1

PATOFIZJOLOGIA

ZABURZEŃ

IMMUNOLOGICZNYCH – 3

Ewa Bryl, Jacek M. Witkowski

2006

WYKŁAD 4c

2

Nadwrażliwość

typu IV

Trzy odmiany nadwrażliwości typu IV:

1. Kontaktowa

2. Tuberkulinowa

3. Ziarniniakowa

Nadwrażliwość nie może być przeniesiona z jednego zwierzęcia

na drugie za pomocą surowicy, ale za pomocą limfocytów
T.

Kontaktowa i tuberkulinowa występują w ciągu 48-72 godzin

po wywołującej dawce antygenu.

Reakcja nadwrażliwości ziarniniakowej rozwija się przez okres

21-28 dni, ziarniniaki tworzą się przez nagromadzenie i
proliferację makrofagów.

3

Mechanizm nadwrażliwości typu IV - faza

uczulająca w nadwrażliwości kontaktowej

Komórki Langerhansa
pochłaniają i przetwarzają
hapten podany
naskórkowo;

migrują do regionalnego
węzła chłonnego i
prezentują go antygenowo-
swoistym komórkom T.

4

Mechanizm nadwrażliwości typu IV - faza

wywołująca w nadwrażliwości kontaktowej

Kom. Langerhansa z
kompleksem hapten-nośnik (1)
wędrują z naskórka do skóry

2 – prezentacja Ag komórkom T
pamięci CD4+

Aktywowane CD4+ uwalniają
IFN, które wywołuje ekspresję

ICAM-1 (3) i MHC II (4) na
powierzchni keratynocytów i
na komórkach śródbłonka
naczyń włosowatych oraz
aktywuje keratynocyty, które
uwalniają cytokiny
prozapalne: IL-1, IL-6, GM-CSF
(5).

Antygenowo nieswoiste
komórki T CD4+ gromadzą się
w danym miejscu pod wpływem
cytokin (6) i mogą wiązać się
do keratynocytów przez ICAM-1
i cząsteczki klasy II. Również
aktywowane makrofagi wędrują
do skóry.

Potem reakcja zaczyna się cofać
(7)

5

Nadwrażliwość ziarniniakowa

Ważna klinicznie forma nadwrażliwości typu IV.

Dużo zjawisk patologicznych w chorobach z udziałem
odporności zależnej od limfocytów T.

W nacieku komórkowym występują bardzo charakterystyczne

komórki

nabłonkowate

(z aktywowanych makrofagów w

warunkach przewlekłej stymulacji cytokinami),

i

komórki olbrzymie

(komórki nabłonkowate połączone w

wielojądrzaste komórki tzw.

komórki Langhansa

)....

Choroby

: trąd, gruźlica, sarkoidoza, choroba Crohna.

Cecha wspólna

: długotrwałe utrzymujący się patogen, czyli

długotrwały bodziec antygenowy.......

6

Reakcje nadwrażliwości typu II

Reakcje nadwrażliwości typu II powodowane są przez przeciwciała
klasy

IgG lub IgM

skierowane przeciw antygenom powierzchni

komórki lub substancji międzykomórkowej.

Przeciwciała te uszkadzają komórki i tkanki aktywując

dopełniacz

oraz wiążąc i aktywując

komórki efektorowe

noszące receptor Fc.

7

Porównanie mechanizmów nadwrażliwości I

i II

8

9

Choroby spowodowane typem II

nadwrażliwości

1. Reakcje przeciw komórkom krwi i trombocytom

:

- niezgodne grupowo przetoczenie krwi

-

choroba hemolityczna noworodków

(matczyne IgG, które

reagują in utero przeciw erytrocytom płodu)

-

autoimmunologiczne niedokrwistości hemolityczne

(spontaniczne lub indukowane przez leki)

10

2.

Reakcje przeciw antygenom tkankowym

:

-

zespół Goodpasteure’a

– przeciwciała przeciw błonom

podstawnym wywołują zapalenie nerek.

-

pęcherzyca

– autoprzeciwciała przeciw cząsteczkom

adhezji międzykomórkowej (białko desmosomów, które łączą
komórki naskórka), przeciwciała zaburzają przyleganie
komórek prowadząc do rozpadu naskórka.

-

miastenia

– obecność

przeciwciał przeciw
receptorom
acetylocholinowym,
obecnym na powierzchni
błon mięśniowych.

Objawy: opadanie powiek,
osłabienie mięśniowe (mm.
szkieletowe).

11

Nadwrażliwość typu III – choroby

kompleksów immunologicznych

Kompleksy immunologiczne

powstają każdorazowo,

gdy przeciwciało styka się z antygenem. Są one usuwane
przez układ fagocytów jednojądrzastych, w następstwie
aktywacji dopełniacza.

Utrzymywanie się antygenu

w następstwie przewlekłej

infekcji lub w chorobie autoimmunizacyjnej może
prowadzić do choroby kompleksów immunologicznych.

IC mogą tworzyć się zarówno w krwioobiegu, jak i
miejscowo.

12

Rodzaje chorób kompleksów

immunologicznych

1. Związane z przetrwałą infekcją

– długotrwałe zakażenie

+ słaba odpowiedź humoralna prowadzi do przewlekłego
tworzenia IC, które mogą odkładać się w tkankach. Choroby:
trąd, malaria, wirusowe zapalenie wątroby, gronkowcowe
zapalenie wsierdzia.

2. Spowodowane chorobą autoimmunizacyjną

– choroba

IC jest często powikłaniem autoimmunizacji, kiedy
utrzymująca się produkcja autoprzeciwciał wobec
autoantygenu prowadzi do tworzenia się IC. Zbyt duży
wzrost IC we krwi prowadzi do przeładowania mechanizmów
usuwających IC i zaczynają się one odkładać w tkankach.
Choroby:

reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń układowy

(nerki), zapalenie wielomięśniowe

.

3. Powstałe w wyniku inhalacji materiału antygenowego

– IC mogą tworzyć się na powierzchni ciała w następstwie
ekspozycji na antygeny zewnątrzpochodne. W płucach po
powtarzających się inhalacjach materiału antygenowego z
pleśni, roślin lub zwierząt.

Płuco farmera

, czy

płuco hodowcy

gołębi.

13

BŁĘDNA

AKTYWACJA

- AUTOIMMUNIZACJA

1. ZABURZENIA DELECJI KLONALNEJ: mutacje genów

kodujących białka Fas i FasL,

2. REAKCJA KRZYŻOWA AUTO-KSENOANTYGEN:

a) np. zasadowe białko mieliny – wirus odry, HBV
b) komórki beta wysp trzustkowych (dekarboksylaza

kwasu glutaminowego) – wirusy Coxsackie

3. ZNIESIONA SEKWESTRACJA AUTOANTYGENU

a) świnka

b) zapalenie tarczycy (wole Hashimoto)

4. NIEDOBÓR FUNKCJI SUPRESOROWEJ NP. LIMFOCYTÓW T

Odpowiedź układu odpornościowego na własne
antygeny.

14

Reakcja krzyżowa

15

Choroby autoimmunizacyjne narządowo

swoiste -

choroba Hashimoto, cukrzyca typu I i

stwardnienie rozsiane

Zapalenie tarczycy

prowadzące do

obniżenia funkcji tarczycy
(hipotyroidyzm).

Zniszczenie wysp
trzustkowych

prowadzące

do braku insuliny –
cukrzyca.

Choroba mózgu i rdzenia kręgowego
spowodowana przez postępujące

niszczenie mieliny

, w konsekwencji

osłabienie funkcjonowania nerwów

.

16

Choroby autoimmunizacyjne – systemowe:

toczeń układowy

(

SLE)

Toczeń układowy daje
różnorodne objawy w
zależności od miejsca
lokalizacji.

Za bezpośrednią
przyczynę uszkodzenia
narządów uważa się
odkładanie się
kompleksów
immunologicznych
prowadzące do ich
uszkodzeń.

17

Rodzaje niedoborów odporności

Pierwotne niedobory odporności

: wrodzone,

uwarunkowane genetycznie schorzenia,

defekt

pierwotny

dotyczy bezpośrednio komórek układu

odpornościowego, może dotyczyć każdego elementu
układu odpornościowego.

Wtórne niedobory odporności

: wynikają z

działania czynników zewnętrznych na układ
immunologiczny, np. promieniowanie jonizujące,
chemioterapia, niedożywienie, rozległe oparzenia,
choroby nowotworowe, leki immunosupresyjne,

zakażenia wirusowe (HIV)

i inne.

+

_

18

10 sygnałów ostrzegawczych – czyli wskazania do

diagnostyki układu odpornościowego

1. Sześć

lub więcej nowych zakażeń

dróg oddechowych

lub uszu w ciągu

roku

2. Dwie

lub więcej

zapalenia zatok

w ciągu roku

3. Trwająca 2 lub więcej

miesięcy

antybiotykoterapia

bez wyraźnej

poprawy

4. Dwa

lub więcej

zapalenia płuc

w ciągu roku

5. Brak przyrostu masy ciała lub zahamowanie prawidłowego wzrostu u

dzieci z nawracającymi zakażeniami

6. Powtarzające się ropnie skórne lub narządowe

7. Przewlekające się grzybice jamy ustnej lub skóry dziecka powyżej 1 roku

życia

8. Konieczność stosowania antybiotyków dożylnych w celu opanowania

infekcji

9. Dwa lub więcej głębokich zakażeń: mózgu, kości, skóry, posocznica

10. Wywiad rodzinny wskazujący na występowanie pierwotnych niedoborów

odporności

19

Niedobory odporności
dotyczące

limfocytów B

–

defekty biosyntezy przeciwciał

Agammaglobulinemia sprzężona z

chromosomem X
Przemijająca hipogammaglobulinemia

niemowląt
Selektywny niedobór IgA
Selektywny niedobór podklas IgG
Pospolity zmienny niedobór odporności

Złożone niedobory odporności
przebiegające z defektem

limfocytów T

Ciężki złożony niedobór odporności –

SCID
Zespół Wiskotta-Aldricha
Zespół Di George’a
Ataksja-teleangiektazja
Zespół Nijmegen

Niedobory

komórek żernych

Przewlekła choroba ziarniniakowa
Niedobór przylegania leukocytów (LAD)
Wrodzona neutropenia
Zespół Chediaka-Higashiego
Niedobór mieloperoksydazy

Niedobory

układu

dopełniacza

Niedobór inhibitora C1 esterazy
Niedobór pozostałych składowych

Inne niedobory odporności

Zespół hiper-IgM, zespół hiper-IgE

Klasyfikacja pierwotnych niedoborów odporności

20

Pierwotne niedobory odporności: sprzężone

z chromosomem X, limfocytów B i

limfocytów T

21

Niedobór immunologiczny – brak limfocytów B

wśród limfocytów krwi obwodowej

Osoba 1

Osoba 2

22

WTÓRNE NIEDOBORY ODPORNOŚCI

1. Związane z

wirusami

: AIDS

2. Związane z

odmiennymi stanami fizjologicznymi

: CIĄŻA

PRAWIDŁOWA i STARZENIE SIĘ

3. Związane ze

stanem odżywienia

: NIEDOŻYWIENIE:

BIAŁKOWE, BRAK WITAMIN I MIKROELEMENTÓW, ANOREKSJA,
zespoły złego wchłaniania etc.

4. Związane ze

stosowanym leczeniem

: LECZENIE

IMMUNOSUPRESYJNE (KORTYKOSTERYDY, CYTOSTATYKI),
ANTYBIOTYKOTERAPIA etc.

5. TOWARZYSZĄCE

PRZEWLEKŁYM CHOROBOM

SYSTEMOWYM:

CHOROBY NOWOTWOROWE (BIAŁACZKI),

ZESPOŁY MIELODYSPLASTYCZNE, PRZEWLEKŁA
NIEWYDOLNOŚĆ NEREK, PRZEWLEKŁE CHOROBY
AUTOIMMUNOLOGICZNE : RZS, CUKRZYCA etc.

6. Związane ze

stresem

: ZESPÓŁ PRZEWLEKŁEGO ZMĘCZENIA

7. Związane z

nadmiernym wysiłkiem fizycznym