Dynamika

społeczna

Opr. dr A. Tudek

Powody budowania modeli dynamiki
(zmian) społecznych

:

1. Poznawczy

bierze się z czystej ciekawości,  

potrzeby ogarnięcia strumienia zdarzeń, ich
zrozumienia.

2. Polityczny

wynika z potrzeby zapanowania nad

tymi zdarzeniami, a więc organizowania ludzi.

3. Analityczny

wiąże się z potrzebą ustalenia rodzaju i

wagi struktur tworzących rzeczywistość społeczną.

4. Eksperymentalny

przejawia się w ustalaniu

możliwości wpływu na dynamikę społeczną.

5. Aksjologiczny

wyraża potrzebę nadania znaczenia

tego, co było, ma miejsce i może się zdarzyć.
(opr.A.Tudek)

TEORIE ROZWOJU (zmiany).

 1.   Teorie linearne

Zgodnie z tymi teoriami rozwój dokonuje się poprzez kolejne stadia, z
których każde następne jest pod jakimś względem wyższe od poprzedniego;

-większość autorów skłonna jest dowodzić, że postęp dokonuje się
ewolucyjnie;

-czynniki zmian mają raczej charakter zewnętrzny;

2.   Teorie rewolucyjne

Zgodnie z tymi teoriami proces społeczny nie ma charakteru ciągłego a skokowy;

-większość autorów uważa , że głębokie przemiany cywilizacyjne są co jakiś
czas nieuchronne, ale są też tacy, którzy tego poglądu nie podzielają;

-na ogół uważa się , że przyczyny zmian (rewolucji) mają charakter
subiektywno-obiektywny tzn. zmiana dokonuje się pod wpływem
materialnych(obiektywnych) lub świadomości i interesów ludzi

;-

o konieczności, której nie należy utożsamiać z nieuchronnością rewolucji
stanowią wewnętrzne przyczyny, zawarte w każdej formie historycznej

Uwaga! Teorii rewolucyjnach na ogół nie rozwija się jedynie dla opisu. Na ogól
postrzegający rozwój społeczny w kategoriach rewolucyjnych nawołują do
czynu.

 

3. Teorie ruchów społecznych

4. Teorie cykliczne

Społeczeństwa w swoim rozwoju zataczaj krąg tj. fazy;

-poczatkową;

-rozwiniętą;

-schyłkową.

W nawiązaniu bądź równolegle do tej rozwija się teorie;

-cyklu życia produktu;

-cyklu rozwojowego przedsiębiorstwa;

-rozwojowego działów i sektorów gospodarki np. M.Porter.

Teorie cykliczne występują w różnych wersjach,
a to oznacza, że bywają

katastroficzne i

optymistyczne.

 

 

5.   Teorie dychotomiczne

Przedstawiciele tych kierunków rozpatrują rozwój społeczny w

kategoriach wielkiej syntezy historycznej, poszukując podstawowych
cech różniących społeczeństwa współczesne od przeszłych, bez
wdawania się w szczegółowe opisy poszczególnych etapów. W ich
przekonaniu w całym rozwoju społecznym można odróżnić dwie epoki,
a granice tworzą zmiany;

-organizacji życia społecznego;

-dominujących typów więzi społecznej;

-motywów działania.

Proces rozwojowy polega na ;

przekształcaniu się grup małych i nieformalnych, złączonych

więziami naturalnymi, w struktury zdominowane przez
organizacje sformalizowane, działające na podstawie więzi
umownych

Ferdynand Tonnies, Charles Cooley, Emil Durkheim.

 

6.   Teorie funkcjonalistyczne np. Talcotta
Parsonsa.

Społeczeństwa stanowią stabilne systemy dążące do
równowagi. Zakłócenia równowagi elementów systemu
wywołują konieczność zmian, ale te raczej niechętnie są
przyjmowane przez ludzi. Społeczeństwa z natury są
konserwatywne i opierają się zmianom; równowaga
zakłócona przez zmiany powinna zostać przywrócona.

 

Co stanowi element stabilizujący system funkcjonalny?

Czy rady socjologa mogą stabilizować system?

Jakie sfery życia społecznego są łatwiej , a jakie słabiej
podatne zmianom?

 

 

7.   Teorie dyfuzji

 

Naukowcy reprezentujący ten nurt zajmują się
przenikaniem kultur między sobą. Proces ten
dokonuje się różnymi drogami, poprzez kontakty
osobiste, wymianę handlową, współpracę
kulturalną, poprzez środki masowego
komunikacji, wymianę i współpracę naukową.

Społeczeństwa bywają

otwarte

lub

zamknięte

na różne idee.

EPOKA OŚWIECENIA.

 

Pomiędzy końcem 17-tego i końcem 18-
tego wieku, a ściślej od 1680-tego do 1780-
tego roku zawiera się okres
cywilizacyjnego rozwoju Europy, który
nazywamy

Oświeceniem

.

W tym czasie:

-wzrosła produktywność rolnictwa,

-nieco poprawiły się warunki życia,

-także higiena,

-przybyło ludności,

-zwiększyły się szanse przeżycia człowieka
poza granicę 30-tu lat (!),

-wzrósł popyt na sprzęty domowe,

-wyraźnie rozwinęła się produkcja
rzemieślnicza.

 

A równocześnie;

-więcej ludzi posiadło sztukę czytania,

-nieporównanie więcej poprzez tę umiejętność
uczyło się zawodu,

-coraz więcej żyło z myślenia,

-a ta umiejętność powoli zdobywała sobie
autonomii.

Oświecenie poprzedzone
zostało

;

-postępem w rozwoju matematyki,

-rozwojem filozofii mechanicystycznej;

która nie negowała Boga, ale
sytuowała go w wyraźnym oddaleniu
wobec bieżących zdarzeń, jako
stwórcę świata następnie
pozostawionego ludziom do
użytkowania

Trzy nakładające się zjawiska;

-„efekt mnożnikowy” w
warunkach

życia ludzi,

-presja działania skutecznego,

- idea postępu

“Europa Oświecenia - pisze Pierre
Chaunu- wciągnęła nas w
najgroźniejszą z przygód, skazała
nas na nieustanny wzrost.
Odebrała nam alternatywę jaskini,
nawet iluzji niemożliwego już
powrotu na macierzyńskie łono”.

Zob. Cyt. Autora „Epoka Oświecenia”

W XIX-tym wieku autorzy w
zamiarze wyjaśnienia mechanizmu
dziejów zwracają się ku:

-stosunkom ekonomicznym- K.Marks,

-polityce- Max Weber,

-siłom biologii- Herbert Spencer.

W filozofii i socjologii nabrały ostrości
trzy wielkie spory:

1.   Deterministów z indeterministami;

2.   Materialistów z subiektywistami.

3.   Elitarystów z populistami.

“Zmianą społeczną
nazywamy każde
przeobrażenie, a więc
proces w jakimś stopniu
ciągły, które jest
postrzegane jako znaczące
dla życia społecznego.”

Piotr SZTOMPKA

“

Zmiana

- to ruch zjawisk powtarzalnych, różnych

od siebie, ale jednocześnie do siebie podobnych.
Ruch ten odnawia zbiorowość, w której zachodzi, ale
nie zmienia jej struktury, nie nadaje jej całkowicie
nowych kształtów”.

Rozwój

natomiast przynosi nowe zjawiska

niepowtarzalne, które w istotny sposób zmieniają
strukturę zbiorowości i jej funkcje. Jest to proces
systemowy, tworzący nową społeczną jakość.

Postęp

to taki rozwój, który jest oceniany

pozytywnie z punktu widzenia przyjętego systemu
wartości. Są to zmiany jakościowe, które według
założonych ocen prowadzą do udoskonalenia danego
zjawiska w porównaniu z jego stanem sprzed
zmiany.”

“Jeżeli rozwój

- pisze J.

Szczepański -

zachodzący

w jakimś systemie zbliża
go do określonego
ideału, ocenianego
pozytywnie, wtedy
mówimy, że rozwój jest
postępem”.

Z kolei J. Turowski pisze: “Można przytoczyć
dziesiątki pozycji i autorów wykazujących, że
wśród zmian społecznych powtarzalnych,
należy odróżnić

- strukturalne,

-jakościowe,

-niepowtarzalne,

-systemowe,

jakim ulega dany rodzaj zjawiska
społecznego i właśnie one mogą być
określane jako zmiany rozwojowe, jako
rozwój społeczny.”

Być może nie ma znaczenia to , czy
posługujemy się ideą

postępu, rozwoju

czy zmiany

. Ważne jest, abyśmy żyli z

przekonaniem, że poprawiać świat, a
przynajmniej nasze otoczenie jest
rzeczą bardzo, bardzo wskazaną.
Oczywiście tej świadomości musi
towarzyszyć pamięć o tym, że wszelkie
idee stają się niebezpieczne, kiedy
zaczynają być traktowane w sposób
misyjny.

Typologie dynamiki
społeczeństw

I. stan uprzemysłowienia:

-przedindustrialne,

-industrialne,

-postindustrialne.

II. poziom zamożności:

-

rozwinięte,

-rozwijające się.

III. w/g A.Toeflera

-pierwszej fali (agrarne),

-drugiej fali (przemysłowe),

-trzeciej fali (informacyjne).

IV. w/g Karola Marksa:

-wspólnoty pierwotnej,

-niewolnicze,

-feudalne,

-kapitalistyczne,

-socjalistyczne.

V. w/g Maxa Webera:

-

władzy charyzmatycznej,

-władzy tradycyjnej,

-władzy legalnej (biurokratycznej)

VI. w/g Stanisława Ossowskiego:

-ładu przedstawień zbiorowych,

-ładu monocentrycznego

-ładu, policentrycznego

-ładu porozumień społecznych.

Ład przedstawień zbiorowych

Cechy;

1. dotyczy społeczeństw pierwotnych, agrarnych,

2. zachowania i sposoby komunikacji oparte są na tradycji i
rytuale,

3. ograniczoność reguł formalnych.

4. groźna sankcja wykluczenia ze wspólnoty.

Ład Monocentryczny.

Cechy;

1. uznanie nadrzędnych wartości,

2. skupienie i centralizacja różnej władzy.

3. jednolita hierarchia społeczna.

4. władza oparta na przymusie.

 

Ład policentryczny

Cechy;

1. wielość ośrodków władzy , krystalizacji

wartości;

2. równoczesne występowanie różnych gradacji społecznych.

3. kompromisy, przetargi i porozumienia obok

przymusu.

4. możliwość rozgrywania interesów z władzą

jako stroną i rozjemcą zarazem.

 

Ład porozumień społecznych

Cechy

1. wielość kulturowa i zaniechanie konfrontacji,

2. nie ma społeczeństwa, które by na szerszą

skalę chciało realizować taki program,

3. jednak powszechne są próby tworzenia

kultury negocjacyjnej w różnych krajach i dziedzinach.

Za tymi charakterystykami “skrywają się”;

-konfiguracje preferencji,

- porządek instytucjonalny,

- oczekiwania zachowań jednostkowych,

-relacje między ludźmi różnych środowisk,

- wzorce osobowe,

- struktury społeczne,

-jedna lub wiele idei organizujących całość,.

-formy uprawiania polityki,

-zakresy swobód gospodarczych,

-swobody lub wymuszenia w sferze kultury,

-mechanizmy regulacji gospodarki,

-dopuszczalne formy i cele zrzeszania się,.

-stosunek do instytucji neutralnych...

-relacje ze światem zewnętrznym,

-systemowe relacje między społeczeństwem, kulturą,gospodarką
i polityką.

(Opr.A.Tudek)