Wierzenia i ideały starożytnych Greków i Rzymian.

Cywilizacja Grecka i Rzymska od dawien dawna budziły fascynację i zainteresowanie wśród spadkobierców ich kultury. Podziwiane zarówno za twórczość artystyczną jak i architekturę owocnie zapoczątkowały wiele rozwijających się do dziś nauk. Swoją prezentację rozpocznę przedstawieniem wierzeń religijnych Greków i Rzymian. Następnie odwołam się do ideałów i wartości cenionych w antyku, a także omówię drogi poszukiwania prawdy o człowieku na podstawie filozofii antycznej. Postaram się również wyjaśnić istotę humanistycznego charakteru kultury i rolę idealizacji człowieka w sztuce.

Zanim narodziła się mitologia, będąca zbiorem opowieści o bogach i bohaterach, zarówno Grecy jak i Rzymianie posiadali wyobrażenie o istnieniu nadprzyrodzonych, irracjonalnych mocy.

W starożytnej Grecji oddawano cześć siłom przyrody. Czcią otaczano drzewa, kamienie, groty, błyskawice jaskinie i zwierzęta. Pierwotne wierzenia religijne ograniczały się do kultu zjawisk i rzeczy. Uważano je za wcielenie bóstwa i przypisywano im duszę . Religia w Grecji rozwinęła się w kierunku fetyszyzmu, a więc ku oddawaniu czci boskiej przedmiotom martwym. Fetyszyzm był dla człowieka naturalny ponieważ dostrzegał rzeczywistość której nie potrafił zrozumieć.
Podstawowym miejscem kultu religijnego były świątynie poświęcone Bogom. Miejsce niezliczonej mas bożków zajęli bogowie olimpijscy. Byli podobni do ludzi pod względem swych przywar, obdarzeni nieśmiertelnością, wieczną młodością i urodą.
Dzięki poezji epickiej znamy wyobrażenia greckich bóstw. Dostarczające nam wiedzy kolekcje baśni, legend i tekstów wierzeniowych to właśnie mity. Mitologię określa zarówno politeizm, czyli wspomniane wcześniej wielobóstwo, jak i antropomorfizm, czyli nadawanie zjawiskom i zdarzeniom cech ludzkich. Mitologia odpowiadała w sposób nienaukowy, magiczny na podstawowe pytania filozoficzne. Ustalała kosmogonię, czyli porządek świata, oraz jego zasady etyczne. Ukształtowała światopogląd, a także wiedzę o rytuałach i obrzędach, umożliwiających obcowanie bóstw ze śmiertelnymi. Te opowieści o świecie uporządkowanym przez bogów i herosów zawierały, opis świata wyłaniającego się z chaosu. Ukazywały pierwszą parę bogów: Uranosa- Niebo i Gaję-Ziemię. W teogonii najważniejszą rolę odgrywał Zeus, bóg będący źródłem wszystkiego, co żyje i istnieje. Nie możemy zapomnieć, że świat grecki miał nieodzowny wpływ na religię rzymską. Tak więc Jowisz z czasem przejął funkcję greckiego Zeusa. Natomiast jego działaniom towarzyszył Mars, bóg młodości i wojny, który upodobnił się do Aresa. Bóg Neptun, opiekun mórz i oceanów, został utożsamiony z greckim Posejdonem. W panteonie bóstw rzymskich ważną rolę odgrywała Westa, będąca odpowiednikiem Hestii. Była opiekunką ogniska domowego. Wierzenia ludowe zostały uporządkowane w system mitów, które ukazują nam między innymi religijne przekonania ludów zamieszkujących obszar Hellady, jak i Rzymu.

Starożytna cywilizacja, a mianowicie antyk pozostawiła po sobie znaczne wzorce klasycznego i uniwersalnego piękna na przestrzeni dziejów. Zgodnie z poglądami Stanisława Stabryły możemy mówić o ważnych, po dzisiejszy dzień, wartościach greckiego humanizmu. Warto było by pamiętać o ocaleniu człowieczeństwa, przeciwstawianiu się dehumanizacji życia i powrocie do tradycji. Zgodnie z ideałami i wartościami przez ludzi antyku człowiek nie powinien zostawać obojętny wobec losu drugiego człowieka. Powinien szanować cudze przekonania i poglądy, ponadto okazywać współczucie zamiast nienawiści. Starożytni przodkowie dążyli do wszechstronnego rozwoju ducha i ciała. To właśnie od nich powinniśmy brać przykład, aby uniknąć zaprzepaszczenia naszej kultury. Grecy uwydatniali poszanowanie wolności jednostki i równość wobec prawa. Te ważne w życiu codziennym wartości nie mogą ulec degradacji i zapomnieniu. Zgodnie z założeniami Stanisława Stabryły powinniśmy korzystać z ideałów, jakie pozostawili nam Grecy. Nie pozostawać obojętni wobec zbrodni, przemocy i okrucieństwa. Dążyć do rozwoju umysły, ducha i ciała. Współczesne społeczeństwa powinny uczyć się umiłowania prawy i wiedzy, tworząc własną kulturę tak, aby potomkowie( następcy) mogli dumnie podążać ich śladami.

Antyk zapoczątkował burzliwy rozwój umiłowania mądrości, czyli filozofii. Narodziła się ona w momencie, gdy człowiek przestał tłumaczyć zjawiska otaczającego świata za pomocą mitologii. W filozofii poszukiwano prawdy o świecie i człowieku. Kształtowano nowe poglądy i wierzenia. Według Talesa z Miletu posiadanie tej prawdy stanowiło jedyną wartość istotną dla człowieka. W różny sposób rozwiązywano problem praprzyczyny świata i człowieka. W okresie hellenistycznym rozwinęły się istotne kierunki filozoficzne, takie jak stoicyzm i epikureizm. Epikurejczycy głosili, że człowiek powinien oddawać się pogoni za szczęściem. Natomiast stoicy kierowali się rozsądkiem uznając za najwyższą wartość dążenie do cnoty. .W Atenach działali również cynicy, przekonani, że szczęśliwym jest tylko ten, kto żyje zgodnie z naturą i ogranicza swe potrzeby do minimum.

Już w starożytności kształtowano postawę intelektualno-moralną uznającą potrzeby człowieka za najwyższą wartość. Pojawiło się w kulturze greckiej przeświadczenie, że w centrum zainteresowania kultury powinien być człowiek. Były to początki humanizmu. Domagano się rozwoju wiedzy, ciała i ducha człowieka. Z pewnością każdy z nas usłyszał nie raz przysłowie |”Jestem człowiekiem i nic ludzkiego nie jest mi obce”. Otóż jest to właśnie naczelne hasło humanizmu. Zostało zaczerpnięte z utworu Terencjusza, rzymskiego komediopisarza. W pełni odzwierciedla poglądy starożytnych greków tak pięknie mówiących o nauce. W istocie humanistycznego charakteru kultury antycznej istotne znaczenie ma „poznanie samego siebie”.Możemy tłumaczyć to jako uchwycenie sensu i zrozumienie możliwości intelektualnych człowieka. Według Zygmunta Kubiaka „poznanie samego siebie” wiąże się z „przekonaniem się jacy jesteśmy.”

Grecy byli przekonani, że w przyrodzie nie ma piękniejszego tworu niż człowiek. Właśnie jego postać odwzorowywali rzeźbiarze, a nawet był inspiracją dla pisarzy. Wydobywano piękno człowieka poprzez idealizację jego sylwetki. Starożytna rzeźba okresu klasycznego podkreślała piękno i doskonałą budowę fizyczną człowieka. Przypomnijmy sobie dzieło Myrona „Dyskobol”. Zastosował on ideał „kalos kagatos”. Przedstawił zdrowe, silne, piękne ciało młodzieńca, atlety będącego w trakcie rzucania dyskiem. Ta godna uwielbienia i posągu postać mężczyzny wiernie oddaje jego muskulaturę ciała i układ kości.

Starożytna Grecja i Rzym są źródłami motywów i inspiracji w wielu utworach literackich. Możemy doszukiwać się w nich nie tylko ideałów i mądrości, ale także dróg poznania świata i człowieka.