Propedeutyka Pedagogiki

Naturalizm pedagogiczny to związek pedagogiki, koncepcji człowieka z koncepcjami naturalistów.

Teorie natywistyczne - nawiązujące do natury

Kto?

(koncepcja romantyczna, nawiązanie do Rousseau)

Czym jest natura?

u „Traktaty o wychowaniu” - natura to naturalny porządek rzeczywistości, w której się żyje (stworzonej przez Boga) „Wszystko, co wychodzi z rąk Stwórcy jest idealne (dobre)”. Człowiek jednak może zmieniać tę rzeczywistość.

• natura nie jako naturalny porządek, ale jako nauki przyrodnicze

• teoria ewolucji - potrzebne rzeczy się wytwarzają, a niepotrzebne giną

• 
  wartość jest immanentną cechą bytu - jeżeli coś jest to już samo z siebie ma jakąś wartość

• natura indywidualna - każda osoba jest inna, niepowtarzalna

• pytanie o naturę ogólnoludzką - w różnych czasach skupiano się na jednej wewnętrznej cesze która wyróżnia człowieka spośród zwierząt (np. czynienie dobra), ale były też koncepcje dotyczące cech zewnętrznych wyróżniających człowieka (np. czerwień wargowa. Była też jakaś koncepcja dotycząca tego, że tylko człowiek może uprawiać seks w jakichś tam pozycjach )

• Hobbes - człowiek jest z natury zły i kieruje się tylko własnym zyskiem (Hobbes chciał tę sytuację leczyć silnym państwem)

• D. Hume - człowiek jest z natury dobry

• Pascal - człowiek z natury nie jest ani dobry ani zły - jest za to trzciną myślącą

• Sartre - człowiek jest bytem, który się staje (filozofia egzystencjalna)

• Ortega y Gasset (ale nie wiem co on mówił)

• Rousseau - przejście od filozofii do pedagogiki, sprawił, że opieka nad dzieckiem stała się modna, odkrył dzieciństwo jako okres życia równie wartościowy jak dorosłość. Postulował rozwój zainteresowań dziecka (jako pierwszą książkę zalecał Robinsona Cruzoe) Twierdził, że nie powinno się dzieci uczyć wszystkiego, nic nie narzucać, dziecko powinno dochodzić do wielu rzeczy samo. Rozróżnił wychowanie człowieka od wychowania obywatela.

SCJENTYZM

Scjentyzm to koncepcja nauki zdolnej do nieograniczonego poznania obiektywnej rzeczywistości.

Orientacja technologiczna - działanie paratechniczne w oświacie i edukacji - adaptacyjny charakter zajęć - szkoła jest czynnikiem reprodukcji społecznej.

Szkoła:

• dyktat celów społecznych

• urabianie

• uspołecznienie

• uniformizacja

• ujednolicenie

• powszechność

Stawia się na cele społeczne, a nie na indywidualność, na jednostkę - wyłania się z tego pedagogika obiektywna, która skupia się na zewnętrznym otoczeniu, a nie na wnętrzu ucznia.:

• nie namawia się ucznia do krytycznego myślenia

• wiedza przekazywana w szkole to wiedza encyklopedyczna

• nauka polega na rozwoju intelektu

• dziecko nie jest ujmowane jako całość psychofizyczna

• szkoła koncentruje się tylko na umyśle dziecka - John Dewey mówi, że w tej koncepcji „najlepiej gdyby do szkoły przychodził tylko umysł dziecka, bez ciała”

• „dziecko goni wiedzę”

Krytyka Szkoły Tradycyjnej:

Powinno być tak, że „dziecko goni wiedzę”

1. Ellen Key (publicystka, “Stulecie dziecka” 1901, artykuł „Morderstwo dusz w szkole”):

• szkoła jest przestarzała,

• pozostaje daleko w tyle za osiągnięciami psychologii,

• jest rodzajem muzeum,

• ludzie wychodzą ze szkoły zunifikowani,

• szkoła jako metafora fabryki

• Ellen Key poddaje też krytyce rodzinę - bezdomność dziecka (dzieci mają niezłą sytuację materialną, dom, jednak nie są pełnoprawnymi członkami rodziny, pomiędzy nimi a rodzicami, szczególnie ojcem jest duży dystans)

• - Janusz Korczak (który był pedagogiem i lekarzem, więc „kompleksowo” podchodził do kwestii wychowania) - „prawo dziecka do szacunku” - zwraca uwagę na:

• brak równości w statusie dziecka i matki,

• brak prawa dziecka do godnej śmierci,

• to, że nikt nie traktuje dziecka jako osobę samą w sobie, ale jak własność rodziców.

• E. Chaperede - wychowanie powinno być funkcjonalne, pasować do rozwoju dziecka.

• Adler - to jak funkcjonujemy w życiu, zależy od pierwszych kilku lat naszego wychowania

3. Psychologowie:

• A. Binet - testy inteligencji, dziecko zmienia się wraz z wiekiem

• Piaget - dziecko i jego potrzeby zmieniają się w zależności od wieku

4. Filozofia - Nietzhe - akcent postawiony na indywidualnego człowieka

Nowe wychowanie

John Dewey - konieczność zamiany miejsc w nauce, wychowaniu. Przekreślenie wychowawcy i książki jako najważniejszych elementów, a postawienie na rozwój indywidualności dziecka.

Naturalizm psychologiczny - biogenetyczny

• Sięgnięcie do przyrodniczych metod badawczych,

• Zwrócenie uwagi na autonomię funkcjonalną

• Ujęcie teleologiczne (celowe) - cel procesu wychowania jest zależny od samego wychowania, najważniejszy jest rozwój dziecka

PODSUMOWANIE TEORII NATURALISTYCZNYCH

• ahistoryzm - skoncentrowanie się tylko na naturze

• środowisko jest terenem do realizacji potrzeb biologicznych

• ucieczka od przymusu - dziecko może się realizować

• niestosowanie sztucznych kar - kara będzie naturalna, bo źle zachowujące się dziecko będzie wykluczone przez rówieśników

• jedynym kryterium zakazów i nakazów jest zdrowie dziecka.

1. Założenia antropologiczne:

• człowiek jest z natury dobry

• człowieczeństwo jest immanentną cechą człowieka

• dziecko rodząc się jest już człowiekiem

• aktualizm - kryterium „tu i teraz” - powinno się przywiązywać wagę do danej chwili życia dziecka

• znaczenie czynności funkcjonalnych - wszystko czemuś służy

• podmiot jest autonomiczny, niepowtarzalny - znaczenie potrzeb podmiotu - myślenie o wyjątkowości każdego człowieka w związku z czym nie można ujednolicić wychowania, tylko dostosować je do dziecka.

• Znaczenie determinantów biologicznych (czynniki biologiczne + etapy rozwoju)

• Odrzucenie instrumentalnego traktowania człowieka

• Praktyka wychowawcza ma być adekwatna do sytuacji

• Działalność wychowawcy ma być twórcza, spontaniczna

• Nacisk na autonomię wychowania - szkoła ma być „na miarę dziecka”

• Wychowawca przyrównywany do ogrodnika - „pielęgnowanie pędu życia dziecka”

• Dyrektywą jest swoboda, a nie przymus

• Wychowanie to proces spontanicznego rozwoju

• Znaczenie sublimacji, kary naturalnej

Co jest dobre a co złe w tych koncepcjach:

• mówiło się o obecności anarchii w tych koncepcjach

• chwalono je za auto00

• nomiczne traktowanie dziecka

• błąd psychologa” - błąd polega na tym, że to co jest uważa się za to co być może -> błąd naturalistyczny




A. Comte XVIII w. - powstanie funkcjonalizmu - próbuje tłumaczyć życie społeczne sięgając do nauk przyrodniczych - wszystkie rozwiązania miały być funkcjonalne i celowe

B. Malinowski XX w. - wprowadza pojęcie funkcjonalizmu - wcześniej koncepcja była nienazwana.

Ogólnie o tych teoriach: nie ma możliwości mówić o człowieku jako indywidualnym bycie niezależnym od społeczeństwa.

Organicyzm - odmiana funkcjonalizmu - A. Comte, E. Durkheim

• sięga do ustaleń biologii - zgodność, kooperacja - tworzenie spójnej całości

• nie można organizmu zredukować do sumy części składowych

Teorie konfliktu

Dialektyczny związek pomiędzy kooperacją i reorganizacją.

Kto?

• Georg Siemmel - ujęcie abstrakcyjne

• Karl Marks - ujęcie historyczne

Teoria wymiany społecznej

• nawiązują do nauk ekonomicznych

• życie społeczne jest odwzorowaniem mechanizmów ekonomicznych

• pojęcie wartości również postrzegane jest w sensie ekonomicznym

• pełnimy różne funkcje i wymieniamy się produktami, wytworami swojej działalności

Kto?

• Frazer

• C. Levi - Strauss

• B. Malinowski

Symboliczny interakcjonizm

Kto?

• F. Znaniecki

• H. Mead

• J. Dewey

Podkreśla się znaczenie procesów komunikacyjnych. Dewey - wychowanie jest procesem komunikacji.

Proces kształtowania się myśli jest procesem całożyciowym i jest uwarunkowany komunikacją.

Nasze człowieczeństwo jest wynikiem interakcji społecznych.

Entometodologia

Jak to się dzieje, że pomimo różnic osobistych ludzie wykonują zadziwiającą zgodność w różnych sprawach, że wypracowują wspólną wizję świata.

Florian Znaniecki

Ważniejsze książki Znanieckiego:

• „socjologia wychowania” 1928 - 1930r.

• „Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości” 1934

• „Upadek cywilizacji zachodniej” 1921

Wątek antyredukcjonistyczny u Znanieckiego - Szacki o Znanieckim - „odrzucił wszystkie koncepcje, które wydały mu się redukcjonistyczne, w tym socjologizm”

Znaniecki we „Wstępie do socjologii”:

Religia to nic więcej niż związek społeczny. Moralność jest zbiorem zasad. Istotą sztuki jest uspołecznienie uczuć

Socjologizm = społeczna istota systemów kulturowych.

Znaniecki postrzega człowieka nie tylko jako istotę społeczną ale też kulturową. To co społeczne nie jest koniecznie kulturowe.

Człowiek jest twórcą uspołecznionym - człowiek nie tylko jako element systemu społecznego, ale też jako jednostka.

Zboczeńcy - to jednostki wyrastające poza rozwiązania zunifikowane.

Podział nauki według Znanieckiego:

1. Nauki przyrodnicze

• zajmują się układami przyrodniczymi

• przyroda jest niczyja, nie została stworzona przez człowieka

• przyrodnik koncentruje się na treściach i bada rzeczy

2. Nauki o kulturze

• zajmują się przedmiotami kulturowymi

• kultura jest dziełem człowieka, jest czyjaś

• badacz zajmuje się treścią, ale rzeczy też mają znaczenie

Badacz przyrodnik - reprezentant nauk wyjaśniających (badacz nierozumiejący)

Badacz kulturowy - badacz humanistyczny, rozumiejący, jest skażony kulturowo, więc nie może się zdystansować tak jak badacz przyrodnik.









Badacz przyrodnik jest kompetentny tylko na terenie badań nad przyrodą, natomiast nie da się go zastosować do badań nad kulturą - przełom antypozytywistyczny - odrzucenie badania przyrodniczego (tak jak mówił Durkheim), odwrócenie w kierunku filozofii wartości.

Współczynnik humanistyczny:

• pokazuje kompetencje nauk

• nie ma jednolitej metody badawczej

• na pewno istnieje PRZYRODA i KULTURA

Definicja Znanieckiego - współczynnik humanistyczny:

Tę cechę zjawisk kulturalnych, przedmiotów humanistycznego badania, tę ich zasadniczą właściwość, że jako przedmioty teoretycznej refleksji są one przedmiotami danymi komuś w doświadczeniu, lub czyimiś świadomymi czynnościami, nazwać możemy współczynnikiem humanistycznym tych zjawisk.

Nie ma jednej metody badania, tylko trzeba je wybierać w zależności od tego, co się bada - przedmiot jest punktem wyjścia do wyboru metody.

Świadomość tworzy się w społecznym procesie komunikowania. Ludzie nie reagują, tylko interpretują swoje działania. Człowiek jest aktywnym podmiotem, który może konstruować swoją linię działania. W procesie przyjmowania i tworzenia ról zyskuje się obraz siebie, koncepcję świata i tożsamość. Człowiek jest istotą społeczną i kulturową.

Socjologiczna teoria wychowania

• socjologia jest nauką o kulturze

• nauką o interakcji społecznej (działania społeczne+ wartości)

• przedmiotem badania są zjawiska społeczne.

• Jedyną naukową teorią wychowania jest teoria socjologiczna





Zjawiska społeczne (występują niezależnie od kultury)







Grupa - każde zrzeszenie osób, które w ich świadomości stanowi odrębną całość. Dolna granica to 3 osoby, górna jest wyznaczona zadaniem i możliwościami komunikacyjnymi. Grupy mają różne kryteria, które należy spełnić, żeby zostać jej członkiem, dlatego wyróżnia się kategorię kandydata - który chce przynależeć do grupy lecz najpierw musi spełnić wyznaczone przez nią kryteria.

Wychowanie:

• opiera się na teorii grup - jest procesem całożyciowym, bo przez całe życie człowiek kandyduje do jednych grup, a inne opuszcza.


Środowisko społeczne są to wszystkie styczności człowieka przez całe życie, środowisko wychowawcze się w nim zawiera, jest częścią środowiska społ.

Pomiędzy nimi zachodzi ciągła dwustronna wymiana - środowisko wychowawcze oczyszczamy ze złych wpływów, a ze środowiska społecznego wprowadzamy pożądane rzeczy.

• Wychowanie jest działalnością społeczną, którą trudno oddzielić od innej działalności.

• Celem wychowania jest wywarcie wpływu na postępowanie osobnika.

• Wychowanie jest traktowane jako część kultury - jest „wprowadzeniem w świat społecznej kultury”

• Funkcje wychowania:

• Społeczna,

• Ponadspołeczna,

• Wychowanie nie ogarnia całej osobowości.

• Wychowanie nie musi być planowe, może odbywać się „przy okazji”.

• Zadania wychowania zależą od przyszłej roli, obowiązków członka grupy. Ważne są:

• Przechowywanie kultury duchowej,

• Przekazywanie wzorów obyczajowych,

• Wychowanie jest to urobienie osobników użytecznych społecznie.




Kto?

• E. Mounier

• M. Buber - judaistyczna

• R. Guardini

• E. Gilson - filozof chrześcijański

• G. Marcel

• M. Scheller

• J. Tischner

• E. Levinas - judaistyczna

• J. Maritain

Persona - osoba

Z etruskiego pher su - maska

Byt per se - byt przez siebie (decyzja, działanie człowieka, konstytucja człowieka to stan zadany)

Scheller - człowiek jest centrum NEOTYCZNYM, aktowym (duchowe centrum, w którym podejmuje się decyzje)



Tischner - człowiek jest ascetą, wiecznym protestantem, czyli dysponuje wolnością

Ani w kategorii czasu, ani przestrzeni nie da się uchwycić człowieka. Człowiek jest jednocześnie materialny i duchowy.

Św. Augustyn IV w. - człowiek ma wolną wolę I jest zdolny do miłości.

Boecjusz VI w. - osoba to indywidualna substancja natury rozumnej

Św. Tomasz XIII w. - człowiek jest substancją ludzką złożoną z rozumnej duszy i ciała.

Mounier:

Człowiek składa się z trzech części:

• Jednostki (odrębny byt naturalny i społeczny)

• Osobowości (tzw. uposażenie psychiczne)

• Osoby (istota duchowa)

Myślenie walczące - mające na celu zbawienie człowieka i świata (rewolucja duchowa) - za pomocą wychowania wytworzą się nowe elity, które pociągną za sobą innych ludzi.

Ujęcie teleologiczne - całościowe -moje wybory układają się w jeden celowy, sensowny ciąg - ciąg ten dąży do transcendencji (w religii przekłada się to na perspektywę zbawienia, a świecko na tworzenie świata)

Maritain - humanizm integralny

Człowiek to:

• cielesność

• psychiczność

• społeczność

• duchowość

• dążenie do sacrum (transcendencja)

Hessen

Człowiek to byt:

• naturalny

• społeczny

• kulturowy

• duchowy

Ktośtam

Człowiek składa się z ja psychicznego (motywacja, osobowość, potrzeby) i ja głębokiego (wola, charakter, wartości)

WOLNOŚĆ w personalizmie

1. wewnętrzna - ekspresja, twórczość

2. zewnętrzna - więź, wspólnota

1. negatywna - destrukcja, niszczenie

2. pozytywna - twórczość

1. mam wolność - swoboda, brak ograniczeń wewnętrznych

2. jestem wolny - muszę dać coś z siebie, dokonywanie wyborów

1. wolność niewychowana - spontaniczność

2. wolność wychowana - panowanie nad sobą

prof. Gadacz:








Człowiek i inni ludzie:

• personalizm jest krytyką redukcjonizmu

• człowiek jest bytem dla drugiego człowieka - może innym dać miłość, może dać im odczuć, że są takim samym człowiekiem

• personalizm afirmuje każdą istotę ludzką

• urzeczywistnienie człowieka jest możliwe tylko we wspólnocie

• człowiek jest istotą „pomiędzy” (sobą, a społecznością, niebem, a ziemią)

• norma personalistyczna - drugi człowiek nie może być narzędziem mojego życia - ludzi nie można traktować przedmiotowo

• człowiek jest bytem dla drugiego

Personalizm polega na działaniu oddolnym, wszelkie działanie wychodzi od jednostki, a nie jest z góry narzucone. To działanie jednostki powinno być indywidualne, wynikające z osobistego przekonania, że robi się coś ważnego.

Wychowanie w personalizmie:

• nie może być „tresurą”, nie polega na zmuszaniu kogoś do czegokolwiek

• nie ma być też „hodowaniem”

• ma być PRZEBUDZENIEM

• człowiek rodząc się jako istota wolna musi być wspierany poprzez wychowanie, pobudzanie instynktów, rozumności itp.

• Wolność dziecka jest niewychowana, spontaniczna - w procesie wychowania trzeba nauczyć dziecko korzystać z tej wolności, wychować je DO wolności.

• Wychowanie to wzniecenie woli realizacji celów

• Wolność jest zadaniem wymagającym wysiłków i starań, jednorazowy sukces nie gwarantuje sukcesu ogólnego, więc cały czas trzeba go potwierdzać i podtrzymywać.

• Decyzje powinno podejmować się używając rozumu, a nie emocji - ponieważ człowiek musi ponosić odpowiedzialność za swoje decyzje

• Wychowanie jest procesem rozwoju samokontroli, autowysiłku.

• Dorosły powinien być wzorem, którego zachowanie będzie inspiracją dla dziecka - asystencja dorosłego (ma być obecny i gotowy, ale nie powinien nic narzucać w wychowaniu, powinien się wycofywać, nie kontrolować, ale być obok)

• 
  Trzeba wychowankowi przekazać zasady i normy, hierarchię wartości

Pedagogika aksjologiczna

• na pierwszym planie stawia problematykę wartości

• wychowanie personalistyczne to dobry przykład pedagogiki aksjologicznej

Karol Wojtyła

• wychowanie to uczłowieczenie człowieka (ale inaczej niż u Durkheima, w tej koncepcji nie rodzimy się zwierzęciem, tylko człowiekiem, który wymaga jeszcze pracy)

• nie wartości i nie przedmioty decydują o nas, ale my wybieramy wartości i przedmioty

• każda osoba jest podmiotem myślącym i zdolnym do samostanowienia. Mogę dokonywać wyboru, ale ponoszę pełną odpowiedzialność za swoje czyny.

John Dewey - 1859-1952

Najbardziej znany z amerykańskich pedagogów.

Ważniejsze publikacje:

• „Demokracja i wychowanie” - 1916

• „Moje pedagogiczne credo” - 1897

• „Szkoła i społeczeństwo” - 1899 (na podstawie swoich rozważań powołuje nawet do życia eksperymentalną szkołe)

• „Sztuka jako doświadczenie” - 1934 (sztuka to kondensacja ludzkiego doświadczenia, a ten kto wychowuje to artysta najwyższej miary, doświadczenie to podstawowa kategoria wychowania)

Pedagogika Deweya ma silne związki z filozofią (wg Deweya filozofia to ogólna teoria wychowania). Podejmuje problematykę aksjologiczną, w nowym, ciekawym ujęciu wartości.

Koncepcja Deweya jest postawą wyraźnie krytyczną wobec podejścia klasycznego - dobrym sposobem doświadczenia jest działanie i uczestnictwo, a nie czytanie z książek (postuluje „kryterium metody”)

Dewey wyłania się z filozofii pragmatyzmu, częściowo też progresywizmu. Niektórzy postrzegają go w kategoriach eksperymentalizmu.

Stanowisko teoretyczne Deweya:

• dualizmy i ich zniesienie - konieczność całościowego ujęcia człowieka, umysł i ciało to zarazem dualizm i całość,

• szkoła tradycyjna miała zarzucane przeintelektualizowanie, a nie zwrócenie uwagi na jedność i komplementarność jednostki (ciało ucznia było w szkole „pacyfikowane”) - Dewey oprotestowuje to stanowisko - ciało i umysł to jedno i nie da się ich rozpatrywać oddzielnie.

• Uważa, że nie można ludzi z góry dzielić na intelektualistów i pracowników w procesie edukacji, w zależności od tego, z jakiego środowiska pochodzą.

• Każde poznanie to doświadczenie i zdobywanie wiedzy,

• Całe życie to proces organizacji i reorganizacji działania,

• Próbuje pokazywać jednorodność człowieka w roli jednostki i jako istoty społecznej.

Wychowanie:

Ma dwie strony:

• psychologiczną,

• społeczną.

Kategorie doświadczenia:

• dużą rangę ma sztuka (jest to kondensacja doświadczenia)

• cenne są także doświadczenia społeczne (w szkole eksperymentalnej Deweya było dużo działań zespołowych)

• doświadczenie to zdobywanie wiedzy o życiu, świecie, sobie,

• wiedza jest nie tylko po to żeby ją zdobywać, tylko po to żeby można ją było później wykorzystać.

• Nie każde działanie jest doświadczeniem - jest nim tylko działanie świadome (np. tiki nerwowe itp. Nie są doświadczeniem)

• Samo działanie nie wystarcza - aby nastąpiło doświadczenie potrzebne jest jeszcze wyciąganie wniosków z efektów działania - im więcej wniosków tym bogatsze doświadczenie.

• Człowiek to istota aktywna (AKTYWIZM) - learning by doing

• „Gram doświadczenia więcej waży, niż tona wiedzy teoretycznej” - cytat z „Demokracji i wychowania”

Koncepcja człowieka:

• ważność związku człowieka ze środowiskiem - niektórzy doszukują się w tej koncepcji behawioryzmu, zaczyna się też ją interpretować w kategoriach ekologicznych.

• Demokracja partycypująca:

• najwyższą wartością jest pełna samorealizacja jednostki w życiu społecznym

• zwrócenie uwagi na wolność - nie oznaczającą odrzucenia ograniczeń i przymusu, a współpracę z innymi

Pragmatyzm

Dewey stworzył odłam tej filozofii - instrumentalizm.

Poza Deweyem pragmatykami byli:

• „Stara szkoła”

• Charles Peirce

• William James

• Neopragmatyzm

• George Herbert Mead

• R. Rasty

Pragma - działanie

Pragmatyzm to filozofia myślenia i działania.

Sądy a priori (przed) i a posteriori (po doświadczeniu). Pragmatyzm ceni sądy a posteriori.

Peirce - działanie to droga poznania rzeczywistości - epistemologiczny charakter

James - doświadczenie jest drogą weryfikacji i falsyfikacji twierdzeń, prawda powstaje w toku doświadczania, odrzuca się logiczną teorię prawdy, prawda jest consensusem - empiryczna teoria prawdy

Pragmatyzm to:

• koncepcja antysubiektywna - raczej społeczna

• koncepcja antyemotywistyczna - emocje nie mają pierwszorzędnej roli

• koncepcja nonkognitywistyczna - nie samo poznanie, rozumiane jako teoria, tylko myślenie powiązane z działaniem.




Kto?

• H. Von Schoenenbeck - najbardziej znany antypedagog

• Ellen Key

• M. Montessori

• H.S Neill

• A. Miller

• I. Holt

• E. von Braunmilth

• A. Kupfler

• Ivan Illich

Antypedagogika postuluje całkowite odrzucenie wychowania. Emancypacja dziecka jako człowieka - dopominanie się o prawa dziecka. Krytyka nadzoru, kontroli.

Do XVIII w. dzieci były traktowane jak mali dorośli - odchodzenie od takiego podejścia zaczyna się od warstw wyższych społeczeństwa - „odkrywa” się dzieciństwo ze wszystkimi tego konsekwencjami.

Antypedagogika powstała w latach 60 XX w. w USA- jej korzenie są w pedagogice emancypacyjnej, ma też związki z pedagogiką niedyrektywną. Inne nazwy antypedagogiki to postpedagogika i pedagogika niepedagogiczna. Do Europy dociera w latach 70, a do Polski w zasadzie dopiero w 90. W 1970r. powstaje „Ruch Praw Dziecka”




Według antypedagogiki wychowanie to:

• zamach na podmiotowość, wolność, człowieczeństwo

• zniewolenie

W 1975 r. Thurstone (chyba razem z Schoenenbeckiem - w każdym razie on też miał w tym udział) formułuje prawa, które powinny przysługiwać dziecku - „Prawa człowieka dla dzieci, - ostatnia mniejszość”, np.:

• prawo do samowychowania

• prawo do równości

• prawo do udziału w życiu politycznym (wyborcze i sprawowanie funkcji w urzędach państwowych)

• prawo do seksualności - do związków, wyprowadzenia się z domu w każdym wieku

• prawo do wyboru religii

• prawo do swobodnego przemieszczania się

• prawo do zaciągania kredyt ów.

• Brak obowiązku szkolnego (Illich)

Antypedagogiczny słowniczek Schoenenbecka:

• adultyzm - wyższość dorosłych nad dziećmi, a powinni być równi - przewartościowanie dorosłości, szowinizm dorosłych

• rodzice nie powinni wychowywać i ponosić odpowiedzialności za dzieci - powinni wspierać i towarzyszyć

• wychowanie to zamach na niezależność, to także przemoc i agresja

• nauczyciel - agent adultyzmu, przeciwnik klasowy dziecka

• szkoła - bastion adultyzmu, czasowe więzienie




Zakres pedagogiki krytycznej ma wspólną część z pedagogiką emancypacyjną

Przedmiotem zainteresowania jest pokazywanie tego, co nie jest jawne - „ukrytego programu”

Szkoła:

• reprodukuje nierówności społeczno - ekonomiczne (J. Habermas)

• reprodukuje nierówności obywatelskie - upaństwowienie myślenia, hegemonia państwa,

• reprodukuje sytuacje konsumpcji - produkcja potrzeb, zachowań.

Herbert Marcuse, Erich Fromm

Szkoła jest miejscem gwałtu symbolicznego, reprodukuje przemoc symboliczną, odbywa się tam kolonizacja świata młodych, szkoła jest ukrytą pułapką kultury (reprodukuje kulturę patriarchalną między innymi przez szkolne czytanki i podręczniki)

GENDER - bycie kobietą jest wynikiem kontekstu kulturowego.

Kto?

• punktem wyjścia była szkoła frankfurcka (szkoła krytyczna) - MMM -> Marcuse, Marks, Mao tse Tung.

• H. Marcuse

• J. Habermas

• E. Fromm

• T. Adorno

• typowo krytyczna pedagogika:

• H. Giroux

• P. McLaren

• B. Bernstein

• P. Baurchen

• Freud i Marks - filozofowie podejrzenia (nie wszystko, co jest naszym działaniem jest uświadamiane)

Prawo głosu - pedagogika krytyczna dopuszcza do głosu różne opcje, różne punkty widzenia.

Prawo różnicy - traktuje równoważnie różne punkty widzenia

Wątkiem krytycznym zajmują się:

• filozofowie

• socjologowie

• pedagodzy

• psychologowie społeczni

• osoby niezwiązane bezpośrednio z żadną z tych nauk (np. Toffler)

Są tworzone raporty w obrębie różnych dziedzin (np. Klub Rzymski)

Co się w nich akcentuje?:

• zwraca się uwagę, że mamy do czynienia ze społeczeństwem bardzo zależnym od czynnika technologicznego

• transformacja zmienia świat przedmiotowy, ale obecna jest tez „reguła działań” - transformacja świadomości w społeczeństwie

• wpływ czynnika technologicznego na percepcję człowieka

• konieczność redyskrypcji opisu kultury, ponieważ ulega ona przeobrażeniom

• to, że siła technologiczna staje się instrumentem panowania (jest na usługach polityki)

• to, że czynnik technologiczny sprawia, że świat staje się megamaszyną

• funkcjonowanie społeczeństwa w sensie ekonomicznym (Marks)

• przekształcanie jednostki w konsumenta przez czynnik ekonomiczny, a społeczeństwa w społeczeństwo konsumpcyjne (homo consumerus)

• homo faber - człowiek wytwórca

• bezrobotni nie są postrzegani jako przeciwieństwo homo faber, ale jako nieudani homo consumerus

• kategorie „mieć” i „być” są coraz bardziej znaczące (Fromm) następuje przejście od ważności kategorii „być” do bardzo dużej wartości kategorii „mieć”

Media:

• Marcuse - czynnikiem destrukcyjnym systemu jest przerwa w działaniu masowych mediów (przenoszą reklamę, czynniki mody, ale też informacje)

• McLuhan - „Światowa wioska” - sieć, która oplata ziemię (stwierdzenie jeszcze sprzed czasów internetu) - podkreśla znaczenie mediów.

Podejścia do interpretacji mediów:

• media to obiektywna reprezentacja rzeczywistości

• podejście krytyczne:

• kreatywna moc mediów. Media to kreacja słusznej wizji świata (słusznej dla danej opcji politycznej)

• media to źródło emancypacji

• podejście postmodernistyczne

• media to hiperrzeczywistość. Tworzą rzeczywistość „od zera”. Tworzą kopie czegoś, co nie ma oryginału.

Kluczowe pojęcia:

Orientacja merkantylna - osobowość na sprzedaż

Społeczeństwo marketingowe

Społeczeństwo biofilne

Społeczeństwo nekrofilne

Literatura przedmiotu - w centrum zainteresowania nie znajduje się sacrum, ale przedmiot. Następuje fetyszyzacja przedmiotu.

Defloracja przedmiotu - jesteśmy nim zainteresowani, dopóki nie jest w naszym posiadaniu, jak go zdobędziemy, staje się dla nas bezwartościowy

Wielki przemiał - (Marcuse) - dotyczy świata przedmiotowego i duchowego, bo wszystko szybko traci ważność

Kultura homogenizowana - błyskawiczna tylko w wymiarze ekonomicznym

Materializacja ideałów - nie ma niematerialnych ideałów

Produkcja w dziedzinie sztuki - obiekty sztuki są masowe, w obrocie znajdują się niezliczone ich ilości

Funkcjonalność alienacji - alienacja jako towar na sprzedaż

Konsumpcja - konsumowane jest wszystko, nawet wiedza, mówi się nawet o kliencie edukacji. Kupuje się towar w celu określenia swojej osobowości, w celu zdobycia wartości, które będą nas określały. Np. kupno samochodu perfum reklamowanych dla kobiet energicznych - nawet, jeżeli zapach nam nie odpowiada, to kupujemy, jeżeli chcemy być postrzegane jako kobieta energiczna.

Wątek seksualności w kulturze:

• desublimacja seksu - jawność i częste przywoływanie wątków seksu, ponieważ łatwo dają się wpasować w ramy konsumpcji

• moda idąca w stronę negliżu z powodu coraz szybszego tempa życia (historyczna teza, że „nie ma czasu na dopinanie guzików”, więc trzeba je wyeliminować )

Podejście do kultury:

• kultura jest homogenizowana

• miesza się kultura niska z wysoką (np. komiks o Papieżu)

• utowarowienie ideałów - przekładanie ich na finansowy, użytkowy wymiar

Wolność:

• człowiek jako autonomiczny podmiot

• brak granic, barier

• cywilizacja gadżetu - rzeczy racjonalnie rzecz ujmując niepotrzebne nam do niczego traktujemy jak niezbędne

• wolność dziś nie jest wolnością autentyczną, a wolnością wyboru marki (obraz kreowany przez media)

Potrzeby:

• kategoria prawdziwej i fałszywej potrzeby. Marcuse pokazuje, że w dzisiejszych czasach człowiek realizuje potrzeby, które nie są jego, ale te, które są wykreowane, m.in. przez media. Następuje przez to rozwarstwienie społeczeństwa na:

• sterników świadomości - tych, którzy kreują potrzeby

• zewnątrzsterownych - tych, których świadomością się kreuje, którzy są przedmiotem administrowania

• inżynieria społeczna - wywodzi się z utechnicznienia społeczeństwa - np. Bauman tłumaczy holocaust jako efekt skrajnej biurokracji i utechnicznienia.

Środki zaradcze:

Marcuse szuka ratunku w filozofii egzystencjalnej - życie jest projektem niekoniecznym, człowiek sam kreuje swoje życie, nie jest zdeterminowany (Sartre). Marcuse odwołuje się do tego, mówiąc, że cywilizacja jest przykładem takiego niekoniecznego projektu. Zdanie to podziela Habermas, twierdząc, że istnieje możliwość modyfikacji.

Tej roli modyfikującej mieliby się podjąć intelektualiści, ci, którzy wychowują - szkoła jest postrzegana jako miejsce, w którym można „otwierać oczy”, powinno się zwracać uwagę na rozwój krytycznego myślenia w szkole, nakłaniać uczniów do wyrażania własnego zdania, do samodzielnego myślenia. W szkole powinno siać się podejrzliwość, uczeń nie powinien wierzyć w to, co się mu mówi, powinien umieć pytać i dociekać.

Nauczyciel - transformatywny intelektualista - podatny na różne stanowiska, różne interpretacje, takiego podejścia powinien tez uczyć swoich uczniów.

Mówi się o potrzebie stworzenia nowej etyki (Fromm, de Lors) ma ona wyjść od człowieka.

Przyszłość:

• pesymistycznie

• dehumanizacja

• świat zostanie jeszcze bardziej podzielony na nieliczną elitę (inżynierów społecznych) i nieoświecone masy.

• Podział społeczeństw na dwie grupy - elitę (mających klucz) i pensjonariuszy zakładów dla psychicznie chorych (ubezwłasnowolnione masy)

FEMINIZM

Studia kobiece:

His - story - historia mężczyzny, patriarchalna

Her - story, my - story - nowe koncepcje

Emancypacja - najczęstsze konteksty:

• kobiety

• dzieci

Ukryty program - B. Bernstein - nie wszystko, co utwierdza stereotypy jest podane jawnie (Aronson określa to nieuświadomioną ideologią)

Historycznie:

Wg Kodeksu Napoleona kobiety były praktycznie niewolnicami mężczyzn. W Polsce mężatka do 1929 roku nie mogła mieć paszportu bez zgody męża, mąż mógł zaglądać do jej korespondencji, kobieta musiała podróżować z mężem wszędzie gdzie on chciał. Prawa wyborcze w Polsce kobiety uzyskały w 1918 roku, we Francji dopiero po II Wojnie Światowej. W 1920 roku 40% studentów Uniwersytetu Warszawskiego stanowiły kobiety.

Elementy obecne w tradycyjnych tekstach, sztuce i ogólnie świecie podlegające krytyce kobiet:

• androcentryzm - dominacja mężczyzny

• stereotyp postrzegania kobiet i mężczyzn - asymetria płci - nierówność układu

• domowy = kobiecy, publiczny = męski

• natura = kobieta, kultura = mężczyzna + dominacja kultury nad naturą (kulturze przypisuje się zdolność tworzenia rzeczy ponadczasowych, fundamentalnych dla ludzkości, a kobiety są zdolne tylko do tworzenia zwykłych śmiertelników)

• kobieta jako obiekt konsumpcji - gotowa do spożycia, ładnie podana

Teologia feminizmu - kościół zaczyna przyglądać się kobiecie, zaczyna zwracać się uwagę na kult maryjny, ale też na kobietę w kontekście społecznym - w latach 60 kobiety stwierdziły, że ewangelia jest nacechowana patriarchalnie.

Dyskryminacja w podręcznikach szkolnych - niestety nie jest to tworzenie rzeczywistości dyskryminacji, tylko faktyczne odzwierciedlenie rzeczywistości. Według badań z 1996 roku kobiety poświęcały dziennie pracom domowym 4,5 godziny, a mężczyźni 20 minut.

Stereotyp

• W. Lippmann - uproszczony obraz umysłowy środowiska społecznego.

• Ossowski - stereotyp jest urabiany i przyjmowany przez zbiorowość i stereotypy dotyczą zbiorowości.

• Aronson - dzieli stereotypy na:

• przystosowawcze - raczej zgodny z rzeczywistością obraz, tworzony, by łatwiej było postrzegać świat

• nieprzystosowawcze - uniemożliwiające dostrzeganie indywidualnych różnic

Adler - I połowa XX wieku - psychologia indywidualna

Różnice między płciami są wymysłem kulturowym.

Różnice w wychowywaniu dzieci:

• różne zabawy i zabawki,

• pokój pełni inne funkcje

• chłopcom na więcej się pozwala, dziewczynki są pod większą kontrolą

• nieśmiałość i słabość dziewczynek wywodzi się z ich wychowania, a czynnik biologiczny nie ma na to żadnego wpływu

Konsekwencje: przed dziewczynkami stawia się mniejsze wymagania edukacyjne, chłopcy mają pierwszeństwo w dostępie do edukacji, dziewczynkom grozi staropanieństwo (stary kawaler nie jest negatywnie postrzegany)

Jeżeli kobieta ma być alter ego mężczyzny to mówienie o niej jako o słabej i głupiej daje mężczyźnie jeszcze większe ugruntowanie w swojej wielkości.

Adler twierdzi, że nie wszystkie kobiety dobrze się czują w roli kobiety. Są też „męskie kobiety”. Tak samo dzieje się z mężczyznami, którzy nie zawsze dają sobie radę z ciężarem bycia mężczyzną.

Kobiety są traktowane tak samo jak mniejszości etniczne (np. jak Murzyni w USA). Na podstawie badań stwierdzono, że opinie na temat kobiet i Murzynów praktycznie w każdym aspekcie się pokrywały.

Feminizm liberalny

Wywodzi się z tradycji anglosaskiej (w różnych pracach podkreślane jest zestawienie kobiet z Murzynami)

Zajmuje się głównie zrównaniem sytuacji prawnej kobiet i mężczyzn. Zajmuje się likwidowaniem dyskryminacji w życiu publicznym. Postuluje równość, a nie przywileje dla kobiet.

Od początku wieku (1900-1925) akcentuje się:

• prawa wyborcze

• prawo do pracy

• prawo do własności

• prawo do rozwodu

• zakwestionowanie przemocy (pojęcie męskiego immunitetu) względem kobiet

• przyjrzenie się językowi pod względem dyskryminacji kobiet

Ten nurt cechuje bardzo duża wiara w moc prawa. Niestety, jak twierdzą krytycy prawo nie rozwiązuje wszystkich kwestii.

Feminizm umiarkowany

Akcent kładziony na skuteczność działania. Zakłada, że nie wszystko da się rozwiązać prawem, bo życie codzienne jest przesycone sytuacjami, których nie da się uchwycić w prawie - z folkloru, historii wynika gorsze traktowanie kobiet.

Postuluje:

• prawo do wolności

• prawo do bezpieczeństwa

• prawo do autonomii seksualnej

W tym nurcie o prawa kobiet walczą nie tylko same kobiety, ale angażuje się mężczyzn. Działanie to przede wszystkim zwrócenie uwagi na problemy kobiet spowodowane złymi wymaganiami mężczyzn. Pokazuje się, że dając różne prawa kobiecie, mężczyzna również na tym skorzysta.

Zwraca się uwagę na problem przemocy wobec kobiet. W latach 80 ukazuje się książka „Kobiety - ostatnia kolonia” - pokazane jest w niej usprawiedliwienie przemocy powiązane ze stereotypami (silny mężczyzna, słaba kobieta, która powinna pogodzić się z cierpieniem), np. do dnia dzisiejszego m.in. w Chinach można porwać kobietę i sprzedać ją komuś za żonę. W Australii pod koniec lat 80, 20% badanych mężczyzn twierdziło, że można bić kobietę, kiedy jest nieposłuszna, niewierna, rozrzutna, nieporządna... Przemoc mężczyzn usprawiedliwia się ich ciężkim dzieciństwem, alkoholem no i oczywiście winą kobiety.

Feminizm radykalny

Akcent kładziony na kulturę i fizjologiczne ujęcie problemu. Zajmuje się teorią, ale również różnymi akcjami i demonstracjami (np. palenie biustonoszy w latach 60)

Zwraca się uwagę na:

• konieczność przebudowy porządku społecznego - reforma powinna ogarnąć wszystkie sfery życia

• konieczność dekonstrukcji teoretycznej

• praktyczną rewizję różnych rozwiązań

• dowartościowanie etosu kobiecego, odrzucenie uogólnionej natury kobiecej, ujawnienie struktur seksistowskich.

Kobieta i mężczyzna w tradycyjnym ujęciu
KOBIETA	MĘŻCZYZNA
Ciało Natura Emocje Praktyka Subiektywność	Umysł Kultura Racjonalność Teoria Obiektywność

Byt (człowiek) ≠ wartości

Byt = wartość

Badacz przyrodnik

Postawa badawcza „z góry”

przedmiot

Badacz kulturowy

Postawa badawcza „na ukos”

przedmiot

jednostka społeczna

teoria j.s.

grupa społeczna

teoria g.s.

stosunki społeczne

teoria s.s.

czynności społeczne

teoria działania s.

człowiek ≠ rzeczy

phisis + psyche ≠ osoba

Osoba

Przymus wolność więź

ja

Scheller - hierarchia wartości, od najniższych:

• hedonistyczne

• utylitarne

• witalne

• kulturowe

• religijne

Dziecko = człowiek = podmiot

---