2010-03-08
Wyrażenia języka jako nazwy
1. Znaczenie wyrażenia jako nazwy (Mill):
 Konotacja
Wstęp do językoznawstwa
 Denotacja
ogólnego
Prawdziwość zdań zależy od użytych nazw:
Część I: Perspektywy filozoficzne
Obecny król Francji jest łysy
Problemy:
nazwy puste: Jednorożec
zdania o nieistnieniu: Jednorożce nie istnieją
Wyrażenia języka jako nazwy Wyrażenia języka jako nazwy
2. Deskrypcje nieokreślone i deskrypcje określone
Kryterium tożsamości znaczenia = podstawialność
a) problem nazwy pustych, np. Sherlock Holmes
bez zmiany wartości logicznej:
b) problem alternatywnego określania:
Walter Scott autor  Waverleya
Gwiazda poranna gwiazda wieczorna
Jan uważa autora  Vaverleya za wybitnego pisarza
planeta Venus
Jan uważa Waltera Scotta za wybitnego pisarza.
Mark Twain Samuel Langhorne Clemens
Romain Gary Emile Ajar
Clark Kent Superman Gwiazda poranna widnieje na nieboskłonie
Dlaczego to jest problem? Gwiazda wieczorna widnieje na nieboskłonie
Wyrażenia języka jako nazwy Wyrażenia języka jako nazwy
Samuel Langhorne Clemens ma dziwne drugie
Frege: znaczenie i sens
imię.
Referencja a denotacja
Mark Twain ma dziwne drugie imię.
Problem referencji:
referencja jako własność deskrypcji
Jan bardzo sobie ceni Romana Gary
określonej
Jan bardzo sobie ceni Emila Ajara
referencja jako własność mówiącego
Lois Lane widzi, jak pojawia się Superman
Deskrypcje określone niebędące nazwami
Lois Lane widzi, jak pojawia się Clark Kent
1
2010-03-08
Wyrażenia języka jako nazwy Czy tylko nazwy?
detektyw znajduje zmasakrowane zwłoki Smitha i mówi:
Rzeczowniki nazywają: osoby, rzeczy, stany,
Morderca Smitha jest szalony
zjawiska, własności, czynności, procesy&
The murderer of Smith is insane.
Przymiotniki nazywają: cechy, własności, stany&
1. wie, kto zabił Smitha
2. nie wie, kto to zrobił, ale to było zabójstwo
Czasowniki nazywają: czynności, procesy, stany&
3. Smith popełnił samobójstwo
Russel: zdanie jest fałszywe
Strawsona: zdanie nie jest ani prawdziwe, ani
Nazwy a zdania
fałszywe
Donellan: atrybutywne i referencyjne użycie
deskrypcji określonych.
Wyrażenia języka jako nazwy Wyrażenia języka jako nazwy
" Dalsze problemy z deskrypcjami określonymi Czy to jest problem dla kogoś poza filozofami
języka:
W przerwie rozprawy sądowej dziennikarz
mówi:
Morderca Smitha jest szalony nazwy własne  usuwamy na margines
mając na myśli Greene a (oskarżonego) rozbudowane deskrypcje określone  nie
możemy
a) wieloznaczne
Rozwiązanie Kripkego: łańcuch historyczny
(producenci i konsumenci nazw) b) jednoznaczne?
Czym jest znaczenie zdania? Czym jest znaczenie zdania?
Prawdziwość zdania zależy od użytych nazw. Podobieństwo między zdaniami a nazwami:
Czy znaczenie i prawdziwość to to samo?
Oczywiście, że nie, bo nie zdania fałszywe nie Zdania są nazwami stanu rzeczy?
miałyby znaczenia, a wtedy skąd
Ale tylko zdania oznajmujące?
wiedzielibyśmy, czy są prawdziwe, czy fałszywe
2
2010-03-08
Czym jest znaczenie (zdań i Czym jest znaczenie (zdań i
niezdań)? niezdań)?
Tzw. ideacyjne teorie znaczenia Mało kto wie, że w 1931 r. Adolf Hitler odbył
podróż do USA, w czasie której zwiedzał ten
Znaczenie jako myśl? (Locke)
kraj, miał romans z panią o imieniu Maxine w
Czyja myśl?
Keokuk, Iowa, spróbował peyotlu (przez co
Nadawcy?
miał halucynacje o hordach żab i ropuch
Odbiorcy?
odzianych w buty i śpiewających Horst Wessel
Problem  nowych myśli Lied ), zakradł się do fabryki broni pod Detroit,
odbył tajne spotkanie z wiceprezydentem
Curtisem w sprawie kontraktów na focze skóry
i wymyślił elektryczny otwieracz do puszek.
Czym jest znaczenie (zdań i Czym jest znaczenie (zdań i
niezdań)? niezdań)?
Znaczenie zdań jako wynikające z nich sądy Znaczenie jako bodziec/reakcja?
logiczne?
Czym są te sądy logiczne?
Ayer: pozwala na opisanie znaczenia zdań
Czy istnieją niezależnie od tych zdań? nieoznajmujących, np. pytających,
rozkaz
nikowych
(zachowania ludzi)
Znaczenie zdań jako warunki prawdziwości
Quine: niemożność dotarcia do znaczenia
Wraca problem Supermana
Czym jest znaczenie (zdań i
Znaki
niezdań)?
 Gry językowe zamiast znaczenia Teoria Peirce a i jej rozwinięcia
Zasady użycia wyrażeń: znaki i  oznaki
Wittgenstein znaki naturalne i konwencjonalne
Austin obrazy (ikony)
symptomy
3
2010-03-08
Literatura:
Jerzy Pelc,  Znaczenie jako narzędzie , Studia Semiotyczne 1970,
str. 169-190.
Jacek Juliusz Jadacki,  O Russelowskiej teorii deskrypcji , Studia
Semiotyczne 1973, IV,
str. 177-188.
Peter Thomas Geach,  Czemu zdanie nie jest nazwą , Studia
Semiotyczne 1972, III, str. 13-23
Barbara Stanosz,  O ustalaniu znaczeń wyrażeń nieznanego
języka , Studia Semiotyczne 1975, IV, str. 147-156
4