SPOŁECZNE ASPEKTY JA

 

I. KOLEKTYWNE IDENTYFIKACJE:

ROLA TOŻSAMOŚCI SPOŁECZNEJ

Dwa główne podejścia teoretyczne:

teorie

potrzymania pozytywnej samooceny

(self-enhancement theories, self-esteem
maintenance theories)

teoria

optymalnej dystynktywności

(optimal distinctiveness theory)

TEORIE POTRZYMANIA POZYTYWNEJ

SAMOOCENY

Teoria tożsamości społecznej

(social identity

theory - Tajfel, 1972; Tajfel & Turner, 1986) -
jednostki dążą do podtrzymania bądź
podwyższenia samooceny poprzez:

uczestnictwo w grupach dostarczających

pozytywnej identyfikacji

, bądź

obniżanie statusu

i wartościowości innych,

konkurencyjnych grup (np. poprzez
przypisywanie im cech moralnie negatywnych).
 

Teoria auto-kategoryzacji

(self-categorization,

Turner, 1985, 1987) - obraz siebie jako złożenie dwóch
składników: tożsamości indywidualnej i tożsamości społecznej.

tożsamość indywidualna

– Ja jako jednostka:

wykazuję stałość moich myśli, uczuć u zachowań w różnych
sytuacjach (mam cechy dyspozycyjne)

różnię się od wszystkich innych ludzi

tożsamość społeczna

- Ja jako członek grupy:

jestem podobny do innych członków mojej grupy
różnię się od członków innych grup.

Turner zakłada (za Tajfelem), że

tożsamość społeczna

rozwija się dzięki dążeniu do ugruntowania pozytywnej
samooceny

.

Konsekwencje przesunięcia uwagi z tożsamości

indywidualnej na społeczną (

depersonalizacja

):

Ludzie w mniejszym stopniu kierują się w swoich

działaniach przesłankami osobistymi, a w

większym

sygnałami grupowymi

, tj. są bardziej

skłonni do:

- używania

stereotypów

;

- współpracy

z członkami grupy własnej i

współzawodnictwa

z członkami grupy obcej;

- tworzenia

norm

grupowych;

- przejawiania

konformizmu

grupowego;

-

polaryzacji

postaw.

Wyzwanie dla takiego podejścia

:

Teoria tożsamości społecznej przewiduje, że

członkowie grup stygmatyzowanych (mniejszości o

niskim statusie lub o negatywnym wizerunku

społecznym
[np. Afro-Amerykanie w USA; osoby

niepełnosprawne; w homoseksualiści; mniejszości

etniczne, np. Arabowie, Cyganie)]

powinni cechować się

niższą globalną samooceną

,

niż członkowie grup większościowych.

 
W świetle badań (por. Crocker & Major, 1989) - brak

jest takiej zależności, a nawet zależność

przeciwna (Afro-Amerykanie).

Możliwe wyjaśnienia:

A. (w kategoriach strategii przetwarzania)

Członkowie grup stygmatyzowanych mogą stosować szereg

strategii redukujących znaczenie negatywnych
informacji

na temat ich grupy ze strony innych:

- „nie jestem typowym członkiem grupy”
- - porównania w dół
- selektywnie obniżanie ważności pewnych wymiarów (np..

Osiągnięć ekonomicznych) i podwyższanie ważności
innych (np. duchowości, moralności) 

[nowe badania J. Crocker) – religijność Afro-Amerykanów

a samoocena]

B. (w kategoriach metodologicznych)

Stosowane

dotąd narzędzia pomiaru samooceny mierzą raczej

autoprezentację niż rzeczywistą samoocenę

.

TEORIA OPTYMALNEJ DYSTYNKTYWNOŚCI

 

M. Brewer (1991, 1993) - tożsamość kolektywna -

wyznaczona przez jednoczesne

dążenie do "bycia podobnym"

(dążenie

wspólnotowe, potrzeba przynależności do jakiejś grupy)

i

dążenie

do "bycia różnym"

(dążenie indywiduujące).

Dążenia te pozostają w konflikcie.

Tożsamość społeczna jest

kompromisem

między

tymi dążeniami - jednostki najsilniej identyfikują

się z grupami, które najlepiej taki konflikt

rozwiązują.

 

Dystynktywność zależy od

wielkości grupy

.

Zatem – identyfikacja z grupą mniejszościową

powinna być

silniejsza

, niż z grupą

większościową.

Badania (Mullen et al., 1992) wskazują, że

nasilenie "in-group bias"

(skłonności do faworyzowania "swoich") jest tym większe, im
mniejsza grupa własna w porównaniu do grupy obcej.

Inne badania (Brewer & Schneider, 1990) wykazują, że skłonność
do

działania we własnym interesie, bądź interesie grupy

, zależy od

jej wielkości.

Jeżeli grupa własna jest duża i "amorficzna" - ludzie działają w
interesie własnym, jeżeli jest mniejsza i „zwarta”, wyrazista - w
interesie grupy.