PROBLEMY ETYCZNE

ZWIĄZANE Z

KLONOWANIEM

•

Klonowanie

– w potocznym rozumieniu

proces tworzenia idealnej kopii z oryginału

•

W biologii mianem klonu określa się

organizmy mające identyczny lub prawie

identyczny materiał genetyczny. Klonami są

więc organizmy powstałe w procesie

rozmnażania wegetatywnego, takie jak

kolonie bakterii, jednokomórkowców,

odrośla i rozmnóżki roślin

itd

TERMIN KLONOWANIE JEST

UŻYWANY W KILKU

ZNACZENIACH:

Klonowanie to proces tworzenia organizmów mających taką

samą informację genetyczną jak dawca. Szczególnym

przypadkiem jest twinning, czyli powstawanie lub otrzymywanie

bliźniąt monozygotycznych, gdzie nie można wyróżnić dawcy.

Klonowanie organizmów oznacza procedurę otrzymywania

organizmów o takiej samej informacji genetycznej, z reguły

poprzez procedurę transferu jądra z komórki somatycznej do

komórki jajowej pozbawionej uprzednio jądra. W przypadku

klonowania roślin stosuje się procedurę odróżnicowania komórek

dawcy do komórek merystematycznych.

Klonowanie genów - w genetyce i biologii molekularnej

proces wyosobniania genu. Polega na łączeniu fragmentów

materiału genetycznego z wektorem molekularnym i ich

namnażaniu w innym organizmie. Otrzymuje się w ten sposób

wiele kopii tego samego genu. Termin klonowanie genów odnosi

się też do identyfikacji genów poprzez wykorzystanie procedury

klonowania genów. Jeśli pojedynczy fragment genomu jest

przenoszony z jednego wektora do drugiego, taki proces określa

się mianem subklonowania.

RODZAJE KLONOWANIA

•

Reprodukcyjne

•

Terapeutyczne

KLONOWANIE

REPRODUKCYJNE

Klonowanie reprodukcyjne budzi powszechny

sprzeciw i jest w większości krajów zakazane, to

rozważane są możliwości jego stosowania w

wyjątkowych przypadkach niepłodności, w których

(z powodu całkowitego braku męskich komórek

rozrodczych) nie można zastosować ani klasycznego

zapłodnienia in vitro ani zapłodnienia

mikrochirurgicznego metodą injekcji plemników,

jąder spermatyd, a nawet spermatocytów II rzędu.

Przeprowadzenie takiego zabiegu polegałoby na

wprowadzeniu jądra komórki somatycznej (np.

skóry) pochodzącej od mężczyzny do

enukleowanego oocytu pobranego od jego partnerki.

KLONOWANIE

TERAPEUTYCZNE

Znacznie mniejszy sprzeciw budzi klonowanie

terapeutyczne, w którym blastocysty, które rozwinęły się z

rekonstruowanych oocytów używane by były do

wyhodowania pierwotnych komórek zarodkowych.

Celem tego zabiegu byłoby wytworzenie komórkowych

autotransplantów dla indywidualnych pacjentów

wymagających terapii komórkowej. Od chorego pacjenta

pobierane byłyby komórki somatyczne (np. fibroblasty), a

następnie ich jądra wprowadzane by były do

enukleowanych ludzkich oocytów MII. Rozwój

rekonstruowanych zarodków zachodziłby in vitro do

stadium blastocysty. Z węzłów zarodkowych blastocyst

wyprowadzane by były linie pierwotnych komórek

zarodkowych, które następnie - metodami sterowanego

różnicowania - zmuszane by były do przekształcenia się w

żądany typ komórek

CHRONOLOGIA POSTĘPÓW W

KLONOWANIU:

•

(1938) Hans Spemann zaproponował wykorzystanie

transferu jądrowego w celu sklonowania organizmu. Pomysł

pochodzi z rozważań nad sposobem eksperymentalnego

rozstrzygnięcia kontrowersji, czy w procesie różnicowania

następuje utrata materiału genetycznego.

Gdyby

następowała, klonowanie byłoby niemożliwe.

•

żaba Rana pipiens (1952) Robert Briggs i Thomas King.

Mieli trudności z uzyskaniem klonów z komórek

zróżnicowanych, doszli do konkluzji, błędnej, że następuje

utrata materiału genetycznego.

•

żaba Xenopus laevis (1958, 1962) John B. Gurdon

odniósł sukces. Przez wiele lat jednak jego wynik był

kwestionowany, zwłaszcza w świetle nieudanych prób

klonowania ssaków. Gurdon wielokrotnie udoskonalał

eksperyment, by odpowiedzieć na kolejne zarzuty.

•

karp: (1963) informacja kontrowersyjna

•

owca: (1996) pierwszy sklonowany ssak: Owca Dolly

OWCA DOLLY

•

Dolly urodziła się 23 lutego 1996 roku jako wynik

eksperymentu naukowców Roslin Institute w Edynburgu. Wraz z nią

urodziło się także 254 innych sklonowanych organizmów, jednak

większość obciążona była mutacjami i błędami genetycznymi,

pozostałe były zniekształcone - wszystkie zostały uśmiercone.

•

W czasie życia owieczki Dolly zebrano dużo informacji na temat

rozwoju sklonowanego organizmu. Zaobserwowano między innymi,

że wiek materiału genetycznego sklonowanego organizmu jest

identyczny z wiekiem dawcy. Tym samym Dolly miała biologicznie 6

lat w chwili urodzenia, tyle ile miała owca-dawczyni. Prawidłowość

ta powoduje między innymi, że klon nie jest pozbawiony wad

genetycznych wieku starczego dawcy i ma mniejszą odporność na

choroby.

•

Dolly została uśpiona ze względu na nieuleczalną chorobę płuc

po 6 latach 14 lutego 2003 roku (owce żyją średnio 11-12 lat).

Wcześniej cierpiała także na zwyrodnieniową chorobę stawów.

Wydała na świat 6 zdrowych jagniąt. Po śmierci została wypchana i

zaprezentowana publiczności w edynburskim muzeum 11 kwietnia

2003.

cd. CHRONOLOGIA POSĘPÓW W

KLONOWANIU:

•

małpa (Rezus): (samica, styczeń 2000)

•

świnia: (5 prosiaków z jednej świni, Szkocja - 2000)

•

bawół: (samiec, styczeń 2001)

•

krowa: Alpha and Beta (samica, 2001)

•

kot: CopyCat "CC" (samica, jesień 2001)

•

mysz: (1998) Wakayama i Yanagimachi. W 2002 roku Hochedlinger i

Jaenisch sklonowali myszy z limfocytów T i pokazali, że otrzymane

osobniki mają rearanażacje genu receptora limfocytu T właściwą dla

wyjściowej populacji limfocytów. Powszechnie uważa się to za najsilniejszy

dowód, że klonowanie jest możliwe z komórek zróżnicowanych.

•

królik: (marzec-kwiecień, 2003) we Francji i Korei Południowej.

•

muł: Idaho Gem (samiec, maj 2003) i Utah Pioneer (samiec, lipiec 2003)

•

jeleń: Dewey (2003)

•

koń: Prometea (samica, 2003)

•

szczur: Ralph (samiec, 2003)

•

muszki owocowe (2004)

•

człowiek (2004) grupa Shin Yong Moona. Otrzymano pluripotentne

komórki macierzyste.

•

pies: Snuppy (kwiecień 2005)

ZAGADNIENIA PRAWNE

Aktualnie w większości krajów

wysokouprzemysłowionych istnieje zakaz

prowadzenia badań nad klonowaniem ludzi w

celu ich powielania, zezwalają one jednak, w

mniejszym lub większym stopniu na badania

z klonowaniem tkanek i embrionów ludzkich

w celach medycznych. W wielu krajach, ze

względu na to, że sprawa ta zaistniała

stosunkowo niedawno, nie ma jeszcze

żadnych regulacji prawnych na ten temat.

W USA kilkukrotnie (w 1998, 2001 i 2003) rząd, z

inicjatywy prezydenta Busha próbował przeforsować w

parlamencie ustawę o całkowitym zakazie jakiegokolwiek

klonowania ludzi i ich tkanek. Za każdym razem jednak

ustawa była odrzucana przez Senat. Powoduje to, że każdy

ze stanów USA może sobie uchwalać własne prawo w tym

zakresie. Część stanów (zazwyczaj tych, w których

legislaturach stanowych większość ma Partia

Republikańska) wprowadziła pełen zakaz klonowania, z kolei

inne mają mniej lub bardziej liberalne prawo w tym zakresie.

W Nevadzie nie istnieją żadne regulacje w tej dziedzinie, co

powoduje, że wszystkie firmy zajmujące się badaniami nad

klonowaniem ludzi

mają siedziby właśnie tutaj.

Rząd USA wprowadził zakaz finansowania jakichkolwiek

badań nad klonowaniem ludzi ze środków federalnych, a

także prowadzenia takich badań w ośrodkach badawczych

znajdujących się pod kontrolą władz federalnych.

W Wielkiej Brytanii w styczniu 2001 rozpoczęto debatę

parlamentarną mającą na celu określenie zasad

klonowania embrionów ludzkich w celach medycznych

(Human Embryology Act). Debata ta skończyła się

formalnym odrzuceniem ustawy, ze wględu na

wygranie procesu przez grupę parlamentarzystów w

Sądzie Najwyższym, który dopatrzył się luki prawnej,

mogącej doprowadzić do legalizacji klonowania w

celach reprodukcji ludzi. Poprawiona ustawa została

jednak ponownie skierowana przez rząd Blaira do

parlamentu i została ostatecznie przegłosowana w

marcu 2002. Human Embryology Act dopuszcza

wykonywanie eksperymentów nad klonowaniem tkanek

i embrionów w celach medycznych, pod warunkiem

zatwierdzenia programu badań przez specjalną komisję

etyczną. Jak dotąd jedyne pozwolenie na tego rodzaju

badania udało się uzskać badaczom z University of

Newcastle 11 sierpnia 2004.

STANOWISKA

GŁÓWNYCH KOŚCIOŁÓW

STANOWISKO

KATOLICKIE

Raport Papieskiej Akademii „Pro Vita”, opublikowany pod tytułem

„Refleksje na temat klonowania”, opiera się na dwóch katolickich

doktrynach — prawie naturalnym i istnieniu duszy. Organy płciowe i

proces rozmnażania człowieka zostały dane przez Boga w ich

naturalnym, świętym stanie, więc katolicy uważają, iż grzechem jest

zmienianie tego tradycyjnego, naturalnego procesu prokreacji. Tak

więc zakazane jest także zapłodnienie in vitro z zastosowaniem

nasienia męża, gdyż te i inne sztuczne środki i metody są

nienaturalne. Klonowanie jest wymieniane szczególnie jako

przeciwne prawu moralnemu, gdyż jest w opozycji do godności

ludzkiej prokreacji i więzi małżeńskiej. Katolicy wierzą też, że w

zawiązującą się zygotę (zapłodnioną komórkę jajową) Bóg

wprowadza „istotny i konstytutywny” pierwiastek niematerialnej

duszy, dzięki czemu zygota przekształca się w zarodek osobowego

istnienia, czyli w człowieka. Katolicy mówią o ludzkim embrionie

jako o nienarodzonym dziecku, o które należy się troszczyć w

najszerszym możliwym zakresie, jak o każdą inną istotę ludzką.

Według papieskiego dokumentu „projekt klonowania istot ludzkich

to przejaw straszliwej dewiacji, na jaką skazana jest nauka

pozbawiona wartości”.

STANOWISKO ŻYDOWSKIE

Zgodnie z wierzeniami judaizmu dusza ma ożywiać embrion ludzki

począwszy od 40. dnia po zapłodnieniu. Generalnie przedstawiciele

judaizmu dopuszczają zarówno aborcję, jak badania naukowe

dokonywane w tym pierwszym okresie życia embrionu. Liczni żydowscy

myśliciele, z pewnością nie wszyscy, wierzą, że zakaz klonowania

człowieka byłby czymś stosownym. Np. rabin R. Tendler powiada, iż

żydowska tradycja podkreśla, że Bóg daje ludziom „pozytywne

polecenie”, by „panowali nad światem”. Natomiast według innego

żydowskiego myśliciela Jonathana Cohena opis stworzenia w I Księdze

Mojżeszowej rzuca światło na kwestię, czy ludzkie życie należy

postrzegać jako statyczne, czy jako otwarte. Dochodzi on do wniosku, że

jeśli na dzieło stworzenia spojrzeć jako na dzieło dokończone, to

klonowanie należy uznać za przestępstwo, gdyż jest ono wkraczaniem w

dokończone dzieło Boże. Jednak Cohen wierzy w otwarte stworzenie, w

którym „klonowanie człowieka może być połączone z wieloma naszymi

podstawowymi zasadami wiary i może zachęcić nas do spojrzenia na

Boży akt stworzenia jako proces przekształcania”. Gdy Bóg stworzył

Adama i Ewę, powiedział im: „Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście

zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście panowali (...) nad

wszystkimi zwierzętami” 1 MOJŻ. 1,28 BT. Boże polecenie było dwojakie:

po pierwsze, ludzie mieli zaludnić ziemię, a po drugie, mieli na niej

tworzyć i zagospodarowywać ją. Tak więc Bóg zaprosił ludzi, by byli

„stworzonymi współstwórcami” w Jego ciągłym dziele stwarzania. Z

uwagi na to polecenie oraz w świetle szeroko rozpowszechnionych

chorób wśród ludzi i obiecujących perspektyw biotechnologii, czy nie

byłoby moralnie złe pominięcie takiej możliwości rozwoju?

STANOWISKO PROTESTANCKIE

Kościoły protestanckie, generalnie niesprzeciwiając

się samemu klonowaniu embrionów, zalecają jednak

takie prowadzenie badań i korzystanie z ich

wyników, które nie narusza boskiego porządku.

Jean-Daniel Coste i Jean-Francois Collange,

francuscy teolodzy protestanccy, ostrzegają przed

niebezpieczeństwem „sakralizacji biologii”, a pastor

Jean-Arnold de Clermont, przewodniczący Federacji

Protestantów Francuskich, dopuszcza badania

naukowe na embrionach „pod pewnymi

warunkami”. O moralnej ocenie klonowania

człowieka w dużej mierze rozstrzyga więc

światopogląd oceniających.

PODSTAWOWE PROBLEMY

ETYCZNE I MORALNE

Ocenie moralnej klonowania człowieka można poddawać samą

technikę bądź jej zastosowania. Klonowanie możemy oceniać

jako neutralne, godne pochwały lub potępienia niezależnie od

motywów i oczekiwanych bądź rzeczywistych następstw. Można

je też oceniać ze względu na to, czemu ma służyć. Zastosowania

klonowania dzielimy na dwa typy: zastosowania reprodukcyjne,

których celem byłoby uzyskiwanie potomstwa, oraz

zastosowania terapeutyczne w wykrywaniu chorób,

zapobieganiu im i zwalczaniu.

Największy problem etyczny stworzyłaby taka sytuacja, kiedy

wytwarzano by embriony-klony dorosłego człowieka tylko po to,

żeby w razie jego choroby dokonać przeszczepu z idealnie

zgodnych antygenowo komórek. To się nazywa „klonowaniem

terapeutycznym”. Stworzenie embrionu człowieka bez zamiarów

rodzicielskich względem niego, klonu, którego jedynym celem

byłoby służenie jako lek, nie jest słuszne moralnie.

Wbrew rozpowszechnionemu przekonaniu, że

same w sobie technologie są moralnie neutralne, a

dobre lub złe bywają w zależności od sposobu ich

wykorzystania, klonowanie często uważa się za

niemoralne jako nienaturalne czy sprzeczne z

naturą. Jak w dyskusjach o przerywaniu ciąży i

leczeniu niepłodności, słowo "nienaturalny" zwykle

oznacza tu ingerencję w naturalny, a przez to i

moralny, porządek świata.

Jakkolwiek technicznie sztuczne ludzkie klony nie

różniłyby się niczym od bliźniaków jednojajowych,

klonowanie prowadzące do tworzenia dorosłych

jednostek ludzkich rodzi szereg problemów

etycznych, prawnych, religijnych i społecznych.

Z FORUM:

•

Klonowanie - moralnie potępiam, ale jako że ten świat

już i tak niemożliwie cuchnie, niewielką różnicę mi

sprawia, czy nowi podludzie powstają na drodze

tradycyjnego parzenia się jak komary czy w

próbówkach...

•

Etyka powstała by chronić słabych, moje zdanie jest

jasne, klonowanie to przyszłość, nie jest jeszcze idealne,

co nie znaczy, że nie bedzie...

•

Jestem przeciwny klonowaniu ludzi. Za to jeśli uda sie

sklonowaćnp wątrobędla osoby z rakiem wątróbska - to

czemu nie? Ale do tego chyba jeszcze daleka droga.A

jak Wam się wydaje? Co z duszą sklonowanej istoty

ludzkiej? Czy wogóle klon posiada duszę? To mnie

zastanawia?Poza tym - jesli w Waszej wspólnocie

pojawiłby sie ktoś, kto - jak sie okazuje - byłby klonem,

to jakie byłyby Wasze postawy w stosunku do niego?

NASZYM ZDANIEM

EWENTUALNE KORZYŚCI Z KLONOWANIA

•

Sugeruje się dwie główne korzyści z klonowania. Każda z

nich wiąże się jednak z problemami etycznymi.

•

Bezpłodne małżeństwa. Choć każde klonowanie może być

kontrowersyjne, to jednak najłatwiej bronić wykorzystania

go jako sposobu przyjścia z pomocą małżeństwom, które

dotknął problem bezpłodności. Mąż może być dawcą

dowolnej komórki ciała, a żona — komórki jajowej. Jądro

komórki jajowej, zawierające materiał genetyczny, jest

usuwane, a na jego miejsce wprowadzana jest komórka

męża zawierająca materiał genetyczny. Tak więc niemal

cały materiał genetyczny pochodzi od męża (niemal cały,

gdyż niewielkie ilości materiału genetycznego pozostają w

jaju nawet po usunięciu jądra, a narodzone dziecko byłoby

w jakimś stopniu wynikiem mieszanki genetycznej). W

takim przypadku matka ma oczywiście rolę rodzicielki.

•

W podobny sposób małżeństwo mogłoby mieć dziecko, gdyby nie mąż,

a żona była bezpłodna. Jednak w takim przypadku jej wkład

genetyczny byłby zerowy. Dorosła komórka pochodziłaby z organizmu

ojca, ale komórka jajowa musiałaby pochodzić od innej dawczyni. Po

zakończeniu klonowania embrion zostałby umieszczony w macicy

żony. Ta forma klonowania wiąże się z dodatkową kwestią etyczną —

udziałem osoby spoza małżeństwa w wydaniu na świat dziecka.

•

Genetyczne udoskonalenia. Może się zdarzyć, że zarówno mąż, jak i

żona są płodni, ale chcą, by ich dziecko miało lepsze geny niż te,

które są w stanie mu przekazać? Powiedzmy, że oboje rodzice żony

zmarli wskutek choroby Alzheimera. W obawie przed wydaniem na

świat dziecka z genetycznymi obciążeniami małżonkowie bardzo

pragną, by żonie wszczepiony został genetycznie udoskonalony

embrion-klon. Także w tym przypadku wymagany jest udział dawcy,

ale żona będzie rodzicielką dziecka.

•

Być może, że znajdzie się małżeństwo, które chce, by ich dziecko

miało jasne włosy, niebieskie oczy, ładne rysy twarzy i dobrą pamięć.

Rewolucja genetyczna umożliwiłaby małżeństwom urodzenie

własnych dzieci metodą określaną jako „wytnij i wklej” (posługując

się analogią z dziedziny komputerów). Klonowanie w celu

genetycznych ulepszeń embrionu jest znacznie poważniejszym

problemem etycznym niż pomoc w przypadku bezpłodności.

Przekracza granicę między poprawianiem naturalnych defektów

jednego z rodziców a poprawianiem natury. Na nieszczęście nie ma

wyraźnej linii podziału między przeciwdziałaniem defektom a

poprawianiem natury.

PYTANIA

•

czy klon miałby duszę inną od jego wzorca?

•

czy klon byłby przedmiotem (jako wytwór techniki),

czy też należałoby go uznać za jednostkę ludzką i

przyznać mu wszystkie związane z tym prawa?

•

kto miałby prawo wychowywać klony i jak miałoby

to się odbywać?

•

kto miałby prawo regulować zasady "produkcji"

klonów (ich liczbę, rodzaje, sposoby pozyskiwania

materiału genetycznego itp.)?

•

jak świadomość bycia sztucznym klonem

wpływałaby na psychikę?

•

w jaki sposób masowa produkcja klonów

wpłynęłaby na strukturę społeczną?

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22