Sektor publiczny.

Podstawy finansów 2011/2012

Mgr Mirosława Braja

Przedmiot nauki o finansach

publicznych

• Reguły dotyczące zasobów pieniężnych w

sektorze publicznym;

• Ogół procesów związanych z

gromadzeniem i dysponowaniem środkami
publicznymi;

• Skutki tych operacji.

Finanse publiczne

• Zjawiska ekonomiczne związane z

mechanizmem podziału dochodu
narodowego [Wójtowicz 1996];

• Procesy związane z powstawaniem i

rozdysponowaniem pieniężnych środków
publicznych… [Owsiak 2005]

Cechy charakterystyczne finansów

publicznych

• Jedna ze stron jest podmiotem

publicznoprawnym (przymus państwowy);

• Działania podjęte w interesie publicznym;
• Zarządzanie tymi środkami nie jest

podporządkowane metodom rynkowym;

• Organy władzy państwowej ustalają i

kontrolują wielkość tego zasobu.

SEKTOR PUBLICZNY

Charakterystyka strumieni i

przepływów pieniężnych zasilających i

odpływających

z sektora

Sektor publiczny

• Składają się na niego trzy typy instytucji:

– Rząd
– Instytucje publiczne
– Władze samorządowe

Przepływy pieniężne w sektorze

publicznym

• Obejmują przepływy finansowe wszelkich

instytucji publicznych, z wyjątkiem tych,
które prowadzą działalność zarobkową

• Dochody tego sektora obejmują przede

wszystkim podatki;

• Wydatki sektora to głównie wydatki na

rzecz konsumentów i przedsiębiorstw w
celu zaspokajania ich potrzeb – najczęściej
zbiorowych.

Dochody sektora publicznego

• Obejmują:

– Podatki
– Cła i opłaty
– Dochody z własności publicznej
– Dochody z prywatyzacji
– Pożyczki.

Definicja podatku

• „świadczenie pieniężne, powszechne,

przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne,
nakładane jednostronnie przez związek
publicznoprawny (państwo, jednostkę
samorządu) w celu sfinansowania potrzeb
publicznych i społecznych”

Podatki (1/2)

• Największe źródło dochodów sektora

publicznego

• Pozwalają państwu na sterowanie

działalnością gospodarczą

• Można je podzielić na:

– P. pośrednie – nakładane na towary lub usługi;
– P. bezpośrednie – podatki nakładane na

majątek lub dochody.

Podatki (2/2)

• Podatki pośrednie

– Akcyza
– VAT

• Podatki bezpośrednie

– PIT
– CIT
– Podatek od nieruchomości
– Podatek rolny

Pozostałe dochody sektora

publicznego

• Dochody z tytułu posiadania

przedsiębiorstw, gruntów i innych
nieruchomości, praw górniczych itp..

• Dochody z ceł
• dochody z prywatyzacji

Wydatki sektora publicznego

• Wydatki te można podzielić na:

– W.bieżące – związane przede wszystkim z

utrzymaniem jednostek budżetowych

– W. inwestycyjne – służące realizacji inwestycji

Budżet państwa

• Roczny plan dochodów i wydatków oraz

przychodów i rozchodów:

– Organów władzy publicznej (w tym organów

administracji rządowej, kontroli i ochrony
prawa);

– Sądów i trybunałów.

Cechy budżetu państwa

• Centralizacja;
• Gromadzony i wydatkowany w celu

realizacji zadań publicznych;

• Gromadzony najczęściej w sposób

przymusowy;

• Regulowany poprzez zasady prawne;
• Obejmuje planowane działania sektora

publicznego;

• Ma charakter strumieniowy.

Funkcje budżetu państwa

• Funkcje ekonomiczne

– Alokacyjna
– Redystrybucyjna
– Stabilizacyjna
– Fiskalna
– Kredytowa
– Transferu (przekształcenia)

• Funkcje polityczne

– Ustrojowa
– Demokratyczna

Funkcja alokacyjna

• Budżet państwa jest narzędziem

rozdzielania części zasobów w
gospodarce;

• Dostarczone dobra publiczne i społeczne

dostępne są dla ogółu po cenach innych
niż rynkowe.

Funkcja redystrybucyjna

• Budżet jest narzędziem podziału dochodu

narodowego w ujęciu makro i
mikroekonomicznym;

• W ujęciu makro: gromadzi dochody i

rozdziela je na inne podmioty;

• W ujęciu mikro: dokonuje korekty

dochodów podatników.

Funkcja stabilizacyjna

• Polega na wykorzystaniu budżetu państwa

do łagodzenia wahań cyklu
koniunkturalnego w gospodarce;

• Wydatki budżetowe: kreują popyt;
• Dochody: oddziałują na sytuację

ekonomiczną:

– Przedsiębiorstw
– Gospodarstw domowych

Funkcja fiskalna

• Polega na przejmowaniu przez państwo

dochodów podmiotów prywatnych;

• Przyczynia się do zmiany charakteru

własności środków pieniężnych;

• Środki publiczne podlegają innym

regułom wydatkowania niż środki
prywatne.

Funkcja kredytowa

• Budżet zawiera informacje o kierunku

wydatkowania środków pieniężnych:

– Co będzie finansowane?
– W jakim stopniu?

Funkcja transferowa

• Przekształcenie środków prywatnych w

publiczną formę własności:

– Publiczne i społeczne cele wydatkowania;
– Sposoby kontroli;
– Efektywność.

Funkcja ustrojowa

• ma wyraz w związku budżetu państwa z

parlamentem i ustrojem państwa;

• Wynika z uprawnień władzy

ustawodawczej i wykonawczej z zakresu
budżetu państwa.

Funkcja demokratyczna

• Dotyczy udziału obywateli w procesie

opracowywania budżetu państwa:

– Jawność prac;
– Publikowanie ustawy budżetowej i

sprawozdania z wykonania budżetu.

Zasady budżetowe

• Zasada równowagi – tzw. złota zasada;

• Zasada powszechności (zupełności) – powinien

uwzględniać wszystkie dochody i wydatki

państwa;

• Zasada jawności;

• Zasada jednoroczności;

• Zasada operatywności – polega na

opracowywaniu budżetu w układzie

podmiotowym;

• Zasada jedności – wszystkie dochody i wydatki

państwa są objęte jednym planem.

Zadanie nr 1

• Mając w tabeli szacunkowe zestawienie

dochodów budżetu państwa za 2011 rok,
określić:

– Jaki był udział dochodów z podatków

pośrednich w BP w 2011 roku?

– Jaki był udział VAT?
– Jaki był udział podatków bezpośrednich w BP?

Wyszczególnienie

Kwota w mln zł

DOCHODY OGÓŁEM

277 568,3

1. Dochody podatkowe

243 209,4

a. Podatki pośrednie

180 272,6

w tym p. akcyzowy

57 963,7

b. Podatek dochodowy
od osób fizycznych

38 074,9

c. Podatek dochodowy
od osób prawnych

24 861,9

2. Dochody
niepodatkowe

32 276,0

3. Środki z UE i innych
źródeł niepodlegające

zwrotowi

2 082,9

Zadanie nr 2

• Mając w tabeli szacunkowe zestawienie

dochodów budżetu państwa za 2011 rok,
określić, jaki był procentowy udział
wyszczególnionych grup wydatków w
wydatkach budżetu państwa w 2011 roku.

Wyszczególnienie

Kwota w mln zł

WYDATKI OGÓŁEM

302 681,2

w tym:
Obsługa długu

krajowego

27 107,1

Obsługa zadłużenia

zagranicznego

8 849,0

Rozliczenia z budżetem

UE z tyt. środków
własnych

14 731,1

Dotacje dla FER

15 120,0

Dotacje dla FUS

37 513,4

Subwencje ogólne dla

JST

48 348,2

Deficyt budżetowy

• Część wydatków budżetowych, która nie

znajduje pokrycia w dochodach.

• „Są wydatki, trzeba je pokryć” (G. Jeze)

Sposoby finansowania deficytu

budżetowego

• Emitowanie skarbowych papierów

wartościowych nabywanych przez:

– Podmioty niebankowe
– Banki

• Korzystanie z kredytów banków

komercyjnych;

• Korzystanie z kredytów

międzynarodowych instytucji

finansowych;

• Wpływy z prywatyzacji majątku

państwowego.

Deficyt budżetowy a dług

publiczny

Czy to to samo?

Dług publiczny

• Zadłużenie sektora finansów publicznych;

– Państwowy dług publiczny – wartość

nominalna zadłużenia JSFP ustalona po
wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań
pomiędzy nimi.

– Dług skarbu państwa – wartość nominalna

zadłużenia skarbu państwa.

Zadanie

• Mając dane wstępne dotyczące wykonania

budżetu państwa za 2011 rok, zastanów
się, jaki będzie deficyt budżetowy?

• Jaki będzie dług publiczny?