Zaburzenia lękowe u

dzieci i

młodzieży.

Lęk

grupa specyficznych reakcji

emocjonalnych charakteryzujących się
nieprzyjemnym zabarwieniem. Jednostka
wobec doznanych emocji odczuwa
bezradność, wewnętrzne spięcie, nie
może się skoncentrować i doznaje szeregu
dyskomfortowych doznań fizjologicznych
(pocenie się, drżenie i napięcie mięśni
itp.)

LĘK - występuje w obliczu zagrożeń irracjonalnych lub nagle i
nieoczekiwanie, bez poprzedzającego uświadomienia sobie
jakiegokolwiek, nawet subiektywnego zagrożenia; powstaje na skutek
wyobrażania sobie zagrożenia np.
• dziecko może przywoływać w wyobraźni zagrożenie, którego kiedyś
już doświadczyło realnie - lęk odtwórczy
•dziecko może tworzyć własny świat lęków (mocno związany żywą
wyobraźnią pociechy) - lęk wytwórczy

Przyczyną lęku może być także niezaspokojenie potrzeb dziecka -
fizjologicznych (głód) czy psychicznych (brak poczucia bezpieczeństwa,
miłości).

Lęk czasami spełnia pozytywną rolę - ratuje zdrowie i życie dziecka.
Dlatego powinno się uszanować naturalny odruch unikania tego, co
wzbudza lęk, co wydaje się dziecku niebezpieczne.

Rozróżnia się przeżywanie:



lęku realnego,



lęku wyobrażeniowego,



pierwotnego,



wtórnego.

LĘKI MAŁEGO DZIECKA

Każdy wiek ma swoje lęki.

Każdemu dziecku mogą przydarzyć się jakieś
nieszczęśliwe wypadki, które stają się
następnie powodem lęków. Obowiązkiem
rodziców jest strzec przed nimi dziecko, ale
niemożliwe jest całkowite ich
wyeliminowanie. Wydaje się, że dziecko musi
w czasie rozwoju przejść przez pewne fazy
stanów lękowych. Występują różnice
indywidualne, ale każdy wiek ma właściwe mu
lęki.

2 lata:

- słuchowe np. pociąg, grzmot, odkurzacz,
- wizualne np. ciemne kolory, duże przedmioty,

kapelusze

- przestrzenne np. zabawka czy łóżeczko przeniesione w

inne miejsce, przeprowadzka

- związane z ludźmi np. nieobecność matki- deszcz i

wiatr, zwierzęta, szczególnie dzikie

•

2,5 roku:

- głównie przestrzenne np. obawa przed ruchem albo

przesuwaniem przedmiotów, zbliżające się duże

przedmioty



3 lata:

- głównie wizualne np. starzy ludzie, maski

- ciemność, zwierzęta, policjanci, włamywacze, wieczorne

wyjście rodziców,



4 lata:

- słuchowe, głównie odgłosy silników

- ciemność, dzikie zwierzęta, wyjście matki, głównie wieczorem,



5 lat:

- niewiele lęków, głównie wizualne

- konkretne np. potłuczenie się

- ciemność, obawa, że matka nie wróci do domu



6 lat:

- duże natężenie stanów lękowych wywołanych przez bodźce

dźwiękowe np. dzwonek do drzwi, nieprzyjemny ton głosu, odgłosy

ptaków i owadów, spłukiwanie wody w toalecie

- obawa przed światem nadprzyrodzonym lęk, że ktoś chowa się

pod łóżkiem

- przestrzenne- obawa przed zgubieniem się, obawa przed

żywiołami, lek przed samotnym zasypianiem i zostawaniem w

domu, strach o zdrowie i życie matki, lęk przed pobiciem, dzielne

znoszenie dużych ran a złe małych, lęk przed widokiem krwi



7 lat:

- dużo lęków, głównie wizualnych - ciemność, strych, piwnica, lęk

przed wojną, szpiegami, włamywaczami, lęki stymulowane

mediami, lęk przed spóźnieniem do szkoły i brakiem akceptacji

innych

• 8-9 lat:
- mniej lęków i mniej intensywne nie boi się wody, mniej
ciemności, lepsza umiejętność oceny sytuacji,
- obawy uzasadnione np. porażka w szkole, własne zdolności

• 10 lat:
- dużo lęków, głównie związane ze zwierzętami - szczególnie
dzikimi i wężami, niektóre boją się ciemności, wysokich
pomieszczeń, ognia przestępców, niektóre wymieniają czego się
nie boją - ciemności, psów, zostać same w domu

Ze względu na czas trwania zaburzeń

lękowych rozróżniamy:

1. lęk uogólniony, utrzymujący się długotrwale, zwykle

nie osiągający skrajnego nasilenia;

2. lęk napadowy ( zwany także atakami paniki, których

nasilenie jest zwykle maksymalne) występujący
epizodycznie, zwykle napadowo.

Komponenty somatyczne lęku

Lękowi towarzyszą zazwyczaj zaburzenia
psychosomatyczne:

• pocenie się,
• drżenie,
• tężenie mięśni,
• mrowienie,
• ból serca,
• zakłócenia oddychania,
• biegunka,
• moczenie się

•

reakcja lękowa jest zbyt silna w stosunku do

bodźca

• towarzyszą jej reakcje somatyczne: np.
blednięcie, pocenie się, drżenie, zmiany akcji
serca, utrata przytomności

• lęk permanentnie pochłania uwagę dziecka, nie
przemija

Niepokojące objawy:

Strach

Jest reakcją na konkretne

zagrożenie, występuje w obliczu
rzeczywiście występującego
zagrożenia dobrostanu osoby (np.
egzamin), czy niebezpieczeństwa
(np. ryzyko zranienia)

Strach i lęk są jednymi z częściej
przeżywanych i rozpoznawanych przez nas
emocji. Składa się na nie:

• odczuwana psychicznie obawa,

• objawy cielesne towarzyszące tym emocjom,
jak również

• zachowania podejmowane w celu uniknięcia
przedmiotu wywołującego strach czy lęk.

Zaburzenia lękowe

To przedłużające się stany lękowe, bez obiektywnych
przyczyn; mogą one sparaliżować życie osoby
dotkniętej nimi, z życiem rodzinnym i towarzyskim
włącznie; zaburzenia lękowe są najbardziej
powszechnymi problemami zdrowia psychicznego.
Występują, gdy lęk osiąga nasilenie i częstość taką, że
destabilizuje życie i/lub powoduje stopniowe
podporządkowanie życia lękowi

Ocenia się, że dotykają przeciętnie jedną na dziesięć
osób. Są bardziej rozpowszechnione wśród kobiet niż
wśród mężczyzn, dotykają zarówno dzieci jak i
dorosłych. Zaburzenia lękowe są chorobami. Mogą być
diagnozowane i leczone.

Wybrane przyczyny zaburzeń

lękowych:



traumatyczne wydarzenia,



zaburzone poczucie bezpieczeństwa we wczesnym

dzieciństwie,



nieprawidłowe relacje rodzinne i wysoki poziom lęku w

rodzinie,



występowanie u rodziców zaburzeń lękowych, ale też

depresyjnych, czy innych chorób psychicznych,



czynniki genetyczne,



czynniki środowiskowe,



uczenie się lękowego reagowania .

LĘK SEPARACYJNY

Pierwsze lęki pojawiają się już w

niemowlęctwie.

Przy porodzie i w pierwszych tygodniach

życia dziecka jest to instynktowny niepokój

związany z dyskomfortem fizycznym (hałas,

ból, utrata równowagi). Ok. 7-8 miesiąca

życia – pojawia się lęk separacyjny przed

rozłąką z matką. Następnie pojawia się

strach przed symbolami kojarzonymi z

przykrymi doświadczeniami (np. strzykawki

- zastrzyk). Lęki, które wystąpią później,

najczęściej dotyczą ciemności, zwierząt,

złych snów i rozstań z osobami znaczącymi.

W okresie przedszkolnym pewien stopień lęku przed
separacją jest normalny. Mówimy o tego rodzaju
zaburzeniu, gdy objawy lęku (płacz, szloch, krzyk)
przedłuża się na więcej niż dwie godziny po rozstaniu z
opiekunem.

•W wieku przedszkolnym jednym z najczęściej
występujących objawów jest odmowa spania samemu.

• We wczesnym wieku szkolnym, najczęstszym objawem
jest niepokój, że coś się może stać osobie najbliższej oraz
odmowa chodzenia do szkoły.

• Licealiści, którzy cierpią na lęk separacyjny zazwyczaj
ukrywają ten lęk i jego objawy.

LĘK ZGENERALIZOWANY



Nadmierny lęk i niepokój
utrzymujący się przez
większość czasu przez
okres 6 miesięcy lub
dłużej dotyczący wielu
aktywności i wielu
sytuacji (takich jak szkoła
lub praca).

Lęk lub niepokój związany jest z trzema (lub więcej) z

pośród

sześciu następujących objawów Uwaga: W przypadku

dzieci tylko jeden objaw jest wymagany dla postawienia

diagnozy.

1.

zaburzenia snu (problemy z zasypianiem, częste

budzenie się, sen niespokojny),

2.

niepokój ruchowy lub uczucie nieprzyjemnego

podniecenia,

3.

problemy z koncentracją lub poczucie pustki w głowie,

4.

irytacja,

5.

duża męczliwość,

6.

napięcie mięśniowe.

Zaburzenia lękowe uogólnione najczęściej

spotykane są u młodzieży pomiędzy 14-

17 rokiem życia, rzadziej u dzieci

młodszych. Często współwystępowały z

innymi zaburzeniami lękowymi czy też

towarzyszyły im zaburzenia depresyjne.

Zaburzenia lękowe występują u około 30

% dzieci u których wcześniej występował

lęk separacyjny.



Zaburzenia leku uogólnionego często

występują u dzieci matek lękowych oraz u

dzieci z określonymi cechami osobowości

(jak zahamowanie, introwersja).



Zaburzenie lęku uogólnionego może

towarzyszyć również osobie w życiu

dorosłym w tej lub w postaci innego

zaburzenia lekowego - np. fobii społecznej

lub lęku napadowego

FOBIE

to zaburzenie nerwicowe, którego objawem
osiowym jest uporczywy lęk przed:
• różnymi określonymi sytuacjami,
• zjawiskami lub
• przedmiotami

związany z unikaniem sytuacji wywołujących go i
utrudnieniem funkcjonowania w społeczeństwie.

Najczęściej spotykanymi fobiami są: fobia
zwierząt (pająków, węży), lęk wysokości, lęk
przed krwią a także przed zakażeniem czy
zachorowaniem na poważną chorobę.

•Zaburzenia lękowe w postaci fobii w dzieciństwie
występuje najczęściej u ok. 10 % dzieci obojga płci,
szczyt zachorowań obserwuje się pomiędzy 5 a13
rokiem życia.

•Zaburzenie w postaci fobii prawdopodobnie ma
podłoże ewolucyjne. Reakcja lękowa ma znaczenie
adaptacyjne, powoduje konsekwencje biologiczne,
których celem jest uniknięcie zagrożenia.

•Największe znaczenie w rozwoju fobii w dzieciństwie
maja traumatyczne przeżycia doświadczane
bezpośrednio przez dziecko, ale też przez nie
wyobrażane jedynie na podstawie zasłyszanych
informacji.

Wyróżnia się 4 podtypy

fobii:



fobie środowiskowe - przed

zwierzętami, owadami, wodą,

wysokością



fobie związane z uszkodzeniami

ciała, krwią,



fobie sytuacyjne- jazda

samochodami, tunelami,

windami, mostami,



inne- np. unikanie sytuacji

związanych z wymiotami, przed

udławieniem się, głośnymi

dźwiękami.

Agorafobia

Agorafobia oznacza dosłownie lęk przed

otwartą przestrzenią, a także obejmuje obawy

przed znalezieniem się w takich miejscach jak

tłum, miejsca publiczne (np. sklep),

oddaleniem się od domu i samotnym

podróżowaniem (metrem, autobusem,

pociągiem czy samolotem). Wszystkie te

miejsca lub sytuacje są w podobny sposób

przeżywane jako niebezpieczne, według

chorego to właśnie w nich może wystąpić nagłe

pogorszenia jego stanu zdrowia.

Agorafobia wiąże się z przewidywaniem

niebezpiecznego incydentu
zdrowotnego. W tym miejscu trzeba
powiedzieć o istotnym związku między
agorafobią a napadami paniki.
Agorafobia jest często obawą przed
nawrotem przeżytego w niedalekiej
przeszłości napadu paniki.

Osoba z agorafobią skarży się często na

drżenie ciała, szybkie bicie serca, intensywne
pocenie się, bóle klatki piersiowej, trudności w
oddychaniu, uczucie duszenia się, nudności,
zawroty głowy, uczucie tracenia kontroli nad
sobą, obawę przed zemdleniem, obawę przed
nagłą śmiercią. Lęk ten występuje częściej u
dorosłych niż dzieci czy młodzieży. Pojawia się
w okresie dojrzewania.

Klaustrofobia

Jest nią niczym nie

uzasadniony lęk przed
przebywaniem w
zamkniętych,
niedużych
pomieszczeniach, np.
małych pokojach,
windach.

fobie dotyczące zwierząt i

owadów (zoofobie)

- 5 – 15% wszystkich fobii, początek

w dzieciństwie); lęk może

występować nie tylko przed samymi

zwierzętami, ale także

przedstawiającymi je zdjęciami i

obrazkami i wszystkim co może

kojarzyć im się z obiektem lęku



agrizoofobia - lęk przed dzikimi

zwierzętami



ailurofobia (felinofobia) - lęk

przed kotami



arachnofobia - lęk przed

pająkami lub innymi

bezkręgowcami zbliżonymi do

nich wyglądem



batrachofobia - lęk przed żabami



entomofobia - lęk przed owadami



equinofobia - lęk przed końmi



helmintofobia - lęk przed

robakami



ichtiofobia - lęk przed rybami

–

galeofobia - lęk przed rekinami



kynofobia - lęk przed psami



ofidofobia - lęk przed wężami



ornitofobia lub awizofobia - lęk

przed ptakami

fobie dotyczące elementów

otoczenia naturalnego

(20% wszystkich fobii)



aerofobia - lęk przed powietrzem

(wiatr, przeciąg, podróż kolejką

napowietrzną)



antofobia - lęk przed kwiatami



arsonofobia - lęk przed ogniem



asfaltofobia - lęk przed

wszechogarniającym asfaltem

(szczególnie widoczna u ludzi

zamieszkujących w dużych

aglomeracjach miejskich)



blanchofobia - lęk przed śniegiem



brontofobia - lęk przed burzą



hydrofobia - wstręt do picia wody



keraunofobia - lęk przed piorunami



mykofobia - wstręt do grzybów



ovophobia - lęk przed jajkami

fobie dotyczące urazów i

chorób



(15 – 25% wszystkich fobii, początek w

wieku średnim)



aidsfobia - lęk przed zakażeniem

wirusem HIV



akarofobia - lęk przed roztoczami,

zwłaszcza powodującymi świerzb



algofobia - lęk przed bólem



amathofobia - lęk przed kurzem



arachibutyrofobia - lęk przed zarazkami



bakteriofobia - lęk przed bakteriami



dysmorfofobia (DMF) - lęk przed

deformacją, zaburzenie spostrzegania

własnego ciała, objaw anoreksji i treść

urojeń hipochondrycznych w schizofrenii



emetofobia - lęk przed wymiotowaniem,



erytrofobia - lęk przed

zaczerwienieniem się (zwykle w

momencie adolescencji lub jako

symptom nerwicy lękowej)



hemofobia - lęk przed widokiem krwi,

(pobraniem krwi), występuje

bradykardia i omdlenia,



kancerofobia - lęk przed chorobami

nowotworowymi



maniafobia (agateofobia, dementofobia)

- lęk przed chorobą psychiczną ,

szaleństwem



mizofobia - lęk przed brudem (często z

towarzyszącymi natręctwami (np. mycia

rąk)), pojęcie zostało wprowadzone w

1879 przez Williama A. Hammonda [1][2]

,



nozofobia - lęk przed zachorowaniem



rytifobia - lęk przed zmarszczkami



syfilidofobia - lęk przed zachorowaniem

na syfilis



tanatofobia - lęk przed śmiercią (objawia

się uczuciami takimi jak: zbliżająca się

utrata świadomości, stan

przedzawałowy, ustanie bicia serca,

zawroty głowy, drętwienie kończyn,

kołatanie serca, znaczny spadek lub

wzrost ciśnienia oraz pulsu, bezdech,

duszności, ucisk na klatkę piersiową,

głowę lub brzuch)



tokofobia - lęk przed ciążą i porodem



traumatofobia – lęk przed zranieniem

fobie sytuacyjne



nyktofobia (achluofobia, skotofobia) -

lęk przed ciemnością



akrofobia - lęk wysokości



aquafobia - lęk przed wodą



cyberfobia - lęk przed korzystaniem z

technicznych udogodnień

informatycznych



dromofobia - lęk przed podróżowaniem



glassofobia - lęk przed wystąpieniami

publicznymi



hypsofobia - lęk przed upadkiem w

przepaść



klaustrofobia - lęk przed zamkniętymi

pomieszczeniami



koitofobia - lęk przed stosunkiem

płciowym



jatrofobia - lęk przed lekarzem/wizytą

u lekarza



odontofobia - lęk przed wizytą u

stomatologa



tafefobia - lęk przed pogrzebaniem

żywcem

fobie dotyczące relacji

interpersonalnych



gamofobia - lęk przed zawarciem

małżeństwa (patrz kompleks Piotrusia

Pana, mizoandria)



homofobia - lęk przed

homoseksualistami



ksenofobia - lęk przed obcymi ludźmi



nekrofobia - lęk przed umarłymi



gimnofobia - lęk przed nagością



seksofobia - lęk przed płcią przeciwną

–

androfobia - lęk przed

mężczyznami (patrz: mizoandria)

gynefobia - lęk przed kobietami

(patrz: mizogynia)

pedofobia - lęk przed dziećmi



transfobia - lęk przed osobami

transpłciowymi

Fobia szkolna

Jest klasycznym przykładem fobii sytuacyjnej, ponieważ

dziecko odczuwa lęk nie przed szkołą rozumianą jako całość, ale

przed konkretnymi sytuacjami, które mają miejsce w szkole.

Fobię szkolną określa się jako nerwicę szkolną, która stanowi

zróżnicowany pod względem etiologicznym zespół, będący

często formą nerwicy lękowej (rzadko prawdziwych fobii),

którego wiodącym objawem jest obawa przed uczęszczaniem

do szkoły, przy czym przed każdym udaniem się do niej i w

czasie pobytu w szkole pojawiają się u dziecka przejawy lęku.

Na podkreślenie zasługuje fakt, że psychologiczne objawy lęku

w tym zespole są często maskowane przez bogatą

symptomatologię wegetatywną (bóle głowy, drżenie rąk,

nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunki, duszność, pocenie

się). Znaczny stopień nasilenia objawów może uniemożliwić

dziecku kontynuowanie nauki w szkole, stosowanie zaś kar i

przymusu nasila objawy. Cechą charakterystyczną zespołu jest

całkowite ustępowanie objawów z chwilą przeminięcia

zagrożenia uczęszczania do szkoły.

Składają się na nią czynniki zarówno po stronie domu
rodzinnego jak i szkoły. Jednym z ważniejszych powodów jej
wystąpienia jest brak lub niedostatek doświadczeń i
umiejętności społecznych dziecka.

Przyczyny fobii szkolnej:

1. Środowisko rodzinne, relacje dziecko-rodzic - rozmaitego
typu zakłócenia życia rodzinnego
2. Środowisko szkolne, relacje nauczyciel-uczen
3. Indywidualne cechy psychofizyczne ucznia
- zaburzenia emocjonalne
- indywidualne trudności w nauce
- wady narzadów zmysłów, wady wymowy
- dysleksja rozwojowa
- niepełnosprawnosc

Lęki szkolne (

wg Jaczewskiego

)

- lęk przed kompromitacją - mimo różnych panujących
stereotypów, znacznej części uczniów zależy na wynikach
nauki; wypada umieć wiele, wypada być dobrym uczniem; przy
tym nie wypada być uczniem nadmiernie pracowitym ani
kujonem; trzeba się ze swoja pracowitością kryć, nie uchodzi
nie mieć czasu na rozrywki i sport; ale by uzyskać dobre wyniki
w nauce, trzeba poświęcić jej bardzo wiele czasu; powstaje
dylemat.
- lęk przed niepowodzeniem szkolnym – związany z pisaniem
egzaminów sprawdzających i ze zdawaniem egzaminów
wstępnych do szkoły średniej i na uczelnie wyższą
- poczucie zagrożenia wynikające z braku zdolności
odpowiadających stawianym w szkole wymaganiom - mimo
ciągłych starań, dziecko nie
osiąga wskazanych wyników, a jednocześnie pojawia się
przemęczenie praca szkolna

LĘK SPOŁECZNY

(FOBIA SPOŁECZNA)

Ostrożność wobec obcych jest normalnym zjawiskiem

ok. 1 roku życia, a we wczesnym dzieciństwie pewien

stopień społecznej obawy jest zjawiskiem pozostającym

w zgodzie z normą rozwojową.

Tę kategorię chorobową powinno się więc stosować gdy:



zaburzenie powstało przed 6 rokiem życia,



towarzyszą mu poważne problemy w funkcjonowaniu

społecznym,

-

dzieci przejawiają wobec obcych stały lub nawracający

lęk ( mogą to być osoby dorosłe lub rówieśnicy).

Objawy fobii społecznej pojawiają się najczęściej

po raz pierwszy przed 18 rokiem życia. Jest to

obezwładniający lęk w sytuacjach bycia

obserwowanym przez innych np. przy wystąpieniu

publicznym, jedzeniu w restauracji, przyłączaniu się

do grupy osób. Lęk w fobii społecznej, oprócz

manifestacji typowej dla lęku panicznego - kołatanie

serca, zawroty głowy, suchość w ustach - przyjmuje

formy typowe tylko dla lęku społecznego, takie jak:

czerwienienie się, jąkanie, obawa przed zmoczeniem

się.

Ludzie nią dotknięci czują sparaliżowanie, irytację i

brak pewności siebie przebywając w szerszym gronie

osób. Te uczucia są tak silne, że ludzie z tą fobią mają

tendencję do unikania obiektów czy sytuacji

mogących je wywoływać, a to bardzo zmniejsza ich

zdolności do prowadzenia normalnego życia.

Uogólnione fobie społeczne zwykle wiążą się z

niską samooceną - choć sporadycznie zdarzają

się fobicy o nadmiernym poczuciu własnej

wartości - oraz strachem przed krytyką.

U niektórych osób może występować skłonność

do nadużywania alkoholu lub innych substancji

psychoaktywnych, które łagodzą zazwyczaj

objawy fobii, jednak jest to tymczasowe

rozwiązanie i istnieje wówczas ryzyko

uzależnienia. Zdarza się nadużywanie internetu

lub gier komputerowych.

Dotknięta tą fobią osoba będzie w sytuacjach towarzyskich i społecznych
doznawać wielkiego niepokoju i stresu. Często występują objawy
psychosomatyczne jak:



nagłe czerwienienie się,



nadmierne pocenie się,



łzawienie,



drżenie/usztywnienie mięśni,



zaburzenia mowy



przyspieszenie tętna;



spowolnienie i spłycenie oddechu;



problemy z oddawaniem moczu w toalecie publicznej (nierzadko

dochodzi do zupełnej niemożności);



znaczne trudności z wykonaniem prostych czynności lub też

nazwaniem jakiejś oczywistej rzeczy w obecności innej osoby;



niekiedy absurdalne, niezrozumiałe dla ludzi lub skrajnie tchórzliwe

zachowanie wynikłe z wybitnie podwyższonego poziomu wewnętrznego

lęku;

LĘK NAPADOWY – ATAKI

PANIKI

Jak sugeruje nazwa, ataki paniki pojawiają się

bez uprzedzenia i towarzyszą im nagłe uczucia

przerażenia. Do objawów fizycznych należą

bóle w klatce piersiowej, palpitacje serca,

spłycenie oddechu, zawroty głowy,

dolegliwości w okolicy brzucha, uczucia

nierealności i lęk przed śmiercią. Często osoba

dotknięta takimi atakami stara się unikać

sytuacji, w których mogą one wystąpić;

wówczas nazywane jest to zaburzeniem

lękowym z agorafobią.

Objawy:



napadom lęku towarzyszą silne objawy ze
strony ciała w postaci: przyspieszonego bicia
serca, szybszego oddechu, zawroty głowy,
uczucie duszności, poczucie nierealności,



wtórny lęk przed omdleniem, zawałem,
śmiercią, przed utrata kontroli nad sobą,
choroba psychiczną itd.

Powstawanie lęku

panicznego

Zasadniczo istnieją

dwa modele

powstawania napadów

paniki: biomedyczny i

psychologiczny.

  Model biomedyczny

zakłada, że człowiek może być podatny na wystąpienie lęku panicznego

poprzez takie a nie inne wyposażenie genetyczne. Oznacza to w praktyce, że

gdy takiej podatności nie ma - lęk paniczny nie wystąpi. Pośrednio przemawiają

za tą teorią:

  • możliwość wywołania napadu lęku poprzez substancje chemiczne, np.

mleczan

  • możliwość wywołania napadu lęku poprzez zwiększanie stężenia dwutlenku

węgla we krwi - takie zjawisko występuje podczas zmniejszania ilości powietrza

zdatnego do oddychania,

  • możliwość wystąpienia napadu paniki w nocy (trudno udowodnić, aby napad

budzący pacjenta w nocy, miał podłoże psychologiczne)

  • częstsze występowanie lęku panicznego u ludzi między 25-45 rokiem życia,

niż u ludzi po 65 roku życia. Wg teorii psychologicznych lęk paniczny jest

związany z obawą o zdrowie i ogólnym poczuciem bezpieczeństwa. Często

łączy się z lękiem, że coś mi się stanie, lub wręcz z lękiem przed śmiercią.

  • poprawę przynosi stosowanie farmakoterapii.

Model psychologiczny

zakłada, że do rozwinięcia zaburzenia panicznego dochodzi

wskutek nieprawidłowego interpretowania odczuć

cielesnych jako zagrażające życiu, np. podejrzewanie

poważnej choroby serca. Argumenty przemawiające za tą

teorią to:

  • Osoby z zaburzeniem panicznym częściej niż inne myślą

o możliwej utracie kontroli nad sobą, częściej są skłonni do

błędnego czy wyolbrzymionego interpretowania sygnałów z

ciała ( ten ostatni objaw występuje też w hipochondrii).

   • na częstość napadów paniki lub na ich pojawienie się

wpływają niekorzystne wydarzenia życiowe (np.

wystąpienie zawału serca u osoby bliskiej) i spadek

ogólnego poczucia bezpieczeństwa osoby.

   • poprawę przynosi terapia psychologiczna, a w

szczególności behawioralno - poznawcza, rozwijanie

procedur bezpieczeństwa, pozytywne interpretowanie

zmian w życiu, poprawne interpretowanie sygnałów z ciała.

Charakterystyczne dla nerwicy natręctw są:

Obsesje - zaburzenie związane z nawracającymi, uporczywymi
myślami natrętnymi, wyobrażenia, idee, impulsy do działania.

Kompulsje – czynności przymusowe, rytuały są to wielokrotnie
powtarzane zachowania, które mają zapobiegać jakimś mało
prawdopodobnym wydarzeniom. Najczęściej wiążą się z
niepokojem i lękiem, który nasila się w momencie zaniechania
czynności przymusowej.

ZABURZENIA OBSESYJNO-

KOMPULSYWNE (nerwica natręctw)

Czasem natręctwa polegają na konieczności

wypowiedzenia jakiegoś słowa lub zwrotu,

kiedy indziej u osób religijnych polegają na

gwałtownej chęci wymówienia jakiegoś

bluźnierstwa lub plugawych słów w kościele.

Zaburzenie to nieomal zawsze łączy się z

lękiem, który nasila się przy próbach

zaniechania czynności przymusowej oraz

nierzadko depresją i depersonalizacją

Przykładem zachowań kompulsywnych jest dokonywane
kilka razy na godzinę mycie rąk lub całego ciała. Osoby
cierpiące na to zaburzenie najczęściej zdają sobie sprawę
z absurdalności czynności, które wykonują, z ich
dezorganizującej roli. Czują jednak przymus psychiczny
ich dokonywania

W koncepcji psychoanalitycznej powtarzanie pewnych
czynności jest początkowo obroną psychiki przed lękiem,
następnie przeradza się w czynność przymusową.

ZABURZENIA ZWIĄZANE ZE

STRESEM

•ostra reakcja na stres – wybuch
emocjonalny, agresja

•zaburzenia stresowe pourazowe – na
skutek np.wypadku drogowego

•zaburzenia adaptacyjne – zmiana
środowiska

METODY DIAGNOZOWANIA



skale obserwacyjne wypełniane przez
rodziców i nauczycieli (Skale Connersa, Skale
Achenbacha – lęk separacyjny)



wywiad kliniczny i obserwacja zachowania
dziecka podczas wywiadu



miary wskaźników fizjologicznych



miary kwestionariuszowe wypełniane przez
dziecko



diagnoza osobowości

Leczenie

Są dwa główne podejścia medyczne do leczenia zaburzeń
lękowych:
1. przez podawanie leków (farmakoterapia)
2. Terapia Poznawczo-Behawioralna

(cognitive-behavioural

therapy - CBT).

Połączenie tych dwóch metod leczenia może przynieść pozytywne
efekty.
Ponieważ większość zaburzeń lękowych posiada biologiczne podłoże,
leki antydepresyjne i anty-lękowe są przeważnie niezbędne.
Metody terapeutyczne mogą być skuteczne w zmniejszaniu objawów
w każdym z zaburzeń lękowych. Stosowane techniki zawierają
reorganizację procesu myślenia, aby pomóc ludziom zmienić ich
pełne niepokoju myśli, interpretacje i przewidywania na bardziej
racjonalne i mniej niespokojne. Ludzie z zaburzeniami lękowymi
mogą odnieść korzyści z kontrolowanej,
świadomej konfrontacji z przedmiotami czy sytuacjami wywołującymi
u nich lęk.

są opracowywane tak, aby pomagać w indywidualnych

przypadkach

zaburzeń lękowych. Np.

- dystrakcja by odwracać uwagę od problemu, rozpraszać

lękowe myśli

- stopniowa ekspozycja na sytuacje lękotwórcze
- medytacja, wizualizacja,
- terapia rodzinna (jeśli problem uwarunkowany relacyjnie)
- inwentarz objawów lękowych
- tygodniowy zapis czynności i nastroju
- techniki konfrontacji z sytuacją lękotwórczą
- trening interpersonalny umiejętności społecznych
- praca z wyobrażonym lub realnym obiektem unikania i lęku
- terapia paradoksalna – robić coś przeciwnego niż pragnie

pacjent (napady paniki)

Specyficzne techniki CBT

- opis napadu paniki ( sytuacja, emocje, myśli, doznania
cielesne, zachowanie)
- rozpoznawanie katastroficznych obaw ( "gorących
myśli") i ich weryfikacja, formułowanie alternatywnych
myśli

-zmiana przekonań - metoda dyskusji

-metoda sprawdzania w rzeczywistości - sprawdzając,
czy się zdarzy zakładana katastrofa, gdy się nie
podejmie rytuału (objawowo – kompulsywne)

- bezpośrednia ekspozycja terapeutyczna- wielokrotne
opowiadanie o traumie z największą ilością szczegółów
(związane ze stresem)

- wizualizacja

• ludzie doświadczający ataków paniki, mogą odnieść korzyści z
treningu oddechowego, który uczy jak zwolnić oddychanie i
zastosować medytacje kiedy przeżywają lęk,

•grupy wsparcia oraz materiały edukacyjne,

•samo-obserwacja, samo-przekonywanie, samo-wzmacnianie się,
odwracanie uwagi,

•techniki relaksacyjne (zgeneralizowany),

•współpraca ze szkołą (separacyjne, fobie szkolne itp.),

•psychoterapia rodziny ( głębszych relacji pomiędzy członkami
rodziny),

•psychoedukacja rodzica - wzmacnianie samodzielności dziecka ,

•bajkoterapia,

•muzykoterapia,

•arteterapia,

Właściwa diagnoza jest kluczem do ustawienia
osoby z zaburzeniem lękowym na właściwy tor
leczenia.

Inne

Zapobieganie

Przykazania dla dorosłych:



nie wyśmiewaj dziecka i nie zawstydzaj go,



zrozum lęk dziecka,



bądź cierpliwy, pamiętaj, że dziecko samo z tego wyrośnie,



pozwolić pewien czas unikać tej sytuacji, zanim zacznie się je

oswajać małymi krokami,



nie stosuj terapii szokowej, nie zmuszaj dziecka do stawiania

czoła lękotwórczej sytuacji, dopóki nie jest do tego gotowe. Przez

pewien czas pozwól mu unikać tej sytuacji, potem stosuj metodę

"małych kroków„,



nie stymuluj lękliwości dziecka swoją własną pełną lęku

postawą wobec życia. Nie strasz go niepotrzebnie (nie krzycz: "Nie

biegaj, bo złamiesz nogę i przez miesiąc będziesz siedział w

gipsie !" "Jak nie będziesz grzeczny, to przyjdzie czarownica i Cię

zabierze !" "AAAA.... jaki pająk !")

 

Jak radzić sobie z "domowymi

potworami" ?

Czasami do domów wprowadzają się
zrodzone w dziecięcej wyobraźni potwory,
duchy, groźne zwierzęta. Oto kilka
sposobów radzenia sobie z nimi:

Strategia "zaprzeczania"
Polega na wmawianiu dziecku, że nie ma się
czego bać, bo potwory nie istnieją. To
metoda popularna, ale zwykle
NIESKUTECZNA, a stosowana zbyt długo
nawet szkodliwa. Dziecko nie znajduje
zrozumienia u najbliższych, nie ma się na
kim wesprzeć.

Strategia "walki i wygnania"
Staramy się za wszelką cenę pozbyć się potworów z domu. W tym
celu:
stosujemy obrzędy i rytuały (tańce, okadzania, zapraszamy do
mieszkania Obrońcę - rzeźbę, pluszaka, maskę itp. symbolizującą
dobro, odwagę i siłę); stosujemy magiczną broń (np. do spryskiwacza
opatrzonego etykietą przedstawiającą przekreślonego potwora
nalewamy "magiczną miksturę" - wodę, może być z olejkiem
zapachowym; spryskujemy potwora a on znika; dziecko ma zawsze
dostęp do spryskiwacza).
Strategia "oswajania"
Próbujemy nawiązać przyjaźń z potworami.
Mówimy dziecku, że potwory nie jedzą maluchów, za to przepadają za
rodzynkami (lub cukierkami, kamykami itp.), wystarczy je
poczęstować, by stały się naszymi przyjaciółmi a nawet obrońcami
(dziecko nosi smakołyki dla potwora w kieszeni lub trzyma w miseczce
w swoim pokoju).
Stosujemy opisaną wyżej "magiczną miksturę", która przemienia
potwory w aniołki.

Wzmacnianie poczucia

bezpieczeństwa i odwagi dziecka.

 
 

• Bezpieczny kocyk - wybieramy specjalny przytulny koc lub
szal. Nazywamy go KOCEM BEZPIECZEŃSTWA i zawsze owijamy
nim zalęknionego członka rodziny.
 

• Amulet odwagi (podarowany przez Kogoś lub znaleziony i
pomalowany np. kamień).

• Wieczorna modlitwa do Anioła Stróża.

• Powtarzanie (lub wyśpiewywanie) afirmacji, np.: "Jestem
bezpieczny. Jestem odważny. Radzę sobie w każdej sytuacji".
 

• Czytanie bajek terapeutycznych - Irena Molicka "Bajki
terapeutyczne"

Bibliografia

1.

M. Lary, R.M. Kowalski, Lęk społeczny, Gdańsk, 2002.

2.

F.L. IIg, L.B. Ames, S.M. Baker, Rozwój psychiczny dziecka, Gdańsk,

1994.

3.

A. Kępiński, Lęk, Warszawa, 1987.

4.

J. Ranschburg, Lęk, gniew, agresja, Warszawa 1993.

5.

Zrozumienie zaburzeń lękowych – broszura publikowana przez:

Kanadyjskie Stowarzyszenie Zdrowia Psychicznego.

6.

P. C Kendall, Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji.

Mechanizmy zaburzeń i techniki terapeutyczne, GWP, 2007.