Ból

i jego leczenie

Katarzyna Wawrzyniak

Co to jest ból?

•

Definicja: Ból jest nieprzyjemnym doznaniem czuciowym i

emocjonalnym, związanym z aktualnym bądź zagrDellll

•

Dażającym uszkodzeniem tkanek albo zgłaszanym w trakcie ic

us) Zwężenie źrenic podczas leczenia opioidami jest

spowodowane:

a.

pobudzeniem jądra Edingera-Westphala newu III

b.

zahamowaniem jądra Edingera-Westphala newu III

c.

pobudzeniem jądra Edingera-Westphala newu I

d.

zahamowaniem jądra Edingera-Westphala newu I

•

 

•

zkadzania

•

Zgodnie z definicją Międzynarodowego Towarzystwa Badania

Bólu (International Association for the Study of Pain)

Fizjologiczne

zabezpieczenie organizmu

•

NOCYCEPCJA- proces neurofizjologicznego
wykrywania i przekazywaniu info o działaniu
tego bodźca

•

Obejmuje: recepcję, przewodzenie i
przetwarzanie bodźca, percepcję i reakcję

•

Bezpośrednio po urazie występuje okres
analgezji

•

Po tym okresie pojawiający się ból
powstrzymuje przed ruchem, co ułatwia
procesy regeneracyjne

Nocyceptory

– ...czyli receptory czucia bólu, są wolnymi

zakończeniami dendrytów należących do:

•

Zmielinizowanych włókien typu A delta

•

Bezmielinowych włókien grupy C

•

Włókna te to 1 neuron nocyceptywny, który znajduje
się w zwoju tylnym rdzenia

•

Tworzy on synapsy z neuronami nocyceptywnymi 2
rzędu w rogach tylnych rdzenia

•

Następnie bodziec bólowy przewodzony jest drogami
rdzeniowo: wzgórzową; siatkowatą – i śródmózgowiową
(III n) do

•

Kory mózgu (IV)- odp. Za percepcję bodźca bólowego

Zasady nocycepcji

-

czucie bólu jest wypadkową procesów pobudzenia
i hamowania na wszystkich piętrach nocycepcji

-

jest wykładnikiem interakcji pomiędzy układami:
nerwowym, hormonalnym i odpornościowym

-

reaktywnośc neuronów może ulega zmianie pod
wpływem np. mediatorów zapalenia czy
neuropeptydów

-

Zwiększenie wrażliwości neuronu na bodziec
nocyceptywny jest określany mianem
sensybilizacji (obwodowa, centralna)

Podział bólu

•

Czas trwania bólu: ostry-przewlekły

•

Miejsce powstawania: nocyceptorowy-
nienocyceptorowy; somatyczny-trzewny;
powierzchniowy-głęboki

•

Miejsce postrzegania: zlokalizowany-
rzutowany-uogólniony

•

Złośliwośc procesu: nie nowotworowy-
nowotworowy

•

Patofizjologię zespołów bólowych, np.ból
niedokrwienny

Ból ostry

•

Wystąpił niedawno, prawdopodobnie
nie potrwa długo

•

Jest następstwem urazu lub choroby

•

Objawy wegetatywne nieobecne

•

Dobrze zlokalizowany i uświadomiony,
niepokój, poczucie zagrożenia

Ból przewlekły

•

Trwa od dłuższego czasu( powyżej 3
mcy) pomimo wygojenia się tkanek

•

Przyczyna często trudna do ustalenia

•

Objawy wegetatywne nieobecne
( adaptacja somatyczna)

•

Zmiany w psychice; zaczyna dominowa
aspekt afektywny

Ból nocyceptorowy

•

Fizjologiczny: powstaje w wyniku
podrażnienia zakoczeń włókien A i C;
bodziec nocyceptorowy nie powoduje
uszkodzenia tkanek

•

Podział:

•

Powierzchowny- głęboki

•

Somatyczny- trzewny

Ból nienocyceptorowy

•

Patologiczny: powstaje w wyniku

•

Obniżonego progu pobudliwości
nocyceptorów

•

Uszkodzenia układu nerwowego (ból
neuropatyczny)

•

psychogenny

Reakcja bólowa

•

Reakcja ustroju na ból obejmuje:

•

Aktywację neuronów ruchowych
odpowiedzialnych za odruch ucieczki

•

Rdzeniową i ponadrdzeniową aktywację
układu współczulnego (odruchową
sympatykotonię)

•

Reakcję korową- uświadomienie bólu,
skoordynowane zachowanie bólowe
( ucieczka, reakcja głosowa)

Klinika bólu

•

Badanie:

•

stanu napięcia mięśni

•

Wskaźniki wentylacji

•

Stężenia katecholamin we krwi

•

Kliniczne wykładniki katecholaminemii
(krążenie, metabolizm)

•

Stężenie opioidów endogennych we krwi i
pmr

•

Potencjały mózgowe wywołane

Skale oceny bólu

•

Skala słowna

•

Skala numeryczna

•

Skala wzrokowo-analogowa

•

Skale pozwalają na względnie
obiektywną ocenę bólu u około
90% chorych

Leczenie bólu

•

Farmakoterapia

•

Blokady

•

Neurodestrukcja

•

Neuromodulacja

•

Fizykoterapia

•

psychoterapia

Analgetyki

•

Nieopioidowe środki
przeciwbólowe- NLPZ

•

Leki przeciwbólowe nie
posiadające właściwości
przeciwzapalnych

•

Opioidy

Adjuwanty

•

Trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne

•

Leki przeciwdrgawkowe

•

Leki rozkurczające mięśnie szkieletowe

•

Agoniści receptora alfa2

•

Agoniści receptora NMDA

•

Glikokortykosteroidy

•

Blokery kanału sodowego

Opioidy

•

Podział opioidów uwzględnia ich wpływ

na receptor opioidowy:

•

Czyści agoniści, łączą się z receptorem

(morfina, petydyna, metadon, fentanyl,

remifentanyl, alfentanyl, sufentanyl

•

Częściowi agoniści: buprenorfina

•

Mieszani agoniści- antagoniści:

nalbufina, pentazocyna

•

Antagoniści: nalokson, naltrekson

Blokady terapeutyczne

•

Przerwanie przewodnictwa w
układzie współczulnym

•

Poprawa ukrwienia

•

Ułatwienia terapii fizykalnej

•

Zmniejszenie odczynu zapalnego

Zabiegi

neurodestrukcyjne

•

Neurodestrukcja- czyli trwałe uszkodzenie drogi
przewodzenia, wykonywane obecnie tylko na poziomie 1 i
2 neuronu, znajduje zastosowanie w przypadkach zespołów
bólowych nie poddających się innym metodom leczenia,
gdy ból jest ograniczony i wyrażnie umiejscowiony.

•

Trwałe uszkodzenie uzyskuje się przez:

•

- użycie związków chemicznych ( alkohol etylowy, fenol,
glicerol)- neuroliza chemiczna

•

Działanie czynników fizycznych; wysokiej temp.
(termokoagulacja) lub niskiej temperatury (krioanalgezja)

•

Przecięcie nerwu, zwoju, korzenia lub części rogu tylnego
rdzenia

Neuromodulacja

•

Polega na uaktywnieniu
mechanizmów antynocycepcji.

•

Obejmuje:

•

TENS- przezskórna stymulacja
nerwów;

•

Stymulacja nn.obwodowych, sznurów
tylnych rdzenia, śródmózgowia

•

Akupunktura i elektroakupunktura

Fizykoterapia

•

Termoterapia

•

Krioterapia

•

Laseroterapia

•

Elektroterapia

•

Kinezyterapia

•

Techniki manualne

Psychoterapia

•

.. Z uwagi na rolę, jaką w odczuciu bólu

odgrywają czynniki subiektywne...

•

Terapia poznawcza- mająca na celu

zastąpienie poczucia bezradności poczuciem

możliwości kontrolowania własnego

zachowania

•

Terapia behawioralna- nastawiona na

zmniejszenie częstości zachowań bólowych i

zwiększenie częstości zachowań zdrowotnych

•

Techniki relaksacyjne, hipnoza

Ból nowotworowy

•

Dotyczy 50-85% chorych

•

Charakter przewlekły

•

Ból ostry (bóle przebijające)

•

Ból trzewny i somatyczny

•

Bóle neuropatyczne

•

Drabina analgetyczna

Definicja Bólu

•

Zgodnie z definicją ,,International
Association for the Study of Pain”

•

Ból jest nieprzyjemnym doznaniem
czuciowym i emocjonalnym, połączonym z
rzeczywistym lub możliwym uszkodzeniem
tkanek albo zgłaszanym w trakcie ich
uszkodzenia. Ból jest zawsze subiektywny i
jest przeżywany jako zjawisko somatyczne.
Nie może być zatem uznawany wyłącznie za
wrażenie czuciowe