PORZĄDEK SPOŁECZNY

• Wstęp:

Myślenie zdroworozsądkowe ( Hobbes, Monteskiusz, Machiaveli) zakłada, że Porządek Społeczny możliwy jest tylko wtedy, gdy istnieje PRAWO.

Podważenie tego założenia- dwa argumenty:

• Prawo nie jest determinantem zewnętrznym, jest wewnętrzną częścią Porządku Społecznego i dalej jest determinantem.

• Czy istnienie Porządku pranego jest warunkiem koniecznym, wystarczającym dla Porządku Społecznego?

odp. NIE. W niektórych PS prawo nie odgrywa żadnej roli, a mimo to PS istnieje. Prawo ma różną skuteczność, często bardzo małą, a mimo to PS istnieje.

Czy chcielibyśmy by PS był w całości związany z prawem?

PORZĄDEK CHAOS

Nie koniecznie dobry nie koniecznie zły

Brak symetrii przeciwieństwo chaosu nie musi prowadzić do Porządku, który jest dobry.

PORZĄDEK to determinanta konieczna [zmienna] dla istnienia Porządku Społecznego, ale niewystarczająca.

Istnieją, również inne determinanty, z, którymi Porządek jest w licznych relacjach.

Wniosek: Porządek to jedna z wielu determinant w Porządku Społecznym to budzi kontrowersje i problemy.

• Definicja:

PORZĄDEK SPOŁECZNY -taki stopień regularności w postępowaniu jednostek i zespołów ludzi w określonych szerszych zbiorowościach, który umożliwia tym jednostkom i zespołom relatywnie trwałe współdziałanie, pozwalające na zaspokajanie ich najważniejszych potrzeb.

Z definicji wynika:

• Instrumentalny PS / teleologiczny ma zapewnić zaspokojenie potrzeb / nakierowany na cel.

** Metafizyczny PS narzucony przez istotę transcendentalną.

• ??

• PS nie jest stanem naturalnym, jest on sytuacją, która jest nam dana narzucona - każdy, gdy się rodzi, to jakiś PS już istnieje, przyzwyczajamy się do niego i dlatego wydaje się nam on czymś oczywistym, naturalnym, nie zauważamy go, ale jest tak tylko do momentu, w którym zetkniemy się z jakimś innym PS różnym od naszego.

Ale nie jest czymś niezależnym, zewnętrznym od jednostek, ponieważ istnieje tylko dzięki naszym działaniom, utrzymujemy go.

Z jednej strony jest obiektywny - zewnętrzny, z drugiej to my go kreujemy.

• PS to zjawisko dynamiczne - ciągle się zmienia, ale jednocześnie jest na tyle trwały by w nim działać.

• Definicja jest minimalistyczna / analityczna - zaspokaja najważniejsze potrzeby, ale nie wszystkie / stara się odtworzyć najważniejsze cechy realiów, nie tworzy systemu idealnego.

• Geneza Porządku Społecznego:

Proces powstawania PS związany jest z różnicami gatunkowymi ludzi, jest on następstwem pewnych prawidłowości dotyczących ludzkiej egzystencji i określonych właściwości gatunkowych człowieka:

• Człowiek nie może stale żyć i przetrwać samotnie, w całkowitej izolacji od

innych ludzi, jest z konieczności biologicznej istotą łączącą się w

Zbiorowości, czyli społeczną HOMO SOCIALIS

• Życie w zbiorowości jest możliwe, gdy jedni ludzie kierują postępowaniem

innych ludzi.

Homo Socialis / człowiek społeczny jest

z konieczności HOMO POLITICUS / człowiekiem politycznym.

Homo Politicus - człowiek posiadający zdolność narzucania określonego

sposobu postępowania zarówno sobie samemu jak i innym ludziom,

a także zdolność świadomego podporządkowywania się decyzjom innych.

• Homo Politicus posiada zdolność kreowania reguł postępowania i wybierania

jednych z nich, uważanych za właściwe, a innych odrzucania, uważanych

za niewłaściwe. W ten sposób:

Homo Politicus staje się Homo Socius / Człowiekiem Uspołecznionym

Życie w zbiorowości, podział czynności, tworzenie zasad stwarzają warunki dla ukształtowania się PS

• Człowiek tym różni się od innych zwierząt, że zamiast przystosowywać

się do środowiska, on przystosowuje środowisko do siebie, zmienia

otoczenie.

w swojej ewolucji człowiek nie wykształcił np. odpowiednich kłów ani

pazurów, ale za to uszył ubranie, stworzył narzędzia.

Homo Socius zmienia się w Homo Faber / Człowiekiem Produkujący -

przekształca wytwory natury w obiekty, które nam służą.

Homo Faber to też Homo Creator /Człowiek Tworzący.

Porządek Społeczny to również jeden z jego wytworów, niezbędnym do podtrzymania gatunkowej egzystencji

Wniosek:

Cechy gatunkowe człowieka sprawiają, że jest on skazany na Zycie w zbiorowości, w której panuje porządnej (nawet minimalny). PS jest, więc następstwem gatunkowych właściwości człowieka. Nie jest on jednak jedynie regularnością zachowań.

• Warunki trwania, istnienia i przekształcania się PS według funkcjonalnej teorii społeczeństwa

IMPERATYW niezbędny warunek, który musi zaistnieć by

FUNKCJONALNY PS mógł funkcjonować i być zachowany

IMPERATYWY:

1. Prokreacja - zaistnienie warunków niezbędnych dla fizycznego odtwarzania członków społeczeństwa

2. Styczność komunikacyjna w przestrzeni -warunki zapewniające styczność pomiędzy członkami społeczeństwa, zarówno bezpośrednią jak i upośredniczoną, za pomocą urządzeń umożliwiających komunijkacje.

3. Wykształenie się podziału pracy - minimalnej chodziaż by specjalizacji czynności

4. Socjalizacja - działanie instytucji wychowujących i przygotowujących jednostki do życia w społeczeństwie.

5. Wspólnota norm - akceptowanie określonych wartości, odpowiadających tym wartościom celów i sposobów ich osiągania, co stanowi konieczny warunek do wykształcenia się poczucia wspólnoty aksjologiczna integracja systemu społecznego

6. Powszechne przestrzeganie określonego zespołu norm, określajacych postępowanie jednostek i zespołów ludzi w sytuacjach spolecznie doniosłych normtywna integracja systemu społecznego.

7. Funkcjonowanie z minimalną chodziażby skutecznoscią instytucji kontroli i represji (sankcji) w połaczeniu.

Dwie cechy Porządku Społecznego:

• GRADACJA - wymogi funkcjonalne mogą być spełnione w większym lub mniejszym stopniu i dlatego uzależniony od nich PS jest właściwością społeczeństwa o charakterze gradacyjnym, rózny stopien spełnienia tych wymogów jest zauważalny w rozmaitych okresach w tym samym społeczeństwie, zmieniając każdorazowo charaker istniejącego w nim PS.

• 
  DYNAMIKA - PS jest stale w procesie sawania się i stabilizowania, które nigdy nie są ostatecznie zakończone.

W związku z wyżej wymienionymi nie istnieje jeden uniwersalny PS (poza modelami idealnymi).

• Elementy Porządku Społecznego.

1. 1 stanowisko - PS tworzą tylko zewnętrzne akty zachowania się ludzi / zespoły intersubiektywnie obserwowalnych czynności.

2. 2 stanowisko - PS tworzą akty zachowania się ludzi + świadomość działających ludzi / wiedza emocje, oceny.

3. 3 stanowisko - PS tworzy cała kultura - jest przedmiotem porządkujących zabiegów danej zbiorowości.

PS to część KULTURY taki porządek jest określany ładem kulturowym.

Definicja:

KULTURA - wszystko co nie jest naturą. Składają się na nią: procesy myślenia, dzialania i zmaterializowane obiekty tych procesów. To co myślimy, robimy i posiadamy.

Ujęcie Szersze / Robert Bierstedt:

Ład kulturowy - to Cu ludzie myslą, czynią, posiadają.

Porządek Społeczny to porządek myśli, działań, wytworów materialnych.

• Myslenie i komunikowanie się kreuje wspólne idee, wyobrażenia, przekonania itp., które tworzą pewien porządek świadomości.

• Konieczność nadania porządku zewnętrznym czynnością ludzi w zbiorowościach , prowadzi z kolei do utworzenia norm, reguł, i tak powstaje porządek normatywny.

• Produktami uporządkowanych zachowań ludzi (działań) są obiekty materialne, tworzą one porządek materialny.

Ujecie Wąskie / Talcott Parsons:

Podstawową czastką PS jest działanie społeczne, czyli celowe, świadome, racjonalne czynności / aktywność podporządkowana procesom świadomości.

Zgodnie z tym poglądem PS jest najistotniejszym fragmentem szerszego ładu kulturowego i dotyczy czynności ludzi oraz ich motywacji, jest zatem swoistą siecią działan społecznych. Poza nim pozostaja rozmaite porządki np. urbanistyczny, komunikacyjny itp.

Definicja:

PS - zbiór działań społecznych podejmowanych w ramach wszystkich ,,porzadkuów częściowych” lub jako ład wszystkich rodzajów podejmowanych działań społecznych.

Przebieg działań determinują Procesy Świadomowościowe - składają się na nie:

• Pocesy Motywacyjne - przeżycia uzasadniające decyzję o podjęciu działania i samo działanie

wywołują

• Procesy Emocjonalne - przeżycia związane z podjęciem i przebiegiem działania.

• Procesy Kognitywne - refleksja działającego, w której wykorzystuje on swoją wiedzę o sytuacji działania i możliwych w tej sytuacji sposobach działania.

• Procesy Wolicjonalne - napięcia woli związane z decyzją podjęcia działnia i / lub jego realizowaniem, w tym także mające charakter reakcji na działania innych.

• Procesy Ewulatywne - ocenianie własnych i cudzych działań oraz ich skutków poprzez odniesienie ich do odpowiednich wartości i skal.

dostaje informacje oceniam ją podejmuję dzialanie

Nie każda aktywność / działanie jest jest zdetrinowane p. motywacyjnymi.

Wśród róznych motywacji na uwagę zasługują motywacje normatywne - wyobrażenia i oczekiwania dotyczące tego, jak pewni ludzie w pewnych sytuacjach powinni się zachować.

PS jest następstwem motywacji normatywnej.

Porządek Społeczny jako znaczny sopiennpodobieństwa motywów normatywnych :

Aby PS mógł trwać w ramach zbiorowości ludzie muszą mieć podobne motywacje normatywne - zrozumienie działań innych ludzi jest możliwe gdy wśród członków zbiorowości, niezależnie od wspólnie podzielanych wartości i celów, występuje także podobieństwo oczekiwań i wyobrażeń o sposobie ich realizacji, gdy istnieje wspólnota podzielanych motywów normatywnych, pozwalajaca przypisać określonemu działaniu wzór postępowania, normę.

• 2 rodzaje Porządku Spolecznego:

• PS realnych czynnośći , obserwowalny bezpośrednio , dynamiczny= porządek rzeczywisty

• PS jak powinno być, nieobserwowalny, względnie statyczny = porządek normatywny

Nasze codzienne działanie odznacza się regularnością, którą cechuje powinność powinnam robić to, a to…., gdy tak się dzieje to wchodzimy w PS i go niejako kreujemy.

Ich relacja:

• To co robimy nie jest wierna kopią tego co powinniśmy robić, nie jest to relacja obiektu fotografii do fotografii.

• Jest to relacja idiosynkratyczna czyli, istotnego podobieństwa np. pisanie liter - istnieje ideał + zbliżenia (nikt dokladnie nie odwzorowywuje liter, tylko każdy ma wlasny charakter pisma, ale bez ideału nie można byloby odczytać pisma)

• Rozdział między Porządkiem Rzeczywistym, a Porządkiem Normatywnymjest jedynie analityczny, są to dwa aspekty tego samego zjawiska.

PODSUMOWANIE:

Porządek Spoleczny:

• Jest fragmentem ladu kulturowego

• Wynika z właściwości gatunkowych człowieka

• Jest rodzajem działania procesem motywacyjnym motywacją normatywną

• Dązy do zaspokojenia potrzeb

STOSUNEK SPOŁECZNY

• PORZĄDEK SPOŁECZNY, A STOSUNEK SPOŁECZNY:

• SS = najbardziej elementarny, wyidealizowany fragment PS

• Jednostka, to tworzywo i twórca SS

• Społeczeństwo, to obszar, w którym dochodzi do SS

• PS = suma zwielokrotnionych i powielonych SS

• PS może istnieć tylko w Społeczeństwie, jest jego cechą charakterystyczną.

• SPOŁECZEŃSTWO

Nie każdą zbiorowość można nazwać Społeczeństwem - bez PS nie ma Społeczeństwa.

Zbiorowość anorficzna zbiorowość bez porządku

Społeczeństwo to zbiór ludzi charakteryzujących się posiadaniem porządku społecznego.

ZBIÓR JRDNOSTEK SPOŁECZEŃSTWO - społeczeństwo to nie tylko jednostki, ale także relacje.

Aby mogło powstać społeczeństwo, jednostki muszą wchodzić ze sobą w SS.

Definicja / Społeczeństwo - kilka różnych ujęć:

• Bardzo często „społeczeństwo” uważane jest za termin pierwotny, czyli całkowicie zrozumiały - Kant / kategorie

• B. Phillips - Społeczeństwo to grupa zajmująca określone terytorium i posiadająca tę samą kulture.

• J.M. Henslim - Społeczeństwo to ludzie formujący zorganizowana grupę, często termin używany bliskoznacznie dla zbioru ludzi w ich granicach narodowych.

• J.H.Turner - społeczeństwo to struktura, która obejmuje wszystkie inne struktury

• 
  Społeczeństwo to duża grupa dająca się wyodrębnić poprzez swoistą wspólną kulture i często zamieszkująca na geograficznie określonym terytorium, grupą o najbardziej rozbudowanej strukturze, w tym także własnej organizacji politycznej, nie koniecznie jednak przybierającej formę państwa definicja przyjęta w podręczniku.

Cechy charakterystyczne:

• grupa duża (grupa mała to rodzina)

• jest to pewien konstrukt / idealizacja, która dokonuje się w świadomości jednostek

• posiadanie wspólnej kultury - wspólny trzon kulturowy, który polega na wspólnych wartościach np. Konstytucja / Preambuła.

Dwa rodzaje społeczeństwa:

• społeczeństwo normatywne - takie, jakie być powinno

• społeczeństwo realne - takie, jakie jest

Holizm / Synergia w Społeczeństwie:

Społeczeństwo nie jest tworem skończonym, jego cechą jest dynamika.

Społeczeństwo posiada cechę zwaną holizmem - jest wewnętrznie powiązanym układem całościowym, który podlega specjalnym prawom i samo posiada specjalne właściwości, które to są rózne od cech, które charakteryzują części składowe tego społeczeństwa.

Części składowe nie są tożsame ze społeczeństwem, nie można dokonywać ani analizy, ani syntezy.

W przypadku badania społecznego badamy grupy społeczne i instytucje społeczne, a nie jednostki, bo to one są reprezentatywne dla całego społeczeństwa.

Przeciwieństwem holizmu jest redukcjonizm / atomizm - wyjaśnianie zjawisk i prawidłowości polega na sprowadzaniu ich do zjawisk prostych.

Aktywność Intencjonalna:

Jednostki funkcjonujące w ramach społeczeństwa nie mogą być pasywne, muszą być aktywne, ale nie kazda aktywność doprowadza do powstania społeczeństwa - musi to być aktywność intencjonalna zamiar, chęć, świadome nakierowanie na cel, nastawiona na osiągnięcie celu, np. chodzenie to nie działalność intencjonalna.

Cechy Aktywności Intencjonalnej:

• wyobrażony cel

• narzędzia do osiągnięcia celu

• skutki osiągnięcia celu

Aktywność Intencjonalna jest jednocześnie aktywnoscią wolicjonalną, uruchomienie wolnej woli, wyznaczenie celu poprzedzone jest:

• procesem wartościowania

• procesem wybierania

Musimy posiadać wiedzę czy postawione cele są możliwe do realizacji, co musimy zrobić by je zrealizować i co jest nam do tego potrzebne wybór środków i narzędzi - musimy mieć wiedzę na temat istnienia narzedzi, ponieważ możemy o nich nie wiedzieć i nie osiągnąć celu.

PROCESY WARTOŚCIOWANIA

+ DZIAŁALNOSĆ NARZĘDZIA

PROCES WYBORU CELU I INTENCJONALNA CEL

NARZĘDZI

• Porządek Społeczny, a Społeczeństwo.

PS może istnieć tylko w Społeczeństwie, jest jego cechą charakterystyczną.

Dwa rodzaje PS:

• porządek mikro - społeczny - grupy małe / rodzina,

jest w mniejszym lub większym stopniu fragmentem całego PS

• porządek makro - społeczny - grupy duże

oba porządki nie pozostają ze sobą w relacji części do całości - z sumy porządków mikro nie można złożyć porządku makro, ponieważ oba posiadają pewne szczególne, tylko im właściwe cechy. Z drugiej jednak strony, każdy porządek mikro posiada pewne cechy i pozostaje we współzależnościach z porządkiem makro.

Całościoy Porządek Społeczny:

Powstaje w następstwie wzajemnego oddziałowywania ludzi na siebie, wchodzenia ze sobą w Stosunki Społeczne.

• MODELEOWY STOSUNEK SPOŁECZNY

Definicja Stosunku Społecznego:

Stosunek Społeczny to unormowane, wzajemnie determinujące się, posiadające znaczenie i zmierzające do osiągnięcia określonej wartości - celu działania ludzi, wyposażonych w społecznie akceptowane kwalifikacje do podejmowania takich działań (posiadających podmiotowość społeczną).

Elementy Stosunku Społecznego:

1. co najmniej dwa podmioty, które pozostają względem siebie w styczności, np. rozmowa przez telefon.

• Właściwość podmiotów bezwzględnie wymagana = podmiotowość społeczną.

• PODMIOTOWOŚĆ SPOŁECZNA - to taka właściwość, która jednostka uzyskuje dzięki innym jednostkom, nie jest naturalna, ktoś ją nadaje, umozliwia. Cechuje się ona gradacyjnością - do jednych SS mamy większą podmiotowość, a do innych SS mniejszą, podmiotowość zmienia się wraz z wikiem, miejscem, czasem.

• Podmiotowość prawna = osobowość prawna - osoba fizyczna = zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych.

• Uprzedmiotowienie = brak osobowości prawnej

2. co najmniej jedna interakcja, czyli co najmniej dwa działania podmiotów.

• Interakcja Bezpośrednia - świadome, celowe działanie, nakierowane na podmiot, odczytane przez ten podmiot i odwzajemnione przez niego

• Interakcja Upośredniczona

A B C Podmiot A działa na B, B na C, a C zwrotnie na A.

3. 
   co najmniej jedna norma wzór powinnego postępowania

• reguluje przebieg działań interakcyjnych i określa ich następstwa

• jeden SS może regulować kilka norm społecznych

• każda norma prawna, religijna jest normą społeczną 9ale w drugą stronę to nie działa)

• podmioty działające muszą znać wzór zachowania / normę aby mogło dojść do SS

• wzór zachowania zawarty w normie należy realizować indiosytkretycznie, czyli na zasadzie podobieństwa.

4. Co najmniej jedna,dająca się wyartykułować wartość cel

• Nadaje sens potencjalny, bądż realizuje SS.

Dwa rodzaje Stosunku Społecznego:

• SS Potencjalne - ogół SS zawartych w normach

• SS Realizowane - SS, które właściwie realizujemy

Różnica między nimi:

• Rzeczywisty porządek społeczny jest ogółem realizowanych stosunków społecznych, a w swoim sapekcie normatywnym, zawiera się w treści wszystkich norm określających właściwy sposób ich realizacji, czyli jest ogółem potencjalnych stosunków społecznych.

• Potencjalna podmiotowość - to ze mamy podmiotowość nie znaczy że możemy wejść w SS bo brakuje nam narzędzi (to działa też na odwrót).

ELEMENTY STOSUNKU SPOŁECZNEGO

1. PODMIOTY STOSUNKU SPOŁECZNEGO.

Są nimi poszczególni ludzie i ich zbiorowości - jeżeli podmiotem jest zbiorowość to podejmuje ona działania poprzez jakąś osobę lub osoby.

Nie każda działająca jednostka lub dobrze reprezentowana zbiorowość, może być uznana za podmiot SS - podmiotem takim staje się dopiero wtedy, gdy uzyska podmiotowość społeczną.

PODMIOTOWOŚĆ SPOŁECZNA - jest to możliwość samodzielnego działania w społeczeństwie, poprzez wchodzenie w SS, czyli podejmowania normatywnie uregulowanego i celowego współdziałania z innymi podmiotami.

To przyznany przez normy społeczne, określonej kategorii osób, zakres samodzielnego współdziałania z innymi członkami społeczeństwa, indywidualnymi lub zbiorowymi.

Samodzielność działania polega na :

• swobodzie decydowania o tym, czy i w jaki sposób oraz z kim podjęte zostanie współdziałanie

• swoboda realizowania takicj decyzji

• ponoszeniu przez siebie i dla siebie następstw swoich decyzji i konsekwencji ich realizowania

• nikt w społeczeństwie nie posiada całkowitej samodzielności dziaania, jej ramy są ograniczone do pewnych tylko dziedziń życia społecznego.

• Życie w określonym porządku społecznym wymaga ciągłego współdziałania z innym, dla współdziałania konieczne jest uznanie przez tych innych, że jest się uprawnionym partnerem takiego współdziałania.

Podmiotowość Społeczna nie jest właściwością / cechą naturalną ludzi - jest to właściwośc zdeterminowana społecznie tzn. jest ona przyznawana lub odbierana w określony sposób, w danym społeczeństwie, w oznaczonej sytuacji, po spełnieniu normatywnie określonych warunków.

PODMIOTY nabywają kwalifikacje ZOSTAJE PRZYPISANA IM PODMIOTOWOŚĆ SPOŁECZNA

nie istnieje poza społeczeństwem

• warunki przypisania podmiotowości są zmienne i stopniowalne, zatem zakres podmiotowości społecznej zmienia sią i jest gradacyjny. Ci sami ludzie w róznych okresach życia, sytuacjach i czasach posiadają podmiotowość społeczną w róznym stopniu i zakresie.

Podmiotowość Społeczna jest właściwością zmienna również w sensie historycznym np. niewolnicy

brak Podmiotowości Społecznej,czyli uprzedmiotowienie

Postać Wyspecjalizowana Podmiotowości Społecznej

• Podmiotowość Prawna - zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych w odniesieniu do indywidualnych osób i osobowość prawna w odniesieniu do określonych kategorii zbiorowości.

• Podmiotowość ekonomiczna, religijna, zawodowa….

• Podmiotowość Społeczna rozumiana uniwersalnie, czyli przypisana komuś we wszystkich dziedzinach życia, jednocześnie pełna i niezmienna jest pewną idealizacją.

Dwa rodzaje Podmiotowości Społecznej:

• Podmiotowosć Społeczna potencjalna / normatywna - normatywnie wyznaczony zakres swobody działania / współdziałania, wpływa na wyobrażenia dotyczące porządku „powinnego” i tą drogą stymuluje roszczenia określonych podmiotów, zmierzające do pozyskania materialnych, faktycznych warunków działania.

• Podmiotowośc Społeczna rzeczywista / faktyczna - rzeczywista możliwość skorzystania z tej swobody, może z upływem czasu nabrać charakteru normatywnego, gdy wielokrotnie praktykowane działanie pewnych osób, zostanie w końcu uznane za realizowanie ich podmiotowości.

• Stabilność porządku zależy od stopnia w jakim podmiotowość potencjalna będzie mogła być w praktyce realizowana, czyli od stanu społecznych podmiotowości realizowalnych.

2. INTERAKCJA

• DZIAŁANIA SPOŁECZNE:

Czy każda dowolna czynność lub ich zespół, będzie interakcją?

Nie, np. tramwaj - ludzie oddziałowują na siebie, ale to nie jest interakcja nie wszystkie działania są interakcjami, muszą to być Działania Społeczne.

Bójka - działanie zwykłe działanie powodujące następstwa na zasadzie praw przyrody, odruchów, a nawet intencjonalnych akcji, ale pozbawione unormowanej regularności

Walka Bokserska - działanie społeczne przebiegają wg. Ustalonych wzorów powinnego zachowania, czyli norm, musza być również przez działających rozpoznane jako takie, muszą posiadać dla nich znaczenie.

Definicja:

DZIAŁANIA SPOŁECZNE - to działania intencjonalne skierowane do innych ludzi, czyli posiadające adresata wyposażonego w podmiotowość społeczną i mającego zdolność rozumienia.

Cechy charakterystyczne:

• świadomość wykonywania czynności

• intencjonalność (o charakterze teleologicznym)

• nakierowane na innych ludzi jako odbiorców naszego działania

• mają charakter regularności - DS. muszą być unormowane

• INTERAKCJA

Interakcja to dwa współ determinujące się Działania Społeczne.

Definicja:

INTERAKCJA - czynności majace charakter społeczny, między podmiotami posiadającymi podmiotowosć społeczną, wzajemnie się determinujące i modyfikujące.

Dwa rodzaje Interakcji:

• Interakcja Bezpośrednia - Podmiot A podejmuje działanie X, bezpośrednio skierowane do podmiotu B, podmiot B reaguje działaniem Y skierowanym zwrotnie do podmiotu A

dzialanie X

A działanie Y B

• Interakcja Upośredniczona - Podmiot A kieruje działanie X do podmiotu B, podmiot B kierują działania Y do podmiotu C, podmiot C kieruje zwrotnie działanie do podmiotu A.

A B C

• Najprostsza bezpośrednia interakcja = dwa podmioty + dwa działania

• W praktyce społecznej interakcje przyjmują postać upośredniczoną, wykonywaną przez wiele różnych podmiotów i składających się z wielu rozmaitych działań powstają wtedy złożone łańcuch interakcji.

Skuteczne przeprowadzenie Interakcji:

• Wszyscy działajacy muszą znać wzory postępowania / normy oraz uznawać je za wiązące, czyli posiadać wspólną bazę normatywną

• Musza być w stanie zrozumieć znaczenie / sens działań indiosynkretycznie, czyli posiadać społeczną kompetencję komunikacyjną / kompetencję inerakcyjną

Kompetencja Interakcyjna:

• kompetencja Interakcyjna pozwala nam odróżnić zdjęcie kapelusz z powodu upału, od gestu powitania

• brak kompetencji interakcyjnej sprawia ze już przyznana podmiotowość społeczna, staje się potencjalna.

Podmioty muszą posiadać:

• 
  podmiotowość społeczną

+

• kompetencje komunikacyjną - znajomość języka +

znajomość innych sposobów porozumiewania się: mimika,

gesty, obrazy, symbole

+

• instrument / narzędzie pozwalające na zrealizowanie, wszystko razem

podjęcie interakcji np. pieniadze =

+ KOMPETENCJA INTERAKCYJNA

• znajomość wzorów postepowania / norm - zasługa Meada

+

• właściwa interpretacja kontekstu w jakim przebiega proces

komunikowania

Dwa wymiary Interakcji:

Tak jak Porządek Społeczny interakcja ma dwa wymiary:

• potencjalny - normatywny kształt

• realny - interakcja dokonuje się w tej konkretnej chwili, i jest możliwa bo w świadomości mamy jej potencjalny / normatywny kształt

Koncepcja interakcji wg. Georga Meada:

Twórca Symbolicznej koncepcji interakcji „Umysł i Społeczeństwo”, lata 30 XIX wieku.

Koncepcję rozwinął później Ch. Cooley.

dzialanie X

A działanie Y B Interakcja przebiega wg. Regulacji powinnej, czyli normy społecznej i zmierza do osiągnięcia

wartości - celu.

Co uruchamia mechanizm Interakcji, co powoduje impuls do podjęcia działania przez podmiot B?

Odp. Mead odkrył że działania społeczne muszą być nośnikami informacji, muszą mieć charakter znakowy.

Interakcja to wzajemne przekazywanie informacji, odczytywanie ich i wywoływanie reakcji.

Informacja nie musi być dosłowna, może mieć charakter symboliczny.

Ludzie w sposób konwencjonalny nadają zachowaniom pewne znaczenia.

Struktury Społeczne:

Interakcje powtarzające się cyklicznie, trwające długo, z czasem zmieniają się w Struktury Społeczne, następuje wówczas strukturalizacja, która prowadzi do instytucjonalizacji np. małzeństwo.

TRWAŁOŚĆ powoduje STRUKTURALIZACJE powoduje INSTYTUALIZACJE

INTERAKCJI

Realizowanie Stosunku Społecznego odbywa się poprzez Interakcje, ze względu na rodzaj interakcji między podmiotami A i B wyróżniamy Stosunek Społeczny:

• poziomy - gdy A i B ą ze sobą równorzędne, gdy ich sytuacja podmiotowa jest równorzędna np. przyjaźń.

• Pionowy - gdy jeden podmiot góruje nad drugim, ich sytuacja podmiotowa nie jest równorzędna np. władza.

3. NORMA

Każda norma jest wzorem, ale nie każdy wzór jest normą.

Im bardziej wzór spełnia w.w funkcje tym bardziej jest normą

Gdy wzór jest normą to staje się regulatorem naszego zycia / jego scenariuszem.

1. ROZUMIENIE NORMY:

PRAWNICY - dualizm bytu i powinności. Norma = narzędzie kształtowania powinności

SOCJOLOGOWIE - brak dualizmu, byt i powinność to pewne kontinuum - byt tworzy powinność, powinność tworzy

byt. Norma = to nie jedyne źródło powinności, cnota, charakter również mogą być determinantami powinności.

2. GENEZA POWINNOSCI / NORMY:

• Natywizm normatywny - człowiek nie rodzi się jako tabula rasa, posiadamy wrodzoną normatywność.

• Pozytywizm normatywny - człowiek rodzi się tabula rasa, bez normatywności, która pojawia się dopiero w procesie socjalizacji normatywnej.

• Koncepcja Hamiltona / altruizm krewniaczy - pewne normy moralne można wyjaśnić w sposób darwinowski - rodzimy się z pewnymi tendencjami np. altruistycznymi (ewolucyjnie cenna jest prokreacja, ale też pomaganie bliskim krewnym), w chwili narodzin posiadamy pewne zdolności, które jednak wykształcą się, dopracują dzięki procesom socjalizacji z pomocą społeczeństwa. Podział na pozytywizm i natywizm jest uproszczony i należy go odżucić. Człowiek z natury stworzony jest do posługiwania się konwencjami, wzorami.

3. Podział norm na:

Lingwistyczne / językowe i nielingwistyczne / niejezykowe - dla socjologa prawa podział ten jest nieuzasadniony gdyż istnieją normy, które się nie materializują, nie artykułują językowo, z drugiej strony norma zapisana ale niezrealizowana to nie norma, a tylko sam napis.

4. MIEJSCE NORMY W PORZĄDKU SPOŁECZNYM:

Norma to element Stosunku Społecznego, ale nie najważniejszy.

Norma = narzędzie służące do zrealizowania wartości - celu, jest wtórna w stosunku do tej wartości - celu.

5. PRZEKSZTAŁCENIE / GRADACJA:

REGULARNOŚĆ ludzkie działanie jest regularne - czynności, które wykonujemy mają charakter regularności. Ale regularnośc to jeszcze nie powinność.

Regularnosc może być komunikowana i artykułowana, można stworzyć model regularności, który tworzy wzór - gdy przekazujemy komuś regularność, poprzez procesy informacyjne i ta regularność upowszechnia się, to wówczas zmienia się we wzór.

Relacja wzór - regularność:

Wzór, zawiera element idealizacji, uproszczenie, natomiast regularność nie.

WZÓR wyartykułowana, komunikowana, wyabstrahowana reguarnść

Aby wzór stał się normą musi nabyć pewne cechy, spełnić określone funkcje.

NORMA

WARUNKI POTRZEBNE DO TEGO BY WZÓR STAŁ SIĘ NORMĄ / 3 FUNKCJE:

• Funkcja aksjologiczna - traktowanie wzoru jako porządanego, oczekiwanego sposobu regulacji jakiejś wartości - wzór zostaje uznany za powinny wzór postępowania. Polega to na tym ze mamy prawo oczekiwać od innych takiego, konkretnego zachowania. Uważamy że mają oni obowiązek zachowac się tak, a tak.

• funkcja imperatywna - [norma to stanowcza dyrektywa przymuszająca] wzór musi być silną dyrektywą, a nie życzeniem, prośbą sugestią. Środowisko wywiera na nas nacisk, że powinniśmy się zachować tak, tak. Pojawiaja się sankcje zarówno negatywne jak i pozytywne.

• 3 rodzaje norm - ze względu na siłe oddziałwania

1. Normy słabe - miękka powinność, można działać wg. normy, ale nie trzeba.

2. Normy silne - gdy nie zadziałamy zgodnie z normą to pojawi sie sankcja.

3. Normy imperatywne - najsilniejsza powinność, normy, które realizujemy bezwarunkowo.

• Funkcja regulująca -funkcja ta potrzebna jest do tego by wiedzieć czy powinność została spełniona czy też nie, takie wyartykułowanie wzoru, ze jesteśmy w stanie powiedzieć czy ktoś spełnia powinność czy też nie. Wzór aby był normą musi być relatywnie zkonkretyzowany.

*** dyrektywa np. bądź dobry - nie spełnia f. regulacyjnej i imperatywnej, a tylko aksjologiczną

wzór nie spełnia f. aksjologicznej, ale spełnia f. imperatywną i regulującą

CZYM JEST NORMA?

• Norma = napis, wyartykułowany

• Norma = to co jest w świadomości ludzi, przeżycie w umyśle człowieka

• Norma = działanie człowieka

AKT KOMUNIKACJI = KOMUNIKAT

NORMATYWNEJ

proces w wyniku, którego treść, którą komunikujemy

chcemy zmienić zachowanie ludzi

norma = znaczenie, sens komunikatu, które odzwierciedla się w świadomości ludzi (nie to co w kodeksie, ale znaczenie sens tego co w kodeksie)

= realizowanie komunikatu norm

= konsekwencje realizowania komunikatu

MINIMUM TREŚCI (REGULACYJNEJ) NORMY:

Norma musi zawierać okreslenie:

• Sytuacji podmiotów - Hipoteza

• Charakter powinnego zachowania - Dyspozycja

Do MTN nie zalicza się: (pytanie czesto zadawane na egzaminie)

• Sankcji - nie jest potrzebna do tego by norma istniała

• Wyartykułowanie watrosci - celu - za normami zawsze kryją się jakieś wartości, ale często zakodowane

PROCES PRZEKSZTAŁCANIA NORMY (N) W NORMĘ SPOŁECZNĄ (NS):

PROCES USPOŁECZNIANIA NORMY

N NS

USTALANIE SIĘ NORMY UTRWALANIE SIĘ NORMY

norma ustala się w społeczeństwie, gdy jest następstwem procesu ustalania się N

ludzie znają jej treść i uważają za oowiązującą

prowadzi do 3 konsekwencji:

USTALANIE SIĘ TREŚCI NORMY materializacja normy

znaczna częsć ludzi zna treść normy wykształcenie postaw pronarmatywnych

i jej istotne postanowienia - trwała gotowość do działania zgodnie z N

• rzeczywiste realizowanie normy

USTALANIE PRZEKONANIA O

OBOWIĄZYWANIU NORMY

Znaczna część ludzi uznaje że N obowiązuje

• UPOO W SENSIE KOGNITYWNYM

ludzie posiadają wiedze ze N obowiązuje, może

ona pochodzić z róznych źródeł np. z mediów

• UPOO W SENSIE EMTYWNYM

ludzie w wyniku procesów

stwierdzają, że N obowiązuje.

najlepiej by było by oba

procesy były ze sobą spżęzone

ZYCIE NORMY:

WYKSZTAŁCONE PRZEZ

PROCESY SPONTANICZNE

N W O M P Z

WYKSZTAŁCONE PRZEZ ŚN

PROCEST INTENCJONALNE UTN

NORMA - powstaje w wyniku procesów intencjonalnych lub spontanicznych

dochodzi do procesu komunikowania i uzyskujemy

WIEDZA - o treści normy, o tym czy norma obowiązuje

proces USTANAWINIA N

prowadzi do wykształcenia

OCENA - o tresci i obowiązywaniu normy

ŚWIADOMOSCI

NORMATYWNEJ

MOTYWACJA

DO DZIAŁANIA - zgodnie lub nie zgodnie z normą

POSTAWA - normatywnych, antynormatywnych tendencji do działania

proces UTRWALANIA N

ZACHWANIE REALIZUJĄCE NORMĘ

Jaka jest relacja miedzy Normą, a Zachowaniem realizującym normę? Odp. Indiosynkretyczna.

4. WARTOŚC - CEL

Wstęp do rozważań:

Wymagania stawiane adresatom norm przez ormy społeczne maja charakter racjonalny - działania indiosynkretycznie realizujące te wymagania mają prowadzić do osiągania powszechnie pożądanych stanów rzeczy, albo sam wyznaczony przez normy sposób działania jest uznawany za taki pożądany stan rzeczy. Wymagania dotyczące powinnego postepowania opieraja się na:

• Wiedzy o skutach działań

• Wartościujących przekonaniach / preferencjach aksjologicznych o tym co należy czynić.

Jeżeli treść normy jest zgodna z wiedzą i preferencjami aksjologicznymi to powiemy że normy takie są racjonalne, a w przypadku braku zgodności irracjonalne.

Wewnętrzna racjonalnośc norm - w społeczeństwach amorficznych, w których normy odzwierciedlają powszechnie podzielane przekonania poznawcze i preferencje aksjologiczne.

Normy społeczne są zawsze racjonalne (ustanowione racjonalnie) z punktu widzenia ich twórców (normodawców).

Zewnetrzna racjonalnośc normy - w społeczeństwach, w których występuje wyraźny rozdział między normo dawcom, a adresatami norm.

Normy odpowiadają wiedzy i aksjologicznym preferencjom normodawców .co nie wyklucza że w przyszłości nie mogą stać się racjonalne również dla adresatów norm.

Racjonalność społeczna norm prawnych - Pokrywanie się, zgodnosc obu typów racjonalności. Sam fakt przestrzegania norm świadczy o występowaniu społecznej racjonalności ustanowienia norm. Racjonalność norm jest jednak zwasze rcjonalnoscią relatywną.

Gdy pomiędzy wiedzą i preferencjami aksjologicznymi normo dawców i adresatów norm zachodzą sprzeczności, dochodzi do sytuacji w której prawo może być racjonalne wewnętrznie i całkowicie irracjonalne zewnętrznie. Co więcej początkowo racjonalne prawo dla normo dawcy (w procesie tworzenia), może stać się dla niego irracjonalne (w procesie stosowania), nie musi jednak utracić swojej zewnętrznej racjonalności, którą w praktyce stosowania nadali mu adresaci norm - występuje wtedy alienacja wewnetrzna racjonalności norm.

Alienacja wewnetrzna racjonalności norm - przesłanki aksjologiczne i poznawcze jakimi kierował się prawodawca kazały się błędne.

Alienacja zewnętrzna racjonalności norm - polega na trudnym lub nie możliwym do pogodzenia braku zgodności pomiędzy racjonalnością wewnętrzną i zewnętrzną (pomiędzy racjonalnością prawodawcy, a adresatów norm).

Normy mogą być sprzeczne / irracjonalne dla tzw. zewnętrznych obserwatorów z dwóch przyczyn:

• uznaje za wadliwą wiedzę o zależnościach pomiedzy postepowaniem wyznaczonym przez normę, a wystąpieniem porządanych skutków takiego postepowania, zwykle towarzyszy temu tzw. normatywny spór kognicyjny - spór o dobrą wiedzę będąca podstawą treści regulującej normy i domagania się jej przestrzegania - kwestionują racjonalność norm, nie podważając konieczności osiągania określonego celu, chodzi tu o wystąpienie określonych skutków regulacji normatywnej.

• Są wątpliwości, czy stan rzeczy uzyskany w następstwie przestrzegania normy jest rzeczywiście pożądany, a także gdy nie uznaje się samego sposobu postępowania określonego przez norme za rzeczywiście pożądany wzór postępowania, towarzyszy temu tzw. normatywny spór aksjologiczny - spór o wartości cele, w którym nie kwestionuje się poprawności wiedzy, ale podważa się aksjologiczne preferencje, chodzi tu o słuszność regulacji normatywnej.

Rozstrzygnięcia sporu aksjologicznego są pierwotne względem wtórnego sporu kognitywnego.

Znaczenie pojęcia wartość i wartośc - cel:

Wartość w sensie ontologicznym / jakiego rodzaju bytem jest wartość ?:

• wartością może stać się dowolny obiekt, rzecz, rodzaj aktywności, konstrukcja myślowa, stany świadomości

• wartość ma charakter racjonalny - istnieje tylko wtedy gdy podmiot odczuwa szczególny rodzaj apulsywnego stosunku emocjonalnego do jakiegoś obiektu pożądanie chcenie pragnienie, aby określony stan zaistniał.

• Szczególny rodzaj stanu emocjonalnego = relacja wartościująca ukierunkowana na dowolny przedmiot materialny, stan rzeczy lub obiekt idealny / dokonująca się w określonym czasie, miejscu i sytuacji nadaje im wszystkim cechę „bycia wartością”.

• wartość powstaje tylko wtedy gdy zachodzi relacja wartościująca pomiędzy daną osobą, a dowolnym obiektem

• wartości nie istnieją poza relacją wartosciującą - nie są bytami obiektywnymi niezależnymi od tej relacji

• wszystkie wartości SA wytworem świadomości ludzi

Relacja wartościująca:

• przejawia się w procesach ocennych - skutkują one artykulacją przekonania o tym co jest dla danego podmiotu cenne, pożądane, dobre czyli co jest dla niego wartością.

• Wartości przeżywane / rzeczywiste i Wartości deklarowane / pozorne - nie są związane z przezywaniem emocji apulsywnej, są jedynie przedmiotem wypowiedzi, w związku z tym nie kreują żadnej wartości.

• Same wypowiedzi o wartościach nie tworza jeszcze wartości

• Relacja wartosciująca jest stopniowalna / gradacyjna - ze względu na swą siłę, moc można czegoś bardziej lub mniej chcieć dlatego obiekt jest w mniejszym lub większym stopniu wartością

• rodzaje wartości:

• ze względu na przeżycie apulsji - może być mniej lub bardziej trwałe dlatego wartości mają charakter temporalny - zmieniają z upływem czasu

1. Aktualne

2. Przeszłe / historyczne

3. Przyszłe / futurystyczne

• ze względu na czas trwania relacji wartościującej

4. przelotnych

5. trwałych

6. wiecznie trwałych

• ze względu na powszechność relacji wartościującej w społeczeństwie do danego obiektu

7. Uniwersalne -uznawane przez prawie całe społeczeństwo

8. Dominujące - uznawane przez istotną część społeczeństwa

9. indywidualne

10. Etniczne - uznawane w kulturowo homogenicznych społecznościach

11. Rodzinne, elitarne - uznawane przez niewielki zbiorowości

12. Np. zawodowe - uznawane w obrębie jakiejś charakterystycznej zbiorowości

• Wyróżniamy wartości, bedące nimi w coraz mniejszym stopniu i konsekwentnie dochodzimy do obiektów aksjologicznie neutralnych i antywartości.

• Antywartości - są następstwem przeżywania emocji repulsywnych, im bardziej dany obiekt będzie spełniał charakterystykę sprzeczną z cechami obiektu uznawanego za wartość, tym bardziej będzie stawał się antywartością.

• Każdej wartości odpowiada antywartość

• Aksjologicznie racjonalną podstawą ustanowienia normy może być wartość i przeciwna tej wartości antywartość.

• Gradacyjny charakter relacji wartościującej umożliwia powstanie skal preferencyjnych.

Skale preferencyjne:

• są to hierarchiczne porządki wartości uporządkowane w świadomości określonych jednostek lub zbiorowości - od tych uznawanych za najważniejsze do najmniej ważnych

• Odpowiada im skala antywartości

• Ich powstanie jest rezultatem konieczności dokonywania wyboru jednych działań i skutków, kosztem innych

• Nie są one niezmienne, raz na zawsze uorządkowane - podlegają dynamice ekskluzji i inkluzji ( wyłączania i właczania) oraz zmianom w porzadku hierarchicznym.

• Ich wzgledna trwałość przesądza o stopniu w jakim są one uświadomione przez osoby działające

• Możemy wyróżnić:

• Indywidualne wartości uporządkowane w indywidualnych skalach preferencji

• Społeczne wartości uporządkowane w społecznych skalach preferencji - te najwyżej umiejscowione przesądzają o charakterze porządku społecznego.

Szczególna zależność między wartosćami społecznymi, a normami społecznymi:

• Normy s. są społecznie wyznaczonym i pożądanym sposobem osiągania wartości s.

• Zatem same normy s. też są wartościami :

• Wartościami instrumentalnymi - gdy są narzędziem do osiągania wartosci

• Wartościami zasadniczymi - już samo działanie z nimi zgodne jest samo dla siebie pożadane, bez konieczności uzasadniania ze prowadzi do uzyskania wartości

• Ustanowienie jakiejkolwiek normy znajduje swój sens w dążeniu do osiągnięcia jakiejś wartości - normy społeczne znajdują swoje ratio w wartościach społecznych

• Formułowanie treści regulacyjnej normy w taki sposób aby ich przestrzeganie prowadziło do określonych wartości - celów , jest wypełnianiem normotwórczej funkcji wartości..

• Im bardziej wartości są wartościami społecznymi tym bardziej znajdują ucieleśnienie w normach.

• Gdy treść regulująca normy jest uzasadnina przez odwołanie się do wartości - celów, które mają być w rezultacie osiągnięte osiągnięte to następuje aksjologiczna racjonalizacja norm.

• Można ją oddzielić od kognitywnej racjonalizacji treści regulacyjnej normy - odwołujemy się w niej wyłącznie do wiedzy o skutkach działań zgodnych z normami, nie nadając tym skutkom cechy bycia wartością.

• w praktyce byłoby to jednak mało prawdopodobne i irracjonalne aksjologiczne - nie znajdującym uzasadnienia w chęci uzyskani wartości - celu

• w procesach prawotwórczych zdarza się ustanowienie norm irracjonalnych zarówno aksjologicznie jak i kognitywnie - norm, których wprowadzenie jest uzasadniane wadliwym przekonaniem prawodawcy co do preferencji aksjologicznych adresatów lub wadliwą wiedzą prawodawcy o zależnościach zachodzących pomiędzy działaniem spełniającym normę, a skutkami do jakich działanie to ma według niego prowadzić.

Aksjologiczna Racjonalizacja Norm:

Rodzaje ze względu na różne kryteria:

• gdy podstawą racjonalizacji norm są wartości - cele dopiero zamierzone lub już zrealizowane

• racjonalizacja pierwotna wartości - cele zamierzone - uzasadnieniem treści normy jest wskazanie na przyszłą, nieosiągniętą, wyobrażoną wartość - cel.

• Dotyczy konstytutywnych aktów normotwórczych - kreujących nowe normy, ustanawiające nowe stosunki społeczne w określonym fragmencie porządku społecznego

• racjonalizacja wtórna wartości - cele zrealizowane - uzasadnieniem treści normy jest odwołanie się do sposobów postępowania nie będących jeszcze normami lub będących normami innego rodzaju.

• Dotyczy deklaratywnych aktów normotwórczych - nadających określony charakter normatywny już praktykowanym sposobom postępowania.

• Gdy podstawą racjonalizacji normy są wartości - cele instrumentalne lub zasadnicze

• racjonalizacja teleologiczna uzasadnieniem treści normy jest wskazanie na jej skuteczność dla osiągnięcia wartości,

• racjonalizacja zasadnicza uzasadnieniem treści normy jest to że samo jej przestrzeganie jest już wartosciąsama w sobie

• gdy podstawą racjonalizacji normy jest zależność zachodząca pomiędzy działaniami realizującymi jej postanowienia, a osiąganymi w ten sposób wartościami:

• zależność konwencjonalna - racjonalizacja idealna każdorazowe należyte spełnienie posanowień normy prowadzi do rezultatu będącego racjonalizującą tę normę wartością ( racjonalizacja oparta na umownie przypisanych skutkach jej spełnienia)

• przeprowadzamy posługując się argumentacją formalną

• zależność przyczynowo - skutkowa - racjonalizacja realna spełnienie normy prowadzi do osiągnięcia wartości tylo wtedy gdy wiedza spozytkowana do ustanowienia tresci regulacyjnej normy nie jest błędna, gdy rzeczywiście przez wskazane w normie powinne postępowanie można osiągnąć określony skutek.

• Przeprowadzamy ją posługując się argumentacją merytoryczną

*** zarówno jedna jak i druga mogą odwoływać się do wartosci instrumentalnych i zasadniczych, czyli mogą być zarówno racjoanlizacją zasadniczą lub teleologiczną.

Kognitywna Racjonalizacja Norm:

• gdy podstawą racjonalizacji są twierdzenie zasadniczo nie operacjonalne (nie weryfikowalne) to cały proces racjonalizacji traci swój kognitywny charakter, a stosowanie norm w praktyce jest uzasadnione wiarą w ich związek z pożądanymi skutkami

Wartość - cel:

• racjonalizowanie norm przez wartości jest możliwe tylko wtedy gdy wartości mają charakter wartości- celów

• wartości są pożądanymi obiektami, ale nie wynika z tego że podmioty robią cokolwiek aby je uzyskać - bywa że zmierzamy do osiągnięcia przyszłego wyobrażonego sobie stanu rzeczy, ale nie pozostajemy w nim z relacji wartościującej, wcale tego nie pragniemy, a nawet taki cel jest dla nas antywartością gdy np. jesteśmy zmuszani do jakiegoś działania.

• nie każdy cel jest wartością i nie każda wartość jest celem

• sytuacja anomiczna - wartość nie doczeka się żadnej normy określającej powinny sposób jej osiągnięcia

Funkcje wartości - celów:

1. f. racjonalizująca normy

2. f. motywująca - motywują ludzi do spełniania norm do działania zgodnego z normami

3. f. ocenna - służą jako kryteria oceny norm

• wartości - cele zasadnicze pozwalają ocenić normy i skutki ich przestrzegania jako dobre, słuszne, właściwe, złe

• wartości - cele instrumentalne

• pozwalają skutki ich przestrzegania jako skuteczne, skuteczne w określonym stopniu, nieskuteczne

• pozwalaja ocenić treść norm jako adekwatną, częściowo nieadekwatną, nieadekwatną całkowicie

4. f. interpretacyjna - słuza za podstawę interpretacji normy oraz są wtedy używane jako kryterium do oceny skuteczności działań spełniających wyinterpretowaną część normy

• interpretacja funkcjonalna - pozwala modyfikować sposoby działania tak aby wartości cele mogły zostac osiągnięte.

Podstawa aksjologiczna:

• skale preferencyjne wartości - celów spełniające wszystkie 4 funcje względem określonego zbioru norm społecznych nazywamy - podstawą aksjologiczną tego zbioru.

• do każdej normy jest możliwe ustalenie jej podstawy aksjologicznej

• jedna i ta sam wartość - cel bywa podstawą aksjologiczną dla wielu róznych treściowo i rodzajowo norm

• to własnie podstawy aksjologiczne norm determinują zarówno normatywny jak i rzeczywisty porządek społeczny

Brak aksjologicznej adekwatności norm:

• gdy racjonalizacja określonych norm poprzez wartości - cele, dla których osiągnięcia normy te zostały ustanowione, nie będzie w przekonaniu adresatów lub kreatorów możliwa

• powody pojawienia się:

• wady w treści regulującej norm - wartości dla których normy te ustanowiono nie mogą być przez ich przestrzeganie osiągnięte

• zmiany w systemie lub porządku wartości ( w skalach preferencji) - inne ukształtowanie hierarchii, dodanie lub wyłaczenie ze zbioru wartości (zmiany takie nie powodują powstania nowych wartości, ani przeformułowań w tresci regulacyjnej norm)

Społeczne odrzucenie norm:

• spowodowane uznaniem przez adresatów norm że system norm jest aksjologicznie nieadekwatny

• możliwe jest również odrzucenie norm z uwagi na zakwestionowanie ich podstaw kognitywnych - braki w kognitywnej adekwatnosci norm, czyli zgodności ich treści regulującej z posiadaną wiedzą o sposobie osiągania określonych wartości - celów,

• ale te pierwsze powodują większe zaburzenia.

• odrzucenie norm powoduje sytuacje anomii - E. Durkheim - odczuwanie braku lub rzeczywisty brak norm, które mogłyby być uznane za drogowskazy właściwego postępowania w określonych sytuacjach społecznych

RODZAJE NORM SPOŁECZNYCH

Wstęp:

Zbiory norm społecznych:

• zbiory norm społecznych = normy społeczne

• system normatywny = zbiór wypowiedzi językowych za pomocą, których artykułowane są normy

• od systemów będących wypowiedziami językowymi wymaga się by były:

• to wypowiedzi niesprzeczne

• zbiory zupełne i jednorodne

• aby żaden element zbioru nie naruszał porządku wewnętrznych relacji w tym zbiorze, czyi aby posiadał on ceche koherencji

• prawnicy uważają że dążenie do zapewnienia przepisom prawnym cech idealnego systemu jest obowiązkiem pracodawcy

• dyrektywa zachowania systemowości prawa = w trakcie dokonywania wykładni prawa powinno się dążyć do doskonalenia jego właściwości systemowych i unikać ich naruszenia

• porządek społeczny jest nastepstwem lepszego lub gorszego spełniani funkcji regulacyjnej przez wszystkie rodzaje norm społecznych, nie koniecznie harmonijnie oddziaływujących na jego finalny stan.

• NAJSZĘĆIEJ SPOTYKANA TYPOLOGIA NORM SPOŁECZNYCH:

• NORMY MORALNE

• ZWYCZAJ OBYCZAJ, TRADYCJA

• NORMY RELIGIJNE

• NORMY PRAWNE

I.ZWYCZAJ

• pozytywnie wpływają na: komunikacje, podejmowanie decyzji, integracje, bezpieczeństwo

• artykułuje się w swoistym języku, zachowaniu, ubiorze

• nieinstrumentalny zbiór norm

1. Geneza:

• powstaje w długim czasie w rezultacie regularnego i powszechnego w danej zbiorowości powtarzania określonych czynności zwłaszcza czynności wykonywanych wspólnie / gromadnie i ceremonialnie

• kształtuje je poczucie swojskości

2. Najbardziej charakterystyczna zbiorowość, w jakiej funkcjonuje

• jest następstwem konformizmu członków zbiorowości sąsiedzkich - zbiorowości opartych na styczności przestrzennej i umacnianej przekonaniami o wspólnocie cech, interesów, pochodzeniu

• odgrywa szczególną rolę w społecznościach z konieczności współpracujących ze sobą

• społeczności rolnicze, plemienne, wiejskie, ludzie wykonujący ten sam zawód - są autorami zwyczajów

• anonimowe i rozproszone społeczności wielkich miast rzadko stwarzają własne zwyczaje - Fukuyama zwyczaj mojej ulicy.

• Zwyczaje profesjonalne - ukształtowane w długiej praktyce wykonywania jakiegoś zawodu

3. Przedmiot regulacji:

• cyklicznie powtarzające się, zbiorowo i powszechnie w danej społeczności wykonywane czynności, o charakterze pragmatycznym i ludycznym

• treść regulująca tych norm podlega spontanicznym, anonimowo wprowadzanym, często wymykającym się spod obserwacji zmianom

• nie koniecznie ich treść da się racjonalnie uzasadnić

4. Źródło obowiązywania / przekonanie o obowiązywaniu:

• jest następstwem rutyny i konformizmu grupowego „wszyscy których znam tak robią”,

• rodzi się z rzeczywistej lub tylko przypisywanej danym normą cechy dawności „ tak postępowano od niepamiętnych czasów”

5. Sankcjonowanie:

• ma charakter spontanicznej dorywczo lub wcale nie zorganizowanej reakcji

• duża rospietosć środków zbiorowej represji - od ostracyzmu do samosądu

6. Stopień spełnieni cech idealnego systemu:

• nigdy nie są to systemowo uporządkowane zbiory zaleceń np. kodeksy zwyczajów

• zwyczaj = systemowy zbiór norm pozbawiony jednoznacznych zasad inkluzji i ekskluzji

• wyjątek etykieta dyplomatyczna lub dworska

II. MORALNOŚĆ

• Moralność opisowa - zbiór rzeczywiście funkcjonujących / spełnianych norm moralnych

• brak autora, zbiorowości w której obowiązuje, miejsca i czasu powstania, zawartość regulacyjna nie , odbiega od treści norm religijnych lub prawnych

Moralność normatywna - projektowana / postulowana, koncepcja treści norm moralnych

• posiada autora, powstaje w określonym miejscu i czasie, można ja przypisać do określonych zbiorowości, treść jej norm jest odzwierciedleniem określonych poglądów filozoficznych, politycznych, religijnych. Jest starannie uporządkowany, uzasadniony i komunikowany w formie pisemnej - jest określany doktryną lub systemem etycznym gdy znajdzie on swoich zwolenników, którzy będą go praktykować stanie się moralnością opisową np. etyki zawodowe

• Etyka zawodowa = opisowa moralność partykularna / grupowa SA to raczej ogólne dyrektywy dobrego postępowania, niż w pełni wyartykułowane normy, powstają w kulturowo homogenicznych grupach o więzi przestrzennej np. moralność górska

• znów pojawiają się trudności z ustaleniem autorstwa i tak dalej….

• Spełnia funkcje silnie integrującą i zaspokaja potrzebę grupowej i osobowej identyfikacji

• Ich naruszenie spotyka się z gwałtownymi, drastycznymi reakcjami najczęściej w formach określonych zwyczajem np. wywiezienie ze wsi na gnoju.

• Opisowa moralność partykularna = moralność uniwersalna uznawana za obowiązującą i powszechnie praktykowana w całym systemie społecznym nawet pluralistycznym

• globalizacja, wzajemne przenikanie się kultur sprzyja kształtowaniu się moralności uniwersalnej o charakterze globalnym

• odbywa się równolegle z pogłębiającą się świadomością lokalnej odrębności i silnie uzewnętrznianą potrzebą identyfikacji grupowej

• może to prowadzić do praktykowania podwójnej moralności - partykularnej „wśród swoich” i uniwersalnej zewnętrznej.

• Problem zakresu regulacji prawnej i moralnej - możliwość występowania podwójnej, nie zbieżnej treściowo regulacji tych samych stosunków społecznych - 3 stanowiska:

• prawo stanowi minimum moralności - każda regulacja prawna jest regulacją moralną prawo nie może stanowić czegoś niemoralnego lub moralnie obojętnego

• imperializm prawny - wymagania moralne całkowicie zawierają się w tych ustanowionych przez prawo, ale prawo reguluje też wszystkie inne sfery życia społecznego niemożliwe jest działanie zgodne z moralnością ale naruszające prawo / można naruszyć prawo nie naruszając moralności

• prawo i moralność posiadają węższy lub szerszy wspólny zakres regulacji, ale posiadają też własne odrębne regulacje

• autonomia treściowa prawa względem moralności - zakresy regulowane przez oba rodzaje norm, sa od siebie wzajemnie oddzielone - Feuerbach

• Normy moralne - mają służyć ochranianiu i pomnażaniu wartości, celów zasadniczych / autotelicznych, bez względu na ich praktyczne walory

• ukierunkowane są na kształtowanie porządku uczuć wyższych

Normy prawne - są racjonalizowane wartościami, celami posiadającymi znaczenie praktyczne

• ukierunkowane są na kształtowanie porządku skutecznego współdziałania

• Ocena moralna - taka dla, której kryterium stanowi tresc regulująca określonej normy

• Przedmiot oceny - tresciowa zawartość jej norm

Ocena norm moralnych - dokonywana według jakiś innych kryteriów

• Przedmiot oceny - tresciowa zawartość innych norm, motywacji, działań i ich następstw

• Moralność zasad - przedmiotem oceny moralnej jest zgodność intencji oraz działań z wymaganiami norm moralnych, bez względu na następstwa

Moralność rezultatów - przedmiotem oceny moralnej jest rezultat określonego postępowania moralne = to co przynosi dobre skutki

• Normy Moralne są relatywnie trwałym, iniercyjnym czynnikiem kształtującym określony porządek społeczny

• Moralność jak i zwyczaj jest słabo instrumentalnym zbiorem norm

1. Geneza

• Związana jest z dominującymi w danej epoce i społeczności przekonania o tym, co jest dobre, a co złe

• Religijne źródło wielu norm moralnych jest trudne do zakwestionowania

• Moralność świecka - geneza bez związku z religią

• Proces stopniowy i długotrwały, nie udaje się wyznaczyć mu norm czasowych - odbywa się w ciągu całego życia jednostek.

2. Najbardziej charakterystyczna zbiorowość, w jakiej funkcjonuje:

• małe grupy pierwotne, nieformalne, grono rodzinne

• motwy działania / intencje - wszystko co można kwalifikować jako dobre lub złe może być przedmiotem regulacji przez normy moralne, naprawdę dobre lub złe mogą być tylko intencje i czyny

3. Źródło obowiązywania / przekonanie o obowiązywaniu:

• przekonanie o słuszności norm + internalizacja i autonomizacja ich treści

• moralność = zespół norm autonomicznych

• kwalifikacja kogoś, jako „człowieka moralnego” wymaga pełnej zgodności postępowania tej osoby z jej wewnętrznymi przekonaniami o powinnymi sposobie postępowania

• wewnętrzne przekonania muszą być indiosynkretycznie zbieżne z przekonaniami wielu innych osób

• spontaniczne społeczne reakcje na niemoralne prowadzenie się

• istotną sankcją moralną są wyrzuty sumienia - dolegliwy dyskomfort psychiczny sprawcy czynu niemoralnego związany z negatywną samooceną

4. Stopień spełnieni cech idealnego systemu:

• W zasadzie nie tworzą żadnego hierarchicznego porządku - przestrzeganie wszystkich norm moralnych jest równie ważne

• Systemowy rodzaj norm społecznych

III. NORMY RELIGIJNE

• instytucjonalny charakter Religi umożliwia posługiwanie się nimi jako narzędziem kształtowania zamierzonego porządku społecznego

1. Geneza

• mają autorów, powstają w określonym miejscu i czasie oraz społeczeństwie

2. Najbardziej charakterystyczna zbiorowość, w jakiej funkcjonuje:

• społeczności wierzące, często specjalnie zorganizowane do tego celu

3. Przedmiot regulacji:

• wzajemny stosunek ludzi do boga i boga do ludzi

• podmiot nadprzyrodzony ustanawia dla ludzi reguły ich postępowania

• utrwalone w formie pisemnej i zebrane w dokumencie wiary

4. Źródło obowiązywania / przekonanie o obowiązywaniu:

• przypisywanie ich pochodzenia wprost lub pośrednio od istoty nadprzyrodzonej

5. Sankcjonowanie:

• nie mają charakteru spontanicznego i nieokreślonego co do formy - zazwyczaj dokładnie określone

• ich wykonywanie powierzone jest instytucją

• grzech - naruszenie norm religijnych

• naprawiac należy zepsute stosunki człowieka z Bogiem cecha charakterystyczna

• grzechy są hierarchicznie uporządkowane

6. Stopień spełnieni cech idealnego systemu:

• normy religijne jako zbiór spełniają wymogi systemowe, bardziej niż zwyczaj i moralność

• posiadają mniej lub bardziej jednoznaczne reguły inkluzji i ekskluzji oraz zasady wewnętrznego uporządkowania

• prawo zapożyczyło swoje formy, sposoby interpretacji, procedury od Religi - starszego i pod względem etnogenezy bardziej pierwotnego rodzaju norm

CECHY PRAWA JAKO SYSTEMU NORM SPOŁECZNYCH

PRAWO = zbiór norm prawnych obowiązujących formalnie szczególna echa tak rozumianego prawa = instytucjonalny i proceduralny sposób tworzenia prawa

1. Geneza:

• są tworzone i wprowadzane do normatywnego porządku społecznego przez decyzje specjalnie do tego celu powołanych instytucji - prawodawca, legislator, ustawodawca

• każdy prawodawca posiada dwie cechy:

• wyposażony jest we władzę polityczną

• tworzy prawo wedle kreślonej procedury prawotwórczej

• intencjonalność norm prawnych polega na możliwości wskazania ich indywidualnego lub zbiorowego autora i przyjęciu założenia, że to jego zamiary dotyczące porządku społecznego artykułują się w określonych normach prawnych lub całych ich zbiorach / aktach prawnych obowiązywanie prawa ma charakter formalny - jest uzależnione od spełnienia przez prawodawcę określonej procedury

• instytucjonalny i proceduralny charakter powstawania prawa - umozliwia określenie czasu i miejsca spełniania procedury prawodawczej

• prawo w nawet małym stopniu uspołecznione, może wywierać znaczący wpływ na rzeczywisty porządek społeczny - jeżeli proces uspołeczniania okaże się nieskuteczny, normy prawne nie staną się normami społecznymi to jednak instytucje kontroli prawnej nadal będą (z uwagi na jego formalne obowiązywanie) stosowały sankcje w wypadku jego naruszenia w każdym społeczeństwie znaczna część prawa nie uzyskuje nigdy statusu norm społecznych

• prawo nieuspołecznione wywołuje szereg negatywnych konsekwencji

• zapobiegliwy prawodawca stara się by tworzone prawo w jak największym stopniu uspołeczniło się - podejmuje w tym celu specjalnie zaprogramowane i instytucjonalnie realizowane zabiegi socjalizacji prawnej takich form natmatywnej socjalizacji nie stosuje się w innych rodzajach norm.

• Instytucjonalne tworzenie prawa obejmuje dwie czynności:

• formułowanie treści przepisów prawnych - może mieć charakter:

1. oryginalny - sam prawodawca określa treść przepisów

2. zapożyczony - treść przepisów zaczerpnięta jest z innych źródeł

• nadawanie przepisom formalnego obowiązywania

• oficjalne ogłoszenie - promulgacja

• instytucjonalne akty tworzenia prawa są tylko formalnym zakończeniem bardzo złozonego procesu jego społecznego kształtowania się

• są tylko etapem przejściowym pomiędzy inspiracją dla powstania prawa, a społeczną praktyką posługiwania się nim

• dla powstania prawa konieczne jest podjęcie finalnej decyzji władczej - decyzji podmiotu władzy umozliwiajaca mu żądanie i egzekwowanie określonego postępowania przez inne podmioty forma decyzji określona jest procedurą - decyzja proceduralna

2. Najbardziej charakterystyczna zbiorowość, w jakiej funkcjonuje:

• Krąg adresatów prawa pozostaje zawsze zamknięty

• Normy prawa są normami określonych grup formalnych, w obrębie których wykonywana jest władza polityczna

• Inne normy społeczne maja charakter norm otwartych - krąg adresatów jest niejednoznaczny

3. Przedmiot regulacji:

• Częst regulują takie same materie społeczne jak moralność, religia czy zwyczaj

• Regulują niemal każdą dziedzine ludzkiej aktywności i określają cele do których ludzie powinni zmierzać

• Nie jest możliwe ustalenie niezmiennej zawartości treściowej norm prawnych - wyłącznie prawnego przedmiotu regulacji

• Wyjątek: gdy treść norm prawnych dotyczy obiektów, które są skonstruowane przez nie samo i nie mają naturalnego odpowiednika - osoby prawne

• Rzeczywistość prawna - buduje ją proceduralny sposób tworzenia, stosowania, egzekwowania prawa

• W jej obrębie dokonywane działania mają sens i skuteczność tylko wewnętrzną. W zakresie określonym treścią samych aktów prawnych.

• Kazda regulacja prawna musi dotyczyć działania, zjawiska lub obiektu intersubiektywnie obserwowalnego, bezpośredni lub poprzez wystarczająco jednoznaczne wskaźniki

• Nakazy moralności i Religi można spełniać niczym nie uzewnętrznionym aktem świadomości

• Nakazy prawa muszą być spełnione aktem zewnętrznym - w taki sposób, który jest postrzegalny przez każdego

• wielostopniowość regulacji norm prawnych:

• normy pierwszego stopnia / normy substancjalne / materialne - regulujące postępowanie ;udzi w ramach określonych stosunków społecznych, poprzez ustalenie ich obowiązków nakazów i uprawnień

• drugiego stopnia / wyższego / mata normy - regulujące sposoby tworzenia, stosowania, korzystania, sankcjonowania, porządkowania norm pierwszego stopnia

- normy o normach - pomocnicze, obsługujące działania systemu

4. Sankcjonowanie:

• Instytucjonalny i proceduralny sposób uruchamiania i wykonywania sankcji prawnych

• Posiadanie monopolu posługiwania się przymusem fizycznym

• Zorganizowany sposób stosowania siły i państwowy charakter instytucji, które ją stosują

• Sankcje prawne są dokładnie określone, dokładnie uregulowany jest sposób ich wykonywania i wskazany podmiot posiadajacy kompetencje do ich egzekwowania

• Egzekwowanie prawa ma charaker profesjonalny, polityczny, proceduralny, instytucjonalny.

5. Stopień spełnieni cech idealnego systemu:

• Materializowanie się prawa - utrwalane od najdawniejszych czasów w formie pisemnej, zbiory tekstów - pominiki prawa

• Hierarchiczne kryteria uporządkowania prawa

• Niehierarhiczne kryteria uporządkowania prawa

• Chronologia ich tworzenia

• Rodzaj adresatów do których są skierowane

• Rodzaj obszaru ich obowiązywania

• Rodzaj przedmiotu regulowanego przez normy - dyscypliny prawa

• Jest najbardziej zbliżone do idealnego systemu norm

• Religie czasem też

• Nigdy nie spełniają zupełni wszystkich wymogów systemowych - pozostaje tylko ułomnym systemem

• Powodem jest ciągła konieczność przystosowywania się prawa do zmiennego otoczenia

• Dążenie do zachowania przez prawo cech idealnego systemu jest w sprzeczności z postulatem społecznej (aksjologicznej, kognitywnej) adekwatnosci norm

• Świadome zaniechanie czynności adaptacyjnych

• Prawo jest z reguły mniej od innych norm inercyjne - pozostaje w mniejszym bezwładzie regulacyjnym wobec zachodzących zmian w społeczeństwie

• Prawo jest wewnętrznie samokreujace się - określa proces własnego powstawania i funkcjonowania

• Spełnia wymogi systemu autopoietycznego - który bez pozyskiwania czegokolwiek z zewnatrz, wyłącznie z własnych elementów i relacji między nimi ptrafi przekształcać się i tworzyc nowe elementy

• Instrumentalny charkter prawa - jest bardziej instrumentalne niż inne normy - prawa nie tylko się przestrzega i stosuje, ale także używa

• Jest instrumentalne tylko relatywnie i zawsze w ograniczonym stopniu

• Ujawnia się on przy wprowadzaniu za jego pomocą planowanych zmian w porządku społecznym - inżynieria społeczna poprzez prawo

• Prawo jest więc nie tylko reaktywne - ragujące regulacjami na to co dzieje się w społeczeństwie, ale także kreatywne - tworzące nowe stosunki i właściwości porządku społecznego

• Inne normy są bardziej autoteliczne i reaktywne, nie wymagają teleologicznego uzasadnienia, wymagają odwoływania się do odpowiednich wewnętrznych przeżyć / motywacji.

PRZESTRZEGANIE NORM

REALIZOWANIE NORM - treść regulująca jest indiosynkretycznie powielana w działaniach, nieświadomie

• Nie zakładamy odpowiedzniej świadomości normatywnej działającego, motywacji, wiedzy o treści regulacji normatywnej, jej akceptacji

• Wystarczy swierdzenie istotnego podobieństwa

• Może odbywac się w całkowitej nieświadomości

PRZESTRZEGANIE NORM -akt zdeterminowany całkowicie lub częściowo świadomością normatywną działającego

• działajacy świadomie wypełnia postanowienia normy

• Działaniu towarzyszą czynniki determinujące - procesy poznawcze, ocenne, motywacyjne

• Jest zawsze uzależnione od stopnia zaangażowania świadomości normatywnej działającego

• Przynajmniej wie on o tym że działa z uwagi na normę - może być częściowo nie swiadome.

- nie posiada „świadomości” wartości - celu, który ma być osiągnięty

- nie ma zamiaru osiągnięcia wartości - celu.

• Przestrzegać norm można nie koniecznie z tego samego pwodu dla, którego zostaly one ustanowione

- bądź to z niewiedzy o ich podstawie aksjologicznej

- bądż celowo niezgodnie z jej aksjologicznie wyznaczonym przeznaczeniem - nadużywanie norm

• Całkowita niewiedza o postanowieniach treści regulującej normy, powoduje niemożliwe jej przestrzeganie

Rodzaje nieświadomego realizowania norm:

1. Przypadkowa zbieżność działania z wymaganiami normy

• Brak świadomości wypełniania wymagań normy + świadomości do czego działanie może prowadzić

2. Naśladownictwo

• Realizując normy posługujemy się czyjąś wiedzą, doświadczeniem, przekonaniami - korzystamy z cudzej świadomości normatywnej

• Sami nie zdajemy sobie sprawy czy naśladowanie narusza normy, czy jest z nimi zgodne

• Towarzyszy temu:

- racjonalizacja konformistyczna - skoro inni postępują w taki sposób nie ma powodu bym ja postępował inaczej

- racjonalizacja konformistyczno - celowościowa - skoro inni postępują w taki sposób i osiągają to co ja bym chciał osiągnąć, to najrozsądniej będzie ich naśladować

3. Automatyzm - w następstwie długiego treningu, uzyskujemy sprawność w wykonywaniu wielu czynności, niemal bez towarzyszącej temu refleksji , ale zgodnie z wymogami norm

• Nie jest całkowicie pozbawiony determinującego wpływu świadomości normatywnej

• Jest odmianą przestrzegania norm mało podatna na zmiane

Przeciwieństwo Przesstrzegania Norm:

• Nie- naruszanie norm - naruszyć można normy nie wiedząc że istnieją, nie znając jej ich treści, sądząc ze nie obowiązują - nie świadomie

• Tak - nie przestrzeganie norm - odbywa się całkiem świadomie

Indoktrynacja normatywna:

• Socjalizacja normatywna doprowadzic do takiego ukształtowania świadomości normatywnej u danej osoby, że nie jest ona w stanie postępować inaczej niż, określone jest to przez normę, nawet wtedy gdy musi ponieść negatywne konsekwencje swego zachowania

• np. plemiona tubylcze - złamanie tabu

• Indoktrynacja normatywna = brak normatywnej alternatywy

• pewne wartości - cele nie mogą być osiągnięte inaczej, jak tylko przez spełnienie wymagań określonej normy - przestrzeganie norm wymuszone jest zamierzonym celem

• działajacy nie ma innego wyjścia jak tylko postępować zgodnie z normą

Używanie norm / korzystanie z norm i bezwarunkowe spełnianie norm:

• jeśli motywem przestrzegania norm jest racjonalizacja instrumentalna używanie norm lub korzystanie z norm

• jeśli motywem przestrzegania norm jest racjonalizacja zasadnicza bezwarunkowe spełnianie norm

• używanie i bezwarunkowe spełnianie polega na korzystniu z uprawnień lub spełnianiu obowiązków

• korzystanie jest pozostawione swobodnej dyspozycji adresata

Skutki przestrzegania norm prawnych:

• mogą być następstwem wymogów:

• norm pierwszego stopnia, których używanie i bezwarunkowe spełnianie wpływa na bezpośrednio na rzeczywisty porządek społeczny

• norm drugiego stopnia, których przestrzeganie wpływa bezpośrednio tylko na prawny porządek normatywny, a na rzeczywisty tylko pośrednio

• rozróżnić należy również sytuacje:

• indywidualnego, prywatnego przestrzegania norm prawnych - wywołuje skutki wyłącznie dla samych indywidualnie działających podmiotów

- nie ma charakteru wyłącznie przestrzegania prawa

• instytucjonalnego, publicznego przestrzegania norm prawnych - może skutkować uprawnieniami lub obowiązkami prawnymi również dla innych niż przestrzegające prawa podmioty

- każda forma jest przestrzeganiem lub nie przestrzeganiem prawa

****ważne i charakterystyczne są 3 jego formy:

1. legislacja

• stanowiene prawa

• tworzone w ten sposób normy: są prospektywne - regulują przyszłe działania podmiotów; są zgeneralizowane - skierowane do oznaczonego adresata

• ich regulacje mają charakter abstrakcyjny

• uznanie

• nadają formalne obowiązywanie aktowi prawnemu, którego treść już została sformułowana poprzednio

• można wyróżnić: recepcje - i zapożyczenie - adaptacja

• praktyka prawotwórcza

• proceduralne działania upoważnionych do tego instytucji, których celem jest na podstawie rozstrzygnięcia konkretnej i indywidualnej sprawy, sformułowanie ogólnej reguły rostrzygania, dla wszystkich spraw istotnie podobnych

• normy prawa powstają w drodze uogólnienia konkretnych decyzji dotyczących sytuacji, które już zaistniały w porządku społecznym

• dyskrecjonalność prawotwórcza - organ tworzący prawo poprzez konkretne rozstrzygnięcia, musi posiadać znaczną swobode w podejmowaniu decyzji

• umowa

• działania negocjacyjne pomiędzy suwerenami politycznymi, w wyniku, których strony umowy zobowiązują się do przestrzegania jej postanowień jako obowiązującego prawa

2. stosowanie prawa

• koncepcja czteroetapowa:

• ustalanie treści regulującej norm

• ustalanie stanu faktycznego

• subsumcja - stwierdzenie że zaistniały stan rzeczy jest prawnie uregulowany

• wydanie decyzji

3. egzekwowanie prawa

• nie ogranicz się do czynności proceduralnych i konwecjonalnych

• rzeczywisty porządek społeczny nie koniecznie jest następstwem całkowicie świadomego i zamierzonego działania

Dlaczego normy są w ogóle przestrzegane?

• z obawy, ze strachu przed negatywnymi sankcjami

• im surowsze kary tym większe posłuszeństwo wobec postanowień norm - teoria odstraszania

• niezawodność reakcji na naruszanie normy, istotnie powstrzymuje przed działaniem niezgodnym z normami - teoria niezawodności kary

• konformizm - skłonność upodabniania się do otoczenia

• stopień pierwotnej racjonalizacji normy -

• przekonanie posiadane jeszcze przed podjęciem działania, że postępowanie według zaleceń normy, jest najlepszą drogą do osiągnięcia celu

• może ulec wzmocnieniu racjonalizacją wtórną - gdy działanie zgodne z normą rzeczywiści przyniesie skutek

• taki pożądany skutek nie jest potrzebny, gdy sama norma uważana jest za wartość zasadniczą

• indoktrynacja normatywna

• internalizacja

• uznanie normy przez adresata za swoją własną, za normę autonomiczną - wewnętrzny imperatyw postępowania

• staje się częścią indywidualnego systemu wartości, wartością zasadniczą

• generuje bardzo silną i w znacznym stopniu niezależną od sytuacji zewnętrznych motywacją do przestrzegania danej normy

GRANICE REGULACJI NORMATYNEJ

ROZMAITE OGRANICZENIA PROCESÓW NORMOTWÓRCZYCH, ZARÓWNO RZECZYWISTE JAK I POSTULOWANE

• rzeczywiste = następstwo właściwosci kulturowych i cywilizacyjnych

• ogranicznia obiektywne

• postulowane = wyobrazenia uczestników porządku społecznego o najlepszym, idealnym, względnie optymalnym spsobie uregulowania stosunków społecznych

• ograniczenia subiektywne

ostatecznie powstanie norm uzależnione jest od obu naraz.

Naturalne procesy normotwórcze:

• spontaniczne, metoda prób i błędów

• przekazywane innym w formie wzorów do naśladowania - przekształcają się w normy poprzez ustalanie się i utrwalanie w danej zbiorowości

• działalność normo dawcza: anonimowa rozciągnięta w czasie, trudna do określenia przestrzennego

• przede wszystkim normy moralne, zwyczaj, normy religijne

• charakter generalny - dotyczą jakiejkolwiek działalności kreującej normy

Instytucjonalne procesy normotwórcze:

• zorganizowane, celowe działania, wykonywane wedle określonej procedury

• mają autorów i dające się ustalić czas i miejsce powstania

• prawo, religia

• charakter specyficzny - odnoszą się do ich samych

Rzeczywiste ograniczenia naturalnych procesów normotwórczych:

• każda regulacja działań ludzi ogranicza ich podmiotowość - jest jednak konieczna dla utrzymania porządku społecznego, po to by zabezpieczyć i umożliwić korzystanie z podmiotowości

• dobrze uregulowany normami porządek wymaga:

• aby regulacji nie było zbyt wiele

1. nadmiernie ograniczałyby one podmiotowość uprzedmiotowienie normatywne = pozbawienie możliwości samodzielnego wyboru wartości - celów = uprzedmiotowienie faktyczne / sytuacyjne

2. sprzyjałaby petryfikacji rzeczywistego porządku społecznego - jego skamieleniu, pozbawieniu możliwości reagowania adaptacyjnego na zachodzące w otoczeniu zmiany

• aby regulacji nie było zbyt mało

1. anomia - norm nie ma, badź zostały odrzucone z przyczyn aksjologicznych lub kognitywnych

- uniemozliwia realizowanie podmiotowości - nie wiedzą oni jak maja działać

• istnieje przedział norm społecznych w granicach między anomia i uprzedmiotowieniem, w którym nie jest ich ani za mało, ani za dużo - przedział ten wyznacza ilościowe granice regulacji normatywnej

• aksjologiczne granice regulacji normatywnej - jeśli podstawę aksjologiczną norm stanowią wartości, których nie można uzgodnić ze skalami preferencyjnymi adresatów to następuje odrzucenie norm anomia

• kognitywne granice regulacji normatywnej - jeśli normy kłóca się z wiedzą i doświadczeniem adresatów, tak że nie są oni wstanie przeprowadzić kognitywnej racjonalizacji tych norm, następuje odrzucenie anomia

• anomia może być spowodowana:

• subiektywnym odczuciem braku norm - brak wiedzy na temat ich istnienie

• rzeczywistym brakiem norm

• rzeczywistym lub subiektywny odczuwaniem nadmiarem regulacji normatywnej

• odrzucenie norm z przyczyn aksjologicznych lub subiektywnych

Typy regulacji normatywnych:

• Opóźnienie normatywne - zjawisko nienadążania regulacji normatywnej za zmianami społecznymi

• Inercją normatywną - polega na utrzymywaniu się formalnego obowiązywania lub tylko przekonania o nim i przestrzegania w praktyce norm, które zostały kiedyś ustanowione dla już nieistniejących, przeszłych stanów rzeczy

• Przedwczesna innowacja normatywna - regulacja normatywna nadmiernie wybiegająca do przodu

• Regulacja temporalnie akuratna - pomiędzy regulacją zbyt późną, a zbyt wczesną

• przedział czasu właściwego dla regulacji temporalnie adekwatnej zakreśla czasowe granice wprowadzania regulacji normatywnej, których przekroczenie utrudnia lub uniemożliwia spełnienie przez wprowadzane normy ich funkcji regulacyjnych

Regulatywna kompetencja systemowa:

Procesy legalizacyjne i procesy jurydyzacji:

procesy przejmowania przez prawo społecznych materii regulowanych uprzedni innymi normami społecznymi -

• procesy legalizacyjne - polegają na opatrzeniu sankcjami prawnymi norm pozaprawnych

• procesy jurydyzacji - prawodawca zmienia treść regulującą norm pozaprawnych

towarzyszą im procesy:

• anty - legalizacyjne i anty - jurydyzacyjne

Wszystkie ograniczenia wpływają na skuteczność / bezskuteczność regulacji normatywnej

GRANICE REGULACJI PRAWNEJ

Prawo staje się częścia normatywnego porządku społecznego w następstwie decyzji instytucji wyposażonych we władzę polityczna.

Uniwersalizm Regulacyjny Prawa - w praktyce przedmiotem regulacji prawa może być absolutnie wszystko.

• Odżuca pogląd wedle, którego każda interwencja prawa w życie społeczne jest złem koniecznym usprawiedliwionym brakiem lub mała skuteczności innych uregulowań.

• Prawo traktuje jako dobrodziejstwo, gwarantujące dobre funkcjonowanie systemu społecznego.

Ilościowe Granice Regulacji Prawnych - gdy prawodawca wyciąga pochopne wnioski z uniwersalizmu regulacji prawnych i uważa że im więcej regulacji prawnych tym lepiej, i w zasadzie każdy problem społeczny da się rozwiązać poprzez odpowiednie regulacje i egzekwowanie prawa, wtedy zostają one przekroczone.

• Ich następstwem jest Inflacja Prawa = Nadmiar Prawa

Rodzaje Inflacji Prawa:

1. Prawo Nie Wykonalne

• prawa jest za dużo w porównaniu do możliwych poniesienia kosztów, związanych z jego funkcjonowaniem

- ekonomiczne granice wprowadzenia regulacji prawnej wyznacza je ekonomiczna wydolności społeczeństwa

prawo ideologiczne - ustanowione bez zamiaru wprowadzenia w życie, pozostaje na papierze, jego celem nie jest wpływanie na porządek społeczny, ale indoktrynacja - nigdy nie jest go za dużo w sensie, o którym tu mowa, może go być za dużo w odniesieniu di cierpliwości społeczeństwa.

• prawa jest za dużo dla instytucji je stosujących, pojawiają się niemożliwe do przezwyciężenia trudności uwzględniania wszystkich obowiązujących w danej sprawie aktów prawnych - granice stosowalności prawa zbyt duże ilości, rozmiary i szczegółowość

2. Prawo Nie Kontrolowalne

• prawa jest za dużo, by wszystkie jego regulacje mogły być przedmiotem kontroli prawnej - przekroczenie ilościowych granic możliwości jego kontroli przez instytucje kontroli państwowej.

Prawo nie powinno regulować tego co nawet potencjalnie pozostaje poza możliwościami jego kontroli

• rodzaje kontroli normatywnej:

• w zależności od podmiotu kontrolującego

1. kontrola spontaniczna społeczna, nieformalna - wykonywana przez adresata norm lub bliżej nie określoną grupę, w sposób nieproceduralny, niezorganizowany, spontanicznie, dorywczo; zasadnicze znaczenia mają przeżycia, przekonania, wartości i oceny; jest dosyć ograniczona; występuje gdy normy są powszechnie znane, uległy internalizacji, gdy jednocześnie z innymi normami regulują te same stosunki społeczne

2. kontrola instytucjonalna - celowa, zorganizowana, apersolnalna, profesjonana, proceduralna. Jej cechy nie gwarantują ze jest ona skuteczniejsza od spontanicznej nie jest wstanie samodzielnie zapewnić pożądanego porządku społecznego nie może obyć się bez wspomagania przez społeczną kontrole. Przykład: skazany bardziej od wymiaru kary, boi się publicznego jej ogłoszenia, które narazi go na społeczne sankcje.

Przyjmuje postać kontroli komplementarnej = wykonywanie wszystkich rodzajów czynności kontrolnych: porównywania, prewencji, restytucji, represji.

• w zależności od charakteru podejmowanych czynności kontrolnych

1. kontrola porównawcza - porównywanie stanu pożądanego, określonego w treści regulującej normy z rzeczywiście zaistniałym np. zabieg subsumbcji wykonywany przez sądy.

2. Kontrola prewencyjna - wykonujący kontrole porównawczą stwierdza naruszenie norm i podejmuje kroki zmierzające do zapobiegania takim naruszeniom n. zabiegi perswazyjne, wprowadzanie nagród

3. Kontrola restytucyjna / egzekucyjna - wykonujący kontrole porównawczą stwierdzi naruszenie norm dojdzie do przekonania, że powinien podjąć się działań zmierzających do przywrócenia stanu należytej zbieżności

4. Kontrola represyjna - wykonujący kontrole porównawczą stwierdzi naruszenie norm i zdecyduje się na zastosowanie sankcji negatywnych np. kara, dolegliwość

3. Prawo Nie Komunikowalne

• prawa jest za dużo, i nie możliwe jest by wszyscy adresaci mogli zapoznać się z jego postanowieniami - przekroczona została ilościowa bariera komunikacyjna

• wszystkie wyżej przedstawione negatywne skutki inflacji prawa mogą się pojawić również, jako następstwa materialnych błędów legislacyjnych - do postulatu unikania inflacji prawa należy dodać postulat unikania błędów materialnych legislacji

Koncepcje Limitacyjne / „Granic Regulacji Prawnch:

• granice dopuszczalnej ingerencji prawa w porządek społeczny wyznacza:

• przyzwolenie społeczne na taką ingerencje

• merytoryczna treść danej regulacji prawnej

• proceduralnie określony sposób wprowadzania takiej regulacji

• proceduralnie określone czynności realizujące taka regulację

1. koncepcja zewnętrznej moralności prawa / Lon Fuller - tworzenie prawa pozbawionego szczególnych właściwości treściowych i formalnych czyni go „normatywnym bezprawiem”

• warunki zachowania przez prawo „wewnętrznej moralności”:

• nie nakazywanie rzeczy niemożliwych do spełnienia

• zrozumiałe dla adresata sformułowanie treści regulującej

• należyte opublikowanie prawa - powszechny dostęp

• niesprzeczność - nie może samo sobie przeczyć

• zakaz regulacji retrospektywnej

• zakaz podejmowania decyzji prawnej przez osobę, która jest jednocześnie strona w sprawie

• koncepcja ta nie chroni prawodawcy przed popełnieniem błędów materialnych i że nie przekroczy aksjologicznych i kognitywnych granic regulacji normatywnej z tego powodu koncepcję ta należy uznać z a- formalną limitację procesu prawotwórczego

WSTĘP: zdecydowanie bardziej materialne ograniczenia legislacji znaleźć można w koncepcjach wyznaczających je poprzez wskazanie granic skutecznosc regulacji prawnych / R. Pound

• najgroźniejszym błędem popełnianym przez legislatorów jest ustanawianie prawa nieskutecznego

• prawo ma szanse być skuteczne tylko gdy spełnia służebną rolę względem jednostek i społeczeństw, poprzez artykułowanie i zabezpieczanie ich interesów

• innym warunkiem skuteczności prawa jest ograniczenie jego regulacji do „zewnętrznej strony rzeczywistości” - do aktów zachowań się rzeczy ?????

• istnieją również granice przymusu jakim może posługiwać się prawo

2. koncepcja skuteczności prawa

• skuteczne jest działanie osiągające swój cel / skuteczność normy = takie działania wykonane zgodnie ze wzorem zawartym w normie, w wyniku którego osiągnięto to, co stanowiło powód ustanowienia normy

1. skuteczność behawioralna - adresaci norm wykonują indiosynkretycznie zalecenia treści regulującej norm

• zaletą skuteczności behawioralnej jest zachowanie porządku działań społecznych, umożliwiających działającym podmiotom przewidywanie działań ich parterów

2. skuteczność motywacyjna prawa - normy prawne wywołują u adresatów odpowiednie pro - prawne motywacje do działania zgodnego z treścią regulacyjną tych norm

• prawo skutecznie behawioralnie, nie musi być koniecznie skuteczne motywacyjnie - adresat prawidłowo motywowany i o pro-prawnej postawie postępuje z jakiś przyczyn niezgodnie z prawem

3. skuteczność finistyczna - w następstwie wykonania zaleceń występujących w treści regulującej normy wystąpi zakładany przez prawodawcę skutek

• Naturalna - osiągnięcie zamierzonych rezultatów za pomocą prawa o odpowiedniej treści regulującej, w świecie przyrodniczym

• Społeczna / kulturowa - osiągnięcie zamierzonych rezultatów za pomocą prawa o odpowiedniej treści regulującej porządku życia społecznego

• dla uzyskania skuteczności finistycznej, uzyskanie skuteczności behawioralnej jest konieczne

• prawo niemal zawsze musi być w pewnym stopniu nieskuteczne finistycznie

• skuteczność prawa jest własnością gradacyjną

• granice regulacji prawnych są wyznaczone przez skuteczność prawa

PODSUMOWANIE:

Zarówno koncepcje uniwersalizmu prawnego jak i koncepcje „granic regulacji prawnej” / koncepcje imitacyjne przy bliższym rozpatrzeniu są nie do utrzymania.

Prof. Pałecki skłania się do koncepcji imitacyjnych

PRAWNE I POZAPRAWNE REGULACJE PORZĄDKU SPOŁECZNEGO

Rzeczywisty porządek społeczny nie jest następstwem przestrzegania wyłącznie norm prawnych.

Na czym polega współoddziaływanie prawnego i pozaprawnych systemów normatywnych na proces kształtowania porządku społecznego?

Relacje zachodzące pomiędzy treścią regulująca norm prawnych i pozaprawnych:

1. treść regulująca określonej normy prawnej jest literalnie lub esencjalnie taka sama jak normy pozaprawnej

• podobieństwo literalne - należy do rzadkości

• podobieństwo esencjalne - normy prawne i pozaprawne obejmują swoja regulacją ten sam przedmiot i ustanawiają istotnie do siebie podobne powinne wzory postępowania

• podobieństwo treści regulującej norm jest następstwem:

• procesów ujednolicania skal preferencyjnych

• powstawania wartości uniwersalnych - są one niezbędne do zapewnienie integracji społeczeństwa

• wspólnie podzielane wartości generuja podobne treściowo normy, ale nie koniecznie w jednym tylko zbiorze - wartości te stają się dla norm z róznych zbiorów wspólną podstawą aksjologiczną

• wszystkie normy społeczne posiadające wspólną podstawe aksjologiczną i esencjalnie do siebie podobne tworzą w danym społeczeństwie trzon porządku społecznego musi on być rozległy przedmiotowo i podmiotowo, zinternalizowany, relatywnie trwały

posiadanie tych cech jest niezbędne dla osiągnięcia i utrzymania poządanego stopnia integracji społecznej, zapobiegającej rozpadowi społeczeństwa

2. treść regulująca określonej normy prawnej dotyczy tego samego przedmiotu co treść regulująca norm pozaprawnych, ale formułuje odmienny wzór postępowania w tej materii

• róznica w prawnych i pozaprawnych wzorach postępowania może mieć charakter:

• komplementarny - forma uzupełnienia, dopełnienia, wzbogacenia treści jednych przez drugi

spełnienie wymagań normy pozaprawnej nie będzie naruszeniem normy prawnej, ale nie wywoła też skutków przewidzianych dla spełnienia normy prawnej

• sprzeczny - stawia wymagania sprzeczne ze sobą, wzajemnie się wykluczające

spełnienie wymagań norm prawnych naruszy wymagania norm pozaprawnych i na odwrót

3. treść regulująca norm prawnych dotyczy innych i wyraźnie oddzielonych od przedmiotu norm pozaprawnych materii

• jest to relacja niezależności, która leży u podstaw przestrzegania kompetencji systemowej norm społecznych

• taka relacja nie może wypełnić całości zycia społecznego, bo doprowadziłaby do całkowitej deintegracji porządku społecznego - spowodowanej niemożliwością ustanowienia trzonu normatywnego

• z drugiej strony nadmierne redukowanie takich relacji, dążenie do całkowitej unifikacji normatywnej jest również niebezpieczne dla porządku społecznego, bo odbiera zróżnicowanym potrzebom indywidualnym i zespołowym, możliwość równie zróżnicowanego uregulowania

Funkcjonalne Zalezności:

• relacje pomiędzy treścią regulującą norm prawnych i pozaprawnych mogą determinować funkcjonalne zależności zachodzące pomiędzy tymi normami

• funkcjonalne zależności = zależności wyznaczone rzeczywistym współoddziaływaniem norm prawnych i poza pranych na proces osiągania zamierzonych skutków danych regulacji

• rodzaje funkcjonalnych zależności:

<przy założeniu istnienia wspólnej wartości - celu dla norm prawnych i poza prawnych>

1. bez względna spójność funkcjonalna - jednoczesne przestrzeganie norm prawnych i poza prawnych, by wspólna wartość - cel mogła być osiągnięta

2. wzgledna spójność funkcjonalna - wspólna wartość - cel może być osiągnięta przez jednoczesne przestrzeganie róznych norm jak i przestrzeganie tylko norm prawnych.

• PRZYKŁAD: obowiązek szkolny jest osiągalny przez spełnienie regulacji prawnych i zwyczaju

3. niezależność funkcjonalna - wspólna wartość - cel jest osiągalna równie Obrze przez całkowicie niezależne od siebie przestrzeganie norm pranych lub poza prawnych

• PRZYKŁAD: ograniczenie prędkości = znaki drogowe albo miganie światłami przez kierowców

4. sprzeczność funkcjonalna - respektowanie jednych norm uniemozliwia lub utrudnia osiagnięcie wspólnej wartości - celu

• PRZYKŁAD: prawo vs etyka lekarska aborcja

• Zależności funkcjonalne znajdują odzwierciedlenie w społecznych reakcjach na jednoczesne uregulowanie tych samych materii przez prawo i pozaprawne normy społeczne - 4 rodzaje reakcji:

1. mono - normatywne determinowanie - kierowanie się adresatów tylko jednym rodzajem norm i całkowite ignorowanie innych rodzajów regulacji normatywnej

• mono - normatywne determinowanie prawne

• mono - normatywne determinowanie przez zwyczaj, religię, moralność

2. rozproszenie wpływów regulacyjnych - dokonanie przez adresatów podzielenia materii na dwie lub więcej niezależnych, co do wpływu na postępowanie adresatów sfer oddziaływania - w każdej ze sfer kieruja się innymi normami, nie zważając na pozostałe regulacje

• PRZYKŁAD: stosunki alimentacyjne - dzieci przez rodziców = regulacje prawne, rodziców przez dzieci = regulacje zwyczajowe

• może mieć miejsce wtedy gdy treść regulująca norm prawnych i pozaprawnych pozostaje ze sobą w sprzeczności lub jest komplementarna

3. wzmocnienie oddziaływania regulacyjnego prawa lub pozaprawnych norm społecznych - adresaci norm kierują się postanowieniami jednego rodzaju norm, ale odwołują się także do uregulowań zawartych w innych normach, jako argument dodatkowo uzasadniający obowiązek przestrzegania tych pierwszych

• PRZYKŁAD: religijny zakaz zdrady małżeńskiej wzmacniany przekonaniem, że jest to niemoralne i może spowodować ujemne konsekwencje prawne

• nie jest możliwe, gdy postanowienia różnych norm społecznych są ze sobą sprzeczne

• ale może wystąpić zjawisko społecznego uzgadniania treści sprzecznych ze sobą

• jest możliwe, gdy postanowienia różnych norm społecznych są do siebie esencjalnie podobne lun komplementarne

4. osłabienie oddziaływania regulacyjnego - normy nie są przestrzegane lub osłabiona jest motywacja do ich przestrzegania tylko dlatego że adresaci norm są przekonani o odmiennym uregulowaniu danej kwestii w innych normach - przekonanie jest nieprawdziwe

• PRZYKŁAD: prawo sprzeciwiające się nakazom Religi nie może być przestrzegane

• może wystąpić gdy treść regulująca norm „osłabionych” i „osłabiających” jest esencjalnie do siebie podobna, ale adresaci kierują się mylną wiedzą o treści norm

• osłabienie oddziaływania regulacyjnego może być następstwem:

• odrzucenia jednego rodzaju norm z przyczyn poza treściowych np. uważają ze normy nie są legitymowane do regulowania danej materii

• społecznie upowszechnionych przekonań o hierarchii ważności różnych norm społecznych

• piramida systemów normatywnych = zbiór norm w którym normy wyżej usytuowane przesądzają o powinności przestrzegania norm niżej usytuowanych

---