Antybiotyki amino glikozydowe

Mechanizm działania

Aminoglikozydy bakteryjne gromadzą się w komórkach bakteryjnych, gdzie łączą się niodwracalnie z podjednostką 30S rybosomu i w ten sposób powodują kompleksowe zaburzenie syntezy białka . Zostaje zahamowany zarówno początek syntezy białek, jak i przedłużanie początkowych łańcuchów peptydowych.

Ponadto przez wiązanie amonoglikozydów do rybosomów dochodzi do błędnego odczytu przy translacji i wytworzenia w ten sposób fałszywych białek enzymatycznych i strukturalnych (tzw. białek nonsensownych), które powodują nieodwracalne uszkodzenie błon komórkowych.

Ponieważ drobnoustroje beztlenowe nie gromadzą aminoglikozydów, są na nie oporne.

Zakres działania

Antybiotyki aminoglikozydowe jest to grupa bakteriobójczych antybiotyków, o szczególnym znaczeniu w zwalczaniu groźnych zakażeń wywołanych bakteriami Gram-ujemnymi, zwłaszcza pałeczki duru, czerwonki, okrężnicy (Escherichia coli), krztuśca, tularemii, ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa) i innych (nie działają na bakterie z rodzaju Haemophilus).

Beztlenowce są zawsze, a paciorkowce przeważnie oporne.

Powstawanie oporności

Powstawanie oporności wiąże się najczęściej w wytwarzaniem enzymów inaktywujących aminoglikozydy.

Genetyczna informacja o tych enzymach jest zlokalizowana w plazmidach oporności.

Farmakokinetyka

Wszystkie antybiotyki z tej grupy nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego (wyjątek - neomycyna). Natomiast po podaniu domięśniowym wchłaniają się bardzo szybko.

We krwi wiążą się z białkami osoczowymi w 10-33%. Przenikają łatwo do mleka ale słabo do płynu mózgowo-rdzeniowego, płynu śródgałkowego i kości. Wybiórczo gromadzą się w uchu wewnętrznym oraz korze nerek co odpowiada za ich działania niepożądane.

Nie ulegają w ustroju człowieka biotransformacji. Są wydalane przez nerki z moczem oraz przez wątrobę z żółcią, w stanie niezmienionym. Mogą się kumulować w organizmie, jeśli pacjent choruje na niewydolność nerek.

Działania niepożądane

• Ototoksyczność – upośledzenie słuchu, po początkowej fazie odwracalnej, przy kontynuowaniu leczenia stają się nieodwracalne.

• Nefrotoksyczność – uszkodzenie nerek dzięki zdolności do regeneracji nabłonka kanalików jest najczęściej odwracalne.

• Działanie kuraropodobne - mogą wywołać blok nerwowo – mięśniowy na etapie synapsy

• Układ pokarmowy - powodują uszkodzenie śluzówki jamy ustnej powodując nadżerki i owrzodzenia. Działanie to może dotyczyć całego przewodu pokarmowego.

• Wpływ na płód - aminoglikozydy dobrze przenikają przez łożysko, mogą powodować uszkodzenie słuchu u płodu.

Zastosowanie

Nie wszystkie antybiotyki tej grupy wykazują identyczną aktywność wobec określonych szczepów bakteryjnych.

Streptomycyna i kanamycyna nie są obecnie wykorzystywane do leczenia infekcji szczepami bakterii Gram-ujemnych, oporność wobec pozostałych przedstawicieli tej grupy jest zróżnicowana. Najwięcej szczepów opornych stwierdza się na gentamycynę i tobramycynę, a najmniej na amikacynę.

Aminoglikozydy, ze względu na dużą siłę działania, ale też znaczną toksyczność, stosuje się do leczenia ciężkich zakażeń. Wykorzystuje się je do leczenia m.in.: gruźlicy, zapalenia opon mózgowych, zapalenia dróg moczowych i żółciowych, zapalenia wsierdzia, dżumy, tularemii, zakażeń pałeczkami ropy błękitnej, zakażeń dróg pokarmowych (czerwonka, dur) oraz do wyjaławiania przewodu pokarmowego przed zabiegami chirurgicznymi.

W przypadku aminoglikozydów obserwuje się efekt poantybiotykowy. Działanie niszczące na drobnoustroje utrzymuje się jeszcze przez pewien czas po wydaleniu leku z ustroju.

Podział i przykłady

Do grupy aminoglikozydów należą m.in.:

• pochodne naturalne

  • streptomycyna

  • neomycyna

  • gentamycyna

  • sisomycyna

  • kanamycyna

  • tobramycyna

• pochodne półsyntetyczne

  • netelmycyna

  • amikacyna

  • dibekacyna

Podział na generacje

Aminoglikozydy I generacji

• streptomycyna (Streptomycinum-ampułki)

• paromomycyna

• neomycyna (Baneocin-maść, Bivacin-maść, krople do oczu; Dicortineff-maść do oczu, krople do oczui uszu; Neomycinum-tabletki, aerozole, maść do oczu)

kanamycyna

Aminoglikozydy II generacji

• gentamycyna (Bedicort-maść; Dexamytrex-maść, krople do oczu; Diprogenta-maść, krem; Gentamycin TZF - ampułki, maść do oczu;

• netylmycyna (Guardocin-ampułki; Netromycin-ampułki)

• sisomycyna

• tobramycyna (Brulamycyna-ampułki, krople do oczu; Tobrex- krople, maść do oczu)

• amikacyna (Amikacin-ampułki; Biodacyna-ampułki, krople do oczu)

Aminoglikozydy III generacji

• daktynomycyna – antybiotyk cytostatyczny

• sepamycyna