Wst

ę

p do prawoznawstwa.

Prezentacja wykładu

Copyright Grzegorz Bajorek, 2008. ©

Copyright Grzegorz Bajorek, 2008. ©

1

Zaj

ę

cia nr 5

Normy i przepisy prawne (1).

Copyright Grzegorz Bajorek, 2008. ©

2

Normy i przepisy prawne (1).

1.

norma post

ę

powania (norma społeczna) – wypowied

ź

która

formułuje

żą

danie okre

ś

lonego zachowania si

ę

rodzaj normy społecznej - norma prawna

Copyright Grzegorz Bajorek, 2008. ©

3

norma prawna - to najmniejsza sensowna cz

ęść

prawa.

To reguła zachowania nosz

ą

ca dwie cechy:

a) jest to reguła generalna (kto, ktokolwiek)
b) jest to reguła abstrakcyjna (kilka rodzajów zachowa

ń

)

! unika si

ę

kazuistyki

2.

Norma prawna daje odpowied

ź

kto i w jakich warunkach ma post

ą

pi

ć

Norma prawna zawiera wi

ę

c:

a) hipotez

ę

Copyright Grzegorz Bajorek, 2008. ©

4

a) hipotez

ę

b) dyspozycj

ę

3.

Hipoteza normy prawnej

Hipoteza normy prawnej wskazuje dwa elementy: adresata normy oraz
okoliczno

ś

ci, w jakich adresatowi nakazane /zakaze jest co

ś

czyni

ć

Cz

ę

sto norma prawna ma posta

ć

zdania warunkowego

je

ż

eli (X), to (Y). Poprzednik wówczas okre

ś

laj

ą

cy zachowanie

adresata= hipoteza normy.

Copyright Grzegorz Bajorek, 2008. ©

5

adresata= hipoteza normy.

Hipoteza mo

ż

e mie

ć

charakter mniej lub bardziej dokładny

Hipoteza zwykle jest rozbudowana

Mo

ż

e wskazywa

ć

cel działania ale i sposób działania

Mo

ż

e okre

ś

la

ć

miejsce działania albo jej czas

4.

Dyspozycja normy prawnej

Dyspozycja normy prawnej wyznacza tre

ść

powinnego zachowania

Rodzaje zachowa

ń

:

a) czyny , faktyczne zachowania [zabójstwo, fałszowanie dokumentow,

prowadzenie gospodarstwa rolnego itp.]

b) czynno

ś

ci konwencjonalne – pewnym zachowaniom normy nadaj

ą

specyficzne znaczenie

Copyright Grzegorz Bajorek, 2008. ©

6

specyficzne znaczenie

pa

ń

stwowe – np. nadanie tytułu profesora, wydanie orzeczenia przez s

ą

d itp.

prawnie istotne czyny konwencjonalne osób to czynno

ś

ci prawne.

Ka

ż

da czynno

ść

prawna jest czynno

ś

ci

ą

konwencjonaln

ą

I dlatego te

ż

mamy normy zakazuj

ą

ce i nakazuj

ą

ce zachowanie

I normy „interpretuj

ą

ce” zachowanie jako czynno

ść

konwencjonaln

ą

istotn

ą

prawnie

5.

kwalifikacja zachowa

ń

(nakaz, zakaz, dozwolenie)

Nakaz: 1 typ zachowania, trudno si

ę

uchyli

ć

od niego, lub:

nakaz zachowania podstawowego ale z mo

ż

liwo

ś

ci

ą

wyboru innego zachowania

np. przy naprawieniu szkody

bywa te

ż

tak

ż

e tylko w okre

ś

lonych okoliczno

ś

ciach zamiast A mo

ż

e si

ę

zachowa

ć

B (np.

zast

ę

pcza słu

ż

ba wojskowa) tylko wyj

ą

tkowo

powstrzymanie si

ę

od zachowania nakazanego =zaniechanie, które jest karane.

Copyright Grzegorz Bajorek, 2008. ©

7

powstrzymanie si

ę

od zachowania nakazanego =zaniechanie, które jest karane.

Zakaz: pewne typy zachowa

ń

s

ą

niedopuszczalne

Zakazane s

ą

czyny

Czynno

ś

ci konwencjonalne mog

ą

by

ć

nieskuteczne je

ś

li zachowanie było niewła

ś

ciwe

Dozwolenie: zachowania nie zakazane. Prawo milczy, oboj

ę

tne jest mu takie zachowanie

(np. mo

ż

na nocowa

ć

pod namiotem we własnym ogródku zamiast w domu).

To tzw. dozwolenie słabe.

Istniej

ą

jednak zachowania maj

ą

ce skutki prawne co do których osoba ma wybór. tzw

dozwolenia mocne. (175 kpk oskar

ż

ony ma prawo składa

ć

wyja

ś

nienia, mo

ż

e jednak

odmówi

ć

odpowiedzi na pytania)

6.

uwaga: dla obywatela co nie jest zakazane jest dozwolone

dla organów pa

ń

stwa - nie. One działaj

ą

tylko na podstawie

i w granicach prawa

w zwi

ą

zku z tym pojawia si

ę

problem uprawnienia a obowi

ą

zku

Obowi

ą

zek - tak si

ę

wg prawa nale

ż

y/nie wolno zachowa

ć

Uprawnienie - norma prawna przewiduje dla adresatów pewn

ą

mo

ż

no

ść

zachowania si

ę

( w pewnych warunkach oczywi

ś

cie)

Copyright Grzegorz Bajorek, 2008. ©

8

zachowania si

ę

( w pewnych warunkach oczywi

ś

cie)

uprawnienia do własnych zachowa

ń

dziel

ą

si

ę

na:

1) wolno

ś

ci prawnie chronione , np. wolno

ść

słowa czy immunitety (nie podleganie prawu

innych podmiotów)

2) prawa –upowa

ż

nienia, kompetencje do dokonywania czynno

ś

ci prawnych

szczególna odmiana – przywilej (np. prawo pierwokupu)

+ uprawnienia sensu stricto- uprawnienia do cudzych zachowa

ń

(np. usuni

ę

cie wady rzeczy nabytej)

7.

prawo podmiotowe

prawo podmiotowe - zespół uprawnie

ń

słu

żą

cych podmiotowi prawa.

Wolno

ś

ci i prawa człowieka maj

ą

charakter przyrodzony i s

ą

niezbywalne.

Wynikaj

ą

z godno

ś

ci ludzkiej. (o

ś

wiecenie)

-chronimy prawa jednostki by miała ona woln

ą

wol

ę

. Wolna wola za

ś

to

gwarancja

ż

e prawo nie b

ę

dzie narz

ę

dziem tyrana

Copyright Grzegorz Bajorek, 2008. ©

9

gwarancja

ż

e prawo nie b

ę

dzie narz

ę

dziem tyrana

-chronienie praw jednostek jest korzystne dla społecze

ń

stwa, jego rozwoju.

Anglia :prawo przedmiotowe (law) podmiotowe (right)

Prawa podmiotowe, podział
I maj

ą

tkowe /osobiste

II skuteczne erga omnes/skuteczne inter partes

8.

Kompetencja

Kompetencja - upowa

ż

nienie do dokonania czynno

ś

ci konwencjonalnej

doniosłej prawnie, na skutek której po stronie innego podmiotu powstaje

obowi

ą

zek okre

ś

lonego zachowania si

ę

Kompetencj

ę

maj

ą

w doktrynie głównie organy pa

ń

stwa, specyficzne podmioty

maj

ą

ce władz

ę

Copyright Grzegorz Bajorek, 2008. ©

10

Kompetencja ł

ą

czy si

ę

cz

ę

sto z obowi

ą

zkiem działania podmiotu

wyposa

ż

onego w kompetencj

ę

. (np. wydanie orzeczenia przez s

ą

d)

Organy mog

ą

mie

ć

luz decyzyjny (np. widełki) , ale zbytni luz decyzyjny jest

niewła

ś

ciwy.

Czemu? Wszystko w intencji spra-wie-dli-wo-

ś

ci

Szczególna posta

ć

kompetencji (miejscowej, rzeczowej, hierarchicznej)

- to prerogatywa [uprawnienia głowy pa

ń

stwa wył

ą

czone spod kontroli]

9.

normy prawne: reguły i zasady prawne

normy reguły - spełnia si

ę

albo nie spełnia, nie ma trzeciej opcji

normy zasady - mog

ą

si

ę

uzupełnia

ć

, nie musi dochodzi

ć

mi

ę

dzy nimi do

Copyright Grzegorz Bajorek, 2008. ©

11

normy zasady - mog

ą

si

ę

uzupełnia

ć

, nie musi dochodzi

ć

mi

ę

dzy nimi do

kolizji (np. zasady jakimi kieruje si

ę

s

ą

d podczas procesu, ekonomia procesu

a poszukiwanie prawdy obiektywnej)

normy prawne s

ą

te

ż

fundamentalne (prawo nie działa wstecz)

albo opisowe (wskazuj

ą

wzorzec)