28. Słowniki doby nowopolskiej (Słownik Lindego, Słownik wileński, Słownik warszawski)
Samuel Bogumił Linde (1771-1847) - polski leksykograf, językoznawca, tłumacz, bibliotekarz, bibliograf, pedagog.
Słownik języka polskiego - I tom wydrukowano w 1807 roku, ostatni - szósty w 1814. Pobudką do jego stworzenia były zagrożenia dla języka z powodu zmian politycznych. W 1854 pojawiło się wydanie drugie, z powodu wyczerpania pierwszego (twierdzono, że nakład był zbyt mały).
Języki: polski, ale z wielką liczbą odpowiedników innojęzycznych, zwłaszcza niemieckich i słowiańskich.
Liczba haseł: Około 60 000 wyrazów w funkcji haseł i podhaseł.
Układ haseł: Alfabetyczno-gniazdowy: wyrazy hasłowe ułożono alfabetycznie, pod nimi zgrupowano wyrazy pochodne tak, aby nie zakłócić porządku alfabetycznego. W rezultacie niektóre rodziny wyrazowe zostały podzielone między kilka haseł.
Więcej informacji + przykładowe hasło: http://www.leksykografia.uw.edu.pl/slowniki/37/slownik-jezyka-polskiego-warszawa-1807-1814
Słownik wileński - wydany w 1861 roku w Wilnie, w wydawnictwie Maurycego Orgelbranda; 144 arkusze druku w dwóch tomach;
Praca zespołowa: A. Zdanowicz, M.B. Szyszko, J. Filipowicz, W. Tomaszewicz, F. Czepieliński, W. Korotyński i inni. Podstawą był zbiór wyrazów ze słownika Lindego.
Dwutomowy słownik (A-O i P-Ż) uwzględnia leksykę zarejestrowaną w słowniku Lindego, a także nieznaną Lindemu. Inicjatywa napisania słownika powstała, gdy drugie wydanie Lindego było już niedostępne na rynku księgarskim, a polszczyzna wzbogaciła się o nowe jednostki leksykalne. Słownik rejestruje słownictwo ogólne, potoczne, regionalne (nie tylko kresowe), leksykę zawodową i terminologię naukową oraz leksykę dawną.
Słownik z założenia miał charakter podręczny, dydaktyczny. Miał być pomocą dla tych, którzy nie są filologami i „nie chcą być winni grzechu niedbalstwa, a zaradzić sobie nie mogą dla braku odpowiedniej pomocy” [2]. Za przejaw dydaktycznego charakteru można uznać informacje poprawnościowe, które autorzy umieszczali w wielu artykułach hasłowych (np.: „August, a, lm. y, m. (z łać.) ósmy miesiąc w roku, lep. po polsku Sierpień”).
Liczba haseł: Około 110 000 artykułów hasłowych.
Układ haseł: Alfabetyczny.
Więcej informacji + przykładowe hasło: http://www.leksykografia.uw.edu.pl/slowniki/36/slownik-jezyka-polskiego-wilno-1861
Słownik warszawski - red. J. Karłowicz, A. A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. I-VIII, wyd. Warszawa 1900-1927.
Z racji niemal 40 lat prac nad słownikiem skład redakcji i jej współpracowników zmieniał się kilkakrotnie. Redaktorami (i zarazem autorami haseł) byli: Jan Karłowicz, Adam Antoni Kryński, Władysław Niedźwiedzki, a także, choć brak szczegółowych informacji dotyczących zakresu wykonywanych prac, Józef Peszke i Kazimierz Król.
Cel przedsięwzięcia redaktorzy precyzowali m.in. następująco: „Postanowiliśmy w słowniku naszym zgromadzić całość zasobu mowy naszej; więc nie tylko uwzględniliśmy wyrazy dawne, lecz wcieliliśmy i gwarowe, odznaczając je umieszczeniem w klamrach i tym sposobem znacznie rozszerzyliśmy ramy dzieła. [...]
Liczba haseł: Około 280 000 haseł.
Układ haseł: Alfabetyczny.
Więcej informacji + przykładowe hasło: http://www.leksykografia.uw.edu.pl/slowniki/35/slownik-jezyka-polskiego-warszawa-1900-1927