1

Maria Finogenow

PSYCHOLOGIA EMOCJI I MOTYWACJI

Wykład 4 (2010)

POZNANIE A EMOCJE

RICHARD LAZARUS

• Podstawą emocji jest proces oszacowania (oceny)

zdarzenia.

• Ocena pierwotna
• Ocena wtórna

• Ocena przesądza o tym, czy emocja się

pojawi i jaka będzie, ale jest też warunkiem
koniecznym i wystarczającym do jej
wystąpienia!!!

TEORIA LAZARUSA

(1991)

• Richard Lazarus - Koncepcja poznawcza
• Relacja OSOBA-OTOCZENIE
• ADAPTACYJNE SPOTKANIE albo EPIZOD – charakter

krótkotrwały lub rozciągających się w czasie problemów
egzystencjalnych

• Każdą emocję charakteryzuje specyficzny rodzaj znaczenia

relacyjnego tzw. PODSTAWOWY TEMAT RELACYJNY,
określający główną szkodę lub korzyść wynikającą z danej
relacji osoba-otoczenie

• Emocja jest zorganizowaną

psychofizjologiczną reakcją na informację
o relacji podmiotu z otoczeniem

TEORIA LAZARUSA

(1991)

1. Teoria Lazarusa jest teorią systemu – zasada systemu.
2. Emocje podlegają dwóm współzależnym zasadom:

zasadzie procesu (płynność czy zmienność emocji) i
zasadzie struktury (stabilność relacji osoba-otoczenie).

3. Na rozwój i zmianę emocji wpływają zmienne biologiczne i

społeczne – zasada rozwojowa.

4. Każda emocja jest procesem niepowtarzalnym – zasada

specyficzności.

5. Każdą emocję cechuje specyficzny i jedyny rodzaj

znaczenia relacyjnego (podstawowy temat relacyjny) –
zasada relacyjnego znaczenia.

TEORIA LAZARUSA

(1991)

Oszacowanie (ocena):
Proces – tymczasowe i zmienne konstruowanie poznawcze, w

różnym stopniu podatne na modyfikacje

Styl – dyspozycja do pewnego sposobu reagowania

Zgeneralizowane – składa się z wzorców oceny, które

wykraczają poza specyfikę danej relacji

Sytuacyjne – ogranicza się do danego, specyficznego kontekstu

Świadoma – przemyślana, pod kontrolą woli
Nieświadoma – poza kontrolą

TEORIA LAZARUSA

(1991)

Oszacowanie zawiera w sobie: ocenę pierwotną i wtórną

Ocena pierwotna

(prymarna, podstawowa)

– rozpoznanie, jakiego rodzaju następstwa dla osobistego
dobrostanu może mieć dane wydarzenie
- składa się z trzech elementów:

• Związek z osiąganym celem
• Zbieżność (kongruencja) z celem
• Typ zaangażowania ego

Ocena przesądza o tym, czy emocja się pojawi i jaka

będzie, ale jest też warunkiem koniecznym i
wystarczającym do jej wystąpienia!!!

TEORIA LAZARUSA

(1991)

Ocena wtórna

– określenie możliwych środków zaradczych przy
posiadanych zasobach osobistych
– składa się z trzech elementów:

• Obwinianie lub obdarzanie zaufaniem
• Potencjalna możliwość poradzenia sobie ze

zdarzeniem

• Oczekiwanie w stosunku do przyszłości

Radzenie sobie pobudza proces emocjonalny na dwa sposoby:
• Radzenie przez koncentrację na problemie
• Radzenie przez koncentrację na emocji

8

FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg

NICO FRIJDY

ZAŁOŻENIA

• EMOCJE POWSTAJĄ, NARASTAJĄ I ZNIKAJĄ ZGODNIE Z

PEWNYMI REGUŁAMI, W ŚCIŚLE OKREŚLONY SPOSÓB

• EMOCJE SĄ REZULTATEM PROCESÓW POZNAWCZYCH

• PRAWA EMOCJI MAJĄ SWE ŹRÓDŁO W MECHANIZMACH,

KTÓRE TYLKO CZĘŚCIOWO PODLEGAJĄ KONTROLI

WOLICJONALNEJ

• EMOCJE PEŁNIĄ FUNKCJE ADAPTACYJNE

Dwa podstawowe aspekty emocji

to:

1. Ocena zdarzeń jako istotnych bądź nieistotnych, przyjemnych lub

nieprzyjemnych

2. Wzbudzanie pewnych reakcji fizjologicznych, zachowań i przeżyć

9

FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg

NICO FRIJDY

PRAWA EMOCJI

1. PRAWO ZNACZENIA SYTUACYJNEGO

„Emocje powstają w odpowiedzi na struktury znaczeniowe

danych sytuacji”

• Zdarzenia zgodne z dążeniami- emocje pozytywne;
• Przynoszące szkodę lub zagrażające- negatywne;
• Nowe także źródłem emocji /nadzieja, obawa, ciekawość/

2. PRAWO ZAANGAŻOWANIA

„Emocje powstają w odpowiedzi na zdarzenia, które są ważne

dla celów, motywów czy zaangażowań danej osoby”

• Emocja – efekt interakcji znaczenia sytuacyjnego i

zaangażowań

10

FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg

NICO FRIJDY

PRAWA EMOCJI

3. PRAWO BEZPOŚREDNIO SPOSTRZEGANEJ

RZECZYWISTOŚCI

„

Emocje są wywoływane przez zdarzenia uważane za

rzeczywiste, a ich intensywność odpowiada temu, do

jakiego stopnia są za takie uważane”

Bodźce odbierane jako rzeczywiste obejmują :

• bezwarunkowe bodźce afektywne takie jak ból, hałas, coś

nieoczekiwanego i nagłego

• zauważalne zachowania ekspresyjne

• bodźce zmysłowe silnie związane z bodźcami

bezwarunkowymi

• zdarzenia wskazujące na nieskuteczność działań

11

FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg

NICO FRIJDY

PRAWA EMOCJI

4. PRAWO ZMIANY, PRZYZWYCZAJENIA I

ODCZUWANIA PORÓWNAWCZEGO

„Emocje powstają nie tyle wskutek korzystnych lub

niekorzystnych warunków, co wskutek aktualnych lub

oczekiwanych zmian w korzystnych lub niekorzystnych

warunkach”

• Prawo zmiany

• Prawo afektywnego kontrastu (teoria

przeciwstawnych procesów Solomona i Corbit (1974)).

• Prawo uczucia porównawczego

• Prawo przyzwyczajenia

FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg

NICO FRIJDY

PRAWA EMOCJI

5. PRAWO HEDONISTYCZNEJ ASYMETRII

„Przyjemność jest zawsze zależna od zmiany i zanika wraz z

ciągłością zaspokojenia. Przykrość może się utrzymywać na

stałe w utrzymujących się złych warunkach.”

6. PRAWO ZACHOWANIA EMOCJONALNEGO

MOMENTU

„Zdarzenia emocjonalne zachowują swoją siłę wywoływania

emocji na czas nieokreślony, chyba, że spotkają się z

przeciwdziałaniem innych, powtarzających się zdarzeń,

które mogą spowodować wygaszenie tamtych lub

przyzwyczajenie się do nich.”

• Trwałość śladów pamięciowych, związanych z

doświadczaniem emocji

13

FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg

NICO FRIJDY

PRAWA EMOCJI

7. PRAWO ZAMKNIĘCIA SIĘ W SOBIE

„Emocje wykazują skłonność do zamknięcia się przed sądami

o względności bodźca, który je spowodował i przed

wymaganiami celów innych niż ich własny.”

8. PRAWO ZWAŻANIA NA KONSEKWENCJE

„Każdy emocjonalny impuls powoduje impuls wtórny, który

zmierza do zmodyfikowania tamtego zgodnie z

przewidywanymi konsekwencjami.”

• Kontrola emocji

14

FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg

NICO FRIJDY

PRAWA EMOCJI

9. PRAWO MINIMALNEGO OBCIĄŻENIA

„Ilekroć można ocenić sytuacje na więcej niż jeden ze

sposobów, pojawia się skłonność do takiego jej ujmowania,

które minimalizuje jej negatywne obciążenia emocjonalne.”

10. PRAWO MAKSYMALNEGO ZYSKU

„Ilekroć można ocenić sytuacje na wiele sposobów, to pojawia

się tendencja do ujmowania jej w sposób maksymalizujący

emocjonalny zysk.”

BERNARD WEINER

– ATRYBUCYJNA TEORIA EMOCJI

• Emocje to efekt atrybucji

WYNIK (zdarzenie)

OCENA PIERWOTNA (podstawowa)

EMOCJA POZYTYWNA/NEGATYWNA

ATRYBUCJA

RÓŻNE EMOCJE

BERNARD WEINER

– ATRYBUCYJNA TEORIA EMOCJI

• Trzy wymiary struktury przyczynowości:

 Umiejscowienie źródła
 Wymiar stabilność-zmienność
 Kontrolowalność

Dziękuję za uwagę

17