ŻYWIENIE DZIECI W WIEKU

SZKOLNYM

Monika Ćwikła

Łukasz Rochowicz



Żywienie dzieci w wieku szkolnym
powinno zaspokoić potrzeby
rosnącego i rozwijającego się
organizmu, jak również dostarczać
energii do pracy umysłowej, ćwiczeń
i wykonywania innych czynności.



Żywienie dzieci w wieku 7-9 lat
powinno być podobne do żywienia w
okresie przedszkolnym. Największą
rolę powinny odgrywać takie
produkty, jak: sery, chude mięso,
podroby, ryby, warzywa i owoce. W
dalszym ciągu ogranicza się
podawanie potraw smażonych,
tłustych oraz przypraw.

ZALECANE DZIENNE SPOŻYCIE
PODSTAWOWYCH
SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH

Składnik
pokarmowy
[g]

Wiek dzieci

7-9 lat 10-12 lat

13-15 lat

Ogółe
m

Dziewczęt
a

Chłopcy Dziewczę

ta

Chłopcy

Białko

57-63

70

75

75

90-95

Tłuszcze

64-70

75

85-90

75-80

95-105

Węglowodan
y

275-
303

285-300

360-370 310-320

375-420

ZALECANE DZIENNE SPOŻYCIE
PODSTAWOWYCH
SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH

Składnik
pokarmowy
[g]

Wiek dzieci

7-9 lat 10-12 lat

13-15 lat

Ogółe
m

Dziewczęt
a

Chłopcy Dziewczę

ta

Chłopcy

Białko

57-63

70

75

75

90-95

Tłuszcze

64-70

75

85-90

75-80

95-105

Węglowodan
y

275-
303

285-300

360-370 310-320

375-420

ENERGIA

Energi
a
[ kcal]

Wiek dzieci

7-9 lat

10-12 lat

13-15 lat

Ogółem

Dziewczęt
a

Chłopcy Dziewczęt

a

Chłopcy

1900-
2100

2100-2150 2500-

2600

2200-2300 2700-

3000

ZALECANE DZIENNE

SPOŻYCIE WITAMIN

Witaminy

Wiek dzieci

7-9 lat 10-12 lat

13-15 lat

Ogółem

Dziewczęta Chłopcy

Dziewczęta

Chłopcy

Wit. A

700 µg

800 µg

1000 µg

800 µg

1000 µg

Wit. D

10 µg

10 µg

10 µg

10 µg

10 µg

Wit. E

7 µg

10 µg

10 µg

10 µg

10 µg

Wit. K

30 µg

35-40 µg

35-45 µg

50-55 µg

50-60 µg

Wit. B1

1,0mg

1,2mg

1,3mg

1,2mg

1,5mg

Wit. B2

1,2mg

1,4mg

1,6mg

1,6mg

1,8mg

ZALECANE DZIENNE SPOŻYCIE
WITAMIN …

Witaminy

Wiek dzieci

7-9 lat 10-12 lat

13-15 lat

Ogółe
m

Dziewczę
ta

Chłopcy Dziewczę

ta

Chłopcy

niacyna

13 mg 15 mg

17 mg

15 mg

17-20
mg

Wit. B6

1,4
mg

1,4 mg

1,7 mg

1,4-1,7
mg

1,7-2,0
mg

Fola cyna

100 µg 150 µg

150 µg 200 µg

200 µg

Biotyna

30 µg 100 µg

100 µg 100 µg

100 µg

Kw.
pantotenowy

4-5
mg

10 mg

10 mg

10 mg

10 mg

Kw.
askorbinowy

60 mg 75 mg

80 mg

80 mg

85 mg

ZALECANE DZIENNE
SPOŻYCIE SKŁADNIKÓW
MINERALNYCH

Składniki
mineraln
e

Wiek dzieci

7-9
lat

10-12 lat

13-15 lat

Ogółem

Dziewczę
ta

Chłopcy

Dziewczę
ta

Chłopcy

Ca

800 mg

1200

mg

1200

mg

1200

mg

1200

mg

P

800

mg

1200

mg

1100

mg

1200

mg

1200

mg

Mg

200

mg

280

mg

270

mg

280-300

mg

280

mg

Fe

10

mg

14-16

mg

11-14

mg

17

mg

18

mg

Zn

10

mg

10-12

mg

10-15

mg

12

mg

15

mg

ZALECANE DZIENNE
SPOŻYCIE SKŁADNIKÓW
MINERALNYCH …

Składni
ki
mineral
ne

Wiek dzieci

7-9 lat

10-12 lat

13-15 lat

Ogółem

Dziewczę
ta

Chłopcy

Dziewczę
ta

Chłopcy

J

120µg

120-150
µg

120-150
µg

150 µg

150 µg

Se

30 µg

30-40 µg 30-40

µg

45-50 µg 40-50 µg

Cu

1-2 mg

2,0 mg

2,0 mg

2,0 mg

2,0 mg

Na

600-1800
mg

500 mg

500 mg

500 mg

500 mg

K

1000-3000
mg

2000 mg

2000
mg

2000 mg

2000 mg

Zasady układania jadłospisów dla

stołówki szkolnej

Prawidłowe układanie jadłospisu

polega na właściwym rozmieszczeniu
w nich racji pokarmowej. Aby to
uzyskać, należy przestrzegać
następujących zasad:

1.PLANOWANIE JADŁOSPISU NA DŁUŻSZY OKRES.

Najlepiej jest planować jadłospisy dwutygodniowe lub

dekadowe. Okresowe planowanie jadłospisów jest wskazane
ze względu na racjonalną gospodarkę produktami oraz
organizację pracy związana z przyrządzeniem posiłków.

2. PLAMOWAĆ JADŁOSPIS W ZALEŻNOŚCI ODPOTRZEB

ORGAZNIZMU:

Każdy jadłospis musi być dostosowany do wieku, płci i stanu

fizjologicznego organizmu. wymienione warunki mają duży
wpływ na liczbę i jakość posiłków. I tak dla dzieci i
młodzieży szkolnej jest wskazane planowanie większej
liczby posiłków.



3. UWZGLĘDNIC PRODUKTY Z KAŻDEJ GRUPY:

Każdy dzienny jadłospis powinien uwzględnić co

najmniej jeden produkt z każdej grupy; pamiętać
należy, że im jest większy asortyment produktów,
tym większa jest możliwość zaopatrzenia
organizmu we wszystkie składniki odżywcze.

Należy dążyć aby w skład każdego posiłku

wchodziły produkty będące źródłem białka
zwierzęcego, składników mineralnych, witamin,
a zwłaszcza witaminy C. Należy przy tym
stosować jak najliczniejszy asortyment w obrębie
tej samej grupy, a zwłaszcza w grupie
produktów zbożowych, mięsa i owoców.

Przykład jadłospisu dpbrego i złego

Jadłospis prawidłowy

Jadłospis nieprawidłowy

śniadanie

Śniadanie

Pieczywo mieszane, masło, jajo

pomidor lub inny owoc, kawa

biała

Bułka, masło, jajo, herbata

obiad

obiad

Zupa jarzynowa, pieczeń

duszona, kasza jęczmienna,

buraczki, sałata, kompot

Zupa jarzynowa, pieczeń

duszona,

Kasza jęczmienna, buraczki

zasmażane, herbata

Kolacja

kolacja

Kopytka ze słoniną, zsiadłe mleko

chleb z masłem jabłko

Kopytka ze słoniną herbata, chleb

z masłem jabłko



Jadłospis B jest nieprawidłowy,
dlatego że posiłki nie mają pełnej
wartości odżywczej. Za prawidłowy
można uznać tylko posiłek obiadowy
w którym po zastąpieniu herbaty
wartościowym kompotem oraz po
dodaniu do drugiego dania, no.
Sałaty, otrzymamy posiłek o pełnej
wartości odżywczej.

4.UWZGLĘDNIĆ RÓŻNĄ TECHNIKĘ SPORZĄDZANIA POTRAWU:

Układając jadłospis należy dbać nie tylko o ich urozmaiceniu pod względem doboru

produktów, ale również o sposób ich przyrządzania, pamiętając, ciągłe powtarzanie
potraw gotowanych, smażonych lub pieczonych jest wrogiem apetytu. Przyrządzane
potrawy, nawet z tego samego produktu, ale w innym zestawie, z innymi dodatkami
wykonane inną techniką zapobiegają monotonii w przypadku żywienia dzieci.

5. UWZGLĘDNIĆ ODPOWIEDNI DOBÓR BARW, SMAKÓW I ZAPACHÓW:

Przy planowaniu jadłospisu należy korzystać z kontrastu barwy i smaku. Stwierdzono

że posiłek jest odpowiednio zestawiony kolorystycznie, czyli jest zachowany kontrast
barw, to niejednokrotnie możne zawierać prawie wszystkie potrzebne składniki
odżywcze. Odpowiedni dobór barwy ma również duże znaczenie dla pobudzenia
apetytu. Przy planowaniu posiłków nie należy zestawiać w danie potraw o
jednakowych smakach, np. po kwaśnej zupie drugie danie o kwaśnym smaku.
Zasada ta powinna być ogólnie uwzględniana jednak szczególne znaczenie ma w
żywieniu dzieci, które najczęściej są pozbawione apetytu , a widok ładnie ułożonego i
zestawionego kolorystycznie dania pobudza łaknienie.

Przy planowaniu jadłospisów bardzo ważna jest możliwość

wykorzystywania produktów sezonowych. Dotyczy to przede
wszystkim takich produktów jak owoce, warzywa, jaja.

6.DOSOTOSOWAĆ JADŁOSPIS DO MOŻLIWOŚCI FINANSOWYCH.

Od warunków ekonomicznych zależy również dobór produktów

spożywczych w jadłospisach. Nie znaczy to, że przy skromnych
możliwościach finansowych jadłospis będzie miał mniejsze ilości
wszystkich składników odżywczych. Szczupłym budżetem
przeznaczonym na wyżywienie trzeba tylko umiejętnie
gospodarować, tzn. wybierając z poszczególnych grup produkty o
niższym , koszcie pamiętając o zamienności produktów.

7. DOSTOOSWAĆ JADŁOSPIS DO MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNEJ

ZAKŁADU I KWALIFIKACJI PERSONELU

POSIŁKI

I TAK DZIECI POWINNY ZJADAĆ:



I śniadanie,



II śniadanie,



obiad,



podwieczorek,



kolacje

I ŚNIADANIE

Powinno składać się z zupy mlecznej , pieczywa

mieszanego z masłem, serem lub wędliną, jajem miodem
itp. oraz być uzupełniane surowym warzywem lub
owocem. Pożądany jest także dodatek dżemu, marmolady,
zwłaszcza gdy nie ma owoców. Panuje błędne przekonanie,
że na śniadanie wystarcza tylko podanie zupy mlecznej.
Jest to nie wystarczające zarówno z punktu widzenia

ilościowego, jak i jakościowego.
Dziecko nie jest w stanie zjeść na raz dużo
zupy, poza tym na ogół dodatki do
zupy mlecznej
są dość jednolite (kasze, kluski),
przez co staje się ona posiłkiem
monotonnym



Dzieci pytane czy jadły w domu śniadanie
najczęściej odpowiadają, że jadły płatki z
mlekiem. Wcale nierzadka jest odpowiedź, że
nic nie jadły, bo rano nie mogą, nie chce im
się jeść. W naszym klimacie śniadanie
powinno być podstawowym posiłkiem dnia,
powinno dostarczać czwartą część wszystkich
składników pokarmowych, które są potrzebne
dorosłemu i dziecku w ciągu całego dnia do
prawidłowego funkcjonowania organizmu



Aktywna nauka szkolna to ciężka praca. Śniadanie
to podstawa, dlatego dzieci nie powinny wychodzić
do szkoły bez tego posiłku. Brak śniadania
powoduje, że dzieci mają: mniej energii, problemy
z koncentracją, są bardziej drażliwe, mają mniejszą
odporność i siły witalne. Jeżeli dzieci nie chcą jeść
rano, należy zasiadać do śniadania razem z nimi.
Towarzystwo i dobry przykład na pewno poprawią
apetyt. Dzieci, które nie jedzą śniadań częściej
chorują na otyłość ponieważ podjadają w ciągu
dnia. Na ogół nie uzupełniają deficytu składników
odżywczych, tylko zaspokajają łaknienie.

BRAK ŚNIADANIA POWODUJE ŻE DZIECI MAJĄ:



mniej energii,



problemy z koncentracją,



są bardziej drażliwe,



mają mniejszą odporność i siły
witalne

CO ZROBIĆ JEŚLI …

… Jeśli dzieci nie chcą jeść I

śniadania ?

W takim przypadku należy do

śniadania zasiąść razem z nimi.
Rodzice powinni dawać przykład a
towarzystwo powinno poprawić
apetyt dziecka …

II ŚNIADANIE

Odgrywa ono bardzo ważna rolę w żywieniu dziecka w wieku

szkolnym. W przypadku niemożliwości zapewnienia przygotowania

ich przez szkołę, dziecko powinno otrzymać je z domu. W skład

jego powinny wchodzić: produkty białkowe, jak mleko sery pasty

twarogowe, jaja mięso gotowane, ryby wędliny itp. Warzywa i

owoce oraz produkty węglowodanowe (źródło energii), pieczywo

mieszane jak chleb razowy lub sitkowy, graham, bułka pszenna

itp. Tłuszcze do posmarowania- pożądane masło. Do warzyw które

mogą częściowo zastąpić owoce, a dodają się jako dodatek do

śniadań zabieranych od szkoły należą: pomidory, ogórki świeże i

kiszone (niezbyt słone), rzodkiewki, liście sałaty, kalarepa,

marchewka, brukiew jadalna itp.

Naturalnie jarzyny czy owoce zabierane do szkoły muszą być

odpowiednio oczyszczone, umyte i owinięte. W ogóle śniadania

dawane dzieciom do szkoły powinny być higienicznie i estetycznie

opakowane. Najwłaściwsze to zawijanie w specjalny papier

śniadaniowy lub serwetki, a następnie wkładane do torebki

plastikowej , łatwej do umycie

OBIAD



Obiad to posiłek tradycyjny uważany za podstawowy. Powinien
więc dostarczyć w odpowiedniej ilości wszystkich składników
odżywczych, jak być również wystarczająco kaloryczny. A
niestety szczególnie w przypadkach, gdy wszyscy „dorośli”
pracują poza domem sprawa posiłku obiadowego nie jest
rozwiązana właściwie, często jest to posiłek odgrzewany,
przygotowany dnia poprzedniego wieczorem lub wczesnym
rankiem, albo przyrządzany po powrocie matki z pracy i
spożywany z związku z tym dopiero ok. godz. 17-18, a nawet
później. Pierwszy z wymienionych „systemów” powoduje , że
dziecko otrzymuje posiłek o znacznie obniżonej wartości
odżywczej. Poza tym posiłek przechowywany w
nieodpowiednich warunkach może stać się przyczyna zatruć
pokarmowych.

Spożywanie zaś obiadu zbyt późno przeciąża przewód

pokarmowy i układ trawienny w nocy. Wielokrotnie jest to
przyczyną niespokojnego snu, ociężałości, brak apetytu rano.
Dlatego gdy praca opiekunów nie pozwala na przygotowanie
świeżego obiadu w domu należy dążyć do zapewnienia
spożycia przez dziecko obiadu w szkole, względnie w stówce
miejsca pracy rodziców. Obiad domowy dla dziecka

powinien raczej składać z dwóch dań, a mianowicie zupy
jarzynowej lub owocowej i drugiego dania: specjalna uwagę
należy zwrócić na to, żeby podać w obiedzie produkt
zawierający wysokowartościowe białko zwierzęce.
Jeżeli obiad jest bez mięsa w jego zastępstwie podajemy ser,
jaja, ryby lub co najmniej mleko

CD OBIADU



Odpowiednia ilość warzyw (oprócz ziemniaków), w
tym częściowo w postaci surówek, decyduje
również o tym, czy obiad będzie można uznać za
prawidłowy. Jeżeli zupa, poza włoszczyzną, nie
zawiera warzyw, np. fasolowa, grochowa krupnik
itp. Drugie. danie powinno zawierać ich dużo. Jeżeli
drugie danie, lub cały obiad jest niskokaloryczny,
posiłek należy uzupełnić potrawą z fasoli itp.,
względnie deserem z produktów zbożowych, jak
kasza, ryż na słodko, jabłka w cieście itp. W miarę
możliwości pożądane jest podawanie do każdego
obiadu owoców, w zimę mogą być mrożonki

PODWIECZOREK



Podwieczorek należy planować jak II
śniadanie. W przypadkach zresztą, gdy
istnieją warunki na wcześniejsze
podanie obiadu, podwieczorek spełnia
podobną role jak II śniadanie. W
innych sytuacjach może to być napój
mleczny, mleczno-owocowy, świeże
warzywa lub owoce

KOLACJA

Powinna być podawana dziecku w 3-4 godz., po

obiedzie i na 1-1,5 godziny przed snem. Musi być
również posiłkiem pełnowartościowym, z tym, że
jej skład uzależniony jest od zestawu jadłospisu
poprzedzających posiłków podawanych w danym
dniu. Ważne jest by były to potrawy lekkostrawne,
nie obciążające przewodu pokarmowego zbytnią
pracą w czasie snu. Nie podawać fasoli, grzybów,
bigosu, jajecznicy na boczku itp.

CD KOLACJI



W żywieniu dzieci w wieku szkolnym korzystne jest
podawanie kolację również potraw gotowanych, np.
zupy mlecznej – o ile nie było jej na śniadanie lub obiad
– lub kaszy z kwaśnym mlekiem, potraw z warzyw
gotowanych, kasz lub ziemniaków uzupełnionych
produktem zawierającym białko zwierzęce. Konieczne
jest podawanie napoju lub potrawy mlecznej, aby
zrealizować dzienno normę spożycie mleka. Kolacja tzw.
zimna , to napój mleczny, jak kawa zbożowa z mlekiem,
bawarka, cocktaile warzywno- lub owocowo- mleczne,
pieczywo mieszane , chude wędliny, plasterki chudego
mięsa, sery lub inny dodatek białka zwierzęcego,
sałatka jarzynowa, warzywa i owoc surowy. S

PRODUKTY ZAMIENNE



Przy zamianie produktów należy brać pod
uwagę ich pochodzenie – roślinne i
zwierzęce. Szczególnie jest to ważne przy
zamianie produktów dostarczających białka
zwierzęcego. Najlepiej jest dokonywać
zamian w tej samej grupie produktów, np.
mleko na kasze. Można zamieniać produkty
z grupy drugiej, trzeciej i czwartej,
ponieważ zapewniają one dostarczenie
białka o wysokiej wartości biologicznej.



Nie należy zamieniać warzyw i
owoców bogatych w witaminę C i
karoten na inne warzywa i owoce.
Potrawy z suchych nasion roślin
strączkowych uzupełnione małymi
ilościami mięsa, kiełbasy, drobiu lub
tartego żółtego sera mogą zastąpić
dania mięsne.



PRODUKTY ZBOŻOWE

100g mąki, kasz odpowiada :



100g makaronu



100g grochu i fasoli suchej



100g pieczywa chrupkiego, bułki tartej, herbatników,

sucharków



135g chleba, bułek, pieczywa cukierniczego

1.

MLEKO I PRODUKTY MLECZNE

100g mleka odpowiada:



100g kefiru, jogurtu, mleka ukwaszonego, maślanki



15g mleka w proszku



15g sera twarogowego



30g sera homogenizowanego



10g sera podpuszczkowego i topionego

3.JAJA

100g jaja (2 sztuki) odpowiada:



400g mleka – kefiru, jogurtu, maślanki



100g sera twarogowego



200g sera twarogowego homogenizowanego



60g sera podpuszczkowego i topionego



120g drobiu wypatroszonego



100g kiełbas nietrwałych



150g ryby wędzonej



80g mięsa bez kości



60g szynki, polędwicy, baleronu, kiełbasy suchej



100g filetów rybnych

4.MIĘSO, WĘDLINY, DRÓB I RYBY

100g mięsa z kością, ryb odgłowionych i wypatroszonych

odpowiada:



400g mleka



100g fasoli i grochu



100g jaja



120g drobiu wypatroszonego



100g sera twarogowego



200g sera twarogowego homogenizowanego



60g sera podpuszczkowego i topionego



80g mięsa bez kości



120g drobiu wypatroszonego



70g szynki, polędwicy, baleronu, kiełbasy suchej



100g kiełbas nietrwałych



100g filetów rybnych



150g ryby wędzonej

5.MASŁO

100g masła odpowiada:



450g śmietany 18%

6.INNE TŁUSZCZE

100g oleju odpowiada:



120g margaryny



100g smalcu

8,9,10. WARZYWA I OWOCE

100g świeżych warzyw i owoców

odpowiada:



60g soku pitnego, nektaru, przecieru



30g koncentrat pomidorowy 20%



20g koncentrat pomidorowy 30%



20g owoców suszonych

11. SUCHE NASIONE ROŚLIN STRĄCZKOWYCH
100g suchych nasion strączkowych odpowiada:



135g pieczywo



100g mąki, makaronu i kaszy

12. CUKIER
100g cukru odpowiada:



100g miodu



200g dżemu niskosłodzony



150g dżemu wysokosłodzonego, konfitur, syropów

owocowych

I Zestaw

Zupa pomidorowa z makaronem,

ziemniaki nadziewane mięsem
mielonym, sos koperkowy, buraczki,
kompot jabłkowy. Mandarynki.

-makaron- 30g
-marchewka-60g
-pietruszka-40g
Seler-20g
-Por -10g
-Koncentrat pomidorowy-20g
-mleko-50g
-mąka-5g
-śmietana-5g



zielona pietruszka-2g



-ziemnikai-300g



-Wiepszowina-60g



-bułka tarta-10g



-białko 15g



-koperek-10g



-mleko-10g



-mąka-5g



-buraki-100g



-mleko20g



-mąka-3g



-mandarynki40g



-jabłko-50g



-cukier-5g

II zestaw Obiadowy

Zupa jarzynowa, stek z

grilla, brokuły z wody,
kompot truskawkowy.



Marchewka 30 g



Pietruszka 20 g



Seler 10 g



Por 5 g



Mąka 5 g



Masło 3 g



Olej 3 g



Ziemniaki 250 g



Polędwica 100 g



Olej 5 g



Brokuły 150 g



Truskawki 30 g



Cukier 15 g

III zestaw obiadowy

Rosół z makaronem,

Kotlet z piersi
kurczaka, ziemniaki,
sok bananowy.



Mięso z/k 250 g



Marchewka 30 g



Pietruszka 20 g



Seler 10 g



Por 5 g



Zielona pietruszka 4 g



Makaron 50 g



Ziemniaki 250 g



Olej 8 g



Cebula 10 g



Pierś z kurczaka 150 g



Bułka tarta 12 g



Jajko 30 g



Olej 10 g

IV

zestaw

obiadowy



Zupa kalafiorowa,
kotlety mielone,
ziemniaki, surówka z
marchwi, jabłka i
chrzanu, kompot

-marchewka- 30g
-pietruszaka-30g
-sele-10g
-por-5g
-kalafior-100g
-śniatana-20g
-Ziemniaki-250g
-mięso b/k- 85g
-bułka czerstwa-10g
-jako-10g
-bułka tarta- 15g
-olej-20g
-Jabło-100g
-marchewka-50g
-Chrzan-5g
-Wiśnie – 80g
Cukier-15g

V zestaw obiadowy

Zupa ziemniaczana, bitki

wołowe, zmieniki,
herbata, sałatka
owocowa.

-marchewka- 30g
-pietruszaka-30g
-sele-10g
-por-5g
-kalafior-100g
-śniatana-20g
-ziemniaki-130g
-mięso wołowe-110g
-jako – 10g
-bułka tarta- 15g
-olej- 20g
-herbata-5g
-cukier-10g
-banan-50g
-winogrona -30g
-mandarynka- 50 g
-ananas-20g