Opioidowe leki

przeciwbólowe.

Przygotowali:

Monika Adamczuk

Stanisław

Malinowski

Troszkę z historii

Zastosowanie lecznicze opium sięga

starożytności, a od chwili wyizolowania z

niego w stanie czystym głównego alkaloidu

fenantrenowego – morfina (1803-1806). Już

w 1957 roku Beckett sformułował hipotezę

o istnieniu i budowie specyficznych

receptorów opioidowych. Istnienie tych

receptorów nie tylko potwierdzono ale

również wyodrębniono kilka innych

podtypów o różnym znaczeniu

fizjologicznym.

Troszkę z historii

Poszukiwania endogennych związków

opioidowych zakończyły się odkryciem

wielu peptydów obdarzonych

powinowactwem do receptorów

opioidowych oraz mających działanie

przeciwbólowe znoszone przez nalokson.

Dla tych endogennych peptydów przez

pewien okres używano wspólnej nazwy

„endorfiny”. Obecnie wszystkie związki

wykazujące powinowactwo do receptorów

opioidowych określa się jako opioidy.

Wyróżniamy wśród nich leki opioidowe

(egzogenne opioidy) oraz endogenne

opioidy (peptydy opioidowe).

Podział leków mających

powinowactwo do

receptorów opioidowych



Leki agonistyczne, zwane też „czystymi

agonistami” dla których modelowym lekiem

jest morfina.



Leki agonistyczne o słabych właściwościach

antagonistycznych – np. pentazocyna. W

lecznictwie wykorzystywane są właściwości

agonistyczne tej grupy leków; stosowane jako

leki przeciwbólowe.

Podział leków mających

powinowactwo do

receptorów opioidowych

cd..



Leki antagonistyczne o słabych właściwościach

agonistycznych – np. nalorfina. W lecznictwie

wykorzystywane są ich właściwości

antagonistyczne; znoszą one objawy

przedawkowania (depresję czynności

oddechowej) leków 1 grupy; nie znoszą objawów

przedawkowania większości leków 2 grupy



Leki antagonistyczne zwane „czystymi

antagonistami” – np. nalolkson. Pozbawione

działania przeciwbólowego i depresyjnego

wpływu na czynność oddechową. Znoszą objawy

przedawkowania zarówno leków 1 i 2 grupy.

Opioidowe leki

przeciwbólowe typu

morfiny

Grupa ta obejmuje fenantrenowe

alkaloidy opium, ich półsyntetyczne

analogi oraz syntetyczne pochodne

morfinanu, piperydyny i heptanonu.

Podstawowe właściwości wszystkich

tych leków są identyczne, a związkiem

modelowym jest morfina.

Morfina i inne alkaloidy

opium

Opium zawiera dwa typy alkaloidów

różniących się zasadniczo

właściwościami farmakologicznymi:

1.alkaloidy fenantrenowe (morfina,

kodeina, tebaina)

2.alkaloidy benzyloizochinolinowe

(papaweryna, noskapina, narceina)

Morfina i inne alkaloidy

opium – właściwości

farmakologiczne



Hamuje aktywność pobudzanej przez

prostaglandyny grypyE cyklazy

adenylanowej (obniżenie temp. ciała po

podaniu ogólnym oraz nasilanie jej

działania przeciwbólowego przez

inhibitory cyklooksygenazy.



Działanie ośrodkowe



Działanie na narządy obwodowe,

zwłaszcza na przewód pokarmowy

Morfina i inne alkaloidy

opium – działanie

ośrodkowe



Przeciwbólowe



Uspokajające



Wprowadza w stan euforii



Depresja czynności oddechowej



Działanie przeciwkaszlowe



Działanie na ośrodek wymiotny (w 1 fazie

pobudzenie w 2 fazie zahamowanie

ośrodka)



Obniżają próg drgawkowy



Zwęża źrenice

Morfina i inne alkaloidy

opium – działanie

obwodowe



Zwiększenie napięcia mięśni gładkich

między innymi:
- skurcz odźwiernika
- zwiększenie napięcia mięśni okrężnych

jelit
- kurczy zwieracz bańki wątrobowo-

trzustkowej

- silnie kurczy zwieracz pęcherza i

mięśnie moczowodu

Morfina i inne alkaloidy

opium – inne działania

obwodowe



Uwalniają histaminę przez co

powodują:



Skurcz oskrzeli u chorych na astmę



Nieznaczne rozszerzenie naczyń i

obniżenie ciśnienia tętniczego



Odczyny na skórze (świąd, pokrzywka)

Hamują czynność skurczową macicy

Wywołują depresję oddechową u

noworodków

Morfina i inne alkaloidy

opium – wchłanianie i

drogi podania



Drogi podania:



Doustna (wchłanianie 15-70% dawki; przy

jednorazowym podaniu do uzyskania tego

samego efektu 8-10-krotnie większe dawki

niż pozajelitowo; przy podaniu

wielokrotnym dawki 2-3-krotnie większe).



Dożylna (max. działanie przeciwbólowe po

20-30min. przez około 2h. dawki ok 10mg)



Domięśniowa, podskórna (max. działanie

przeciwbólowe po 60-90min. przez około

4-5h. dawki ok 10mg)

Morfina i inne alkaloidy

opium – wchłanianie i

drogi podania



Alternatywne drogi podawania:



Podpajęczynówkowe (działanie po

podaniu pojedynczej dawki utrzymuje się

przez 48h, dawki(0,5-6mg))



Nadtwardówkowe ( działanie utrzymuje

się przez ok 12h (dawki 0,5-6mg))



Przezskórna



Donosowa (szybsze wchłanianie niż przy

drodze doustnej, ta sama biodostępność)



Na błonę śluzową jamy ustnej

Morfina i inne alkaloidy

opium – wchłanianie i

drogi podania

Kodeina i niektóre półsyntetyczne

pochodne fenatrenowych alkaloidów

opium znacznie lepiej i szybciej od

morfiny wchłaniają się z przewodu

pokarmowego, np. Kodeina przy

podaniu doustnym osiąga 2/3 siły

działania przeciwbólwego w

porównaniu do podań podskórnych;

hydromorfon 4/5; a oksykodon działa

niemal równie silnie po podaniu

doustnym jak i podskórnym.

Morfina i inne alkaloidy

opium – wchłanianie i

drogi podania

Morfina stosunkowo łatwo przenika do

ośrodkowego układu nerwowego, znacznie

lepiej i szybciej przechodzą tam pochodne o

większej lipofilności

(np.monoacetylomorfina i diacetylomorfina

tj. Heroina). Większe stężenia morfiny niż w

ośrodkowym układzie nerwowym występuje

w takich narządach, jak nerki, wątroba,

płuca i śledziona. Lek nie kumuluje się, 24h

po podaniu w tkankach stwierdza się tylko

ślady morfiny a z organizmu w tym czasie

wydala się 90% podanej dawki.

Morfina i inne alkaloidy

opium – objawy

niepożądane.



Osłabienie

czynności

oddechowej



Nudności, wymioty



Dysforia



Zawroty głowy



Zaburzenia

orientacji



Wzrost ciśnienia

w drogach

żółciowych i

moczowych



Zaparcia



Objawy

alergiczne:



Świąd



Przekrwienie w

miejscu podania

Leki syntetyczne-

pochodne morfinanu

Blisko spokrewnione chemicznie z

morfiną leki tej grupy reprezentowane

są przez rewolfanol. Właściwości

farmakologiczne rewolfanolu

pokrywają się ściśle z właściwościami

morfiny. Lek nieco lepiej od morfiny

wchłania się z przewodu

pokarmowego.

Leki syntetyczne –

pochodne piperydyny i

podobne



Petidyna – działanie przeciwbólowe po

ok. 10min. trwa przez ok 4h



Difenoksylat – lek przeciwbiegunkowy

(5-20mg/24h)



Loperamid – lek przeciwbiegunkowy

(40-50 razy mocniejszy od morfiny;

max. dawka 16mg/24h)



Tilidyna – silne działanie

przeciwbólowe utrzymujące się od 3-

5h

Leki syntetyczne – fentanyl

i jego analogi



Fentanyl – silne działanie przeciwbólowe

utrzymujące się ok 30-60min



Alfentanyl – działanie przeciwbólowe po

kilku min. od podania, utrzymujące się

ok kilkunastu min. (dawki 3-4x większe

od fentanylu)



Sufentanyl – działanie przeciwbólowe

pojawia się bardzo szybko, jest

krótkotrwałe (dawki 5-10x mniejsze od

dawek fentanylu)

Leki syntetyczne – fentanyl

i jego analogi



Lofentanyl – bardzo silne działanie

przeciwbólowe występuje w ciągu

kilkunastu sekund, utrzymuje się do

20h (dawki 20x mniejsze od dawek

fentanylu)



Remifentanyl – analog fentanylu,

bardzo szybkie występowanie i

ustępowanie działania

przeciwbólowego

Leki syntetyczne –

pochodne 4,4 -

difenyloheptanonu



Metadon – właściwości

farmakodynamiczne takie same jak

morfiny; działanie po 10-20min(podanie

pozajelitowe) i 30-60min(podanie

doustne)



Normetadon – głównie stosowany jako

lek przeciw kaszlowy



Lewometadyl – stosowany w leczeniu

zależności heroinowej lub morfinowej,

długi czas działania pozwala podawać go

raz na 3dni

Leki syntetyczne –

pochodne

difenyloizopentanolu



Propoksyfen – działanie

przeciwbólowe(odmiana

prawoskrętna),

przeciwkaszlowe(odmiana

lewoskrętna)



Lewopropoksyfen – działanie

przeciwkaszlowe(po dawkach 50-

100mg)

Leki agoantagonistyczne

W lecznictwie wykorzystuje się ich działanie

przeciwbólowe. Ze względu na właściwości

antagonistyczne działanie przeciwbólowe jest jak

to się niekiedy określa „samoograniczone”

(pułapkowe), tzn. Po przekroczeniu pewnej dawki

charakterystycznej dla każdego z poszczególnych

leków, nie ulega ono dalszemu nasileniu, mimo

stosowania dawek coraz większych, i pozostaje na

poziomie niższym niż osiągany przy podaniu

dużych dawek czystego agonisty. Podobnie

„samoograniczeniu” ulega depresyjne działanie na

ośrodek oddechowy.

Niebezpieczeństwo wystąpienia zależności

fizycznej po opioidach mających antagonistyczną

składową działania jest wielokrotnie mniejsze niż

w przypadku czystych agonistów.

Leki agoantagonistyczne –

pochodne benzmorfanu



Pentazocyna – jest jedynym stosowanym

w Polsce lekiem tej grupy; działanie

przeciwbólowe wykazuje przy dawce 3-

5x większej niż morfina i przy podaniu

pozajelitowym utrzymuje się przez ok

3h; wywołuje równie silną depresję

oddechową jak morfina; słabiej od

morfiny wpływa na mięśnie gładkie



Fenazocyna



Cyklazocyna

Leki agoantagonistyczne –

pochodne fenantrenu

Pochodne alkaloidów fenantrenowych opium

różnią się głównie od pochodnych

benzmorfanu znacznie silniejszymi

właściwościami antagonistycznymi. Leki tej

grupy zyskują coraz większe znaczenie

lecznicze. Jedną z przyczyn jest to że działanie

depresyjne na ośrodek oddechowy ulega

wysyceniu przy zastosowaniu dawek

przeciwbólowych równych 10mg dawek

morfiny. Oznacza to że podawanie większych

dawek nie pogłębia depresji oddechowej.

Niebezpieczeństwo wystąpienia zależności

fizycznej jest w przypadku leków tej grupy

niewielkie.

Leki agoantagonistyczne –

pochodne fenantrenu



Nalbufina – lek przeciwbólowy podawany

wyłącznie pozajelitowo; działanie występuje

po ok 15min. i utrzymuje się ok 6h



Butorfanol – lek przeciwbólowy stosowany

wyłącznie pozajelitowo; działanie występuje

po ok 30 min i trwa 3-4h



Buprenorfina – lek przeciwbólowy

stosowany zarówno podjęzykowe, doustnie

i pozajelitowo; działanie występuje po ok

30min. i trwa ok 6-7h przy podaniu

domięśniowym

Leki agoantagonistyczne –

pochodne fenantrenu



Meptazinol – lek przeciwbólowy;



Dezocyna – lek przeciwbólowy; siła

jak i czas działania dezocyny

zbliżona jest do morfiny



Tramadol – silny lek przeciwbólowy;

działanie utrzymuje się 3-4h

Leki antagonistyczne

mające agonistyczną

składową działania.

Grupa ta jest reprezentowana przez

nalorfinę i lewalorfan. Właściwości

agonistyczne tych leków sprawiają, że

działają one przeciwbólowo, wywołują

depresję czynności oddechowej oraz

działają przeciwkaszlowo, uspokajająco i

obniżają temperaturę ciała. W lecznictwie

działanie przeciwbólowe tej grupy leków

nie jest jednak wykorzystywane ze względu

na silne dysforyczne i psychomimetyczne

działanie dawek niezbędnych do uzyskania

analgezji.

Leki antagonistyczne

mające agonistyczną

składową działania.

W lecznictwie wykorzystywane są

antagonistyczne właściwości nalorfiny i

lewalorfanu. Podawane dożylnie szybko

znoszą depresję czynności oddechowej

wywołanej przedawkowaniem mofiny,

propiramu oraz profadolu. Oba leki znoszą

również zaburzenia czynności oddechowej

u noworodków.Nalorfina i lewalorfan

znoszą nudności i wymioty wywołane przez

opioidy, znoszą również wymioty wywołane

przez apomorfinę.

Leki „czysto”

antagonistyczne



Nalokson – znosi objawy przedawkowania

pochodnych alkaloidów fenantrenowych opium

oraz pochodnych benzmorfanu; nie powoduje

dysforii ani objawów psychomimetycznych;

zapobiega i znosi depresję oddechową

noworodków; znosi toksyczne działanie dużych

dawek alkoholu etylowego; wykorzystywany w

zwalczaniu zależności morfinowej i heroinowej

jako dodatek do metadonu



Nalmefen – pochodna naloksonu różniąca się

głównie tym iż wchłania się on po podaniu

doustnym; względnie długi okres półtrwania 10-

11h.

„Na nic zda się nasza wiedza

teoretyczna, jeśli nie potrafimy

przekształcić jej w czyn.”

Mikołaj Gogol

Dziękujemy za uwagę.