Zasady podatkowe w UE wg teorii

Adama Smitha

Podatek, to obowiązkowe świadczenie pieniężne pobierane przez

związek publicznoprawny (państwo, jednostka samorządu terytorialnego)

bez konkretnego, bezpośredniego świadczenia wzajemnego. Zebrane

podatki są wykorzystywane na potrzeby ustalone przez organ pobierający.

Współcześnie uznaje się, iż podatki są świadczeniami pieniężnymi,

jednakże w historii znane są również podatki świadczone w innych niż

pieniądz dobrach. Zgodnie z polskim prawem daniny, aby zostały uznane

za podatki muszą posiadać 4 cechy:



Nieodpłatność,



Przymusowość,



Publicznoprawność,



Bezzwrotność.

Warto pamiętać, że podatki dzielą się na bezpośrednie i pośrednie.

Podatki bezpośrednie, to takie które są nałożone na dochód lub majątek podatnika,

np. podatek dochodowy, gruntowy, spadkowy. Natomiast podatki pośrednie, to takie

które są nakładane na przedmiot spożycia, np. VAT, akcyza i oznacza, że

ostatecznie płaci konsument.

Mówi się, że współcześnie pieniądze z podatków trafiają do skarbu państwa,

województwa, powiatu albo gminy które dzięki temu mogą inwestować w rozwój

infrastruktury, wojska, policji, oświaty, służby zdrowia, itp.

Generalnie podatki są powszechnie uważane przez podatników za

uciążliwe i niesprawiedliwe ,stąd zwyczajowo stwierdzenie: „Podatki

płaci każdy, wszędzie i zawsze albo, że są w życiu tylko dwie

pewne rzeczy: śmierć i podatki”.

Szkocki naukowca Adam Smith (ur. 1723 w Kirkcaldy, zm. 17 lipca 1790 w

Edynburgu).

Szkocki myśliciel i filozof, autor Badań nad naturą i przyczynami

bogactwa, narodów, dzieła które było jedną z pierwszych prób

usystematyzowania wiedzy na temat historii rozwoju przemysłu i handlu w

1

Europie. Dokonania Smitha były podstawą do wyodrębnienia przez Davida

Ricardo ekonomii jako osobnej dziedziny nauki. Jego prace są jednymi

z najbardziej znanych i cenionych opracowań na temat gospodarki

rynkowej, kapitalizmu i liberalizmu Smith był myślicielem

o wszechstronnych zainteresowaniach i należał do najbardziej

wykształconych Brytyjczyków XVIII wieku. Przez trzynaście lat wykładał

na uniwersytecie w Glasgow przedmiot o nazwie „filozofia moralna” (moral

philosophy). Adam Smith publikował prace z filozofii moralnej, czyli teorii

ludzkiego działania w ramach społeczeństwa, a także eseje z historii

literatury, historii nauki, retoryki, estetyki i krytyki literackiej.

Stąd też, biorąc pod uwagę niezadowolenie społeczeństwa w różnych krajach

Unii Europejskiej i świata, a zwłaszcza w Anglii, to wszystko spowodowało, że

Brytyjczyk Adam Smith sformułował cztery podstawowe zasady, na których

opierać się powinien każdy system podatkowy. Są to zasady:



równości podatków,



pewności podatków,



dogodności podatków,



taniości podatków.

Zasada równości podatków, jak sama nazwa wskazuje, mówi i przekonuje o

równości opodatkowania. Oznacza to, że każda osoba czy bardziej zamożna, czy

też bardzo uboga musi płacić podatki. Współcześnie zasada ta (czyli równości) jest

określana mianem zasady sprawiedliwości i jest jedyną, której nadaje się całkiem

inne znaczenie i sens w płaceniu podatków niż za życia jej autora. Druga zasada

mówi o pewności podatków, które muszą być precyzyjnie i jasno określone, a nie

kształtowane dowolnie przez organy podatkowe. Trzecia zasada mówi o dogodności

podatków, które powinny być pobierane w takim czasie i w taki sposób, aby

podatnikowi było najdogodniej je zapłacić. „czyli wówczas, gdy istnieje największe

prawdopodobieństwo, że ma je czym zapłacić” (oznacza to, że podatnik posiada

środki finansowe by zapłacić podatki. Bez względu na rodzaj podatku, jest on

najczęściej płacony z uzyskanego dochodu, nawet wówczas gdy nie jest to podatek

dochodowy lecz na przykład majątkowy. Trudno byłoby bowiem uznać za dogodną

dla podatnika konieczność uszczuplenia masy majątkowej w celu zapłacenia od

tegoż majątku jakiegoś podatku. Byłoby to równie niedogodne jak i nierozsądne.

2

Czwarta zasada mówi o taniości podatków, które powinny być ściągane jak

najmniejszym kosztem, aby ich efekt skarbowy był jak największy. „Adam Smith

uważał, że każdy podatek powinien być tak pomyślany, aby suma pieniędzy, jaką

zabiera z kieszeni ludności w najmniejszym stopniu nie przekraczała kwotę, jaką

podatek ten wnosi do skarbu państwa”. W przeciwnym razie wzrastające koszty

poboru podatków pociągają za sobą automatycznie zwiększenie samych podatków,

dla zrównoważenia ponoszonych kosztów ich poboru.

Oznacza to:



Po pierwsze, że podatki powinny być tak skonstruowane, aby

ich wymiar, pobór i kontrola nie wymagały zbyt dużej ilości

urzędników, gdyż „ich wynagrodzenia mogą pochłonąć większą

część sumy wpływów, a ich uboczne dochody staną się dla

ludności jeszcze jednym dodatkowym podatkiem”.



Po drugie, podatki nie powinny wpływać hamująco na

pracowitość ludzi oraz nie naruszać źródeł ich dochodów.



Po trzecie, ewentualne kary nie powinny podatników rujnować,

aby „nie położyć w ten sposób kresu korzyściom, jakie

społeczeństwo mogło osiągnąć dzięki uruchomieniu ich

kapitałów”.



Po czwarte, podatnicy nie powinni być zbyt często nachodzeni

przez kontrolerów i narażani na udrękę kontroli, która może

zniechęcać lud do podejmowania działalności gospodarczej, gdyż

„choć udręka ta, ściśle się wyrażając, nie jest wydatkiem, to

przecież z pewnością jest warta tyle, co wydatek, którego

kosztem każdy skłonny jest się od niej wykupić”. Jeżeli tendencja

zwiększania uprawnień kontroli skarbowej wobec podatnika się

nasila, powstaje półoficjalny „cennik” i rozwija się rynek usług w

zakresie „wykupywania” się od udręki kontroli. Co więcej, udręka

jakiej doznają podatnicy ze strony kontrolerów podatkowych rodzi

niechęć do państwa, reprezentowanego przez tych kontrolerów i

skłania do uchylania się od opodatkowania wszelkimi metodami. A

3

zachłanność kontrolujących nasila się zawsze, gdy kasa państwa

zaczyna świecić pustkami.

Dzieje się tak, gdy państwo przeżywa kryzys gospodarczy, który

często jest wynikiem nieprawidłowej polityki podatkowej. Mamy więc do

czynienia z przykładem klasycznego „błędnego koła”. Już dawno

zaobserwowano, że „brak pieniędzy w kasie powoduje, że kraj zaludnia się

rzeszą urzędników i kontrolerów. Wszystko się bada i kontroluje nie dając

wiary nikomu i niczemu. Wykorzystuje się każdy pretekst, by

zakwestionować zadeklarowaną kwotę podatku i powiększyć wpływy do

budżetu. Wywołuje to w podatniku odruch obronny, polegający na

udoskonalaniu metod ucieczki przed podatkami, i w ten sposób wychowuje

się określony typ podatnika i obywatela”.

Poza tymi czterema podstawowymi zasadami podatkowymi,

z różnych rozważań Smitha na temat podatków i funkcjonowania władzy

można wyprowadzić jeszcze zasady dodatkowe, którym powinien

hołdować dobry system podatkowy. Jedną z nich jest zasada

konkretyzacji. Konkretyzacja zawsze korzystnie wpływa na ściągalność

podatku i jego społeczny odbiór. Jeżeli podatek zwany grzywną za emisję

odpadów płacony przez hutę przeznaczany jest na ochronę środowiska

w bezpośrednim sąsiedztwie tejże huty powstaje ścisły związek między

stronami, który korzystnie wpływa na relacje między nimi. Jeżeli

natomiast grzywna taka trafia do budżetu centralnego a finansowane są z

niej zakupy samochodów służbowych dla urzędników, istnieje tendencja

do jej unikania. Zjawisko to nasila się zwłaszcza w sytuacji, gdy podatki,

zwłaszcza bezpośrednie, wzrastają ponad akceptowalne społecznie

granice. „Kiedy podatek rośnie do 35% zarobku lub wyżej i człowiek

świadom jest tego wzrostu, staje się to powodem niezadowolenia, chyba

że określone jest przeznaczenie podatku. Niewielu polityków ma jednak

odwagę, by to powiedzieć; łatwiej przystać na niezadowolonych” – pisze

współcześnie Daniel Bell.

Drugą jest zasada decentralizacji. „Nawet te roboty publiczne, które ze

względu na swój rodzaj nie mogą przynieść żadnych dochodów - co pozwoliłoby

4

pokryć związane z nimi koszty - i których użyteczność jest ograniczona do danej

miejscowości lub okręgu, są z reguły lepiej utrzymywane wówczas, gdy finansuje się

je z dochodów lokalnych albo prowincjonalnych pozostających pod zarządem

miejscowej lub prowincjonalnej administracji, niż wówczas, gdy źródłem ich

utrzymania jest ogólny dochód państwa”. Powodem tego jest także większe

„marnotrawstwo” występujące na szczeblu centralnym. „Choćby nie wiedzieć jak

wielkie wydawały się nadużycia, wkradające się często do lokalnej i prowincjonalnej

administracji dochodami, to przecież są one prawie zawsze nieomal drobnostką w

porównaniu z nadużyciami zdarzającymi się powszechnie w administracji i w

gospodarowaniu dochodami wielkiego państwa” – pisał Smith.

Tymczasem „w miarę jak wzrasta despotyzm, władza wykonawcza pochłania

stopniowo kompetencje wszystkich innych władz w państwie i przejmuje zarząd nad

każdą gałęzią dochodu, jaki przeznacza się na jakikolwiek cel publiczny”. Ten

„despotyzm” inaczej był rozumiany w wieku XVIII inaczej rozumiany musi być dzisiaj.

Nie oznacza on uzurpacji monarchii lecz centralizację władzy i podejmowanie decyzji

gospodarczych przez organy administracji państwowej. No i podatki powinny być

jeszcze zróżnicowane i niskie, gdyż wysokie zachęcają do ich unikania, co powoduje,

że wpływy z nich są mniejsze.

Zasady podatkowe

Zasady podatkowe - zestaw zaleceń formułowanych przez teorię ekonomii i

finansów pod adresem państwa, tzn. parlamentu, rządu, partii politycznych itp

Wykształciły się one na skutek historycznego rozwoju państwa, budżetu i podatków.

Pierwsze zasady podatkowe zostały stworzone przez Adama Smitha, a w ich skład

wchodziły cztery podstawowe kanony: równość, pewność, dogodność, taniość.

W XIX w. zasady podatkowe zostały rozszerzone i uporządkowane przez Adolfa

Wagnera i od tamtej pory nie uległy one większym zmianom.

Przegląd zasad podatkowych

Do zasad podatkowych należą:

a) zasady fiskalne:



wydajność- według tej zasady państwo powinno sięgać do takiego przedmiotu

opodatkowania, który dostarczy dochodów niezbędnych do realizacji funkcji i

zadań państwa i władz samorządowych;



elastyczność- podatek powinien reagować na zmieniające się procesy i

zdarzenia gospodarcze oraz społeczne;

5



stałość- mówi o konieczności unikania wprowadzania nowych podatków i

zmian w podatkach już istniejących;

b) zasady ekonomiczne:



nienaruszalność majątku podatników- wysokość podatku nie może zmniejszać

majątku podatnika. Podatek powinien być pokrywany z dochodów bieżących;

c) zasady sprawiedliwości:



powszechność- ciężary podatkowe powinny mieć charakter powszechny, tj.

każdy obywatel, przedsiębiorca itp. powinien być objęty podatkiem, jeżeli

spełnione są warunki powstania stosunku podatkowego;



równość- ciężary podatkowe powinny być rozłożone równomiernie na

wszystkich podatników;



zdolność dochodowa- wedle tej zasady, każdy podatnik osiągający taki sam

dochód, powinien poświęcić na rzecz państwa identyczną korzyść;

d) zasady techniczne:



pewność- podatki powinny być niezawodnym źródłem dochodów państwa.

Oprócz tego każdy podatnik powinien być poinformowany o wysokości

podatku, który jest zobowiązany zapłacić;



dogodność- pobór podatku powinien uwzględniać warunki finansowe

podatnika, a także cykl i charakter jego działalności;



taniość- koszty realizowania podatków nie mogą nadmiernie uszczuplać

dochodów państwa.

Zasady podatkowe Adama Smitha

Jest to zbiór podstawowych reguł, jakimi powinny charakteryzować się

obciążenia fiskalne. Zasady te miały celu likwidowanie uciążliwości fiskalnej oraz

zapewnienie w jak największym stopniu sprawiedliwości i akceptacji społecznej dla

podatków. Reguły te zostały ustalone przez Adama Smitha w jego najbardziej

znanym dziele „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”. Podatki są

zagadnieniem, któremu już od dawna przyglądano się z dużym zainteresowaniem.

Były, i są, one niezbędnym narzędziem do funkcjonowania aparatu państwowego a

także zawsze wzbudzały wiele kontrowersji i niechęci ze strony podatników. Adam

Smith, zwany także „Ojcem ekonomii” wyodrębnił następujące zasady podatkowe:



równość opodatkowania,



pewność opodatkowania,



dogodność opodatkowania,

6



taniość opodatkowania.

Klasyczne zasady podatkowe

Brytyjczyk Adam Smith sformułował podstawowe zasady, na których opierać

się musi każdy system podatkowy, a które do dziś są podzielane przez większość

teoretyków skarbowości, niezależnie od wyznawanych przez nich poglądów

politycznych i filozoficznych.

Są to zasady: równości, pewności, dogodności i taniości podatków.

Jako pierwsza zwykle wymieniana jest zasada równości. W klasycznym rozumieniu

zasada ta zakładała, że wszyscy podatnicy uzyskujący taki sam dochód powinni być

tak samo traktowani, bez żadnych przywilejów. Była ona w istocie rzeczy zasadą

powszechnego opodatkowania. Miała więc charakter iście rewolucyjny i wpisywała

się zarówno w filozofię, jak i praktykę polityczną XVIII wieku. Deklamowała zniesienie

różnic i przywilejów stanowych i uzupełniała nową ideę równości wobec prawa.

Podatki mieli płacić wszyscy, bez względu na pochodzenie i wszyscy płacący

podatki mieli mieć takie same prawa. Początkowo oznaczało to w praktyce

zaakceptowanie cenzusu majątkowego w rodzących się demokracjach w myśl

zasady, że o sprawach państwa mogą wypowiadać się tylko ci, którzy łożą na jego

utrzymanie. Zasada ta była wymierzona nie tylko w „uciemiężoną klasę robotniczą”,

jak widzieli to socjaliści, ale w zbankrutowaną arystokrację. Z upływem czasu

sytuacja ta uległa jednak całkowitej zmianie. Postępy demokracji sprawiły, że coraz

więcej do powiedzenia w państwie mieli ci, którzy najmniej przyczyniali się do jego

utrzymania. Ich polityczna dominacja doprowadziła do zachwiania zasady

powszechności opodatkowania.

Coraz częściej coraz liczniejsze grupy pod różnymi pretekstami zwalniane były z

takiego, czy innego podatku, co nie przeszkadzało im bynajmniej w odgrywaniu

istotnej roli politycznej. W Polsce podatku dochodowego nie płacą rolnicy. Tym

samym wielu wyborcom absolutnie obojętna jest wysokość stawek podatku

dochodowego i deklaracje różnych ugrupowań politycznych w tej sprawie. Ale czy to

oznacza, że należy naprawić ten błąd i dziś podatkiem dochodowym

„unieszczęśliwić” tych, którzy dotąd tego uniknęli – jak postuluje Platforma

Obywatelska? Gdyby nieszczęście uszlachetniało, to zadawanie cierpienia byłoby

cnotą. Więc, opierając się na doświadczeniach „miastowych” i liberalnej teorii, lepiej

byłoby ten najgorszy z możliwych podatków od razu zlikwidować dla wszystkich!

7

Pozostałe trzy zasady podatkowe Smitha mają charakter techniczny i są

uniwersalne, bez względu na przesłanki filozoficzne, polityczne i ekonomiczne na

jakich jest zbudowany system podatkowy.

Zasada druga mówi o pewności podatków, które muszą być precyzyjnie i jasno

określone, a nie kształtowane dowolnie przez organy podatkowe. „Podatek, jaki

każda jednostka jest obowiązana płacić, powinien być określony, a nie dowolny.

Termin płatności, sposób zapłaty, suma jaką należy zapłacić - wszystko to powinno

być jasne i zrozumiałe dla podatnika i dla każdej innej osoby. Tam, gdzie jest inaczej,

każdego podatnika w mniejszym lub większym stopniu oddaje się w moc poborcy

podatkowego, który może bądź dotkliwie obciążyć podatkiem niemiłego sobie

podatnika, bądź też pod groźbą takiego obciążenia wymusić dla siebie jakiś

podarunek” - pisał Smith. A co robili w Polsce liberałowie po roku 1989? Zmieniali

przepisy co dwa tygodnie i pisali je w taki sposób i takim językiem, że są one

całkowicie niezrozumiałe.

Zasada trzecia mówi o dogodności podatków, które powinny być

pobierane w takim czasie i w taki sposób, aby podatnikowi było

najdogodniej je zapłacić. „Każdy podatek winno się ściągać w takim czasie

i w taki sposób, by podatnikowi było jak najdogodniej go zapłacić (...)

czyli wówczas, gdy istnieje największe prawdopodobieństwo, że ma go

czym zapłacić”. Bez względu na rodzaj podatku, jest on najczęściej

płacony z uzyskanego dochodu, nawet wówczas gdy nie jest to podatek

dochodowy lecz na przykład majątkowy. Trudno uznać za dogodną dla

podatnika konieczność uszczuplenia masy majątkowej w celu zapłacenia

od tegoż majątku jakiegoś podatku. Podobnie nierozsądne jest

opodatkowywanie czynności podejmowanych przez podatnika w celu

stworzenia nowego źródła przychodów. A przecież przez lata całe tak

właśnie było.

Zasada czwarta mówi o taniości podatków, które powinny być

ściągane jak najmniejszym kosztem, aby ich efekt skarbowy był jak

największy. „Każdy podatek powinien być tak pomyślany, aby suma, jaką

zabiera z kieszeni ludności lub do tych kieszeni nie dopuszcza, w

najmniejszym jak tylko można stopniu przekraczała kwotę, jaką podatek

ten wnosi do skarbu państwa” - pisał Smith. W przeciwnym razie

8

wzrastające koszty poboru podatków pociągają za sobą automatycznie

zwiększenie samych podatków, dla zrównoważenia ponoszonych kosztów

ich poboru. Oznacza to, po pierwsze, że podatki powinny być tak

skonstruowane aby ich wymiar, pobór i kontrola nie wymagały zbyt dużej

ilości urzędników, gdyż „ich wynagrodzenia mogą pochłonąć większą część

sumy wpływów, a ich uboczne dochody staną się dla ludności jeszcze

jednym dodatkowym podatkiem”. Po drugie, podatki nie powinny wpływać

hamująco na pracowitość ludzi oraz nie naruszać źródeł ich dochodów. Po

trzecie, ewentualne kary nie powinny podatników rujnować, aby „nie

położyć w ten sposób kresu korzyściom, jakie społeczeństwo mogło

osiągnąć dzięki uruchomieniu ich kapitałów”. Po czwarte, podatnicy nie

powinni być zbyt często nachodzeni przez kontrolerów i narażani na

udrękę kontroli, która może zniechęcać lud do podejmowania działalności

gospodarczej, gdyż „choć udręka ta, ściśle się wyrażając, nie jest

wydatkiem, to przecież z pewnością jest warta tyle, co wydatek, którego

kosztem każdy skłonny jest się od niej wykupić”. Czy któraś z tych

technicznych w końcu zasad została konsekwentnie wprowadzona do

polskiego systemu prawnego? Więc może już czas?

Stosowanie zasad podatkowych Adama Smitha we współczesnych systemach

podatkowych

Ogólnie zasady podatkowe Adama Smitha można zawrzeć w jednym sformułowaniu

– przyjazność systemu podatkowego. Współcześnie, na świecie istnieje wiele

systemów podatkowych różniących się znacznie pod względem przyjazności dla

podatnika. Co roku Bank Światowy we współpracy z firmą doradczą

PricewterhouseCoopers opracowuje raport „Paying Taxes”, w którym znajduje się

podsumowanie systemów podatkowych pod względem ich przyjazności. Czołowe

miejsca w najnowszym rankingu zajmują Maledywy, Katar oraz Hong Kong. Z państw

europejskich najwyższą pozycję zajmuje Irlandia (pozycja nr 6). Listę zamyka Kongo,

Ukraina oraz Białoruś.

Zasady podatkowe

Zasady podatkowe - zestaw zaleceń formułowanych przez teorię ekonomii i

finansów pod adresem państwa, tzn. parlamentu, rządu, partii politycznych itp

Wykształciły się one na skutek historycznego rozwoju państwa, budżetu i podatków.

9

Pierwsze zasady podatkowe zostały stworzone przez Adama Smitha, a w ich skład

wchodziły cztery podstawowe kanony: równość, pewność, dogodność, taniość.

W XIX w. zasady podatkowe zostały rozszerzone i uporządkowane przez Adolfa

Wagnera i od tamtej pory nie uległy one większym zmianom.

Przegląd zasad podatkowych

Do zasad podatkowych należą: a) zasady fiskalne:



wydajność- według tej zasady państwo powinno sięgać do takiego przedmiotu

opodatkowania, który dostarczy dochodów niezbędnych do realizacji funkcji i

zadań państwa i władz samorządowych;



elastyczność- podatek powinien reagować na zmieniające się procesy i

zdarzenia gospodarcze oraz społeczne;



stałość- mówi o konieczności unikania wprowadzania nowych podatków i

zmian w podatkach już istniejących;

b) zasady ekonomiczne:



nienaruszalność majątku podatników- wysokość podatku nie może zmniejszać

majątku podatnika. Podatek powinien być pokrywany z dochodów bieżących;

c) zasady sprawiedliwości:



powszechność- ciężary podatkowe powinny mieć charakter powszechny, tj.

każdy obywatel, przedsiębiorca itp. powinien być objęty podatkiem, jeżeli

spełnione są warunki powstania stosunku podatkowego;



równość- ciężary podatkowe powinny być rozłożone równomiernie na

wszystkich podatników;



zdolność dochodowa- wedle tej zasady, każdy podatnik osiągający taki sam

dochód, powinien poświęcić na rzecz państwa identyczną korzyść;

d) zasady techniczne:



pewność- podatki powinny być niezawodnym źródłem dochodów państwa.

Oprócz tego każdy podatnik powinien być poinformowany o wysokości

podatku, który jest zobowiązany zapłacić;



dogodność- pobór podatku powinien uwzględniać warunki finansowe

podatnika, a także cykl i charakter jego działalności;



taniość- koszty realizowania podatków nie mogą nadmiernie uszczuplać

dochodów państwa.

Podatek jest kategorią ekonomiczno-prawną podziału produktu krajowego,

pełniącą funkcję fiskalną ( dostarczenie środków na sfinansowanie zadań państwa

10

lub samorządu lokalnego), redystrybucyjną ( korekta pierwotnego podziału

dochodów) i alokacyjną. Jako kategoria prawna jest to unormowane aktem prawnym

przymusowe świadczenie, najczęściej pieniężne, bezzwrotne, nieodpłatne o

charakterze ogólnym. Jest nakładany przez państwo jednostronnie. Jest wyrazem

władztwa podatkowego, która jest zasadniczym przejawem zwierzchnictwa

państwowego. Nałożony przez państwo w sposób jednostronny może być

przymusowo wyegzekwowany, np.: przez zajęcie ( egzekucję) dochodów czy

majątku jednostki zobowiązanej do jego zapłacenia. Kwoty podatku są wówczas

ściągane przez upoważnione organy państwowe bez uzyskania zgody, a nawet

wbrew woli jednostki zobowiązanej do zapłacenia podatku.

Ustalenie należności podatkowej wymaga znajomości elementów techniki

podatkowej. Elementy te pozwalają na konkretyzację osoby podatnika i przedmiotu

opodatkowania, stwarzają możliwość określenia wysokości stawek, które w danym

przypadku mają być zastosowane oraz ustalenia warunków płatności podatku.

Podatek, jest kategorią ekonomiczną, która wyraża stosunki pomiędzy państwem i

obywatelem zobowiązanym do jego uiszczenia. Odzwierciedla on pewne ogólne

właściwości wspólne określonej grupie ekonomicznych stosunków podziału i ściśle z

nimi związanych stosunków prawnych.

Podatek musi być unormowany aktem prawnym, który określa jego podmiot,

przedmiot, podstawę, stawki, terminy płatności oraz zwolnienia, wyłączenia,

zmniejszenia i zwiększenia. Podmiot podatku jest zobowiązany do uiszczenia go,

jeżeli zaistnieją okoliczności, z którymi ustawa wiąże powstanie obowiązku

podatkowego, a jego konkretyzacją jest zobowiązanie podatkowe. W rezultacie

pobierania podatku następuje zmiana tytułu własności określonej części produktu

krajowego brutto. Podatek, będąc instrumentem podziału PKB, nie jest obojętny dla

wytwarzania tego produktu.

Pieniężny charakter świadczeń podatkowych wiąże się z jego wymiarem i poborem

w jednostkach pieniężnych danego kraju. Przymusowy charakter podatku wynika z

władczych uprawnień państwa w stosunku do wszystkich obywateli zamieszkałych

na terytorium danego kraju lub posiadających na nim źródło podatkowe. Przymus

podatkowy jest przymusem prawnym, który opiera się na aktach prawnych

pochodzących od władzy państwowej.

Zasady podatkowe są postulatami nauki, określającymi warunki, jakim powinien

odpowiadać poprawnie zbudowany system podatkowy i poszczególne podatki. Nie

11

tworzą one zamkniętego katalogu, a poszczególne ich zestawy budowane są według

cech, które w opinii poszczególnych autorów wydają się być najważniejsze.

Charakteryzują się historyczną zmiennością. W procesie rozwoju jedne z nich mogą

zanikać, a na ich miejsce mogą pojawiać się inne. Nie mają one prawnie wiążącego

charakteru, natomiast mogą być, w większym lub w mniejszym stopniu,

wykorzystywane przez pracodawcę w procesie tworzenia założeń oraz budowy

systemu podatkowego.

Zasady podatkowe przeszły znaczną ewolucję zarówno pod względem ich katalogu,

jak i treści. Ewolucyjny aspekt zasad podatkowych umożliwia wartościowanie,

dokonanie weryfikacji i oceny, znaczenia i osiągnięć, które dzięki zasadom

skarbowości wniesione zostały do nauki i praktyki podatkowej.

Sformułowane przez klasyków skarbowości zachowują po dzień dzisiejszy

niezaprzeczalne walory. Ich treść i znaczenie zostały wzbogacone przez

doświadczenia współczesnej nauki. Mają rozmaity sens i wielorakie następstwa.

Zawierają w sobie przede wszystkim walor aksjologiczny. Uzasadniają

konieczność wprowadzenia pewnych reguł w opodatkowaniu ze

wskazaniem, że były one dobre, racjonalne i sprawiedliwe dla

kształtowania systemu podatkowego. Pozwalają także ocenić, jakie jest

bezpieczeństwo prawne podatnika, oraz kto i w jaki sposób o tym

bezpieczeństwie decyduje. Jakimi kieruje się motywami i czy te racje są

zasadne. Pewność, dogodność, taniość, równomierność, powszechność czy

sprawiedliwość-to fundamenty stabilności konstrukcji prawno

podatkowych. Fundamenty, które określają zasady zabezpieczenia

interesu publicznego i prywatnego w opodatkowaniu.

12