Verbasci

Flos – kwiat dziewanny

Verbascum thapsiforme Schrad. (V. densiflorum Bert.)– dziewanna wielkokwiatowa

Verbascum phlomoides L.– dziewanna kutnerowata

Scrophulariaceae - trędownikowate

występowanie:

stanowiska słoneczne i piaszczyste

surowiec:

korony kwiatowe,
wysuszone natychmiast po zbiorze na powietrzu,
w cieniu aby zachować żółtą barwę,

zbiór w lipcu i w sierpniu

Verbascum phlomoides

Verbasci

Flos – kwiat dziewanny

Verbascum thapsiforme Schrad.(V. densiflorum Bert.) – dziewanna wielkokwiatowa

Verbascum phlomoides – dziewanna kutnerowata

Scrophulariaceae - trędownikowate

śluz – 3%, ksyloglukany, obojętne i
kwaśne silnie rozgałęzione
arabinogalaktany WP>9 FP VI;
saponiny - triterpenowe 0,007 % -
(werbaskosaponiny)
cukier inwertowany-11%
fenyloetanoidy-werbascozyd
irydoidy – aukubina, katalpozyd oraz
ich ksylozydy
flawonoidy – hesperydyna (1,5-4%),
diosmina, rutyna

Verbascum
phlomoides

Verbasci

Flos– kwiat dziewanny

Verbascum thapsiforme Schrad.(V. densiflorum Bert.)– dziewanna wielkokwiatowa

Verbascum phlomoides – dziewanna kutnerowata

Scrophulariaceae - trędownikowate

działanie i zastosowanie:
osłaniające- śluz
wykrztuśne- saponiny
przeciwirusowe (wirus grypy)
mieszanki ziołowe Pulmosan, syropy:
Sirupus
Verbasci, Termasil (antipyreticum)
schorzenia dróg oddechowych-
expectorans

medycyna ludowa
stany zapalne przewodu pokarmowego
schorzenia nerek i pęcherza,
stany zapalne skóry, wyprysk
alergiczny, egzemy

Verbascum
phlomoides

Malvae sylvestris

Flos/Folium– kwiat/liście ślazu dzikiego

Malva sylvestris L. (Malva neglecta Wallv.)– ślaz dziki

Malvaceae - ślazowe

roślina zielna

występowanie:

stan naturalny Europa i Azja środkowa

Polska – niż i niższe obszary górskie

zbiór
lipiec, sierpień
suszenie
w cieniu,
przewiewnie

Malvae sylvestris

Flos /Folium – kwiat / liście

ślazu dzikiego

Malva sylvestris L. (Malva neglecta Wallv.)–

–

ślaz dziki

Malvaceae - ślazowe

śluz – liście 8%, kwiaty 10%,
galakturomannany,
arabinogalaktany
WP >7 FP VI
antocyjany -glikozydy malwidyny i
delfinidyny
flawonoidy – glukozydy apigeniny
i dihydro- kemferolu, kwercetyny
– kwiaty
glukozydy hypoletyny oraz
siarczany flawonoidowe - liście
garbniki

działanie i zastosowanie:
osłaniający błony śluzowe jamy
ustnej, gardła i krtani
stany zapalne błon śluzowych
jamy ustnej (antiphlogisticum)
….
łagodzący kaszel suchy
(antibechicum)

Malvae sylvestris

Flos/ Folium– kwiat /liście

ślazu dzikiego

Malva sylvestris L. – ślaz dziki

(Malvaneglecta Wallr.)

Malvaceae - ślazowe

Malvae arboreae

Flos– kwiat malwy czarnej (av.

var.nigra)

(Alcea rosea L.)

Althaea rosea L.– topolówka wyniosła, prawoślaz

ogrodowy, malwa ogrodnik

Malvaceae - ślazowe

surowiec:
odmiana o
ciemnofioletowoczerwonej
do czarnej koronie

śluz (8-12%), pektyny
antocyjany -glikozydy malwidyny
i delfinidyny
garbniki
fenolokwasy
flawonoidy – glikozydy
kemferolu, kwercetyny,
mirycetyny

działanie i zastosowanie:
osłaniające
stany zapalne i nieżyty górnych
dróg
oddechowych i przewodu
pokarmowego
powlekające na błony śluzowe
w GDO (antibechicum)

Malvae arboreae

Flos– kwiat malwy czarnej

(av. var.nigra)

(Alcea rosea L.)

Althaea rosea L.– topolówka wyniosła,

prawoślaz ogrodowy, malwa ogrodnik

Malvaceae - ślazowe

Lichen islandicus.– porost islandzki

Cetraria islandica (L.) Ach. – tarczownica

islandzka

Parmeliaceae – Misecznicowate

występowanie:
półkula
północna

Polska – objęty
częściową
ochroną

surowiec-
import

Lichen islandicus – porost islandzki

Cetraria islandica (L.) Ach.–

tarczownica islandzka

Parmeliaceae – Misecznicowate

polisacharydy: >50% lichenina, izolichenina,
polimery glukozy i kwasu glukuronowego,
galaktomannany
kwasy porostowe: 2-3% o charakterze depsydonów
o gorzkim smaku
aromatyczne
- fumaroprotocetrarowy i cetrarowy
alifatyczne
protolichesterynowy

Lichen islandicus - porost islandzki

Cetraria islandica (L.) Ach. –

tarczownica islandzka

Parmeliaceae – Misecznicowate

O

C

O

O

C

H

3

C

H

3

COOH

OH

HO

CH

2

CHO

O

C

O

CH

CH

COOH

O

HOOC

O

CH

2

(CH

2

)

12

H

2

C

O

CH

3

OH

OH

HO

COCH

3

C

H

3

O

COCH

3

Kwas fumaroprotocetrarowy

Kwas protolichesterynowy

Kwas usninowy

Lichen islandicus– porost islandzki

Cetraria islandica (L.) Ach. – tarczownica

islandzka

Parmeliaceae – Misecznicowate

działanie i zastosowanie: wyciągi alkoholowe i wodne

•kwasy porostowe – aktywność bakteriostatyczna wobec m.in.:
Mycobacterium taberalosis oraz Helicobacter pyroli,
gorzki smak właściwości surowca pobudzające wydzielanie soku
żołądkowego

•śluz
łagodzące kaszel antibechicum

suchy kaszel, pomocniczo nieżyty żołądka, choroba wrzodowa,
pobudzający łaknienie, ułatwiający trawienie (stomachicum et
digestivum)
pomocniczo w terapii chorób płuc (pulmonales)
Preparaty; Pectosol expectorans
Pulmosan (pulmonales)
Isla moos antibechicum, expectorans
Padma 28 (immunostimulans)

Psylli

Semen – nasienie

babki płesznika

Plantago psyllium –

babka płesznik

Plantaginaceae -

Babkowate

występowanie:
basen M. Śródziemnego

śluz 4-12%

Semen Cydoniae –

nasienie pigwy

Cydonia oblonga – pigwa

Rosaceae – różowate

występowanie:
Europa południowa
Polska

pochodzenie – Półwysep Arabski

śluz – 22%

działanie i zastosowanie:
środek powlekający
zmiękczający
słabo przeczyszczający
zewnętrznie – p/zapalny

Tuber Salep – bulwiaste korzenie storczyków

Orchis species

Morio

Militaris

Orchidaceaea - Storczykowate

Surowiec:
Zebrane w czasie przekwitania,
lekko obgotowane i wysuszone,
bulwiaste korzenie

Śluz – 45-50% -
mannoza + kwas
mannuronowy

Orchis militaris

Orchis morio

działanie i zastosowanie:
lek śluzowy
osłaniający i powlekający
nieżyty żołądka i jelit
ostre biegunki

Tuber Salep – bulwiaste korzenie storczyków

Orchis species

Morio

Militaris

Orchidaceaea - Storczykowate

Orchis
morio

Orchis
militaris

Gummi arabicum – Guma arabska

nacięcie pni i gałęzi afrykańskich akacji

Acacia senegal (Leguminosae)

przeświecające łamliwe
bryłki
o szklistym przełamie
rozpuszcza się na zimno
w wodzie – tworzy gęste
kleiste zawiesiny

Gummi arabicum – Guma arabska

Acacia senegal – akacja senegalska

Leguminosae (Fabaceae) – strączkowe

(bobowate)

arabina – sól Ca, Mg, K kwasu
arabinowego zbudowanego z D-
galaktozy,
L-arabinozy, L-ramnozy i kwasu
D-glukuronowego

działanie i zastosowanie:
środek osłaniający w stanach zapalnych błon śluzowych
substancja pomocnicza w recepturze (łagodzenie ostrego
smaku leków, sporządzanie emulsji)
środek klejący, zageszcząjący w farbach i tuszach

Tragacantha – Tragakanta

Gummi Tragacantha – guma tragankowa

Astragalus species – traganki

np. Astragalus gummifer – traganek

gumodajny

Leguminosae (Fabaceae) - strączkowe

występowanie:
Syria, Iran, Irak

wydzielina gumowa wydobywa się z rdzenia

gałęzi

polisacharydy:

nierozpuszczalna w H

2

O, obojętna basoryna -60-70%

rozpuszczalna w H

2

O, lekko kwaśna tragakantyna

zastosowanie:

środek wiążący wode

sporządzanie kremów, maści i emulsji

Carragen - karagen

surowiec:

wysuszone plechy krasnorostów

Chondrus crispus i Gigartina mammillosa

występowanie:

wody Atlantyku w Europie i Ameryce Płn

.

polisacharydy śluzowe
karagenina do 45%

działanie i zastosowanie:
lek śluzowy, osłaniający
powlekający w chorobie
wrzodowej
środek pęczniejący

Chondrus crispus

Agar –
agar
Gelidiace
ae
Rhodophy
ta

surowiec:
stężały i wysuszony żel pochodzący ze ścian komórkowych
różnych rodzajów krasnorostów,
najczęściej z gatunków z rodziny Gelidiaceae

Gossypium depuratum-

Wata bawełniana oczyszczona

Gossypium arboreum

Gossypium herbaceum

Malvaceae

pochodzenie:
Gossypium herbaceum -

Azja Pł.

Azja Pł.

Gossypium arboreum - Afryka Płn.
Gossypium hirsutum - Ameryka
Gossypium barabadense - Ameryka

uprawy jednoroczne
główni producenci: USA, Brazylia,
Indie, Egipt, kraje byłego ZSRR

z 1 ha plantacji zbiera się od 60-300 kg surowej bawełny

Etapy otrzymywania waty:

- mechaniczne oddzielenie włosków od nasion
- prasowanie w bele (otrzymywanie bawełny handlowej)
- spulchnienie i oczyszczanie od wszelkich domieszek na

specjalnych maszynach

- odtłuszczenie 4% ługiem sodowym
- przemywanie rozcieńczonym kwasem siarkowym i wodą
- bielenie 5% roztworem podchlorynu sodowego
- przemywanie wodą do reakcji obojętnej
- suszenie, spulchnianie i pakowanie

odtłuszczone i wybielone włoski okrywające
nasiona bawełny długości do 4 cm
włoski te w 90% zbudowane z celulozy
woda, białko, substancje mineralne

Gossypium depuratum-

Wata bawełniana oczyszczona

Gossypium arboreum

Gossypium herbaceum

Malvaceae

działanie i zastosowanie:
wchłania około 10-krotną wagową ilość
osocza krwi, przyśpiesza zlepianie czerwonych
krwinek
materiał okrywający i izolujący

Gossypium arboreum

Gossypium herbaceum

Cellulosum depuratum-

wata celulozowa

oczyszczona

wata drzewna-lignina
produkt otrzymywany z drewna
drzew iglastych (świerk, sosna)
liściastych (buk, brzoza, topola)

60% masy z drzew iglastych

celuloza
mannany – drzewa iglaste
ksylany –drzewa liściaste
lignina – 30%-produkt polimeryzacji
pochodnych fenylopropanu

białe arkusze złożone z
warstewek podobnych
do cienkiej pomarszczonej
bibułki

zastosowanie:
chusteczki higieniczne
opatrunki
tampony stomatologiczne
opaski higieniczne

Tela hydrophila –

gaza higroskopijna

biała bezwonna tkanina o splocie płóciennym, krzyżowym
otrzymywana z :
-odtłuszczonej bawełny

-włókna wiskozowego

-bawełny i włókna wiskozowego

zastosowanie:
materiał opatrunkowy
tampony
kompresy
bandaże
opatrunki

Fucus vesiculosus –

morszczyn pęcherzykowy

Fucaceae -

morszczynowate

Występowanie:
chłodne morza Europy
chłodne rejony Oceanu Spokojnego
i Atlantyckiego
Bałtyk – 10-15 m

Suszenie:
temp. 60ºC

Fucus vesiculosus –

morszczyn pęcherzykowy

Fucaceae -

morszczynowate

wg FP IV 0,1% jodu

0,03-0,1% jodu
kwas alginowy – 12%
laminaryna
fukoidyna
mannitol – 5-12%

Działanie i zastosowanie:
pobudzanie wydzielania
hormonów tarczycy mieszanki
ziołowe m. in. przeciw
otyłości, produkcja kwasu
alginowego

Stosowanie preparatów z
morszczynu zawierających
ponad 150μg jodu w
przeliczeniu na dawkę
dobową grozi wywołaniem
nadczynności tarczycy

Kwas alginowy

polisacharyd zbudowany z kwasu D-mannuronowego połączonego
wiązaniem holozydowym β 1→4 i kwasu D-guluronowego powiązanego
wiązaniem γ 1→4

sole Na, Mg, K, NH

4

kwasu alginowego rozpuszczają się w H

2

O

– lepkie ciągliwe roztwory

zastosowanie:
ochronne powłoki w zranieniach
stabilizator, środek wiążący w
produkcji
tabletek, kremów, maści

O

H

OH

H

H

COOH

H

O

H

O

H

OH

H

COOH

H

O

H

OH

H

OH

kwas guluronowy

HO

H

H

OH

HO

H

COOH

CHOH

HO

H

Mel - miód

syropowata ciecz wytwarzana przez Apis mellifica z nektaru z kwiatów
roślin miodajnych lub spadzi (wydzielina mszyc pasożytujących na liściach
drzew iglastych, zmieszana z sokiem komórkowym liści wyciekającym wskutek
nakłuć mszyc
rośliny miodajne: rzepak, akacja, lipa, gryka, wrzosy, drzewa kwitnących sadów

nektar roślinny
- sacharoza 55-75%
- monocukry

Mel - miód

cukier inwertowany – 70-80%
(glukoza – 30-40%, fruktoza)
sacharoza – 10%
dekstryny
kwasy organiczne
substancje białkowe
barwniki
enzymy
witaminy – C, A, B2 i B6
związki azotowe m. in.
cholina i acetylocholina
woda

miód sztuczny – cukier inwertowany otrzymywany z sacharozy
przez ogrzewanie jej z 1% H

2

SO

4

lub winowym, po zinwertowaniu

nadmiar kwasu zobojętnia się CaCO

3

i odsącza wytrąconą sól wapniową.

otrzymany cukier inwertowany zagęszcza się do prawie stałej masy, odbarwia
cukrem palonym na kolor miodu i aromatyzuje.

Caricae Fructus – owoc figi

Ficus Carica – figa pospolita

Moraceae - morwowate

Występowanie: Azja południowo-

zachodnia,

wschodnia część rejonu Morza
Śródziemnego

Surowiec: owoc
rzekomy – szupina
(owoce właściwe –
orzeszki)

Caricae Fructus – owoc figi

Ficus Carica – figa pospolita

Moraceae - morwowate

Skład:
cukier inwertowany 50%
pektyny
błonnik
enzymy trawiące białko

Zastosowanie:
środek dietetyczny,
przy wadliwym trawieniu

Dactyli – daktyle

Phoenix dactylifera – palma daktylowa

Palmae - palmy

Występowanie: północna
Afryka, Arabia, Syria

Surowiec: dojrzałe,
wysuszone owoce palmy
daktylowej

Dactyli – daktyle

Phoenix dactylifera – palma daktylowa

Palmae - palmy

Skład:
47-50% cukru
inwertowanego
10% pektyn
substancje azotowe

Zastosowanie:
środek odżywczy
wykazuje pewne działanie
rozwalniające

Passulae – rodzynki

Vitis vinifera – winorośl właściwa

Vitaceae - winoroślowate

Surowiec:
wysuszone jagody krzewu
Vitis vinifera

Passulae – rodzynki

Vitis vinifera – winorośl właściwa

Vitaceae - winoroślowate

Skład:
52-62% cukru
inwertowanego
kwasy organiczne
pektyny
substancje azotowe

Zastosowanie:
środek odżywczy
wzmacniający mięsień
sercowy
działanie rozwalniające