ _ _ _

_ _

e

_ _ _

Zadaniem dziecka jest uzupełnienie z pamięci liter w miejsca, w

których występuje pozioma kreska, jeżeli czytamy dziecko
ponownie wyrazy to należy pamiętać aby uzupełniało innym
kolorem.

m

e

wa

op

e

l

s

e

r

tr

e

ning

d

e

tal

ml

e

ko

kr

e

da

drz

e

wo

d

e

szcz

pl

e

cak

II.
Ćwiczenie analogiczne do pierwszego.
Zadaniem dziecka jest wypisanie przedostatniej litery/ głoski, a

następnie uzupełnienie.

mak

klatka

fotel

koc

mama

zima

kwiat

palec

a) _

a

_

_ _ _ _

k

_

_ _ _

e

_

_

o

_

_ _

m

_

_ _

m

_

_ _ _

a

_

_ _ _

e

_

b) _

a

_

_ _

m

_

_ _ _ _

k

_

_ _

m

_

_ _ _

e

_

_ _ _

a

_

_

o

_

_ _ _

e

_

c)

m

a

k

ma

m

a

klat

k

a

zi

m

a

fot

e

l

kwi

a

t

k

o

c

pal

e

c

III.

a) płaszczyzna wzrokowa
Ćwiczenie, w którym wykorzystujemy w wyrazach pary literowe

mylone przez dziecko np. a o, m n, b d, b p

buda

kubek

deska

doba

obrus

data

dom

bób

Dziecko ma poklasyfikować zadanie w grupy, wpisując w

odpowiednim miejscu wyrazy mające:

b

d

b d

b b

ku

b

ek

d

eska

b

u

d

a

b

ó

b

o

b

rus

d

ata

d

o

b

a

d

om

Ćwiczenia na słuchowe i wyobrażeniowo- pamięciowe mogą

zostać przeprowadzone analogicznie jak w poprzednich
ćwiczeniach

Kształcenie rozumienia

treści w różnych

formach czytania

Działalność rozwijająca czytanie ze zrozumieniem może

przebiegać podczas: czytania pasywnego, czytania cichego i

czytania głośnego.

Czytanie pasywne:

 Czytanie pasywne odnosi się do okresu, kiedy o

samodzielnym czytaniu nie może być jeszcze mowy.
Polega na czytaniu tekstu przez reedukatora. Ważne jest,

aby zaproponowany tekst przeczytany był z dobrą dykcją

i interpunkcją, a więc w taki sposób, aby przyciągał

uwagę, zainteresował i zachęcał do aktywnego

uczestnictwa. Dziecko nie czytając, stara się zrozumieć

usłyszaną treść. Wymaga to od niego dużego wysiłku

psychicznego, koncentracji uwagi, pamięci i percepcji

słuchowej.

 Do sprawdzenia, czy i w jakim stopniu treść tekstu została

przez dziecko zapamiętana i zrozumiana, mogą służyć
metody:

METODY WERBALNE – można tu zaliczyć różnego

rodzaju pytania:

-o charakterze ogólnym (np. Czego dowiedziałeś się z tego

opowiadania?)

-o charakterze szczegółowym (np. Gdzie mieszkali chłopcy?

Dokąd wyjechali? Jaka była pora roku?)

-o charakterze alternatywnym (np. Czy chłopiec lubił psy czy

inne zwierzęta?)

-o charakterze moralno-emocjonalnym (np. Czy chłopiec

dobrze postąpił? Jak można było się zachować?)

-prowokujące przedstawienie własnej koncepcji (np. Jak ty

zakończyłbyś to opowiadanie?)

METODY NIEWERBALNE – sprawdzające rozumienie

usłyszanego tekstu przez: rysunki, gesty, rekwizyty obrazki.

 Czytanie pasywne chociaż nie daje dziecku bezpośredniej

przyjemności związanej z czynnym czytaniem, to jednak
rozwija i angażuje te funkcje psychiczne, które są ważne dla
umiejętności czytania. Jest to dla dziecka pewną formą
treningu umysłowego.

Ćwiczenia

I. Możemy się posłużyć tekstem:

- „W parku jesienią jest naprawdę pięknie. Na drzewach dużo

złocistych, pomarańczowych i brązowych liści obok
różnych odcieni zieleni. W alejach kolorowe dywaniki
szeleszczą pod stopami. Na trawie leżą ukryte czekoladowe,
lśniące kasztany. Sprawiają one dzieciom dużo radości.
Wiewiórki wyskakują na alejkę zgrabnym ruchem i zjadają
smaczne orzeszki.”

 Zadaniem dziecka jest narysować jesień, zgodnie z

zawartymi w tekście danymi.

II.

Możemy się posłużyć tekstem:

- Mama zrobiła dziś dzieciom niespodziankę. Jurkowi kupiła

małego pieska, takiego zwykłego kundelka. Joli przyniosła od
sąsiadki czarnego, zabawnego kotka z białymi uszkami. A ja-
zapytał najmłodszy Filip, czym ja się będę opiekował? Tobie
wujek Janek obiecał przynieść jutro małą świnkę morską-
powiedziała mama. Oj to dobrze-zawołał Filipek Dzieci
bardzo się cieszyły ze swoich zwierzątek. Teraz będą musiały
się nauczyć dużo rzeczy, żeby im zapewnić dobrą opiekę.

 Tutaj stosujemy metody werbalne-różnego rodzaju

pytania.

Czytanie ciche:

 Czytanie ciche, podobnie jak czytanie pasywne, może być okazją do

kształcenia rozumienia przeczytanego tekstu. W czytaniu cichym możemy

wykorzystać podane wcześniej werbalne i niewerbalne formy sprawdzenia

rozumienia treści, urozmaicając je różnymi propozycjami.

I. Utworzyć wyrazy za pomocą liter naprowadzających:

-o m d (wyraz zaczyna się od d)
-o l p e (drugą literą wyrazu jest o)
-o t k e k (wyraz kończy się na k)

II. Wykonaj polecenie wynikające z tekstu:

-Podaj mi prawą rękę.
-Połóż swoją lewą rękę na prawym kolanie.

Bacznie obserwujemy wybór ręki u dziecka.

III. Dobrać do pytania jedną spośród trzech właściwą

odpowiedź:

Pytania Odpowiedzi

- Jaki miesiąc występuje po lutym? marzec, lipiec, styczeń

- Jaka jest pora roku po zimie? lato, wiosna, jesień

- Jaki dzień jest po wtorku? poniedziałek, środa, niedziela

Czytanie głośne:

Czytanie głośne jest procesem wydłużonym ze względu na

transmisję impulsów z ośrodków wzrokowych w mózgu do
ośrodków motorycznych mowy, stąd natomiast do
odpowiednich narządów artykulacyjnych. Pobudzenie tych
narządów prowadzi do wykonania przez nie odpowiednich
ruchów, czyli wymówienia słów odczytanego tekstu.

I. Należy przeczytać tekst przestrzegając znaków
interpunkcyjnych i odpowiedniej dykcji w czytaniu.

Mamo! Narysuję ci świat.
Taki piękny i kolorowy!
I zabiorę cię z sobą tam,
gdzie zmartwienia nie srebrzą głowy.


Tato! Narysuję wam świat.
A ty, chcę, byś go dla nas zbudował!
I byś czoła nie marszczył tak,
gdy cię budzik do pracy woła.

Usprawnianie pisowni

par ortogramów

Najwięcej błędów w pisaniu ze słuchu typowych dla pisowni

polskich par ortogramów (u-ó h-ch ż-rz) popełniają
uczniowie w szkole podstawowej. Znaczny odsetek

uczniów nie radzi sobie również z pisownią znaków

miękkich 1- i 2-literowych (c-ci ń-ni ś-si ź-zi).

W nauce i usprawnianiu pisowni wyróżniamy dwie formy:
 Loteryjkową
 Nieloteryjkową

Treścią tych form są specjalnie przygotowane listy wyrazowe

obejmujące pełną i niepełną strukturę wyrazów. Listy

wyrazowe są przygotowywane w taki sposób aby uniknąć

innych par ortogramów i są one podstawowym materiałem

do ćwiczeń z dzieckiem.

Modele ćwiczeń

Dzielimy je na dwa etapy pracy.

 Etap pierwszy. Kształcenie i usprawnianie pisowni.
 Etap drugi. Utrwalanie i usprawnianie opracowanego

materiału

W pierwszym etapie wykorzystujemy

następujące modele ćwiczeń:

 (u-ó) forma loteryjkowa
 (u-ó) w wyznaczonym miejscu w wyrazie
 (u-ó) w wyrazach 2-10-literowych
 Uzupełnianie brakujących (ó-u) w schematach graficznych.
 (u-ó) w wyrazach 1-5-sylabowych (klasyfikacja)
 (u-ó) w wyrazach 1-3-sylabowych (tworzenie wyrazów z

sylab)

 Uzupełnianie brakujących elementów wyrazowych.
 Różnicowanie wyrazów mających (łó-ół).
 Różnicowanie wyrazów mających (ró-ór).
 Zapamiętywanie wyrazów z (ó) niewymiennym.

Ćwiczenia prowadzone są w dwojaki sposób: Oddzielnie dla (u-

ó), potem dla sprawdzenia łącznie dla pary ortogramów.
Przestrzegamy rozdzielności (u-ó) w przerabianym materiale,
ale także zabiegamy o to, by były one prowadzone na
osobnych zajęciach.

Oddzielnie przepracowane wyrazy z (u-ó) po każdym ćwiczeniu

sprawdzamy w pisowni ze słuchu. Dziecko zamiast pisać
wyraz zaznacza go umownym znakiem np.(+).

Taka nieliterowa forma zapisu zabezpiecza przed popełnieniem

błędu. Jeśli dziecko poprawnie odznaczy wyraz może go
zapisać w formie literowej.

W drugim etapie wykorzystujemy

następujące modele ćwiczeń:

 Sprawdzanie pisowni (ó) niewymiennego.
 (u-ó) w formie książeczki (synteza wiadomości u-ó).
 Słowniczki tematyczne (u-ó).
 Sprawdzanie pisowni (u-ó) w dwóch postaciach: werbalnej i

graficznej.

 Formy nieliterowe dla opanowania i sprawdzania ortografii.

Przedstawimy wam teraz kilka ćwiczeń mających charakter
wielofunkcjonalnego działania, angażującego oprócz bardzo ważnej w
nauce ortografii percepcji wzrokowej globalnej i kierunkowej także analizę
i syntezę słuchową oraz pamięć wzrokowo -słuchowo- manualną.

Ułatwianie opanowania pisowni głosek

miękkich 1- i 2-literowych

Pisownia głosek miękkich 1- i 2- literowych ( ć-ci, ń-ni, ś-si, ź-

zi) nastręcza uczniom, zwłaszcza klas początkowych, duże
trudności. Ten rodzaj błędów poza specyficznymi dla języka
polskiego parami ortogramów, które w skali globalnej zajmują
pierwsze miejsce, jest często rejestrowany w pracach ucznia

( w pisaniu ze słuchu).
Dla opanowania prawidłowej pisowni tych głosek Zakrzewska

zastosowała w ich opracowaniu wielofunkcjonalne działanie
w zakresie percepcji wzrokowo-słuchowo-manualnej, pamięci
i orientacji czasowo-przestrzennej. Angażowanie bowiem
równoczesne kilku sfer funkcjonalnych zapewnia ich
integrujące i aktywizujące działanie.

Kompleksowy zastaw ćwiczeń może być w indywidualnym zakresie

wykorzystany. Proponowany zestaw wyrazów jest wyselekcjonowany i
zawiera tylko jeden określony typ zmiękczenia ś-si. Każda z
przedstawionych operacji będzie przebiegać w dwóch płaszczyznach:
wzrokowo-ruchowej i słuchowo-czasowo-przestrzennej. Zaczniemy od
działalności percepcji wzrokowo- ruchowej. W zadaniu wykorzystujemy
wyrazy:

Ś

środa

ślub ptyś

śliwka maślak roślina Zośka

ślimak ryś środek

Si

Siano Basia księga osioł kosiarka siostra Stasiek

sierota

Podane wyrazy zawierają tylko jeden typ zmiękczenia. Inne nie

potrzebnie utrudniałyby pracę. Dobrany zatem zestaw
wyrazów jest celowo wyselekcjonowany i odpowiednio
usystematyzowany. Przygotowane do pracy wyrazy
wpisujemy na podłużnych kartonikach. Zanim przejdziemy do
omówienia poszczególnych ćwiczeń, pragniemy podkreślić, że
wszędzie tam, gdzie to jest możliwe, każda z przedstawionych
operacji będzie przebiegać w dwóch płaszczyznach:
wzrokowo-ruchowej i słuchowo-czasowo-przestrzennej.

Kombinatoryka
wyrazowa

Kombinatoryką wyrazową nazywamy zróżnicowanie

ćwiczenia, które mają wspólne elementy wyrazowe.

Metoda ta daje możliwość poznawania pełnej struktury

wyrazu. Zapewnia ona:

o

kształcenia spostrzegawczości wzrokowej w aspekcie
kierunkowym i globalnym

o rozwijanie analizy i syntezy wzrokowo-słuchowej
o

wzmacnianie pamięci wzrokowej i słuchowej

o

usprawnianie logicznego myślenia

o

wzbogacanie sfery językowo-poznawczej

o

stymulację twórczego, inicjatywnego myślenia.

W metodzie tej wyodrębniamy dwa kierunki działania:

 klasyfikację wyrazów.
 tworzenie nowych wyrazów na odpowiednio

usystematyzowanym materiale.

Część pierwsza

W części pierwszej kombinatoryki wyrazy opierają się w większości na stałej

strukturze wyrazowej. Różnią się jedynie pojedynczymi literami lub
układami literowymi. Taką kombinatorykę można stosować u dzieci o
bardzo niskim poziomie czytania i pisania oraz mało operatywnych i
samodzielnych w procesie myślenia. Reedukator opracowuje odpowiednie
listy wyrazowe o prostej budowie 1-sylabowej 3 literowej.

Wyrazy te są podstawą dla różnych form kombinowania i obejmują:

 klasyfikacje wyrazów w zależności od usytuowania liter odmiennych i

identycznych

 tworzenie nowego wyrazu przez usunięcie, dodanie i wymianę jednej litery
Ćwiczenia takie angażują te funkcje psychomotoryczne, które są niezbędne w

opanowaniu umiejętności czytania i pisania.

Zaleca się by ćwiczenia te wykonywane były przez dziecko na klockach

literowych, gdyż pozwala mu to śledzić pełną strukturę wyrazową wraz z
jej demontażem i ponowną odbudową w nowej wersji.

Ćwiczenie pierwsze

Klasyfikacja wyrazów różniących się tylko jedną literą 3 literowych wyrazach pierwszą, ostatnia

lub środkową. Dwie pozostałe litery są takie same.

Np. ok ak

as

os

ot

yk

lok mak

las

los

kot

ryk

bok rak

bas

kos

lot

tyk

sok tak

pas

sos

pot

syk

Wpisujemy na kartce papieru po kilka zestawów wyrazowych, a poniżej wypisujemy te układy

literowe, które chcemy wykorzystać .

Dziecko ma za zadanie:



sklasyfikować wyrazy wpisuje je w kolumnie pionowej pod odpowiednim układem
literowym, odczytać je i podkreślić różniące je litery.



słuchając wypowiadane przez reedukatora wyrazy po dwa z tej samej grupy, podać jakie
głoski różnią te wyrazy, a jakie są identyczne.



podać z pamięci wyraz, który będzie rymować się z wyrazem wypowiedzianym przez
reedukatora, np. kot-lot



uzupełnić brakującą pierwszą literę w zestawach wyrazowych, np. ...et … ak



napisać z pamięci największą liczbę wyrazów, z grupy np. as, yk

Tak samo przeprowadzamy ćwiczenia w których wyrazy różnią się tylko ostatnią lub środkową

literą, np. litera ostatnia

litera środkowa

kos – kot

dom – dym

Ćwiczenie drugie

Dla zadań dotyczących par wyrazowych różniących się tylko jedną literą można zaproponować

harmonijkową formę pracy.

1

2

3

4

5

Kot

_ot

no_

d _ m

_o_

Mak

_ ak

ko_

r_ k

_a_

Rak

_ok

to_

m _ r

_a_

Noc

_ oc

ma_

k _ t

_o_

Ser

_ er

mu_

n _c

_e_

K1-to wyrazy, które są podstawowym tematem ćwiczenia

K2-to te same wyrazy, ale bez pierwszej litery

K3-w wyrazach brak ostatniej litery, tutaj wyrazy są wymieszane

K4-brak w wyrazach drugiej lub środkowej litery; kolejność wyrazów zmieniona

K5-tutaj jest tylko jedna litera środkowa, wpisana zgodnie z poziomem kolumny pierwszej

Na początku dziecko czyta wszystkie wyrazy z pierwszej kolumny. Przy uzupełnianiu liter z

kolumny drugiej może pomagać sobie wyrazami z pierwszej. Przy trzeciej i czwartej
kolumnie zachęca się by uzupełniało braki samodzielnie dlatego też zaginamy odpowiednio
kartkę by się mobilizowało. W kolumnie piątej uzupełnia litery porównując je z wyrazem
kolumny pierwszej.

Na koniec dziecko ma za zadanie napisać z pamięci największa ilość poznanych wyrazów.

Ćwiczenie trzecie

Podajemy dziecku wyrazy, w których po usunięciu jednej litery

powstanie nowy wyraz. Liczba linii poziomych pod wyrazem

wskazuje na ilość możliwych do utworzenia wyrazów i jest dla

dziecka czynnikiem mobilizującym. Np.:

Smak

mrok

smok

okno

blok

(mak)

(rok)

(sok)

(oko)

(bok)

(ono)

(lok)

W tym ćwiczeniu wskazujemy dziecku by:
1.Przeczytało każdy wyraz i wpisało nowy
2.Powiedział jaka litera została usunięta
3.Reeduktor dyktuje po 2 wyrazy zaczynając od dłuższego np.

krok – rok. Zadaniem dziecka jest podanie głoski, o którą

wyraz pierwszy jest dłuższy od drugiego.

4.Napisać z pamięci pary wyrazów, które zostały przećwiczone i

czerwonym kolorem podkreślać literę, którą się różnią.

Ćwiczenie czwarte

Dodanie litery w dowolnym miejscu wyrazu. Przygotowujemy wyrazy, które

przez dodanie jednej litery utworzą nowy wyraz. Najwięcej wyrazów
można utworzyć z wyrazu kra. Unikamy podawania wyrazów w liczbie
mnogiej np. kot – koty

Kra

bat

osa

Kara

brat

kosa

Kura

blat

rosa

Skra

Ikra

Kraj

Dziecko ma za zadanie:

1.Przeczytać poszczególne wyrazy i utworzyć nowy przez dodanie jednej

litery w dowolnym miejscu. Wyraz ten wpisać pod wyrazem
podstawowym, a dodaną literę zaznaczyć czerwoną kreską.

2.Wypowiadamy po 2 wyrazy – najpierw wyraz podstawowy np. kot – knot,

dziecko podaje głoskę dodaną w drugim wyrazie.

3.Prosimy dziecko by z pamięci podało najwięcej wyrazów zgodnie z

wybranych przez siebie wyrazem podstawowym.

Część druga

Ta część przeznaczona jest dla dzieci, które nie mają

podstawowych trudności w czytaniu i pisaniu, radzą sobie z

bardziej złożonymi strukturami wyrazowymi, chociaż jeszcze

bez zmiękczeń i dwuznaków.

W tej części znajdują się również operacje klasyfikacji wyrazów,

jednak tym razem chodzi o wspólne układy literowe. Zespoły

literowe będą występować zarówno w normalnym jak i

inwersyjnym porządku.

Klasyfikacja będzie obejmować:
o

wspólne konfiguracje samogłoskowe

o

wspólne konfiguracje spółgłoskowe

W tej części kombinatoryki znajdziemy też formy, które będą

dotyczyć tworzenia nowych wyrazów.

Ćwiczenie pierwsze

Podajemy odpowiednio usystematyzowane zestawy samogłoskowe, czyli różne połączenia samogłoski a o itp.

z innymi samogłoskami . liczba wyrazów w poszczególnych grupach jest zróżnicowana, np.:

A

aa

a o

o a

a e

e a

a u

u a

a y

y a

s

a

l

a

l

a

t

o

k

o

z

a

st

a

t

e

k

c

e

r

a

p

a

z

u

r

z

u

p

a

p

a

t

y

k

r

y

b

a

k

w

a

g

a

m

a

sł

o

w

o

d

a

p

a

s

e

k

m

e

w

a

k

a

pt

u

r

k

u

l

a

ł

a

p

y

br

y

ł

a

kl

a

tk

a

z

a

t

o

r

kr

o

pl

a

b

a

r

e

k

kr

e

d

a

gr

u

p

a

k

a

m

y

k

p

a

lt

o

t

o

w

a

r

u

rn

a

b

u

r

a

k

wpisujemy u góry kartki tylko samogłoskę a w połączeniu z innymi samogłoskami, a poniżej wyrazy z tą

samogłoską związane. W podobny sposób wykorzystujemy konfigurację samogłoski o, a potem e oraz u.
Dziecko ma za zadanie:

o

przeczytać znajdujące się na kartce wyrazy.

o

przeczytać wybiórczo tylko wyrazy mające np.: ao ae au. Wyeksponowane litery pokazujemy przed
czytaniem na tablicy lub kartce.

o

wpisać wyrazy pod odpowiednim układem samogłoskowym. Mogą być wybrane grupy wyrazowe, na
których trzeba się skoncentrować, np.: ea ua

o

wpisać usłyszane wyrazy do odpowiedniego układu samogłoskowego.

o

wpisać z pamięci zgodnie z podanym układem samogłoskowym, np. :ae ua, odpowiedni wyraz spośród
dopiero co przećwiczonych.

o

utworzyć jakiś wyraz (można wyszukać go w tekście), w którym znajduje się któryś z podanych przez
reedukatora układ.

Ćwiczenie drugie

Na kartce wpisujemy rozrzucone w dowolnych miejscach wyrazy

mające 3 samogłoski, np.:

o

a

e

K

o

p

e

rt

a

M

o

n

e

t

a

F

o

rt

e

c

a

T

o

r

e

bk

a

K

o

l

e

g

a

Zadaniem dziecka jest:

o połączyd jednym kolorem wyrazy mające te same samogłoski
o wypisad w ramce poszczególne układy samogłoskowe i wpisad pod

nimi odpowiednie wyrazy.

o słuchając dyktowane przez reedukatora w dowolnej kolejności

wyrazy, wpisad pod właściwym układem literowym.

o podad własne bądź z czasopism wyrazy odpowiadające

wyeksponowanym układom: a u a lub a e a.

Tworzenie wyrazów

Wypisujemy u góry kartki – najlepiej drukowanymi literami – wyraz z dużą ilością

samogłosek, który daje możliwość tworzenia nowych wyrazów., np.; wyraz
makulatura.

MAKULATURA

MAK

M U

R

MAKULATURA

M ULAT

MA T

A LA

A L T
Przy tworzeniu nowych wyrazów dziecko powinno przestrzegać trzech warunków:
1.Wykorzystywac liter wyrazu-bazy w kolejności ich postępowania od lewej do prawej

strony.

2.Wybierając litery do stworzenia nowego wyrazu, nie można cofać się, natomiast

wolno litery opuszczać, posuwając się zawsze w kierunku prawym.

3.Każda litera nowo powstałego wyrazu powinna być zapisana pod odpowiednia literą

wyrazu-bazy.

Usuwanie

utrwalonych

błędów

Oprócz ukazanych wcześniej metod pracy można również zastosować inne

ćwiczenia korygujące błędy:

1. wyraz, z którym dziecko ma trudność, np.: kolor, reedukator pisze na

tablicy. Ukazuje wyraz i mówi: „Tu napisane jest kolor”.

2. Dziecko obwodzi dokładnie palcem każdą literę i głośno ją wybrzmiewa.

Ćwiczenie to powtarza dwukrotnie, najpierw z otwartymi potem z
zamkniętymi oczami.

3. Z kolei pisze ten sam wyraz w powietrzu. Każdą głoskę wybrzmiewa, mając

otwarte oczy. Powtarza te próbę z zamkniętymi oczami.

4. Brakujące litery w wyrazie uzupełnia w aspekcie wzrokowym. Uzupełniając

litery, ustawicznie kontroluje z wyrazem wzorcowym. To samo ćwiczenie
wykonuje w aspekcie słuchowym.

5. Mając wyraz przed oczami , dziecko pisze tylko samogłoski i równocześnie

je wybrzmiewa. Inne litery zapisuje krótką kreską poziomą.

6. Percypując wyraz wzrokowo, dziecko uzupełnia brakującą sylabę. Najpierw

pierwszą potem drugą. Powtarza to ćwiczenie w aspekcie słuchowym.

7. Teraz pisze samodzielnie wyraz na tablicy, potem w zeszycie.

Dziękujemy za uwagę ;-)

Katarzyna Mrzgód

Barbara Sączek

Ewa Magiera

Joanna Kotaba

Małgorzata Szafarz

Anna Wadowska

Joanna Orczyk

Karolina Staszczak