Pojęcie i struktura

majątku

przedsiębiorstwa

Aktywa

- to kontrolowane przez

przedsiębiorstwo zasoby majątkowe o
wiarygodnie określonej wartości, powstałe
w wyniku przeszłych zdarzeń, które
spowodują w przyszłości wpływ do
przedsiębiorstwa korzyści ekonomicznych.

• Biorąc pod uwagę: okres użytkowania

zasobów majątkowych, możliwość ich
sprzedaży, wzrastającą płynność itp.,
całość

posiadanych

przez

przedsiębiorstwo

aktywów

można

podzielić na aktywa: trwałe, obrotowe.

I. Aktywa trwałe (majątek

trwały) mają długi okres

użytkowania oraz stosunkowo

wysoką wartość.

Zasoby te używane są w przedsiębiorstwie

przez wiele okresów sprawozdawczych,

zużywają się stopniowo, sukcesywnie

„przekazując" swoją wartość wytwarzanym

produktom i usługom, a w konsekwencji

zużycia wartość tych zasobów zaliczana jest

do kosztów produkcji wyrobów, usług lub

kosztów handlowych. Do aktywów trwałych

zalicza się na ogół te zasoby, których

wartość nabycia jest stosunkowo wysoka, a

okres ekonomicznej przydatności w danym

przedsiębiorstwie przekracza 1 rok.

Do aktywów trwałych

zalicza się:

1. wartości niematerialne i

prawne,

np: nabyte oprogramowanie, prawa

autorskie, patenty, projekty

wynalazcze, licencje,

wartość firmy, koszty zakończonych

prac rozwojowych,

2. rzeczowe aktywa trwałe to:

a)

środki trwałe takie, jak:

- grunty i prawa wieczystego
użytkowania
gruntów,
- budynki, lokale i budowle,
- urządzenia techniczne i maszyny,
- środki transportu,
- inne środki trwałe,

b) środki trwałe w budowie,

3. należności

długoterminowe,

np. z tytułu udzielonych pożyczek,

umów leasingowych o terminie

spłaty przekraczającym l rok,

licząc od dnia bilansowego

4. inwestycje długoterminowe

to:

- nieruchomości,

- wartości niematerialne i prawne,

- długoterminowe aktywa

finansowe,

- inne inwestycje długoterminowe,

5. długoterminowe

rozliczenia

międzyokresowe

II. Aktywa obrotowe (majątek

obrotowy) różnią się od aktywów

trwałych przede wszystkim tym, że w

stosunkowo krótkim czasie następuje

zmiana ich postaci naturalnej.

Przyjmuje się, że przyniosą one

korzyści ekonomiczne w ciągu

najbliższych 12 miesięcy.

Jakościowe przeobrażenia aktywów

obrotowych są następstwem prowadzonej

przez przedsiębiorstwo działalności

gospodarczej, w toku której zasoby te

przechodzą przez kolejne jej stadia,

przyjmując coraz to inną postać

.

Aktywa obrotowe znajdują się w

ciągłym ruchu.

Do aktywów obrotowych
zalicza się:

1. zapasy, w tym:

- materiały,
- towary,
- produkty gotowe,
- półprodukty i produkty w
toku,

2. należności
krótkoterminowe:

- z tytułu dostaw i usług,
- z tytułów podatków, dotacji,
ceł,
ubezpieczeń społecznych,
- inne,
- dochodzone na drodze
sądowej,

3. inwestycje
krótkoterminowe:

- udziały lub akcje,
- inne papiery wartościowe,
- udzielone pożyczki,
- inne krótkoterminowe aktywa

finansowe,
- środki pieniężne i inne aktywa

pieniężne,

4. krótkoterminowe

rozliczenia międzyokresowe

Należy pamiętać, że o zaliczeniu

określonego zasobu do grupy aktywów

trwałych lub obrotowych decyduje nie

jego rodzaj (nazwa), wartość lub okres

użytkowania, ale rola jaką pełni w

działalności gospodarczej danego

podmiotu.

Np. samochód zostanie w jednym

przedsiębiorstwie do aktywów trwałych,

a w fabryce produkującym go do grupy

aktywów obrotowych (produkty

gotowe)

Pojęcie i struktura

kapitałów

(pasywów)

przedsiębiorstwa

I. Kapitał własny jest

wyrazem wartości oddanych do

dyspozycji konkretnego

podmiotu gospodarczego

zasobów majątkowych przez

jego założycieli.

Wartość kapitału własnego i

jego stosunek do kapitału

obcego informuje, kto jest

rzeczywistym właścicielem

danego przedsiębiorstwa.

Kapitał własny dzieli się na:

- kapitał podstawowy,

- kapitały rezerwowe

Kapitał podstawowy

odzwierciedla równowartość

aktywów wniesionych do

jednostki przez jej

założycieli przy powstaniu

przedsiębiorstwa bądź

późniejszym powiększeniu

jego rozmiarów.

Kapitały rezerwowe

odzwierciedlają

równowartość tej części

aktywów, która została

nabyta z wypracowanego

przez przedsiębiorstwo

zysku

.

II. Kapitały obce wyrażają

tę część aktywów, którymi

dysponuje dany podmiot

gospodarczy, a które są

faktycznie własnością

innych podmiotów

gospodarczych.

Podlegają one w określonym

czasie zwrotowi.

Do czasu zwrotu stanowią

zobowiązani

a.

Wśród zobowiązań można
wymienić:
-

kredyty bankowe

- zobowiązania wobec dostawców
materiałów,
towarów lub usług,
- zobowiązania z tytułu zaciągniętych
pożyczek
od różnych osób prawnych lub
fizycznych,
- zobowiązania publicznoprawne
- zobowiązania wobec pracowników
- inne.

1. zobowiązania w bilansie
(kapitały obce) dzieli się
na:

- zobowiązania długoterminowe w

tym m.in.:
-długoterminowe pożyczki i
obligacje,
-długoterminowe kredyty
bankowe
- inne

Termin ich spłaty powyżej 1
roku licząc od
dnia bilansowego.

2. zobowiązania
krótkoterminowe:
- pożyczki, obligacje,
kredyty
- z tytułu dostaw i usług,
- podatków i wynagrodzeń,
- inne
Termin ich spłaty do 1 roku
licząc od dnia bilansowego.

Równanie bilansowe -

jego znaczenie i

wykorzystanie w

systemie

rachunkowości

Ogólna wartość aktywów

podmiotu gospodarczego musi

się równać wartości jego

pasywów.

Tzn., że wszystkie zasoby

majątkowe muszą mieć swoje

źródła pochodzenia.

Równowaga bilansowa to:

SUMA AKTYWÓW = SUMA

PASYWÓW

Równowaga bilansowa to też:

AKTYWA = KAPITAŁ WŁASNY +

ZOBOWIĄZANIA

Z równowagi bilansowej można policzyć:

KAPITAŁA WŁASNY = AKTYWA -

ZOBOWIĄZANIA

Aktywa netto to nadwyżka wartości

posiadanych aktywów nad

zobowiązaniami.

AKTYWA NETTO = AKTYWA -

ZOBOWIĄZANIA

Poniższe równanie stwierdza, że kapitał

własny odzwierciedla aktywa netto

danego przedsiębiorstwa

KAPITAŁ WŁASNY = AKTYWA NETTO

Treść, cechy i układ

bilansu

Bilans

przedsiębiorstwa

to

wartościowe zestawienie

zasobów majątkowych

(aktywów) oraz źródeł

pochodzenia tych zasobów

(pasywów), sporządzone na

ściśle określony dzień (tzw.

dzień bilansowy) i w

określonej przez regulacje

prawne formie.

Majątek przedsiębiorstwa i źródła jego
finansowania ujmuje się w
rachunkowości - przy zastosowaniu
metody bilansowej - w dwóch
przekrojach:

- statycznym - na określony moment,
tj. dzień bilansowy

- dynamicznym - przez wykazanie
zmian, jakie w
tym majątku występują pod
wpływem
działalności gospodarczej.

Ujęcie majątku w przekroju

statycznym dokonuje się w

zestawieniu nazywanym

bilansem majątkowym.

Z jednej strony zestawia się w

ujęciu wartościowym wszystkie

składniki aktywów danego

podmiotu gospodarczego, a z

drugiej zaś strony wszystkie

kapitały własne i obce

(zobowiązania).

Schemat bilansu

przedsiębiorstwa

AKTYWA

1. Aktywa trwałe

16.000

2. Aktywa obrotowe

4.000

Razem aktywa

20.000

PASYWA

Bilans sporządza się w odpowiedniej

formie określonej w ustawie o

rachunkowości.

Jednolity układ bilansu pozwala na

porównywanie bilansów jednego

podmiotu gospodarczego z różnych

okresów sprawozdawczych i umożliwia

porównanie bilansów różnych

podmiotów gospodarczych o zbliżonym

zakresie działania i pracujących w

podobnych warunkach.

Aktywa bilansu

uporządkowane są według

stopnia wzrastającej

płynności składników

majątku, czyli od aktywów

trwałych do środków

pieniężnych.

Pasywa bilansu

uporządkowane są według

stopnia wzrastającej

wymagalności czyli od

kapitałów własnych do

kapitałów obcych.

Bilans ilustrujący zamknięcie

jednego okresu i otwarcie nowego

okresu nosi nazwę bilansu

końcowego (zamknięcia) dla

okresu ubiegłego oraz bilansu

początkowego dla nowego okresu.

Bilans sporządza się obowiązkowo

raz w roku - na ostatni dzień roku

obrotowego.

Bilans taki nosi nazwę bilansu

rocznego.

Każdy bilans musi posiadać
pewne cechy formalne, do
których m.in. należą:

a) nazwa podmiotu sporządzającego

bilans i
jego numer identyfikacyjny,
b) oznaczony dzień, na który został
sporządzony
bilans (tzw. dzień bilansowy),
c) zgodność sumy aktywów z sumą
pasywów,
d) data sporządzenia bilansu,

e) podpisy kierownika jednostki i osoby,
której
powierzono prowadzenie ksiąg
rachunkowych.

Bilans majątkowy spełnia dwie
funkcje:

- wewnętrzną - stanowi podstawę
do
analizy stanu majątkowego i
finansowego
danego przedsiębiorstwa,

- zewnętrzną - zawiera niezbędne
dane dla
otoczenia przedsiębiorstwa (np.
organów
skarbowych, organów
statystycznych,
banków, akcjonariuszy i innych
użytkowników).

Struktura bilansu

uproszczonego

AKTYWA

A. AKTYWA TRWAŁE
I. Wartości niematerialne i

prawne

II. Rzeczowe aktywa trwałe
III. Należności długoterminowe
IV. Inwestycje długoterminowe
V. Długoterminowe rozliczenia

międzyokresowe

B. AKTYWA OBROTOWE
I. Zapasy
II. Należności krótkoterminowe
III. Inwestycje krótkoterminowe
IV. Krótkoterminowe rozliczenia

międzyokresowe

SUMA AKTYWÓW

PASYWA

A. KAPITAŁ (FUNDUSZ) WŁASNY
I. Kapitał podstawowy
II. Należne wpłaty na kapitał

podstawowy (wielkość ujemna)

III. Udziały (akcje) własne (wielkość

ujemna)

IV. Kapitał zapasowy
V. Kapitał z aktualizacji wyceny
VI. Pozostałe kapitały rezerwowe
VII. Zysk/ strata z lat ubiegłych
VIII. Zysk/strata netto
IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku

obrotowego (wielkość ujemna)

B. ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA

ZOBOWIĄZANIA

I. Rezerwy na zobowiązania
II. Zobowiązania długoterminowe
III. Zobowiązania krótkoterminowe
IV. Rozliczenia międzyokresowe

przychodów

SUMA PASYWÓW

Zadanie 1
Spółka z o.o. „Omega" posiada na dzień 31.12.2010 r. następujące
zasoby i źródła ich pochodzenia:
1. Budynki

200.000

2. Środki pieniężne w kasie

3.000

3. Zobowiązania wobec dostawców

40.000

4. Zapasy materiałowe

5.000

5. Zobowiązania publicznoprawne

8.000

6. Zobowiązania wobec pracowników

6.000

7. Samochód ciężarowy

80.000

8. Towary

780.000

9. Środki pieniężne na rachunku bankowym

50.000

10. Zobowiązania z tytułu kredytów bankowych

410.000
11. Samochód osobowy

68.000

12. Należności u odbiorców

25.000

13. Kapitał podstawowy

……………..

W oparciu o powyższe dane należy:
a) przeprowadzić podział wymienionych zasobów i źródeł ich pochodzenia na
aktywa i pasywa
przedsiębiorstwa,
b) obliczyć wysokość kapitału podstawowego,
c) ustalić ogólną wartość aktywów i pasywów przedsiębiorstwa

Zadanie 2

W przedsiębiorstwie państwowym „X" na dzień 1 marca 2010 r. znajdowały się wymienione zasoby i
następujące źródła ich pochodzenia:
1. Budynki - 350.000
2. Środki pieniężne w kasie - 2.000
3. Zobowiązania wobec dostawców - 55.000
4. Kredyty bankowe - 15.000
5. Środki pieniężne na rachunku bankowym - 20.000
6. Materiały- 70.000
7. Towary - 510.000
8. Fundusz założycielski- 1.122.000
9. Środki transportowe – 190.000
10. Należności u odbiorców – 50.000.

W przedsiębiorstwie państwowym „Y" zestawienie posiadanych środków gospodarczych i źródeł ich
pochodzenia na dzień 1 marca 2010 r. przedstawia się następująco:

1. Maszyny biurowe – 250.000
2. Budynki 600.000
3. Zobowiązania wobec dostawców80.000
4. Należności u odbiorców

40.000

5. Towary 514.300
6. Kredyty bankowe

45.000

7. Inne zobowiązania 15.000
8. Środki pieniężne w kasie

3.000

9. Środki pieniężne na rachunku bankowym

38.700

10. Fundusz założycielski 1.306.000.

W oparciu o powyższe dane należy:
a) ustalić ogólną wartość aktywów i pasywów w przedsiębiorstwie „X" i „Y"
b) ustalić, jaka jest wartość funduszów własnych i obcych w przedsiębiorstwie „X" i „Y",
c) ustalić, które z wymienionych przedsiębiorstw dysponuje wyższą wartością aktywów obrotowych.

Zadanie 3

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością „ROB" stan majątku na dzień 31.12.2010 r.
przedstawiał się następująco: (w tys. zł)

1.Materiały – 1.170
2.Towary - 300
3.Budynki – 6.500
4.Środki transportowe - 900
5.Środki pieniężne w kasie - 20
6.Maszyny i urządzenia techniczne – 2.500
7.Długoterminowe papiery wartościowe (akcje) - 500
8.Należności u odbiorców - 300
9.Kapitał podstawowy – 11.990
10.Kredyty bankowe krótkoterminowe - 200
11.Zobowiązania wobec dostawców - 400
12.Zobowiązania publicznoprawne - 40
13.Środki pieniężne na rachunku bankowym - 800
14.Zobowiązania wobec pracowników - 60
15.Zysk za rok bieżący - 300

W oparciu o powyższe dane należy:
a) sporządzić uproszczony bilans,
b) obliczyć strukturę procentową (udział) poszczególnych pozycji aktywów i pasy wów w
sumie bilansowej.

Zadanie 4

Kapitał akcyjny spółki „X" na dzień 31.12.2010 r. wynosi 600.000 zł; kapitał zapasowy
(tworzony ustawowo) 300.000 zł; wynik finansowy netto roku bieżącego (zysk) 100.000
zł. Spółka ma ponadto zaciągnięty kredyt bankowy krótkoterminowy na 50.000 zł, a
zobowiązania wekslowe to 200.000 zł. Aktywa trwałe wynoszą 60 % kapitału własnego, z
czego środki trwałe to 400.000 zł. Pozostała cześć aktywów trwałych w równych
częściach przypada na udziały w obcych jednostkach oraz licencje. Aktywa obrotowe to:
materiały 30 %, należności 25 %, papiery wartościowe 20 %, środki pieniężne w banku 10
% oraz w kasie 5 %, a pozostałość stanowią wyroby gotowe.

Na podstawie podanych założeń należy sporządzić uproszczony bilans spółki
według rosnącej płynności i wymagalności.

Zadanie 5
Sporządzić bilans przedsiębiorstwa przemysłowego (spółka z
o.o.) o sumie bilansowej 8.000.000 zł, wiedząc, że:
- aktywa obrotowe składają się z 5 dowolnych składników,
- wartość środków trwałych wynosi 3.200.000 zł (3 pozycje),
- środki trwałe finansowane są w 30 % kapitałem
podstawowym, a w pozostałej
części kapitałem zapasowym,
- aktywa obrotowe finansowane są w 20 % kapitałem
podstawowym,
- pozostała część aktywów obrotowych jest finansowana
zobowiązaniami, przy
czym stosunek kredytów bankowych do pozostałych
zobowiązań wynosi 1:3.

Zadanie 6
Sporządzić bilans przedsiębiorstwa handlowego (spółka
akcyjna) o dowolnej sumie bilansowej zachowując jednak
następującą strukturę aktywów i pasywów:
- aktywa bilansu składają się z aktywów trwałych (dowolne 4
pozycje)
stanowiące 40 % sumy aktywów oraz aktywów obrotowych
obejmujących:
zapasy towarów (80 % wartości aktywów obrotowych) i 5
dowolnych
pozostałych pozycji,
- pasywa bilansu składają się z: kapitału podstawowego
finansującego w 100%
aktywa trwałe i 30 % aktywa obrotowe, kapitału zapasowego
w wysokości
10 % wartości aktywów trwałych, straty za rok obrotowy
stanowiącej 5 %
znanych kapitałów własnych oraz zobowiązań wobec
dostawców i kredytów
bankowych, które pozostają w stosunku do siebie jak 2:3.

Zadanie 7
Spółka z o.o. „System" prowadząca działalność handlową
posiadała na dzień 31.12.2010 r. następujące zasoby i
źródła ich pochodzenia:

Budynki

600.000

Zapasy materiałowe 60.000
Kredyty bankowe krótkoterminowe 260.000
Zobowiązania wobec dostawców

160.000

Towary 1.060.000
Środki transportowe 160.000
Kapitał zakładowy 1.566.000
Środki pieniężne w kasie 3.000
Należności u odbiorcy

23.000

Środki pieniężne na rachunku bankowym 100.000
Inne zobowiązania (rozrachunki publicznoprawne)
20.000

W oparciu o powyższe dane sporządzić uproszczony bilans
spółki „System”

Podsumowanie

zajęć

1. O zaliczeniu określonego środka do
grupy aktywów trwałych lub
obrotowych
decyduje:

a) funkcja, jaką pełni on w
działalności
gospodarczej,
b) wartość środka,
c) możliwość jego magazynowania.

2. Kapitały (fundusze) własne
to:

a

) kapitały reprezentujące wkład

majątkowy wniesiony przez
właściciela
jednostki gospodarczej,
b) kapitały, tworzone z odpisów
zaliczanych do
kosztów jednostki,
c) ogół kapitałów (funduszy)
jednostki

.

3. Opierając się na równaniu
bilansowym
prawdziwym jest stwierdzenie, że:

a

) zysk oznacza zwiększenie kapitałów

własnych, a nie ma wpływu na wzrost
aktywów,

b) strata oznacza zmniejszenie aktywów, a
nie ma
wpływu na kapitały własne,

c) zysk oznacza przyrost wartości aktywów
i
powiększenie kapitału własnego.

4. Aktywa netto odpowiadają
wartościowo:

a) kapitałowi podstawowemu,

b) kapitałowi własnemu,

c) kapitałowi zapasowemu

.

5. Zasada równowagi bilansowej to:

a) równowaga aktywów i pasywów
bilansu w
tym samym momencie
bilansowym,

b) równość pomiędzy aktywami i
kapitałem
własnym,

c) to samo co ciągłość bilansowa.

6. Wynikająca z równania bilansowego
prawidłowa relacja to:

a) kapitał obcy = aktywa trwałe +
zobowiązania,

b) kapitał obcy = aktywa - kapitał własny,

c) kapitał obcy = aktywa trwałe - kapitał
własny.

7. Środki pieniężne w kasie wykazuje
się w
bilansie jako element:

a) inwestycji krótkoterminowych,

b) zapasów,

c) należności krótkoterminowych.

8. Środki trwałe w budowie zalicza się
w bilansie
do:

a) inwestycji krótkoterminowych,

b) rzeczowych aktywów trwałych,

c) rzeczowych aktywów obrotowych.

9. Zgodnie z zasadą ciągłości
bilansowej bilans
końcowy roku poprzedniego:

a) jest podstawą do sporządzenia
bilansu
otwarcia,
b) jest jednocześnie bilansem
początkowym
roku następnego,
c) musi zawsze być przekształcony w
bilans
końcowy roku następnego.

10. Zobowiązania z tytułu
wynagrodzeń wobec
własnych pracowników stanowią w
bilansie
element składowy:

a) kapitałów własnych,

b) zobowiązań krótkoterminowych,

c) funduszy specjalnych.

11. Obowiązkowo bilans sporządza się
raz w
roku:

a) na ostatni dzień roku obrotowego,

b) na ostatni dzień szóstego
miesiąca roku
obrotowego,

c) na dowolny dzień kończący okres
sprawozdawczy.

12. Równowaga bilansowa jest
konsekwencją
stosowania w rachunkowości
metody:

a) podmiotowej,

b) bilansowej,

c) udokumentowania

.

13. Czynne rozliczenia
międzyokresowe kosztów
w bilansie stanowią element:

a) majątku obrotowego,

b) zapasów,

c) oddzielnej grupy aktywów

14. Wartość kapitału własnego można
obliczyć
jako:

a) sumę wartości aktywów trwałych i

zobowiązań,

b) sumę wartości aktywów trwałych i
aktywów
obrotowych,

c) różnice pomiędzy sumą aktywów i
zobowiązań.

15. Jedną z cech formalnych bilansu
jest:

a) data jego sporządzenia,

b) podanie podstawy prawnej jego
sporządzenia,

c) podpis osoby reprezentującej
organ
nadrzędny.