Antybiotyki, probiotyki,

prebiotyki, synbiotyki,

eubiotyki i enzymy

paszowe

Anna Łubiarz

Emilia Malinowska

Antybiotyki



Są to produkty przemiany materii

mikroorganizmów (bakterii, grzybów i

roślin wyższych). Mają one działanie

bakteriobójcze i grzybobójcze, poprzez

zakłócenia przemiany materii lub transportu

składników pokarmowych innych komórek.

Spośród 130 rodzajów antybiotyków

zastosowanie w żywieniu zwierząt – jako

antybiotyki paszowe – znalazło około 20. W

Polsce zarejestrowanych jest tylko kilka. 



Dodatek antybiotyków do paszy powoduje

lepsze wykorzystanie składników
mineralnych w dawce pokarmowej, głównie
wapnia i fosforu; odnosi się to do zwierząt
młodych, będących w okresie wzrostu. 



W odróżnieniu od antybiotyków stosowanych

leczniczo antybiotyki paszowe mogą tylko
zapobiegać rozwojowi chorób w stadzie
zwierząt otrzymujących dodatki z ich udziałem
poprzez stabilizację flory
przewodu pokarmowego. Dzięki stosowaniu
dodatku antybiotyków do paszy ginie
znaczna część flory chorobotwórczej.



Z żywieniowego punktu widzenia obecność
antybiotyków w paszy powoduje pocienienie ścinek
przewodu pokarmowego (jelit) oraz lepsze ich
ukrwienie. Dzięki tym zmianom w budowie
anatomicznej obserwuje się zwiększone wchłanianie
składników pokarmowych ze światła jelit. Dotyczy to
zarówno związków azotowych, cukrów prostych, a także
witamin i składników mineralnych. Poprawa strawności
powoduje, że z tej samej porcji paszy zwierzę może
wykorzystać więcej składników pokarmowych na
przemiany podstawowe lub do produkcji. W ten sposób
poprawia się wykorzystanie paszy. 

W żywieniu zwierząt stosowane mogą być tylko niektóre
antybiotyki. O ich przydatności decydują pewne cechy:



nie mogą to być antybiotyki stosowane w lecznictwie, a
zwłaszcza w leczeniu człowieka,



nie powinny powodować powstawania odpornych szczepów
bakterii,



antybiotyki dodawane do pasz nie powinny się wchłaniać z
przewodu pokarmowego, a tym bardziej przechodzić do
produktów zwierzęcych, a więc powinny być wydawane w
całości z kałem. Zagrożenie wchłaniania jest na ogół
wyeliminowane dzięki dużej masie cząsteczkowej
antybiotyku. 

W żywieniu zwierząt gospodarskich stosowane

są następujące antybiotyki paszowe: 



polipeptydowe – bacytracyna i jej pochodne

(np. cynk bacytracyna), virgnia –mycyna,



makrolidowe – tylozyna i jej pochodne,



flavofosfolidowe – flavomycyna,



glukopeptydowe – avoparcyna,



oligosacharydowe – avilamycyna,



polieterowe – salinomycyna, narazyna, sól

sodowa monenzyny i pochodne, sól sodowa

lasalocidu.



Ilość antybiotyków paszowych, jak i innych

składników w mieszankach i koncentratach
białkowych powinna być tak dobrana, aby
podawanie mieszanki w odpowiedniej dawce
nie spowodowało przekroczenia określonych
norm. 

Probiotyki



Są to bakterie jelitowe, głownie

bakterie kwasu mlekowego, które
po dodaniu doustnym mogą
rozwijać się
w przewodzie pokarmowym
zwierzęcia, uniemożliwiając
przez to rozwój bakterii
chorobotwórczych. Dzięki swej
obecności poprawiają
wykorzystanie składników
pokarmowych pasz. 



Ponieważ są to bakterie jelitowe, skład

preparatów probiotykowych dla różnych
gatunków zwierząt powinien być różny.
Podawanie bakterii niespecyficznych dla
przewodu pokarmowego świni czy kury
powoduje, że nie znajdują one tam warunków
do szybkiego rozwoju i trwałego występowania
– w takich sytuacjach stają się mało
skuteczne, a ich podawanie musi mieć
charakter ciągły.



Określenie probiotyk jest zastrzeżone dla preparatów lub
produktów, które spełniają następujące kryteria :



Zawierają żywe komórki, np. liofilizowane komórki albo
bakterie czynne w produktach mleczarskich, czy innych
produktach fermentowanych,



Poprawiają stan zdrowia człowieka lub zwierząt (co może
też obejmować stymulację wzrostu zwierząt),



korzystny efekt wywierają w jamie ustnej bądź w
przewodzie pokarmowym (podawane jako dodatki do
żywności lub preparaty farmaceutyczne), w górnych
drogach oddechowych (stosowane w postaci aerozoli) lub
w przewodzie moczowo-płciowym (preparaty miejscowe).

Do ważniejszych
probiotyków można
zaliczyć:



Lactobacillus acidophilus,  



Lactobacillus casei, 



Lactobacillus plantarum, 



Bacillus subtilis, 



Bifidobacterium bifidum, 



Pediococcus acidlaciti, 



Streptococus faecium. 

Efekty działania preparatów probiotycznych

zbliżone są do efektów uzyskanych w wyniku

zastosowania antybiotyków paszowych, bowiem

jedne i drugie redukują liczbę bakterii

patogennych, jednak sposób ich działania jest

różny. Probiotyki jako naturalne stymulatory

wzrostu nie powodują żadnych skutków ubocznych i

nie implikują odkładania się szkodliwych substancji

obcych, stąd nie mają okresu karencji i nie ma

niebezpieczeństwa ich przedawkowania. Z punktu

widzenia konsumenta i producenta żywności ważne

jest również, że stosowanie probiotyków dzięki

możliwości obniżania, a nawet całkowitej eliminacji

konieczności stosowania antybiotyków, jest

sposobem otrzymywania bezpiecznej żywności.

Można więc powiedzieć, że skutki stosowania

probiotyków są podobne do działania

antybiotyków, jednak efekt uzyskiwany jest

różnymi drogami. O ile antybiotyki działają

dość szybko, niszcząc większość bakterii

(zarówno patogennych jak i pożytecznych) w

przewodzie pokarmowym (niektóre także poza

nim), o tyle probiotyki działają tylko w

przewodzie pokarmowym, wymagają dłuższego

okresu stosowania, a redukcja (stabilizacja)

bakterii chorobotwórczych odbywa się poprzez

intensywny rozwój bakterii pożytecznych.

Głównym zadaniem bakterii probiotycznych jest utrzymanie

równowagi mikrobiologicznej (ilościowej i jakościowej) przewodu

pokarmowego.

Bakterie te powinnny charakteryzować się:



bardzo dobrą adhezją, tj. przyleganiem do powierzchni nabłonka

przewodu pokarmowego



 zdolnością do szybkiego namnażania się i do zasiedlania przewodu

pokarmowego



odpornością na niskie pH



konkurencyjnością o pożywienie w stosunku do mikroflory

patogennej



brakiem właściwości patogennych lub toksycznych dla organizmu

gospodarza



wywieraniem korzystnego wpływu na jego organizm



efektywnością działania, tj. szybkim obniżeniem i utrzymaniem

właściwego pH oraz aktywności enzymatycznej

Prebiotyki



Prebiotyki to substancje potencjonujące
skuteczność probiotyków. Prebiotyki są niestrawną w
żołądku i  jelitach cienkich składową paszy. Stymulują one
selektywnie wzrost i aktywność pożądanej flory jelita
grubego.



Prebiotyki wpływają między innymi na zwiększenie liczby
bakterii kwasu mlekowego, co w efekcie wzmacnia
działanie zmierzające do obniżania pH treści jelit, nie
sprzyjającego przewadze
przedstawicieli Enterobacteriaceae, a zwłaszcza
chorobotwórczych szczepów Escherichia coli i bakterii z
rodzaju Clostridium, w tym Clostridium perfringens.

Do grupy prebiotyków należą:



immunosacharydy, czyli

fruktooligosacharydy - FOS



mannanooligosacharydy - GOS

Efektem stosowania probiotyków jest:



wzrost w przewodzie pokarmowym populacji bakterii "korzystnych"

dla organizmu, takich jak szczepy rodzajów Bifi dobacterium i

Lactobacillus



najbardziej efektywnie działają prebiotyki produkowane z

zewnętrznych ścian komórkowych szczepu

drożdży, Saccharomyces cerevisiae, które:



wykazują zdolność ograniczania kolonizacji jelit cienkich i grubych

chorobotwórczymi drobnoustrojami



umożliwiają adhezję chorobotwórczych bakterii (E. coli, Salmonella

spp.) do mannozozależnych receptorów eneterocytów nabłonka ściany

jelit



charakteryzują się zdolnością wzmacniania sprawności układu

immunologicznego



łączenie bakterii o funkcji probiotyków ze spełniającymi funkcje

prebiotyków peptydami ogranicza częstość biegunek prosiąt po

odsadzeniu

Synbiotyki

Nazwą synbiotyk określa się

połączenie probiotyku z prebiotykiem,

które są podawane razem w związku z ich

synergistycznym działaniem w celu

przywrócenia prawidłowej flory jelitowej.

Termin ten przede wszystkim dotyczy

produktów, w których składnik prebiotyczny

selektywnie promuje składnik probiotyczny, np.

prebiotyk – oligofruktoza stymuluje

namnażanie się w przewodzie pokarmowym

bakterie z rodzaju Bifidobacterium.

Synbiotyki wykorzystywane są w

produkcji żywności funkcjonalnej.

Stosowane są również w celach leczniczych

(ochronny przewodu pokarmowego) w postaci

ampułek. Działają przez pobudzenie wzrostu

bakterii naturalnie występujących

w przewodzie pokarmowym, zapobiegając

jednocześnie namnażaniu się bakterii

chorobotwórczych.

Eubiotyki

Eubiotyki są złożonymi związkami

chemicznymi (z wył. witamin i karotenoidów)

otrzymywanymi na bazie naturalnych

substancji i podawanymi zwierzętom w celu

utrzymania lub poprawy ich zdrowia, i

wydajności hodowlanej. 

Enzymy paszowe

Enzymy paszowe są białkami o specyficznej i

skomplikowanej strukturze, które poprzez

katalizowanie reakcji biochemicznych

odgrywają ważną rolę w procesie przemiany

materii. W przemyśle paszowym, a co za tym

idzie w żywieniu zwierząt zaczęto stosować

enzymy od połowy lat 80-tych, a na szerszą

skalę od lat 90-tych.

Enzymy paszowe, które są dodawane do mieszanek

paszowych powinny spełniać określone warunki:



posiadać wysoką aktywność enzymatyczną,



czystość mikrobiologiczną,



wykazywać zdolność do dostosowania się do

zmniejszającego się pH w przewodzie pokarmowym,



odznaczać się dużą aktywnością w górnym odcinku

przewodu pokarmowego i odpornością na działanie

endogennych proteaz.



Enzymy nie powinny wpływać negatywnie na

zdrowie zwierząt. 

Wprowadzone wraz z paszą do przewodu pokarmowego

świń przyczyniają się do uzyskania następujących

korzyści:



rozłożenia błon komórkowych i frakcji włókna

pokarmowego (βb-glukany, celuloza, pentozany) w paszy,



lepszego wykorzystania paszy (2-9%),



poprawy przyrostów masy ciała (2-8%),



ograniczenia biegunek,



możliwości zastąpienia droższych pasz tańszymi,



zwiększenia wartości pokarmowej paszy, a szczególnie

poziomu energii metabolicznej,



lepszego wchłaniania m.in. fosforu i innych składników

mineralnych,



redukcji substancji antyodżywczych.

Ponieważ enzymy zmniejszają swoją aktywność

w czasie przechowywania, stosuje się

specjalne nośniki stabilizujące. Przy ich

zastosowaniu, pasze z dodatkiem enzymów

mogą być przechowywane nawet 6-9

miesięcy. Jednak ze względu na negatywny

wpływ niektórych składników mineralnych na

aktywność enzymów, nie zaleca się

przechowywania dłuższego niż dwa miesiące. 

Stosując dodatek enzymów należy pamiętać o

ich możliwym wpływie na środowisko

przewodu pokarmowego i enzymy

wytwarzane przez samo zwierzę. Wynika

to z równowagi substrat-produkt. 

Dziękujemy za uwagę!