Jednostka

Jednostka

dr Dariusz Dudzik

Wykład III

Socjologiczna koncepcja

Socjologiczna koncepcja

człowieka

człowieka

Osobowość

Natura ludzka

Postawy

Rola społeczna

Jaźnie

Więź społeczna

Osobowość społeczna

Osobowość społeczna

zespół trwałych cech jednostki, wpływających na

jej postępowanie, wyrastających na podbudowie

cech biologicznych i psychicznych, a

pochodzących z wpływu kultury i struktury

zbiorowości, w których jednostka została

wychowana i w których uczestniczy. (wg Jana

Szczepańskiego).
Biologiczne podstawy osobowości – to różne cechy

i funkcjonowanie organizmu;
Psychiczne podstawy osobowości – pamięć,

inteligencja, temperament, charakter,

zainteresowania i zamiłowania, uczucia;

Jaźnie

Jaźnie

jaźń pierwiastkowa

najbardziej osobisty, wewnętrzny własny pogląd na siebie bez

względu na to, co sądzą o nas inni ludzie i jak nas traktują;

jaźń fasadowa

przejawia się reklamowaniem własnej osoby;

jaźń odzwierciedlona

zawiera elementy opisowe, które dotyczą wyobrażeń jednostki o

tym, co inni o niej sądzą;

jaźń zobiektywizowana

suma wiedzy, mądrości i doświadczenia, które dana jednostka

zdobyła w procesie socjalizacji i dalszego rozwoju osobniczego. Jaźń

ta stanowi najbardziej trafne spojrzenie na samego siebie i swoją

globalną ocenę.

Cztery wersje własnej osobowości: (Adam Podgórecki)

Rola społeczna

Rola społeczna

spójny system zachowań wynikających z
przynależności jednostki do określonych grup i
innych zbiorowości. Dlatego nawet potocznie
mówimy o pełnieniu roli członka rodziny, kolegi,
studenta, żołnierza, itp. „Grając” pewną rolę
wypełniamy pewne prawa i obowiązki, przywileje
i powinności.

Rola społeczna

Rola społeczna

Zakres realizacji roli społecznej jest uzależniony od wielu

czynników, a przede wszystkim od:

1.

Właściwości anatomiczno-psychicznych danej jednostki,

2.

Wzoru osobowego akceptowanego w określonej grupie
czy innego typu zbiorowości ludzkiej,

3.

Sposobu zdefiniowania danej roli, zarówno przez jej
„nosiciela”, jak i zbiorowości, z która dana rola się
kojarzy,

4.

Struktury i organizacji grupy oraz sankcji, jakimi
dysponuje wobec swoich członków zasługujących na
pozytywne bądź negatywne wyróżnienie.

Postawy

Postawy

systemy pozytywnych bądź negatywnych ocen i
emocji oraz za i przeciw motywacjom do
jakiegokolwiek działania danej jednostki, lub
„gotowość jednostki do reagowania w określony
sposób na odpowiednie obiekty, jakimi mogą być
zarówno przedmioty materialne (rzeczy, ludzie,
zwierzęta) jak również idee”

Stanisław Kosiński, Socjologia ogólna

Komponenty postawy

Komponenty postawy

komponent poznawczy

na niego składają się wiadomości, przekonania, przypuszczenia

lub wątpliwości;

komponent emocjonalny

składa się z uczuć wyższych (radość, miłość, zachwyt,

szacunek) oraz z odpowiadającym tym uczuciom przeciwieństw;

  komponent behawioralny

zachowanie danej jednostki – reakcje mimiczne,

pantomimiczne, wokalne, werbalne oraz działania czyli

czynności ukierunkowane na konkretny cel który ma osiągnąć

jednostka.

Struktura i sposób

Struktura i sposób

manifestowania postawy

manifestowania postawy

Źródło: S. Kosiński, Socjologia ogólna...

Postawy

Postawy

konformistyczna – wyraża poglądy zgodne z normami
akceptowanymi w określonej grupie;

nonkonformistyczna – stanowi odwrotność powyższej. Jawne nie
respektowanie norm społecznych a nawet prawnych;

legalistyczna (lub zasadnicza – L. Petrażycki)- przejawia się w
uznawaniu norm prawa obowiązującego, niezależnie od kontekstu
społecznego oraz okoliczności, w jakich jednostka się znajduje.

przestępcza – jednostka w konspiracyjnej formie i z wyraźną
nadzieją na korzyści narusza obowiązujące normy prawne.

Kontrola społeczna

Kontrola społeczna

Kontrola społeczna – kontrola ludzi nad
ludźmi, wzajemna kontrola społeczna. Zjawisko
to zdefiniował amerykański socjolog Edward
Ross. Kontrolę tą głównie spełnia społeczeństwo
nad jego członkami. Jest to zamierzone
panowanie społeczeństwa nad jednostkami. W
przeciwieństwie do działań niezamierzonych to
jest świadome postępowanie. Stosuje nawet
pewne środki przymusu (normy społeczne),
które ludzie akceptuje.

Kontrola społeczna

Kontrola społeczna

Kontynuatorzy

Rossa

zrezygnowali

z

określenia “zamierzone”. W każdej kulturze
pewne wzory są akceptowane a pewne nie –
jest to zakorzenione w świadomości ludzkiej.

Obok pojęcia socjalizacji istnieje pojęcie
internalizacji – jest to uznanie tego, co nam
wpoiło społeczeństwo za nasze własne
zasady.

Źródła norm i postępowań

Źródła norm i postępowań

normatywnych

normatywnych



Obyczaje i zwyczaje – są bardziej

neutralnie społecznie (np. ranne mycie).

Normy zwyczajowe często przechodzą w

normy prawne.



Sprawa moralności – sublimacja obyczajów

(uświęcanie czegoś), choć z drugiej strony

obyczaje są negatywnie oceniane przez

etykę (np. rasizm, grabież pokonanych).



Religie – nauczają pewnych wzorów

zachowań.



Normy

prawne

–

najbardziej

skodyfikowane, ujęte w kodeks

Kontrola społeczna

Kontrola społeczna

Kontrola

społeczna

–

cały

system

oddziaływania na jednostki i grupy przez

perswazję,

nacisk

czy

przymus.

Jest

warunkiem tworzenia harmonijnego życia

społecznego (chodzi tu o normy istotne dla

społeczeństwa). Jest to objęcie wszystkich,

choć w różnym stopniu (od liberalizmu do

wojska czy zakładów karnych). Wszyscy

uczestniczą w kontroli społecznej.
Ludzie

kontrolując

(oceniając)

innych

wzmacniają swoją własną samokontrolę.

Sankcje społeczne

Sankcje społeczne

wywodzące się z doświadczenia
społecznego

w

toku

metod

wymuszania

konformizmu,

czyli

zdolności działania i postępowania w
narzuconych wzorach postępowania.
Z

punktu

widzenia

socjologii,

sankcje to nie tylko kary, ale również
nagrody, które są bardziej skuteczne.

Sankcje społeczne

Sankcje społeczne

1.

formalne – prawne, regulaminy w

zakładach

pracy,

instrukcje

postępowania

2.

nieformalne

3.

bezpośrednie – ktoś z najbliższego

otoczenia zwraca nam uwagę

4.

pośrednie – z depersonalizowane,

mogą być realizowane na odległość z

tyt. wykonywania określonego zawodu

Ze względu na treść

Ze względu na treść

sankcji możemy je

sankcji możemy je

podzielić na:

podzielić na:

–

prawne

–

etyczne – związane z klasyfikacją
moralną

–

satyryczne – drwina, ośmieszanie,
lekceważenie. Wg badań wynika,
że jest najbardziej skuteczna

–

nagrody i kary w życiu
pozaziemskim

Trzy etapy kontroli

Trzy etapy kontroli

społecznej:

społecznej:



Samokontrola – człowiek dąży do tego,
żeby żyć zgodnie z normami
społecznymi



Kontrola otoczenia



Państwowy system kontroli i porządku
społecznego

Więź społeczna

Więź społeczna

Ogół

stosunków,

połączeń

i

zależności

skupiających jedności w zbiorowości ludzkie.
Składnikami więzi są czynniki obiektywno –
formalne i spontaniczno – subiektywne.

Spontaniczno – subiektywne czynniki wyjaśniane są przez
psychologów, w kontekście identyfikacji jednostki z grupą
lub innymi zbiorowościami.

Czynniki obiektywno – formalne leżą

w gestii

zainteresowań teoretyków organizacji i socjologów.

Etapy powstawania więzi

Etapy powstawania więzi

społecznej

społecznej

więź rozwija się stopniowo (etapy powstawania więzi) i jest
uzależniona od następujących czynników , których kolejność
nie jest przypadkowa:

1. styczność przestrzenna



2. styczność psychiczne

 I etap powstawania,

3. styczność społeczna



4. wzajemne oddziaływanie II etap powstawania,
5. działania społeczne

III etap powstawania,

6. stosunki społeczne

IV etap powstawania,

7. wzajemne zależności

V etap powstawania,

Więź społeczna

Więź społeczna

Jeżeli więź zaistnieje i ukształtuje

się w danej grupie społecznej lub

innej zbiorowości, możemy ją

przyporządkować do jednego z

poniższych typów, który będzie nam

mówił o rodzaju grupy:

Więź społeczna

Więź społeczna

1.

więzi naturalne – wspólne pochodzenie i
pokrewieństwo członków danej grupy (rodzina,
zbiorowość etniczna,

2.

więzi zrzeszeniowe – tworzone na zasadzie
dobrowolności

pomiędzy

jednostkami

funkcjonującymi w organizacjach społecznych
(stowarzyszenia, związki zawodowe),

3.

więzi stanowione – narzucone jednostce z
zewnątrz

lub

siłą

(więzienie,

jednostka

wojskowa).

Pojęcia:

Pojęcia:



rola społeczna



postawa



kontrola społeczna



sankcje społeczne



więź społeczna

Literatura:

Literatura:

Szacka Barbara, Wprowadzenie do socjologii,
Oficyna Naukowa, Warszawa 2003;

strona 121 - 177

strona 121 - 177

Sztompka

Piotr,

Socjologia,

Wydawnictwo

ZNAK, Kraków 2002.

strona 45 – 112

strona 45 – 112

Kosiński Stanisław, Socjologia ogólna, PWN,
Warszawa 1987;