Nabór, selekcja i dobór środków treningowych na etapie

przygotowania wszechstronnego

Marek Chmielewski

I.

Nabór

(dobór; preselekcja, selekcja wstępna)

1.

Cel: poszukiwanie utalentowanych, a przynajmniej uzdolnionych jednostek

a)

Definicja talentu: wybitne predyspozycje w obrębie motoryki, somatyki i
psychiki przy pozytywnych uwarunkowaniach genetycznych i środowiskowych

2.

Rodzaje naboru

a)

Spontaniczny (naturalny)

-

wszyscy chętni (np. z ogłoszenia), rekomendacja rodziców, itp.

b)

Intuicyjny

-

wybór dokonany przez trenera w oparciu o rekomendację nauczycieli wf,
obserwacja zawodów szkolnych, i „czwartków LA” itp.

c)

Kierowany (systemowy)

-

właściwie opracowane metody pozwalające ocenić, czy i w jakim stopniu
jednostka przystaje do „ modelu mistrza”

II.

Przedmiot badania

(co badamy?)

1.

Poziom sprawności fizycznej
a)

Zastanej (uwarunkowanej genetycznie i środowiskowo)

b)

Możliwości rozwojowe – motoryka i somatyka w powiązaniu z wiekiem
biologicznym

c)

Zdrowie ogólne

2.

Uzdolnienia ruchowe (pogranicze motoryki i psychiki) czyli tzw. „potencjał
ruchowy” wyznaczony poziomem i rodzajem współzależności cech motoryki
a)

Genetycznie uwarunkowana łatwość i trwałość „uczenia się ruchu”

3.

Wartości psychiczne (badane po selekcji wstępnej)

a)

Motywacja

b)

Ambicja

c)

Poczucie odpowiedzialności

d)

Nastawienie na sukces

e)

Intelekt (inteligencja) i komunikatywność

f)

Poziom zrównoważenia psychicznego – odporność na stres treningowy i
startowy

4. Pozostałe czynniki (badane po selekcji wstępnej)

a)

Stopień rozwoju biologicznego

b)

Możliwości rozwoju somatycznego

c)

Wydolność np. test „Wingate”, pułap tlenowy, itp.

d)

Psychikę: czasy reakcji, „test niepokoju”, „test walki”, inteligencję, itp.

III.

Metody naboru

(jak badamy – wybrane przykłady)
1.

Wyjściowe sprawdziany motoryczno-somatyczne tab.1

2.

Wyjściowe sprawdziany motoryczno-somatyczne kwalifikujące do poszczególnych
bloków konkurencji. Tab.2

3.

Wskaźniki naborowo-selekcyjne do kadry wojewódzkiej (dawniej makroregionu)
tab.3

IV.

Selekcja

(ciąg selekcyjny)
1.

Selekcja wstępna (preselekcja)

2.

Selekcja permanentna (ciągła) w trakcie trwania procesu szkolenia (proces ciągły i
dynamiczny)

3.

Selekcja okresowa jako sposób wyznaczenia optymalnej drogi rozwoju
zawodniczego
a)

Na przełomie okresów treningowych i mezocykli (tzw. mikrocykl kontrolny)

b)

Na przełomie etapów szkoleniowych

4. Prognozowanie tempa rozwoju i możliwości wynikowych jako istota procesu
selekcyjnego

V.

Trening na etapie przygotowania wszechstronnego i dobór środków
treningowych.

1.

Znaczenie etapu przygotowania wszechstronnego

-

budowanie fundamentu

2.

Czas trwania etapu i wiek ćwiczących w zależności od:
a)

Zastanego poziomu cech motorycznych, wieku biologicznego, możliwości
rozwojowych i rodzaju styczności z kulturą fizyczną w okresie
„przednaborowym”

b)

Tempa rozwoju motoryczności i umiejętności

c)

Typu treningu

-

przeciwstawienie treningu progresywnego treningowi intensywnemu

3.

Cel główny przygotowań na tym etapie
a)

Przekonstruowanie młodego człowieka w taki sposób, aby w przyszłości (na
następnych etapach) mógł się dalej rozwijać i osiągnąć wynik do jakiego jest
predysponowany

b)

Równoczesna praca nad motoryką, psychiką i mentalnością

4.

Główne zasady (co trenujemy i w jaki sposób)
a)

Stymulacja rozwoju motoryki w oparciu o prawidłowe rozumienie znaczenia
okresów sensytywnych.

b)

Dobór właściwych środków treningowych (adekwatnych do możliwości
wykonania ćwiczenia)

c)

Stopniowanie trudności: od środków o prostej strukturze ruchu do złożonych

d)

Dobór środków o zawartości elementu wszechstronnego oddziaływania (każdy
ś

rodek treningowy powinien zawierać aspekt umiejętności – i odwrotnie

e)

Kształtowanie obszerności, swobody i poprawności technicznej ruchu

5.

Główne akcenty treningowe jednostek w mikrocyklu tygodniowym przy
rozumieniu powyższych zasad.

6.

Podział na okresy w planie rocznym

7.

Przykładowe mikrocykle w okresie przygotowania ogólnego i w okresie startowym

8.

Przykładowe ilości treningów i ilości ćwiczeń kształtujące poszczególne cechy
motoryczne

Cecha
motoryczna

Ilość treningów

Ilość środków
treningowych

Ilość treningów
ogółem

Ilość ćwiczeń
głównych

Ilość ćwiczeń
ogółem

siła

57

47

Skoczność

68

48

Wytrzymałość
biegowa

66

34

Spr bieg

38

33

Zwinność,
gibkość

11

52

240

183

183
+ ok. 120 w
rozgrzewce

9.

Przykładowe wskaźniki frekwencji i progresji wynikowej zawodników

Zawodnik

Frekwencja

%

Wynik [m]
13 lat

Wynik [m]
14 lat

Wynik [m]
15 lat

Wynik [m]
16 lat

Wiek biol Uwagi

A.K.

96.7

5.04

6.18

6.77

9.91

N

Rezygnacja

K.H.

97.4

-

5.07

5.75

6.29

N

M.W.

97.0

-

5.61

6.29

6.72

O

P.S.

96.7

-

4.98

5.81

6.37
(13.98)

P

M.R.

95.8

-

5.21

6.22

6.64

N

M.K.

75.6

-

-

5.70

6.30

O

Rezygnacja

M.Cz.

96.5

-

5.11

5.71

?

O

K.S.

92.0

4.96

5.72

?

?

N

R.A.

88.6

-

-

5.60

6.64

O

VI.

Podsumowanie treści wykładu oraz końcowe uwagi ogólne.

KRYTERIA NABORU DO KADRY WOJEWÓDZKIEJ

Podstawą do opracowania poniższych wskaźników jest materiał opublikowany przez Zespół

Szkoleniowy Trenerów Makroregionalnych przy PZLA w 1996 roku (X 96 r.) i wdrożony w

1997 r. jako podstawowe kryterium kwalifikacyjne do Kadr Makroregionalnych.

Od dawna trenerzy LA odczuwali potrzebę stosowania wskaźników, które opierałyby się na

obiektywnych, ogólnie przyjętych podstawach i czynili mniej lub bardziej wycinkowe próby ich sformułowania.

Zespół szkoleniowców (Marek Chmielewski – pomysłodawca koncepcji, Ireneusz

Zgrzebnicki, Czesław Cybulski, Jerzy Sudoł, Aleksander Zdybel i Włodzimierz Wegwerth) po

usystematyzowaniu wcześniejszych materiałów i wprowadzeniu własnych, opartych na

zgromadzonej dokumentacji -zaproponował zestaw wskaźników przyjęty następnie przez

Komisję Młodzieżową PZLA i Zespół Szkoleniowy PZLA.

Oficjalne ich wdrożenie w 1997 r. poprzedzone zostało wieloma konsultacjami ze szkoleniowcami o

największych w kraju osiągnięciach i dyskusjami w liczniejszych gremiach.

Niniejsze wskaźniki zostały nieznacznie zmodyfikowane; obniżono niektóre pułapy wyników w niższej

punktowo kategorii (5, 3 pkt), Rozszerzono możliwość zdobywania punktów za odpowiednio wysokie pozycje w

tabelach wynikowych PZLA, zamieniono niektóre konkurencje na aktualnie obowiązujące w kat. Młodzików a

także zmieniono „kategorię ważności” niektórych wskaźników.

Proponujemy także poszerzenie ich roli i zastosowania nie tylko jako kryterium kwalifikacyjnego i

selekcyjnego do kadry województwa, ale także jako zestaw wskaźników określający pułap wyjściowy przy

konstruowaniu rocznego planu treningowego i obiektywny punkt odniesienia przy sprawdzianach okresowych.

Kolejna weryfikacja i modyfikacja wskaźników została dokonana w czerwcu 2004 r. Dotyczy

wskaźników podstawowych (grupa I), które zostały dostosowane do aktualnego poziomu lekkoatletyki w Polsce i

w województwie lubelskim. Większość wskaźników tej grupy została obniżona a w rzutach i biegach przez płotki

zmieniona ze względu na zmiany przepisów (ciężar sprzętu, promień pola rzutów, wysokość płotków).

Utrzymano zasady dotyczące kategorii młodzieżowej (20 – 22 lata). Szkoleniem w kadrze wojewódzkiej

w tej kategorii wieku mogą być objęci zawodnicy klasy I oraz zawodnicy osiągający wyniki w górnej strefie klasy

II, rekomendowani przez trenera kadry (dotyczy to wyłącznie 20-latków).

Wskaźniki 2002 – część opisowa

Zestaw wskaźników podzielony został na trzy grupy. Suma punktów uzyskanych w

każdej z nich mówi o poziomie wyjściowym zawodnika i jego potencjale.

Grupa I – wskaźniki podstawowe

(wynikowo – somatyczne)

Decydującą rolę odgrywa tutaj wynik w konkurencji głównej, wymiary i proporcje

ciała, poziom wiodącej cechy motorycznej.

Grupa II – wskaźniki pomocnicze

(motoryczno – techniczne)

Głównie wskaźniki poziomu cech motorycznych, sprawności specjalnej i wyniki w

konkurencjach pokrewnych.

Grupa III – wskaźniki dodatkowe

(rankingowo – preferencyjne)

Głównie pozycja w rankingu ogólnopolskim, miejsce w tabelach PZLA, skuteczność startowa,

preferencje trenera kadry wojewódzkiej itp.

Wskaźniki grup I i II zostały zróżnicowane; uwzględniono specyficzne potrzeby motoryczne, somatyczne i

fizjologiczne każdej konkurencji i przedstawiono w formie tabel.

Wskaźniki grupy III i przyporządkowane im punkty przedstawiono w formie opisowej.

Tabela 1 możliwych do zdobycia punktów w poszczególnych blokach konkurencji i ich procentowe rozbicie na
grupy.

Blok konkurencji

Grupa I

wskaźniki

podstawowe

Grupa II

wskaźniki

pomocnicze

Grupa III

wskaźniki

dodatkowe

Suma pkt Suma

%

Proponowane kryterium

kwalifikacyjne pkt

Skok - 10

wskaźników I i II

grupy

30 pkt

40 %

20 pkt

27 %

25 pkt

33 %

75 pkt

100 %

38

Płotki - 10

wskaźników I

i II grupy

30 pkt

40 %

20 pkt

27 %

25 pkt

33 %

75 pkt

100 %

38

Sprint – 8

wskaźników I i II

grupy

24 pkt

37 %

16 pkt

25 %

25 pkt

38 %

65 pkt

100 %

33

Rzuty – 8

wskaźników I i II

grupy

24 pkt

37 %

16 pkt

25 %

25 pkt

38 %

61 pkt

100 %

33

Biegi – 6

wskaźników I i II

grupy

24 pkt

39 %

12 pkt

20 %

25 pkt

41 %

61 pkt

100 %

31

Chód - 6

wskaźników

I i II grupy

24 pkt

45%

12 pkt

22%

18 pkt

33%

54 pkt

100%

29

U W A G A ! Nie opracowano wskaźników w skoku o tyczce i wielobojach.

Grupa III – wskaźniki dodatkowe

(rankingowo – preferencyjne)

8* pkt – Mistrzostwo Polski w letnich MPJ, OOM, MP Młodzików.

6* pkt – medal w letnich MP (kategoria j. w.)

4* pkt – medal w przełajowych i halowych MP (kategoria j. w.)

4* pkt – miejsce w „ósemce” letnich MP (kategoria j. w.)

4* pkt – miejsce w „trójce” letnich MP w swoim roczniku (18, 16 lat)

3** pkt – miejsce w „ósemce” w tabelach wynikowych PZLA w swojej kategorii wiekowej.

2** pkt – miejsce w „ósemce” w tabelach wynikowych PZLA w swoim roczniku (18, 16 lat)

1** pkt – miejsce w „szesnastce” w tabelach wynikowych PZLA w swoim roczniku (18, 16 lat)

4 pkt – wynik w rozpatrywanej konkurencji równy lub lepszy od limitu sześciu punktów dla zawodników o rok

starszych (tzw. „przebitka” wynikowa)

3 pkt – wiek biologicznie opóźniony

1 pkt – wiek biologiczny w normie

5 lub 4 lub 3 pkt – punkty preferencyjne trenera kadry wojewódzkiej (patrz objaśnienia)

2 pkt – staż treningowy: juniorzy – 3 lata i mniej, juniorzy młodsi – 2 lata i mniej, młodzicy – 1 rok i mniej.

* i ** - punkty przyznawane za jedno osiągnięcie.