1

Maria Finogenow

PSYCHOLOGIA EMOCJI I MOTYWACJI

Wykład 3 (2010)

KLASYCZNE TEORIE EMOCJI

W stronę koncepcji poznawczych

2

KLASYCZNE I POZNAWCZE KONCEPCJE

EMOCJI

1. Klasyczne teorie emocji:


Teoria Jamesa-Langego



Teoria Cannona-Barda

2. W stronę koncepcji poznawczych


Teoria Schachtera-Singera



Teoria Magdy Arnold

3. Poznawcze teorie emocji
•

Koncepcja Lazarusa

-

Emocje jako wynik specyficznej relacji między organizmem i
środowiskiem

-

Ocena pierwotna

-

Ocena wtórna

TEORIA JAMESA – LANGEGO

(1884, 1890)

• William James – teoria peryferyczna, obwodowa
• Zmiany cielesne są podstawą wzbudzania emocji

Receptor

Kora mózgowa

Trzewia

Reakcje

wisceralne

Mięśnie

szkieletowe

Świadomoś

ć

przeżywan

ej emocji

TEORIA JAMESA – LANGEGO

(1884, 1890)

• Zakładał istnienie uczuć wyższych.
• Zwrócił uwagę na EKSPRESYJNE (mimiczne)

SPRZĘŻENIE ZWROTNE (teoria Tomkinsa).

• Podkreślił, że zmiany w układzie nerwowym i w ciele są

nieodłącznym elementem emocji.

• Teoria Wegnera (1962) – emocja sama w sobie jest reakcją

wisceralną, a nie świadomym doświadczeniem zmian
cielesnych.

TEORIA NINY (ANNY) BULL

(1951)

• Modyfikacja teorii Jamesa
• Afekt jest bardziej wynikiem wzbudzonej postawy gotowości,

pozawolicjonalnej postawy motorycznej, przejawiającej się
w postaci zmian w pozie ciała, niż samego aktu zachowania.

BODZIEC

UKRYTA POSTAWA

POSTAWA MOTORYCZNA

(podstawa emocji)

POSTAWA UMYSŁOWA

(właściwe stadium

afektu)

• Afekt jest świadomością postawy motorycznej lub

ukierunkowaniem świadomości przez postawę motoryczną

• W pełni uświadomiona postawa umysłowa – zamiar, intencja

TEORIA CANNONA – BARDA

(l. 20. i 30. XX w.)

• Walter Cannon – centralna teoria emocji, talamiczna

teoria emocji

*** Gregorio Marańon – wstrzykiwanie adrenaliny
*** Hohman; Bermond i in. – badania nad osobami z

uszkodzeniami rdzenia kręgowego

• Emocje są procesami zachodzącymi w jądrach wzgórza.
• „Wściekłość pozorna” u kotów (Bard)
• Ośrodkiem emocji jest wzgórze. Kora mózgowa działa

jako struktura hamująca emocje powstałe we
wzgórzu.

• Uszkodzenie kory mózgowej → zachowanie sterowane przez

afekty

TEORIA CANNONA – BARDA

(l. 20. i 30. XX w.)

• Pobudzenie – rozhamowanie kory mózgowej, uwolnienie

różnych form ekspresji

• Brak pobudzenia – stałe hamowanie form emocjonalnej

ekspresji przez korę

Pobudzeni

e

receptoró

w

Wzgórze

Reakcje

wisceralne

Mięśnie

szkieletowe

Kora mózgowa

Emocj

a

TEORIA MAGDY ARNOLD

(1960)

• Poznawcza teoria emocji
• Emocja – „odczuwana tendencja w kierunku czegokolwiek

intuicyjnie ocenianego jako dobre (korzystne) albo
czegokolwiek intuicyjnie odczuwanego jako złe
(niekorzystne). Temu dążeniu lub oddalaniu (awersji)
towarzyszą wzorce fizjologicznych zmian sprzyjające
(organizujące) zbliżaniu lub oddalaniu. Te wzorce są różne
dla różnych emocji.”

Fazy procesu emocjonalnego:
1. Rejestracja stymulacji
2. Ocena informacji jako dobrej lub złej, korzystnej lub nie –

pojawia się znak procesu emocjonalnego

3. Tendencja do działania (zbliżania lub unikania) – ujawnia się

motywacyjne działanie stymulacji

4. Emocja wraz z reakcjami wisceralnymi
5. Działanie sterowane emocją – rola podmiotowości człowieka

TEORIA MAGDY ARNOLD

(1960)

Założenia i warunki:
 Coś musi być znane
 Coś, co jest znane, musi zostać ocenione pod kątem

wpływu, jaki może mieć na postrzegającego

 Ocena zależy od wcześniejszych ocen (oszacowań) i

oczekiwań

 Szerokie traktowanie oceny
 Odmienność emocji wynika z różnorodności

oszacowań

 Emocja jest pozaracjonalna, intuicyjna
 Jeśli emocja zostanie wzbudzona, to jednocześnie następują

zmiany w trzewiach i mięśniach szkieletowych – w dalszym
ciągu doznania płynące z tych obszarów mogą podlegać
ponownej ocenie i kategoryzacji

TEORIA ROBERTA LEEPERA

(1962)

• Teoria percepcyjno-motywacyjna
• Kładzie nacisk na poznanie i motywację
• Tym, co pozwala na rozpoznawanie i zróżnicowanie emocji są

efekty motywacyjne.

• E w porównaniu z MF:
 Nie mają charakteru cykliczności
 Rozwijają się dzięki uczeniu się
 Działają na podstawie pozytywnego sprzężenia zwrotnego

• Procesy emocjonalne są ściśle związane z procesami

percepcyjnymi – emocja związana jest z długością
utrzymywania się percepcji sytuacji.

MOTYWY

EMOCJE

MOTYWY

FIZJOLOGIC

ZNE

TEORIA SCHACHTERA – SINGERA

(1962)

• Stanley Schachter i Jerome Singer – Teoria

dwuczynnikowa

• Ciało i umysł (zmiany w stanie cielesnym – pobudzenie

oraz sposoby ich wyjaśniania – poznanie)

• Kluczem do zrozumienia emocji jest uchwycenie sposobu

dokonujących się u człowieka atrybucji

*** Schachter – podawanie adrenaliny

TEORIA SCHACHTERA – SINGERA

(1962)

*** Dutton i Aron – przejście przez rzekę Capilano w British

Columbia
– 2 mosty

• Lęk generowany przy przekraczaniu rzeki został

przekształcony na pożądanie seksualne.

*** Valins – pokazywanie mężczyznom obrazków nagich kobiet
• W sytuacji dwuznacznej (konieczność dokonania oceny

stopnia atrakcyjności obrazka), jakość emocji zależy od
możliwości znalezienia odpowiednich wskaźników w
otoczeniu (tu – informacja o rytmie pracy serca).

TEORIA SCHACHTERA – SINGERA

(1962)

Wydarzen

ie

Pobudzenie

peryferyczne

(reakcje

wisceralne, reakcje

instrumentalne

Poznawcza ocena

wydarzenia

Poznawcza

ocena reakcji

fizjolog.

Emocj

a

Nieinterpretowal

ne reakcje

fizjolog.

TEORIA LAZARUSA

(1991)

• Richard Lazarus - Koncepcja poznawcza
• Relacja OSOBA-OTOCZENIE
• ADAPTACYJNE SPOTKANIE albo EPIZOD – charakter

krótkotrwały lub rozciągających się w czasie problemów
egzystencjalnych

• Każdą emocję charakteryzuje specyficzny rodzaj znaczenia

relacyjnego tzw. PODSTAWOWY TEMAT RELACYJNY,
określający główną szkodę lub korzyść wynikającą z danej
relacji osoba-otoczenie

• Emocja jest zorganizowaną

psychofizjologiczną reakcją na informację
o relacji podmiotu z otoczeniem

TEORIA LAZARUSA

(1991)

1. Teoria Lazarusa jest teorią systemu – zasada systemu.
2. Emocje podlegają dwóm współzależnym zasadom:

zasadzie procesu (płynność czy zmienność emocji) i
zasadzie struktury (stabilność relacji osoba-otoczenie).

3. Na rozwój i zmianę emocji wpływają zmienne biologiczne i

społeczne – zasada rozwojowa.

4. Każda emocja jest procesem niepowtarzalnym – zasada

specyficzności.

5. Każdą emocję cechuje specyficzny i jedyny rodzaj

znaczenia relacyjnego (podstawowy temat relacyjny) –
zasada relacyjnego znaczenia.

TEORIA LAZARUSA

(1991)

Oszacowanie (ocena):
Proces – tymczasowe i zmienne konstruowanie poznawcze, w

różnym stopniu podatne na modyfikacje

Styl – dyspozycja do pewnego sposobu reagowania

Zgeneralizowane – składa się z wzorców oceny, które

wykraczają poza specyfikę danej relacji

Sytuacyjne – ogranicza się do danego, specyficznego kontekstu

Świadoma – przemyślana, pod kontrolą woli
Nieświadoma – poza kontrolą

TEORIA LAZARUSA

(1991)

Oszacowanie zawiera w sobie: ocenę pierwotną i wtórną

Ocena pierwotna

(prymarna, podstawowa)

– rozpoznanie, jakiego rodzaju następstwa dla osobistego
dobrostanu może mieć dane wydarzenie
- składa się z trzech elementów:

• Związek z osiąganym celem
• Zbieżność (kongruencja) z celem
• Typ zaangażowania ego

TEORIA LAZARUSA

(1991)

Ocena wtórna

– określenie możliwych środków zaradczych przy
posiadanych zasobach osobistych
– składa się z trzech elementów:

• Obwinianie lub obdarzanie zaufaniem
• Potencjalna możliwość poradzenia sobie ze

zdarzeniem

• Oczekiwanie w stosunku do przyszłości

Radzenie sobie pobudza proces emocjonalny na dwa sposoby:
• Radzenie przez koncentrację na problemie
• Radzenie przez koncentrację na emocji

Dziękuję za uwagę