7\WXïRU\JLQDïX7HFKQLFDO$QDO\VLV)RU'XPPLHV
ņ
7ïXPDF]HQLH%DUWRV]2F]NR
,6%1
2ULJLQDO(QJOLVKODQJXDJHHGLWLRQ&RS\ULJKWŅE\:LOH\3XEOLVKLQJ,QF,QGLDQDSROLV,QGLDQD
$OOULJKWVUHVHUYHGLQFOXGLQJWKHULJKWRIUHSURGXFWLRQLQZKROHRULQSDUWDQ\IRUP
7KLVWUDQVODWLRQSXEOLVKHGE\DUUDQJHPHQWZLWK:LOH\3XEOLVKLQJ,QF
2U\JLQDOQHDQJLHOVNLHZ\GDQLHŅE\:LOH\3XEOLVKLQJ,QF,QGLDQDSROLV,QGLDQD:V]HONLHSUDZD
ZïÈF]DMÈFSUDZRGRUHSURGXNFMLFDïRĂFLOXEF]ÚĂFLZMDNLHMNROZLHNIRUPLH]DUH]HUZRZDQH
7ïXPDF]HQLHRSXEOLNRZDQHQDPRF\SRUR]XPLHQLD]:LOH\3XEOLVKLQJ,QF
7UDQVODWLRQFRS\ULJKWŅE\+HOLRQ6$
:LOH\WKH:LOH\3XEOLVKLQJ/RJR)RU'XPPLHVWKH'XPPLHV0DQORJR$5HIHUHQFHIRUWKH5HVWRI8V
7KH'XPPLHV:D\'XPPLHV'DLO\7KH)XQDQG(DV\:D\'XPPLHVFRP0DNLQJ(YHU\WKLQJ(DVLHU
DQGUHODWHGWUDGHGUHVVDUHWUDGHPDUNVRUUHJLVWHUHGWUDGHPDUNVRI-RKQ:LOH\DQG6RQV,QFDQGRULWVDIILOLDWHV
LQWKH8QLWHG6WDWHVDQGRURWKHUFRXQWULHV8VHGXQGHU/LFHQVH
:LOH\WKH:LOH\3XEOLVKLQJORJR)RU'XPPLHVWKH'XPPLHV0DQORJR$5HIHUHQFHIRUWKH5HVWRI8V
7KH'XPPLHV:D\'XPPLHV'DLO\7KH)XQDQG(DV\:D\'XPPLHVFRP0DNLQJ(YHU\WKLQJ(DVLHU
L]ZLÈ]DQD]W\PV]DWDJUDILF]QDVÈPDUNDPLKDQGORZ\PL-RKQ:LOH\DQG6RQV,QFLOXEILUPVWRZDU]\V]RQ\FK
Z6WDQDFK=MHGQRF]RQ\FKLOXELQQ\FKNUDMDFK:\NRU]\VW\ZDQHQDSRGVWDZLHOLFHQFML
$OOULJKWVUHVHUYHG1RSDUWRIWKLVERRNPD\EHUHSURGXFHGRUWUDQVPLWWHGLQDQ\IRUPRUE\DQ\PHDQV
HOHFWURQLFRUPHFKDQLFDOLQFOXGLQJSKRWRFRS\LQJUHFRUGLQJRUE\DQ\LQIRUPDWLRQVWRUDJHUHWULHYDOV\VWHP
ZLWKRXWSHUPLVVLRQIURPWKH3XEOLVKHU
:V]HONLHSUDZD]DVWU]HĝRQH1LHDXWRU\]RZDQHUR]SRZV]HFKQLDQLHFDïRĂFLOXEIUDJPHQWXQLQLHMV]HMSXEOLNDFML
ZMDNLHMNROZLHNSRVWDFLMHVW]DEURQLRQH:\NRQ\ZDQLHNRSLLPHWRGÈNVHURJUDILF]QÈIRWRJUDILF]QÈDWDNĝH
NRSLRZDQLHNVLÈĝNLQDQRĂQLNXILOPRZ\PPDJQHW\F]Q\POXELQQ\PSRZRGXMHQDUXV]HQLHSUDZDXWRUVNLFK
QLQLHMV]HMSXEOLNDFML
:V]\VWNLH]QDNLZ\VWÚSXMÈFHZWHNĂFLHVÈ]DVWU]HĝRQ\PL]QDNDPLILUPRZ\PLEÈGěWRZDURZ\PLLFKZïDĂFLFLHOL
$XWRURUD]:\GDZQLFWZR+(/,21GRïRĝ\OLZV]HONLFKVWDUDñE\]DZDUWHZWHMNVLÈĝFHLQIRUPDFMHE\ï\NRPSOHWQH
LU]HWHOQH1LHELRUÈMHGQDNĝDGQHMRGSRZLHG]LDOQRĂFLDQL]DLFKZ\NRU]\VWDQLHDQL]D]ZLÈ]DQH]W\PHZHQWXDOQH
QDUXV]HQLHSUDZSDWHQWRZ\FKOXEDXWRUVNLFK$XWRURUD]:\GDZQLFWZR+(/,21QLHSRQRV]ÈUöZQLHĝĝDGQHM
RGSRZLHG]LDOQRĂFL]DHZHQWXDOQHV]NRG\Z\QLNïH]Z\NRU]\VWDQLDLQIRUPDFML]DZDUW\FKZNVLÈĝFH
'URJL&]\WHOQLNX
-HĝHOLFKFHV]RFHQLÊWÚNVLÈĝNÚ]DMU]\MSRGDGUHV
KWWSVHSWHPSOXVHURSLQLHDQWHE\
0RĝHV]WDPZSLVDÊVZRMHXZDJLVSRVWU]HĝHQLDUHFHQ]MÚ
:\GDZQLFWZR+(/,21
XO.RĂFLXV]NLF*/,:,&(
WHO
HPDLOVHSWHP#VHSWHPSO
:::KWWSVHSWHPSONVLÚJDUQLDLQWHUQHWRZDNDWDORJNVLÈĝHN
3ULQWHGLQ3RODQG
•
Kup książkę
•
Poleć książkę
•
Oceń książkę
•
Księgarnia internetowa
•
Lubię to! » Nasza społeczność
Spis tre!ci
O autorce ......................................................................................................................15
Podzi"kowania od autorki .............................................................................................17
Wst"p ............................................................................................................................19
O ksi!"ce .........................................................................................................................................19
Konwencje zastosowane w ksi!"ce ......................................................................................................20
Czego nie czyta# ...............................................................................................................................20
Naiwne za$o"enia ..............................................................................................................................21
Jak podzielona jest ksi!"ka .................................................................................................................21
Cz%&# I: Definiowanie analizy technicznej .......................................................................................21
Cz%&# II: Umys$owy podk$ad pod analiz% techniczn! .......................................................................21
Cz%&# III: Obserwacja zachowania rynku ........................................................................................22
Cz%&# IV: Odnajdywanie formacji .................................................................................................22
Cz%&# V: Na skrzyd$ach analizy dynamicznej .................................................................................22
Cz%&# VI: Dekalogi ......................................................................................................................22
Ikony wykorzystane w ksi!"ce .............................................................................................................23
Co dalej? ..........................................................................................................................................23
Cz !" I: Definiowanie analizy technicznej ................. 25
Rozdzia# 1: Otwieramy skrzynk" z narz"dziami analizy technicznej ...........................27
Wprowadzenie do analizy technicznej .................................................................................................28
Spekulacja czy inwestowanie: ró"ne oblicza analizy technicznej ........................................................28
Ustalenie nowych regu$ .................................................................................................................29
Co przemawia za zarz!dzaniem transakcjami? ................................................................................29
Sprawianie, by trend sta$ si% Twoim przyjacielem ................................................................................30
Skupianie si% na cenach jest s$uszne (i godne szacunku) ..................................................................31
Wyznaczenie w$asnej &cie"ki na wykresie ........................................................................................32
Przygl!damy si% bli"ej wielu obliczom wyst%powania trendów ...............................................................33
Ilo&ciowe wyra"enie wyst%powania trendów .....................................................................................33
Dlaczego analiza techniczna si% sprawdza lub si% nie (zawsze) sprawdza? .............................................35
Wygrywanie z rynkiem ......................................................................................................................36
W poszukiwaniu porz!dku .................................................................................................................37
Co obejmuje analiza techniczna? ........................................................................................................38
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
6
Analiza techniczna dla bystrzaków
Sporz!dzanie i analiza wykresów (charting) ...................................................................................39
Analiza timingu rynkowego ...........................................................................................................39
Pod!"anie za trendem (znowu to s$owo) ........................................................................................39
Analiza techniczna .......................................................................................................................39
Czego potrzebujesz, "eby zacz!#? .......................................................................................................41
Rozdzia# 2: Zapoznajemy si" z funkcjonowaniem rynku od podszewki ........................ 43
Aukcyjny model poda"y i popytu .......................................................................................................44
Instrumenty finansowe to nie skarpetki: efekt popytowy ....................................................................44
Docieramy do 'ród$a popytu .........................................................................................................45
Identyfikacja zachowania zbiorowo&ci .................................................................................................45
Jednostka v. zbiorowo&# .................................................................................................................46
Robienie graczom gie$dowym wody z mózgu ..................................................................................47
Staramy si% odkry#, co jest normalne: przygl!damy si% rozk$adowi normalnemu .....................................48
Powracanie do &redniej .................................................................................................................48
Gra wykorzystuj!ca powrót do &redniej ...........................................................................................49
Identyfikacja skrajnych zachowa* zbiorowo&ci i reagowanie na nie ........................................................50
Przebijanie poziomów granicznych: rynek wykupiony i wyprzedany ..................................................51
Zmierzanie w kierunku przeciwnym do tego, który podpowiada instynkt: poziomy zniesienia .............52
Chwytanie spadaj!cego no"a: okre&lanie, kiedy i na jakim poziomie korekta si% zako*czy ...................53
Zaawansowane teorie zbiorowo&ci ......................................................................................................54
50-procentowe zniesienie Ganna ...................................................................................................56
Magiczne liczby: „sekret wszech&wiata” .........................................................................................57
Kiedy widzimy zbyt wiele zniesie* .................................................................................................59
Rozdzia# 3: P#yniemy z pr$dem: nastroje rynkowe ....................................................... 63
Definiujemy nastroje rynkowe .............................................................................................................64
Dowiadujemy si% wi%cej o wolumenie ..................................................................................................64
Uwaga na szpikulce! .....................................................................................................................65
<ledzenie równowagi wolumenu ....................................................................................................66
Ulepszamy wska'niki wolumenowe ................................................................................................68
Wychodzimy z analiz! poza konkretny wykres .....................................................................................69
Selekcjonujemy porcje informacji o nastrojach rynkowych ................................................................70
Kr%cimy si% wokó$ osi ziemskiej: efekty sezonowe i kalendarzowe .....................................................72
Zaskoczony t$um ...............................................................................................................................74
Rozwa"amy historyczne kluczowe dni odwrotu (odwrócenia trendu) ................................................74
Przetrwanie w &wiecie przypadkowo&ci ...........................................................................................75
Pami%tanie, jaka by$a ostatnia cena ................................................................................................76
My&lenie w kategoriach naukowych ....................................................................................................77
Uwarunkowania i przypadki losowe ...............................................................................................77
Wielko&# próby .............................................................................................................................78
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
Spis tre!ci
7
Cz !" II: Umys$owy podk$ad pod analiz techniczn% . 81
Rozdzia# 4: Systematyczna gra przy u%yciu wska&ników ..............................................83
Wprowadzenie do wska'ników ...........................................................................................................83
Klasyfikacja wska'ników ...............................................................................................................84
Zrozumienie, co okre&laj! wska'niki ...............................................................................................84
Wybór swego stylu gry ..................................................................................................................85
Przygl!damy si% dzia$aniu wska'ników ...............................................................................................88
Okre&lanie w$a&ciwych interwa$ów .................................................................................................88
Zwa"anie na sygna$y generowane przez wska'niki ..........................................................................89
Ustalanie historycznych poziomów odniesienia ....................................................................................91
Selekcja wska'ników ..........................................................................................................................92
Optymalizacja, czyli poddawanie wska'ników próbie ...........................................................................93
Opracowywanie optymalizuj!cego testu wstecznego .........................................................................93
Dopracowanie testu wstecznego .....................................................................................................95
Naprawiamy wska'nik ..................................................................................................................96
Ponowne zastosowanie wska'nika ..................................................................................................96
Szacujemy ryzyko optymalizacji .....................................................................................................97
Rozdzia# 5: Zarz$dzanie pozycjami ................................................................................99
Konstruowanie zasad transakcyjnych ..................................................................................................99
Zarys Twojego planu gry ............................................................................................................100
Powszechne obawy i w!tpliwo&ci .................................................................................................101
Zgarniamy pieni!dze ze sto$u: wyznaczanie docelowych wielko&ci zysków ...........................................103
Kontrolowanie strat .........................................................................................................................104
Pierwsza linia obrony: zlecenia stop-loss ...........................................................................................105
Wyznaczenie stopów w my&lach mija si% z celem ...........................................................................105
Klasyfikacja zlece* stop-loss ........................................................................................................106
Modyfikowanie wielko&ci pozycji ......................................................................................................112
Zmniejszanie pozycji ..................................................................................................................113
Zwi%kszanie pozycji ....................................................................................................................113
Ustalanie stopów dla zmodyfikowanych pozycji ............................................................................114
Cz !" III: Obserwacja zachowania rynku ................ 115
Rozdzia# 6: Interpretacja podstawowych s#upków:
jak zachowuj$ si" ceny instrumentów finansowych ................................117
Konstruowanie podstawowych s$upków .............................................................................................118
Przechodzimy do dzia$ania: s$upek cenowy w telegraficznym skrócie ..............................................118
Nadawanie tonu notowaniom: cena otwarcia ................................................................................120
Podsumowanie nastrojów: cena zamkni%cia ..................................................................................122
Wje"d"amy na gór%: cena maksymalna .........................................................................................125
Schodzimy na sam dó$: cena minimalna .......................................................................................125
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
8
Analiza techniczna dla bystrzaków
Sk$adamy wszystko w spójn! ca$o&#: wykorzystujemy s$upki cenowe do identyfikacji trendów ................127
Identyfikacja trendu wzrostowego .................................................................................................127
Identyfikacja trendu spadkowego ..................................................................................................129
Staramy si% przebrn!# przez grz%zawisko s$upków .............................................................................129
Bierzemy pod uwag% seri% s$upków ..............................................................................................130
Staramy si% poj!# wzgl%dno&# ......................................................................................................131
Unikamy b$%dnej interpretacji ......................................................................................................132
Okre&lenie, kiedy analiza wykresu s$upkowego zdaje si% na nic .......................................................133
Analiza danych przy ró"nych interwa$ach czasowych .........................................................................134
Analiza danych dziennych ...........................................................................................................135
Rozszerzamy interwa$ .................................................................................................................135
Zaw%"amy interwa$ ....................................................................................................................135
Rozdzia# 7: Interpretacja specjalnych kombinacji s#upków: ma#e formacje ............. 139
Poszukiwanie poszlak naprowadzaj!cych na trop nastrojów rynkowych ...............................................140
Po$o"enie ticku i s$upka ..............................................................................................................140
Rodzaje konfiguracji ...................................................................................................................141
Zakres zmian cen .......................................................................................................................142
Rozpoznawanie najcz%stszych specjalnych konfiguracji s$upków ..........................................................142
Wysokie zamkni%cie ....................................................................................................................143
Nie wychodzimy przez kilka dni na zewn!trz ................................................................................143
Dzie* sp%dzony na zewn!trz .......................................................................................................144
Zamkni%cie w okolicach otwarcia .................................................................................................145
Rozszyfrowujemy szpikulec cenowy ..................................................................................................146
Poznajemy luki ...............................................................................................................................148
Identyfikujemy luk% .....................................................................................................................148
Wykorzystywanie g$ównych luk do swoich celów ...........................................................................150
Wype$niamy luk% ............................................................................................................................154
Jak wykorzysta# zakres zmienno&ci cen, by skutecznie radzi# sobie ze zmianami ...................................155
Zwracamy uwag% na zmieniaj!cy si% zakres zmienno&ci .................................................................155
Okre&lenie znaczenia zmiany zakresu zmienno&ci ..........................................................................156
Przygl!damy si% &redniemu zakresowi zmienno&ci cen ...................................................................157
Rozdzia# 8: S#upek cenowy inaczej: !wiece japo'skie .............................................. 163
Nieocenione zalety &wiec japo*skich .................................................................................................163
Rozk$adamy &wiece na cz%&ci pierwsze ..............................................................................................164
Konstrukcja korpusu ...................................................................................................................164
Staramy si% uchwyci# istot% &wiecy bez korpusu — doji .................................................................166
Chwytamy cie* ...........................................................................................................................166
Mierzymy poziom emocji .................................................................................................................169
Rozpoznawanie specjalnych formacji &wiecowych zwi!zanych ze „skrajnymi emocjami” .......................171
Interpretacja formacji &wiecowych ................................................................................................171
Uk$on w stron% formacji odwrócenia trendu ..................................................................................173
Formacje kontynuacji trendu ........................................................................................................173
>!czymy &wiece z innymi wska'nikami .............................................................................................175
Pos$ugiwanie si% wy$!cznie wykresami &wiecowymi ............................................................................176
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
Spis tre!ci
9
Cz !" IV: Odnajdywanie formacji ........................... 179
Rozdzia# 9: Dostrzeganie formacji liniowych poprzez optyk" analizy technicznej ......181
Wprowadzenie do formacji liniowych ................................................................................................181
Czy masz wyobra'ni%? ................................................................................................................182
Nie wykraczaj poza linie konturów przy kolorowaniu .....................................................................184
Przymilamy si% do formacji kontynuacji trendu ..................................................................................184
Trójk!ty prostok!tne zw%"aj!ce si% ku górze i ku do$owi ................................................................185
Podrygi martwego kota ...............................................................................................................186
Rozpoznawanie klasycznych formacji odwrócenia trendu ....................................................................187
Podwójne dno ............................................................................................................................187
Podwójny szczyt .........................................................................................................................189
Absolutny potrójny szczyt: formacja g$owy z ramionami .................................................................190
Szacujemy wielko&# ruchu mierzonego ..............................................................................................191
Podejmujemy decyzje pod dyktando formacji ................................................................................192
Wznowienie trendu po korekcie ...................................................................................................193
Mierzenie do powstania luki ........................................................................................................194
Rozdzia# 10: Wyznaczanie linii trendu ........................................................................195
Przygl!damy si% bli"ej wykresowi cenowemu .....................................................................................195
Przestrzeganie zasad wyznaczania linii trendu ...................................................................................196
Regu$y wyznaczania linii trendu ..................................................................................................197
Wykorzystywanie linii wsparcia jako sygna$u do wej&cia, a nast%pnie wycofania si% z inwestycji .........197
Druga strona medalu: wykorzystywanie linii oporu do otwierania i zamykania pozycji ......................200
Optymalizujemy poziomy oporu i wsparcia ...................................................................................202
Bawimy si% liniami oporu i wsparcia ............................................................................................203
Wyznaczanie wewn%trznych linii trendu ............................................................................................204
Zasady wyznaczania linii regresji .................................................................................................204
Identyfikujemy tendencje, którym podlegaj! ceny ...........................................................................205
Jak wybiera# lini% regresji? ...........................................................................................................207
Rozdzia# 11: Kana#y cenowe jako narz"dzia prognozy ................................................209
Poznajemy podstawy wyznaczania kana$ów cenowych ........................................................................210
Odr%czne rysowanie kana$ów .......................................................................................................211
Wyznaczanie kana$u przy pomocy oprogramowania analitycznego ..................................................213
Rozwa"amy zalety prostoliniowych kana$ów cenowych ..................................................................213
Zg$%biamy wady prostoliniowych kana$ów cenowych .....................................................................214
Wykorzystywanie kana$ów do osi!gania zysków i ograniczania strat ................................................214
Jak sobie radzi# z wybiciami .............................................................................................................215
Jak odró"ni# fa$szywe wybicie od prawdziwego? ............................................................................216
Umieszczamy wybicia w konkretnym kontek&cie ............................................................................219
Regresji liniowej przedzia$ zmienno&ci okie$znany ..............................................................................222
Wprowadzamy b$!d standardowy ................................................................................................222
Wyznaczanie kana$u regresji liniowej ............................................................................................223
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
10
Analiza techniczna dla bystrzaków
Potwierdzanie odr%cznie wyrysowanych kana$ów ..........................................................................225
Oceniamy specjalne cechy kana$ów regresji liniowej ......................................................................225
Wady kana$ów regresji liniowej ....................................................................................................226
Wsparcie i opór w punktach zwrotnych trendu ..................................................................................227
Obliczanie pierwszej strefy wsparcia i oporu .................................................................................227
Wykorzystywanie wsparcia i oporu punktów zwrotnych .................................................................229
Cz !" V: Ruszamy z analiz% dynamiczn% .................231
Rozdzia# 12: Wykorzystanie linii dynamicznych ......................................................... 233
Wprowadzamy prost! &redni! krocz!c! .............................................................................................233
Poznajemy zasad% przeci%cia ceny ze &redni! ................................................................................234
Pos$ugiwanie si% regu$! poziomu &redniej krocz!cej .......................................................................238
Jak radzi# sobie z ograniczeniami? ...............................................................................................239
Magiczne liczby &rednich krocz!cych ............................................................................................241
Dostosowywanie &redniej krocz!cej ...................................................................................................243
Poznajemy ró"ne rodzaje &rednich krocz!cych ...............................................................................243
Wybieramy rodzaj &redniej krocz!cej ............................................................................................245
Wykorzystywanie wielu &rednich krocz!cych naraz .............................................................................246
W$!czamy do gry dwie &rednie krocz!ce jednocze&nie ....................................................................246
Aplikujemy trzy &rednie krocz!ce .................................................................................................248
Zg$%biamy zagadnienie zbie"no&ci i rozbie"no&ci &rednich krocz!cych .................................................249
Obliczamy zbie"no&# i rozbie"no&# ...............................................................................................250
Konstruujemy narz%dzie decyzyjne ...............................................................................................251
Interpretacja MACD ..................................................................................................................252
Rozdzia# 13: Mierzymy impet ..................................................................................... 255
Nieco matematyki: obliczamy impet ..................................................................................................255
Wykorzystujemy metod% odejmowania .........................................................................................256
Wykorzystujemy metod% tempa zmian ..........................................................................................257
Dodajemy kontekst: procentowe tempo zmian ...............................................................................258
Analizujemy bardziej skomplikowane aspekty wska'nika impetu .........................................................259
Wyg$adzamy zmiany cen .............................................................................................................259
Filtry momentum ........................................................................................................................260
Wykorzystujemy wska'nik impetu .....................................................................................................261
Odkrywamy rozbie"no&# .............................................................................................................261
Potwierdzenie wska'ników trendu ................................................................................................262
Okre&lamy wska'nik si$y wzgl%dnej (RSI) ........................................................................................263
Obliczamy RSI ..........................................................................................................................264
Przedstawiamy RSI na wykresie ..................................................................................................265
Wykorzystujemy pozosta$e komponenty s$upka cenowego: oscylator stochastyczny ................................267
Pierwszy krok: wyliczamy szybki oscylator %K .............................................................................267
Drugi krok: udoskonalamy wska'nik %K za pomoc! %D ..............................................................268
Bawimy si% oscylatorem stochastycznym na wykresie .....................................................................269
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
Spis tre!ci
11
Rozdzia# 14: Szacujemy zmienno!( ............................................................................273
Wymykaj!ca si% zrozumieniu koncepcja ............................................................................................273
Jak postrzega# zmienno&#? ...........................................................................................................274
Niska zmienno&# w czasie trendu .................................................................................................275
Niska zmienno&# w okresie niewyst%powania trendu ......................................................................276
Wysoka zmienno&# w czasie trendu ..............................................................................................276
Wysoka zmienno&# w okresie, gdy trend nie wyst%puje ...................................................................277
Miary zmienno&ci ............................................................................................................................277
<ledzimy ruch maksymalny ..........................................................................................................277
Rozwa"amy odchylenie standardowe ............................................................................................279
Korzystamy ze wska'nika &redniego rzeczywistego zakresu zmienno&ci — ATR .............................280
Miary zmienno&ci w praktyce: wst%gi Bollingera ................................................................................280
Zlecenia stop z wykorzystaniem wst%g &redniego rzeczywistego zakresu zmienno&ci ..............................283
Rozdzia# 15: Ignorujemy czas: wykresy punktowo-symboliczne ................................285
Tworzymy wykres punktowo-symboliczny, aby przekona# si%, co tak naprawd% ma znaczenie ...............286
Ka"dy ruch przedstawiamy w kolumnie ........................................................................................286
Wielko&# kratki ...........................................................................................................................288
Sporz!dzamy wykres dzienny ......................................................................................................290
Formacje na wykresach XO .............................................................................................................291
Wsparcie i opór ..........................................................................................................................291
Formacje podwójnego i potrójnego szczytu oraz dna ......................................................................293
Prognozowanie cen docelowych po wybiciu .......................................................................................293
Pionowe prognozowanie ceny po wybiciu .....................................................................................294
Prognoza pozioma ......................................................................................................................295
>!czymy metod% punktowo-symboliczn! z innymi wska'nikami ..........................................................296
Rozdzia# 16: )$czymy ró%ne techniki ..........................................................................297
Proste idee, które przetrwa$y prób% czasu ..........................................................................................297
Dodajemy nowy wska'nik: wprowadzamy z$o"ono&# ..........................................................................299
Wybieramy nadrz%dn! koncepcj% gry ...........................................................................................300
Studium przypadku z$o"ono&ci ....................................................................................................301
Oczekujemy pozytywnych wyników ..................................................................................................306
Techniczne podej&cie do strategii pozytywnych oczekiwa* .............................................................306
Zwi%kszanie efektywno&ci strategii pozytywnych oczekiwa*
poprzez stopniowe powi%kszanie pozycji i jednorazowe jej zamkni%cie .............................................309
Oceniamy efektywne zajmowanie pozycji i bezwzgl%dne realizowanie zysków: setupy ...........................310
Wczesne zaj%cie pozycji ..............................................................................................................311
Zamkni%cie pozycji w grze opartej na setupach .............................................................................311
Konieczno&# wykonania ci%"kiej pracy, kiedy grasz jak zawodowiec ................................................312
Uwaga na specjalne oferty ...........................................................................................................313
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
12
Analiza techniczna dla bystrzaków
Rozdzia# 17: Rozwa%ania na temat systemów transakcyjnych .................................. 315
Definiujemy system transakcyjny ......................................................................................................318
<cis$e wymagania, które musi spe$nia# system ...............................................................................318
Spróbuj znale'# swoje miejsce w &wiecie analizy technicznej ...........................................................319
Dlaczego automatyczne systemy zawodz!? ........................................................................................319
Bawienie si% nowymi pomys$ami ..................................................................................................320
Testowanie wsteczne do upad$ego ...............................................................................................320
Nieznajomo&# swojego przedzia$u czasowego ................................................................................321
Praktyka autosabota"u ................................................................................................................321
Przestrzeganie zasad obowi!zuj!cych w d$ugim okresie ......................................................................322
Zamkni%cie pozycji a zamkni%cie i odwrócenie pozycji ...................................................................322
Obracanie wi%ksz! liczb! instrumentów finansowych .....................................................................323
Nie inwestuj zbyt niskiego kapita$u ..............................................................................................323
Zakup systemu transakcyjnego .........................................................................................................324
Jak weryfikowa# wspania$! histori% wyników systemu? ...................................................................324
Zagl!damy do wn%trza systemu ...................................................................................................325
Wybieramy narz%dzie, a nie instrument finansowy .............................................................................326
Cz !" VI: Dekalogi ................................................329
Rozdzia# 18: Dziesi"( sekretów gry gie#dowej najlepszych traderów ....................... 331
Wierz w wykresy .............................................................................................................................331
Zaprzyja'nij si% z trendem ...............................................................................................................332
Zrozum, "e prawdziwe pieni!dze zarabiasz dopiero po dokonaniu sprzeda"y ......................................332
Bierz odpowiedzialno&# za swoje czyny .............................................................................................333
Unikaj euforii i rozpaczy ..................................................................................................................333
Skup si% na zarabianiu pieni%dzy, a nie na tym, by mie# racj% .............................................................334
Nie pozwól, by pozycja zyskuj!ca na warto&ci przekszta$ci$a si% w pozycj% przynosz!c! straty ...............334
Unikaj pokusy dopasowywania wska'ników do wykresu .....................................................................335
Musisz wiedzie#, kiedy podnosi# stawk%, a kiedy spasowa# .................................................................335
Dywersyfikuj ...................................................................................................................................336
Rozdzia# 19: Dziesi"( zasad pracy ze wska&nikami ................................................... 337
Ws$uchaj si% w rytm s$upków cenowych ............................................................................................337
Zrozum wska'niki, którymi si% pos$ugujesz .......................................................................................338
Graj na podstawie tego, co widzisz na wykresie .................................................................................338
Wykorzystuj poziomy wsparcia i oporu .............................................................................................338
Pod!"aj za wybiciem .......................................................................................................................339
Obserwuj zbie"no&# i rozbie"no&# ró"nych wska'ników ......................................................................339
Nale"ycie testuj swoje wska'niki .......................................................................................................339
Pogód' si% z tym, "e Twój wska'nik czasami b%dzie zawodzi$ ............................................................340
Pami%taj, "e nie istniej! "adne tajne wska'niki ...................................................................................340
Graj tylko z ulubionymi wska'nikami ................................................................................................341
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
Spis tre!ci
13
Rozdzia# 20: Dziesi"( nowych obliczy rynku finansowego .........................................343
Analiza techniczna zyskuje coraz wi%ksze uznanie na ca$ym &wiecie ....................................................343
Wzrastaj!ca rola zautomatyzowanych systemów transakcyjnych ..........................................................344
Coraz wi%ksz! popularno&# zdobywa FOREX .................................................................................344
Twarde aktywa ponownie zacz%$y cieszy# si% du"ym zainteresowaniem ................................................345
Kwitnie gra oparta na zale"no&ciach pomi%dzy rynkami .....................................................................346
D'wignia jest niebezpieczna .............................................................................................................346
Coraz wi%kszy wp$yw globalizacji rynków finansowych .......................................................................347
Fundusze hedgingowe i pa*stwowe fundusze maj!tkowe to nowe grube ryby .......................................347
Pojawienie si% platform transakcyjnych .............................................................................................348
Znakiem nowych czasów s! ETF-y,
czyli specjalne fundusze inwestycyjne notowane na gie$dach papierów warto&ciowych ...........................348
Dodatek: Przydatne &ród#a i literatura uzupe#niaj$ca .................................................351
Absolutne minimum ........................................................................................................................351
Hród$a internetowe .....................................................................................................................351
Oprogramowanie do analizy wykresów .........................................................................................352
Literatura uzupe$niaj!ca ..................................................................................................................353
Skorowidz ...................................................................................................................355
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
Rozdzia# 4: Systematyczna gra przy u%yciu wska&ników
83
Rozdzia# 4
Systematyczna gra
przy u%yciu wska&ników
W tym rozdziale:
(
Poznajemy kolejne wska4niki, tym razem niezwi!zane z emocjami t*umu.
(
Dokonujemy selekcji wska4ników.
(
Optymalizujemy i testujemy wska4niki.
ska4niki s! skrótem do identyfikacji i pomiaru nastrojów rynkowych. Stanowi!
platform", na której mo#esz oprze- swoje decyzje transakcyjne, omijaj!c chciwo$-,
strach i inne emocje towarzysz!ce grze gie*dowej.
W rozdziale tym opisuj" wykorzystywanie wska4ników do systematycznej gry na gie*dzie.
Analitycy techniczni wierz!, #e systematyczna gra daje spore szanse na osi!gni"cie
znacz!cych zysków. Wska4niki jednak nie zawsze dzia*aj!, co b"d" wyja$nia*a w tym
rozdziale. Aby poradzi- sobie z zawodno$ci! wska4ników, konieczne jest opracowanie
planu zarz!dzania pieni"dzmi, o którym pisz" w rozdziale 5.
W wymianie gie*dowej chodzi o pieni!dze, a pieni!dze zawsze wzbudzaj! silne emocje.
Jednak kojarzenie gry na gie*dzie tylko z chciwo$ci! i strachem, jak czyni wi"kszo$-
komentatorów gie*dowych, jest zbytnim uproszczeniem z uwagi na wiele innych emocji,
jakie mog! towarzyszy- dokonywaniu transakcji. W grze gie*dowej chodzi tak#e o osobisty
sukces i pora#k". Traderzy odczuwaj! zarówno wyrzuty sumienia, wstyd, rozpacz,
jak i nadziej", rado$- i zadowolenie. Analitycy techniczni czyni! wielkie starania, aby
wyeliminowa- emocje z procesu decyzyjnego. Najwa#niejszym narz"dziem t*umi!cym
emocje jest wska4nik.
Wprowadzenie do wska&ników
Wska=nik
jest wynikiem pewnych oblicze+, który przenosisz na wykres w celu identyfikacji
charakterystycznych cech przebiegu zmienno$ci cen, g*ównie po to, by stwierdzi-,
czy cena podlega trendowi, jak silny jest trend lub czy zosta* osi!gni"ty punkt zwrotny
trendu. Celem pos*ugiwania si" wska4nikami jest wi"c rozja$nienie i uwiarygodnienie
Twojego postrzegania tego, jak kszta*tuj! si" ceny.
W
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
84
Cz"!( II: Umys#owy podk#ad pod analiz" techniczn$
Klasyfikacja wska&ników
Wska4niki to nie lody, które mog! mie- tysi!ce ró#nych smaków. Mo#esz w *atwy sposób
dokona- klasyfikacji wska4ników, poniewa# dziel! si" one na dwie g*ówne grupy:
Wska niki uznaniowe:
do tej grupy zaliczaj! si" metody interpretacji graficznej
wykresów, jak na przyk*ad analiza wykresów s*upkowych, liniowych, $wiecowych
i analiza formacji cenowych (o tym w rozdzia*ach od 6. do 10.). Opanowanie
i wykorzystywanie tych wska4ników mo#e wymaga- po$wi"cenia sporej ilo$ci
czasu. Ci"#ko je równie# prze*o#y- na kod programu analitycznego, który móg*by
Ci umo#liwi- ich testowanie wsteczne, #eby si" przekona- o ich wiarygodno$ci
w podobnych sytuacjach nale#!cych ju# do historii notowa+ Twojego instrumentu
finansowego.
Wska niki matematyczne:
do tej grupy nale#! $rednie krocz!ce, regresja
liniowa, wska4niki impetu i inne rodzaje oblicze+ matematycznych (te wska4niki
poznasz w rozdzia*ach od 11. do 15.). Wyra#enie przebiegu wykresu w kategoriach
matematycznych pozwoli Ci na przeprowadzenie testów odno$nie bie#!cego
zachowania si" cen w oparciu o dane historyczne, aby przekona- si", z jakim
prawdopodobie+stwem powodzenia wska4niki te przewidywa*y przysz*e
poziomy kursów.
Mog*oby Ci" korci-, by przeskoczy- od razu do cz"$ci opisuj!cej wska4niki
matematyczne, poniewa# s! one szybsze, ja$niejsze i „naukowe”. Lecz ich rola nie
ró#ni si" od roli, jak! pe*ni! wska4niki uznaniowe — stanowi! one wyra#enie danych
cenowych w okre$lonym formacie, aby pomóc Ci w podejmowaniu decyzji
inwestycyjnych. To, #e ich konstrukcja wspiera si" na wzorach matematycznych,
nie oznacza, #e nie s! one subiektywne. Przede wszystkim, to Ty okre$lasz parametry,
które s! wykorzystywane we wzorze matematycznym (jak na przyk*ad liczba sesji
gie*dowych branych pod uwag" przy wyliczeniu $redniej krocz!cej). A zatem wska4niki
matematyczne i wska4niki opieraj!ce si" na interpretacji graficznej wykresu s!
równorz"dne i równie u#yteczne. Niektórzy traderzy korzystaj! wy*!cznie z tych
pierwszych, inni z tych drugich, a pozostali wykorzystuj! oba zestawy wska4ników.
Je$li matematyka to nie Twoja dzia*ka, nie przejmuj si". Matematyka wykorzystywana
w analizie technicznej nie jest przewa#nie a# tak skomplikowana (mo#e za wyj!tkiem
matematyki wy#szej stosowanej w zaawansowanej analizie technicznej). Mo#esz stosowa-
te wska4niki bez konieczno$ci pojmowania kryj!cych si" za nimi wzorów dopóty,
dopóki rozumiesz zachowanie rynku, które identyfikuje wska4nik, i wiesz, jak to
wykorzysta- w praktyce. Pomy$l o tym w ten sposób: to jak umiej"tno$- prowadzenia
samochodu bez wiedzy na temat tego, jak skonstruowany jest silnik.
Zrozumienie, co okre!laj% wska&niki
W rozdzia*ach 1. i 2. zwróci*am uwag" na to, #e ceny instrumentów finansowych
czasami podlegaj trendom — czyli ich ruch jest wyra4nie skierowany w jak!$ stron"
— oraz na to, #e trendy s! przerywane korektami, czyli ruchami o niewielkim zakresie
w przeciwnym kierunku, po których nast"puje wznowienie dotychczasowego trendu.
Zdarza si" te#, #e ceny kszta*tuj! si" w sta*ym przedziale, co okre$lamy mianem trendu
bocznego, a jak sama nazwa wskazuje, jest to te# traktowane jako trend. Ostatecznie
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
Rozdzia# 4: Systematyczna gra przy u%yciu wska&ników
85
ka#dy trend kiedy$ si" ko+czy, a gdy pojawiaj! si" wskazuj!ce na to sygna*y, mo#e
nast!pi- odwrócenie trendu w przeciwnym kierunku. Wska4niki okre$laj! wi"c pi"-
ró#nych sytuacji. Zwró- uwag", #e na poni#szej li$cie zawar*am sugestie odno$nie
wska4ników mog!cych si" sprawdzi- w danej sytuacji, cho- kto inny móg*by przypisa-
inne, równie wiarygodne wska4niki do danych warunków:
Pocz!tek trendu (przeci"cie si" $rednich krocz!cych i formacje wybicia).
Trend jest silny lub s*aby (nachylenie krzywej regresji liniowej lub $redniej
krocz!cej).
Nast"puje korekta trendu, który zapewne zostanie wznowiony (wska4nik si*y
wzgl"dnej).
Trend si" ko+czy i mo#e nast!pi- odwrócenie (wska4niki impetu, przeci"cie si"
$rednich lub formacje wybicia).
Trend boczny (nachylenie krzywej regresji liniowej lub $redniej krocz!cej).
Ka#dy wska4nik jest idealny do jednej sytuacji, a nie sprawdza si" zupe*nie w innej.
Analitycy techniczni spieraj! si" na temat zalet i wad wska4ników w zale#no$ci od
panuj!cych warunków, a gdyby$ mia* zapyta- dziesi"ciu ró#nych analityków o wskazanie
optymalnego wska4nika w danej sytuacji, uzyska*by$ dziesi"- ca*kowicie ró#nych list
tych wska4ników. Dobór wska4nika zale#y w pewnym stopniu od rodzaju instrumentu
finansowego, którym obracasz, a tak#e od przedzia*u czasowego, w którym analizujesz
zachowanie si" ceny instrumentu.
Wybór swego stylu gry
Masz si" zawsze skupia- na trendzie, chyba #e grasz w oparciu o setupy (ang. setup),
o których mówi" w rozdziale 16. W idealnym $wiecie najpierw okre$lasz, czy kurs
Twojego instrumentu finansowego podlega trendowi, czy te# waha si" w trendzie
bocznym, a nast"pnie stosujesz w*a$ciwy wska4nik. W rzeczywisto$ci jednak trudno
czasami jest stwierdzi-, czy cena podlega wyra4nemu trendowi, czy nie podlega mu
wcale. Poza tym w ka#dej chwili mo#na okre$li- normalny zakres waha+ cenowych,
bez wzgl"du na to, czy odbywa si" to w trendzie, czy nie. W dodatku korekty zawsze
wi!#! si" z niepewno$ci! — zadajesz sobie pytanie, czy to tylko chwilowa korekta czy
odwrócenie trendu.
Ogólnie rzecz bior!c, wszystkich traderów cechuje jeden z dwóch poni#ej opisanych
indywidualnych stylów gry, a styl determinuje okres utrzymywania instrumentów
w portfelu:
Pod)*aj)cy za trendem (ang. trend-followers).
Traderzy, którzy lubi!
identyfikowa- trendy, mog! przeczeka- korekty lub okresy trendów bocznych,
dopóki trend g*ówny nie zostanie wznowiony. Inni pod!#aj!cy za trendem
gracze wykorzystuj! sygna*y generowane przez wska4niki impetu do modyfikacji
zajmowanych pozycji, na przyk*ad aby zrealizowa- cz"$- zysków w momencie,
gdy rynek danego instrumentu jest wykupiony lub wyprzedany, nawet je$li jest
to tylko krótka przerwa przed dalsz! kontynuacj! trendu. Spodziewaj! si", #e nast!pi
kontynuacja (spójrz do rozdzia*u 2., aby przypomnie- sobie definicj" rynku
wykupionego i wyprzedanego; w rozdziale 13. natomiast mo#esz zapozna- si"
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
86
Cz"!( II: Umys#owy podk#ad pod analiz" techniczn$
ze wska4nikami wykupienia lub wyprzedania rynku). Rysunek 4.1 ilustruje trend
przerywany niewielkimi korektami oraz sposób, w jaki gracze pod!#aj!cy za trendem
podejmuj! decyzje.
Swing traderzy (ang. swing traders).
Ci ludzie graj! bez wzgl"du na to, czy
trend wyst"puje, czy nie. Swing trading to metoda gry polegaj!ca na kupowaniu
w lokalnych do*kach i sprzedawaniu na lokalnych szczytach, bazuje wi"c na
samych wahaniach cen, a nie na sta*ym kierunkowym ruchu cen. Swing trading
jest metod! bardziej elastyczn! od pod!#ania za trendem, poniewa# mo#esz
zastosowa- j! w ró#nych warunkach rynkowych. Wad! takiego stylu gry jest to,
#e wymaga on bardziej regularnego zajmowania pozycji, a ka#dorazowy zysk
z dokonywanych transakcji jest przewa#nie ni#szy ni# w przypadku pojedynczej
transakcji przy pod!#aniu za trendem.
Rysunek 4.1.
Pod$%anie
za trendem
Swing trader mo#e wiedzie-, #e trend jest spadkowy, a mimo to zdecydowa- si" na zakup,
aby zrealizowa- zysk w krótkim okresie, kiedy dzi"ki wska4nikowi impetu otrzymuje
sygna* potwierdzaj!cy, #e rynek jest wyprzedany i nast!pi korekta tego trendu, czyli
cena wzro$nie. Rysunek 4.2 przedstawia sytuacj", w której swing trader próbuje
skorzysta- na wahaniach cen, w*!czaj!c w to okresowe korekty (pos*uguj" si" tym
samym wykresem co poprzednio).
Rysunek 4.2.
Swing trading
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
Rozdzia# 4: Systematyczna gra przy u%yciu wska&ników
87
Wygaszanie trendu
Ruch cen to dwa kroki naprzód, a nast;pnie krok
do ty=u. Czasami mo%esz dostrzec, %e zbli%a si;
przerwa w trendzie wzrostowym, i wiesz, %e ci,
którzy kupili najwczeCniej, teraz b;d$ chcieli zre-
alizowaE zyski. Tym samym wywo=aj$ efekt do-
mina, objawiaj$cy si; post;puj$cym spadkiem cen.
Doskonale wiesz, %e trend jest silny i wyraIny,
lecz zamiast przeczekaE, decydujesz si; na zaj;cie
krótkiej pozycji i sprzedajesz swoje instrumenty,
chc$c skorzystaE ten jeden raz na korekcie trendu
wzrostowego. Mo%e si; wydawaE, %e sprzeda%
w Crodku trendu wzrostowego jest sprzeczna z in-
tuicj$. W praktyce jednak na korektach mo%na
polegaE. Handel na korekcie jest okreClany mianem
wygaszania trendu, a w ostatnich latach zyska= sporo
na popularnoCci, zw=aszcza w przypadku kontraktów
terminowych. Wygaszanie trendu sprawdza si; naj-
lepiej w sytuacji, gdy gramy przeciwnie do trendu
w bardzo krótkim okresie (liczonym w godzinach
lub dniach).
Kiedy wygaszasz trend, =amiesz kardynaln$ regu=;
analizy technicznej — by graE z trendem — która
zosta=a ustalona na bazie zasady Dowa, wed=ug
której jeCli trend wyraInie si; uformowa=, istnieje
du%e prawdopodobieQstwo, %e b;dzie kontynu-
owany. Dlatego wygaszanie trendu jest przejawem
czystego oportunizmu, który polega na zrozumieniu
psychologii t=umu. Ten sposób gry pokazuje rów-
nie%, %e ram$ odniesienia dla tradingu technicznego
nie s$ wskaIniki fundamentalne powi$zane z instru-
mentem finansowym, ale w=aCnie zachowanie zbio-
rowoCci. Pami;taj tylko, %e gra wbrew trendowi
wymaga b=yskawicznych dzia=aQ, ca=kowitej koncen-
tracji oraz nerwów ze stali.
Je$li pomieszasz wska4niki typowe dla pod!#ania za trendem i dla swing tradingu,
mo#esz straci- orientacj". Jeden z nich b"dzie podpowiada*, #eby utrzyma- d*ug!
pozycj", a inny, by zacz!- sprzedawa-. Wyobra4 sobie na przyk*ad, #e podczas trendu
spadkowego wska4nik sygnalizuje wyprzedanie rynku, a nast"pnie dochodzi do odbicia
i wzrostu ceny. Odrobina pobo#nych #ycze+ z Twojej strony, a przekonasz sam siebie,
#e nast!pi*o odwrócenie trendu, kupuj!c w momencie, który uwa#asz za pocz!tek
nowego trendu wzrostowego. Staraj si" nie pope*ni- tego b*"du. Wybierz jeden z dwóch
podstawowych stylów — albo pod!#aj za trendem, albo graj na wahaniach cen
(wi"cej o tym w rozdziale 16.).
Je$li chcesz pod!#a- za trendem, to decydujesz si" na przetrzymywanie korekt trendu
wzrostowego (spadków cen) lub spadkowego (wzrostów cen). A je$li prawid*owo go
rozpozna*e$, Twoja cierpliwo$- si" op*aca, a trend zostaje wznowiony. Je$li zechcesz
gra- na wahaniach, czyli wybierzesz swing trading, potrzebna Ci jest odwaga, gdy#
czasami b"dziesz musia* gra- przeciwnie do trendu. Pami"taj o tym, #e wybór
wska4ników w zale#no$ci od stylu gry decyduje o okresie trzymania przez Ciebie
instrumentów w portfelu. Wska4niki wykorzystywane przy pod!#aniu za trendem
generalnie wyd*u#aj! ten okres w porównaniu ze wska4nikami swing tradingu.
Najlepszymi regu*ami przewodnimi s! te, które odnosz! si" bezpo$rednio do dynamiki
poda#y i popytu, któr! Ty mo#esz zaobserwowa- na wykresie. Proste, tradycyjne
techniki, takie jak interpretacja wykresów s*upkowych oraz analiza formacji cenowych,
s! pot"#ne w zastosowaniu. Wska4niki matematyczne równie# s! pot"#ne, lecz je$li
stwierdzisz, #e nie jeste$ w stanie odczyta- poprawnie nastrojów rynkowych, pos*uguj!c
si" tymi wska4nikami, zrezygnuj z nich. Pami"taj, #e korzystanie z jednej regu*y
wynikaj!cej z u#ywania do gry gie*dowej wska4nika (czy to uznaniowego, czy
matematycznego), jak na przyk*ad kupowanie przy prze*amaniu linii oporu lub
sprzedawanie, gdy cena spadnie poni#ej $redniej krocz!cej, mo#e pomóc Ci w zarobieniu
lub zaoszcz"dzeniu jakiej$ niez*ej sumki.
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
88
Cz"!( II: Umys#owy podk#ad pod analiz" techniczn$
Przygl%damy si dzia$aniu wska&ników
Wska4niki nie s! $ci$le przypisane do okre$lonych przedzia*ów czasowych. Nie maj!
te# jednej w*a$ciwej interpretacji. Dla przyk*adu, standardowy wska4nik impetu, który
opisuj" w rozdziale 13., obejmuje 12 sesji, a zwykle interpretuje si" go tak, #e gdy jego
warto$- jest wy#sza od zera, nale#y kupowa-, a gdy jest ni#sza, trzeba sprzedawa-.
Móg*by$ jednak z powodzeniem zastosowa- ten wska4nik dla okresu pi"ciosesyjnego
lub wielu innych i mimo to dokona- sprzeda#y, gdy jego warto$- zacznie spada-, lecz
nadal b"dzie wy#sza od zera.
W dalszej kolejno$ci b"d" opisywa*a ogólne sposoby dzia*ania wska4ników, lecz miej
$wiadomo$-, #e analitycy techniczni s! przebiegli i korzystaj! ze wska4ników
na niesko+czon! liczb" sposobów.
Okre!lanie w$a!ciwych interwa$ów
Za pomoc! wi"kszo$ci wska4ników mierzy si" zmiany cen i wolumenu w odniesieniu
do ich uprzednich poziomów w konkretnym interwale czasowym, takim jak na przyk*ad
12 lub 21 dni. Je$li porównasz raz jeszcze rysunki 4.1 i 4.2, przedstawiaj!ce pod!#anie
za trendem i swing trading, z *atwo$ci! stwierdzisz, #e w pierwszym przypadku bierze
si" pod uwag" d*u#szy interwa* ni# w przypadku swing tradingu.
Badania potwierdzaj!, #e dla wi"kszo$ci wska4ników mo#na wskaza- interwa*, w którym
okazuj! si" niezawodne. Dlatego twórcy wi"kszo$ci programów analitycznych bior! to
pod uwag" i przewiduj! ustawienia domy$lne, na przyk*ad 12 okresów (12 godzin,
dni lub tygodni) dla wska4nika impetu.
Ustawienia domy$lne to tylko punkt wyj$cia, wi"c je$li ustawienie 12-okresowe nie
sprawdzi si" w Twoim przypadku, mo#esz bez skr"powania poda- inn! liczb" okresów.
Interwa* 12 okresów jest ustawieniem domy$lnym, poniewa# analitycy uznali, #e jest to
optymalna liczba dla tego wska4nika, badaj!c tysi!ce szeregów czasowych. Przyj"cie
ustawienia domy$lnego nie oznacza, #e musisz dokonywa- transakcji na przyk*ad co 12 dni,
je$li pos*ugujesz si" wska4nikiem impetu. Oznacza to tylko tyle, #e analiza 12 okresów
wstecz, licz!c od dzisiaj, zapewni Ci zazwyczaj najbardziej po#yteczne informacje.
W rozdziale 13. dowiesz si" wi"cej o tym wska4niku.
Wi"kszo$- wska4ników i formacji funkcjonuje w interwa*ach od kilku minut do wielu
dni, lub nawet miesi"cy, z kilkoma wyj!tkami. Raczej nie pos*u#y*by$ si" wska4nikiem
impetu, analizuj!c na przyk*ad okres miesi"czny, lecz móg*by$ go u#y- do analizy
dwunastominutowych s*upków. Linie wsparcia i oporu mo#na wyrysowa- na wykresie
obejmuj!cym dowolny interwa*, a formacje takie jak g*owa z ramionami mo#esz
zaobserwowa- zarówno na wykresie z*o#onym ze s*upków jednogodzinnych, jak i takim,
który obejmuje dane roczne. Technologia umo#liwia graficzne przedstawienie wska4nika
na wykresie, który tradycyjnie uwzgl"dnia* interwa* (powiedzmy) 12 dni — lecz
dzisiaj mo#e to by- 12 okresów o dowolnej d*ugo$ci, na przyk*ad 12 s*upków
pi"tnastominutowych (w rozdziale 6. dowiesz si" wi"cej o interwa*ach $ródsesyjnych,
czyli w obr"bie jednej sesji (ang. intraday)).
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
Rozdzia# 4: Systematyczna gra przy u%yciu wska&ników
89
Mo#liwo$- wykorzystania wska4nika w dowolnym interwale odzwierciedla fraktaln!
natur" kszta*towania si" cen — czyli przedziwny i zachwycaj!cy fakt, i# bez opatrywania
wykresów oznaczeniami cz"sto nie mo#na rozró#ni- wykresu jednodniowego
sk*adaj!cego si" z pi"tnastominutowych s*upków od wykresu miesi"cznego z*o#onego
z okresów jednosesyjnych (jednodniowych). S*upki minutowe stanowi! mikrokosmos
w obr"bie s*upka jednodniowego, a s*upek jednodniowy jest z kolei mikrowymiarem
dla s*upka tygodniowego lub miesi"cznego. Traderzy reaguj! na zmiany cen w sposób
regularny, konsekwentnie i powtarzalnie bez wzgl"du na okres analizy.
Aby dobra- wska4niki pasuj!ce do Twojego interwa*u, musisz porzuci- my$l, #e ju#
wiesz, jaki ten interwa* jest. Mo#esz uwa#a- si" za d*ugoterminowego inwestora,
a nast"pnie odkry- prawdziw! wi"4 ze wska4nikiem, który sprawdza si" doskonale
przy analizie Twoich instrumentów w interwale 20 dni. Z pewno$ci! nie chcia*by$
zignorowa- wska4nika, który „przynale#y” do danego interwa*u tylko dlatego, #e ju#
przypisa*e$ si" do innego. Wska4nik mo#e by- bardziej elastyczny, ni# Ci si" na pocz!tku
wydaje. Mo#esz korzysta- ze wska4ników krótkookresowych do gry w d*ugim okresie
i odwrotnie. Tysi!ce analityków technicznych na ca*ym $wiecie nieustannie majstruj!
przy wska4nikach i modyfikuj! je.
Zwa(anie na sygna$y generowane
przez wska&niki
Wska4niki skonstruowano po to, by generowa*y sygna*y kupna i sprzeda#y, chocia#
w wielu przypadkach sygna* bywa raczej ostrze#eniem i nie jest w niego wbudowana
#adna jednoznaczna regu*a decyzyjna. Poni#ej opisz" trzy sposoby, w jakie wska4niki
mog! generowa- sygna*y. S! to przeci"cia, osi!ganie pewnego granicznego poziomu
oraz zbie#no$- i rozbie#no$-.
Przeci cia
Termin przeci"cie oznacza oczywi$cie sytuacj", w której jedna linia przecina inn! lini".
Przeci"cia w analizie technicznej obejmuj! nast"puj!ce przypadki:
Cena przecina ustalony historyczny poziom odniesienia
(zapoznaj si"
z nieco dalszym fragmentem zatytu*owanym „Ustalanie historycznych poziomów
odniesienia”).
Cena przecina wska nik lub wska nik przecina cen8
(wi"cej o liniach
oporu i wsparcia oraz $rednich krocz!cych w rozdzia*ach 10. i 13.).
Jedna linia wska nika dwuliniowego przecina drug)
(ten przypadek
jest opisany w rozdziale 12., gdzie dowiesz si" wi"cej o wska4niku MACD,
czyli zbie#no$ci/rozbie#no$ci $rednich krocz!cych — ang. moving average
convergence/divergence
).
W wi"kszo$ci przypadków — nie we wszystkich — sytuacja, w której cena przekracza
dany poziom wska4nika, nazywana jest wybiciem lub prze*amaniem (ang. breakout).
Jest to jedna z najwa#niejszych koncepcji w analizie technicznej. Kiedy na przyk*ad
cena ro$nie ponad poziom ustalony od dawna przez lini" oporu, analitycy techniczni
powiedz!, #e wybi*a si" poza obr"b dotychczasowego zakresu waha+, co oznacza w tej
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
90
Cz"!( II: Umys#owy podk#ad pod analiz" techniczn$
sytuacji, #e mo#liwo$ci wzrostu s! praktycznie nieograniczone — do momentu, a# nie
ustali si" kolejny zakres waha+ i tym samym linia oporu. Zazwyczaj powiniene$ starannie
obserwowa- i dokonywa- pomiaru wybicia. Je$li linia oporu wyznacza poziom 10 z*,
a cena osi!gnie 12 z*, jest to wybicie. Je$li w tym samym przypadku cena osi!gnie 10,05 z*
— to te# jest to wybicie.
Samo s*owo wybicie ma behawioralne konotacje i odnosi si" do psychologii t*umu,
stoj!cej za ruchem cenowym. Je$li nast"puje wybicie linii oporu, oznacza to,
#e zatriumfowa*y byki. Stado wy*ama*o bram" do zagrody i hasa po pastwisku. Je$li
nast!pi*o wybicie linii wsparcia, nied4wiedzie przedosta*y si" do Twojego ogródka,
demoluj!c ogrodzenie i wszystkie Twoje ró#e, hodowane specjalnie na konkurs.
Niemniej jednak wybicie niekoniecznie musi oznacza- odwrócenie trendu. Czasami
wybicie jest sygna*em potwierdzaj!cym fakt, i# trend nabiera nowego rozmachu lub
ustalaj! si" nowe poziomy odniesienia.
Ograniczenia zakresu waha*
Oscylatory
, o których pisz" w rozdziale 13., wskazuj!, gdzie znajduje si" dzisiejszy kurs
wzgl"dem poprzedniego zakresu waha+. Oscylatory zazwyczaj bazuj! na skali od 0 do 100,
od –100 do 100 lub innych wykorzystuj!cych wielokrotno$- liczby 100.
W praktyce jednak analitycy dostrzegli, #e wahania cen rzadko wykraczaj! poza zakres
wyznaczony warto$ciami granicznymi i zazwyczaj mieszcz! si" w przedziale od 20 do
80% tego standardowego zakresu (lub od 10 do 90% w niektórych przypadkach). Kiedy
wska4nik zbli#a si" do której$ z tych granic, oznacza to, #e cena jest bliska warto$ci
skrajnej poprzednio ustalonego zakresu waha+. Jest to ostrze#enie przed wykupionym
lub wyprzedanym rynkiem i tym samym moment zapocz!tkowania korekty lub
odwrócenia si" trendu. W zale#no$ci od tego, czy pod!#asz za trendem, czy grasz na
wahaniach, Twoja decyzja mo#e oznacza- zmian" wielko$ci swojej pozycji lub zmian"
poziomu zlecenia stop (patrz rozdzia* 5.). Je$li jeste$ swing traderem, mo#esz wykorzysta-
realne przeci"cie si" linii ogranicze+ waha+ jako sygna* kupna lub sprzeda#y.
Zbie(no!" i rozbie(no!"
Termin zbie!no%@ odnosi si" do linii dwóch wska4ników, które zbli#aj! si" do
siebie, jak na przyk*ad wtedy, gdy linie oporu i wsparcia zbiegaj! si", tworz!c w ten
sposób wierzcho*ek trójk!ta (patrz rozdzia* 9.), lub wtedy, gdy linie dwóch $rednich
krocz!cych s! sobie coraz bli#sze, co oznacza, #e ró#nica pomi"dzy warto$ciami
opisuj!cych je funkcji jest coraz mniejsza. Zbie#no$- mo#na najcz"$ciej zaobserwowa-
na wykresie cenowym. Oznacza to, #e cena zaczyna kszta*towa- si" w trendzie
bocznym lub zakres jej waha+ jest coraz w"#szy albo jedno i drugie. Ze zbie#no$ci! nie
wi!#e si" konkretna regu*a decyzyjna. Jest ona cz"$ciej wykorzystywana jako sygna*
ostrzegawczy mówi!cy o tym, #e nast"puje zmiana w kierunku lub sile trendu.
Rozbie#no$- z kolei odnosi si" do linii dwóch wska4ników, które oddalaj! si" od siebie,
jak na przyk*ad wtedy, gdy zwi"ksza si" odst"p pomi"dzy liniami dwóch $rednich
krocz!cych. Rozbie#no$- opisuje te# sytuacje, w których cena i wska4nik pod!#aj!
w przeciwnych kierunkach, i w*a$nie to jej zastosowanie jest najpopularniejsze
i najbardziej przydatne. W szczególno$ci wska4niki impetu tak interpretuj! cz"$ci
sk*adowe s*upka cenowego, #e zwracaj! stop" zmian ceny, a nachylenie linii tego
wska4nika stanowi wyrafinowan! miar" si*y trendu. Kiedy cena nadal ro$nie (osi!gaj!c
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
Rozdzia# 4: Systematyczna gra przy u%yciu wska&ników
91
coraz to nowe szczyty), podczas gdy wska4nik momentum zaczyna spada- (ró#nica
pomi"dzy kolejnymi szczytami zmniejsza si"), wtedy nast"puje rozbie#no$- ceny
i wska4nika.
Rozbie#no$- jest jednym z niewielu wska4ników wyprzedzaj!cych analizy technicznej
i czym$, co powiniene$ traktowa- jako ostrze#enie przed potencjaln! zmian! trendu,
chocia# z tym wska4nikiem, jak i ze wska4nikiem zbie#no$ci, nie wi!#e si" #adna
jednoznaczna regu*a decyzyjna.
Ustalanie historycznych
poziomów odniesienia
Niektóre cechy wykresów cenowych stanowi! w*a$ciwo$ci typowe tylko dla wykresów,
a nie wynikaj! z interpretacji wska4ników. Ka#dy szereg cenowy charakteryzuje si"
maksimum i minimum globalnym, czyli najwy#szym szczytem i najni#szym do*kiem
w historii notowa+. Pod wzgl"dem technicznym dane te nie s! wska4nikami samymi
w sobie, lecz mog! by- pomocne w okre$laniu przysz*ych zachowa+ cen. Zapewne
s*ysza*e$ sformu*owania „poziom najwy#szy od 52 tygodni” lub „poziom najni#szy
od 52 tygodni”, co oznacza, #e cena osi!gn"*a najwy#sz! lub najni#sz! warto$- od roku.
Nowy szczyt lub do*ek w uj"ciu rocznym nie ma #adnej warto$ci analitycznej — chyba
#e jest to jednocze$nie najwy#sza lub najni#sza warto$- od pocz!tku notowa+. Ta historyczna
warto$- maksymalna lub minimalna jest wi"c warto$ci! globaln!, która zaczyna pe*ni-
rol" nowego poziomu odniesienia.
Przyk*adem historycznego poziomu odniesienia jest najwy#szy w historii poziom
indeksu S&P 500, który wynosi* w marcu 2000 roku 1553,11 punktu i zosta* pobity
dopiero w pa4dzierniku 2007 roku, osi!gn!wszy 1565,42 punktu. Innym przyk*adem
mo#e by- kurs z*ota, które poziom historyczny zanotowa*o w styczniu 1980 roku,
kiedy to jego cena wzbi*a si" do 850 dolarów za uncj" i pozostawa*a historycznym
poziomem odniesienia a# do 2008 roku.
Jak wida- na tych przyk*adach, je$li cena odnotuje najwy#szy lub najni#szy poziom
w historii, a nast"pnie trend si" odwróci, mog! min!- lata, zanim znów je osi!gnie lub
pobije. Tymczasem pojawiaj! si" lokalne szczyty i do*ki, które same w sobie zaczynaj!
stanowi- pewne poziomy odniesienia. W momentach, w których si" pojawiaj!, mog!
wydawa- si" „historyczne”. Po odbiciu ceny od nowo uformowanego dna gracze
wahaj! si", czy prze*ama- to wsparcie, czy nie. Kiedy jednak to nast!pi, cena pikuje
do nowego do*ka. To samo dzieje si" w przypadku ustalania si" nowych szczytów.
Realizacja zysków w chwili osi!gni"cia przez cen" nowego szczytu powoduje, #e kurs
spada, a traderzy wahaj! si" przed prze*amaniem si" na jeszcze wy#szy „historyczny”
poziom. Historyczne poziomy cen przyci!gaj! jak magnes traderów, którzy chc! je
prze*ama-, ale jednocze$nie stanowi! swoiste bariery. Przed*u#aj!ce si" wahanie
inwestorów, gdy cena zbli#a si" do „historycznego poziomu”, $wiadczy o tym, #e s!
oni w pe*ni $wiadomi tego faktu.
Poziomy historyczne s! zarówno przyczyn!, jak i skutkiem dziwnego zachowania si"
wska4ników. Je$li rosn!ca $rednia krocz!ca nagle z niewyja$nionych powodów ulega
coraz wi"kszemu sp*aszczeniu, zwi"ksz zakres przedzia*u czasowego, w jakim badasz
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
92
Cz"!( II: Umys#owy podk#ad pod analiz" techniczn$
zmienno$- cen, aby sprawdzi-, czy cena aby nie zbli#a si" do historycznego poziomu
odniesienia. Rynek b"dzie testowa* ten poziom. Je$li próba wybicia si" nie powiedzie,
spodziewaj si" korekty lub nawet odwrócenia trendu. Je$li nast!pi prze*amanie,
powiniene$ oczekiwa-, #e wzrost kursu przyspieszy (co b"dzie odzwierciedla* wy#szy
wska4nik impetu), a w zwi!zku z tym mo#esz liczy- na lukratywny interes. W rozdziale 13.
poznasz wi"cej szczegó*ów na temat wska4nika impetu.
Selekcja wska&ników
Dobre wie$ci s! takie, #e wszystkie wska4niki si" sprawdzaj!, przynajmniej od czasu
do czasu. Grednie krocz!ce dzia*aj! (patrz rozdzia* 12.). Wybicie z kana*u trendu dzia*a
(patrz rozdzia* 11.). Granie w przedziale czasowym od 3 do 5 dni z wykorzystaniem
analizy wykresów $wiecowych sprawdza si" (patrz rozdzia* 8.). Ale wska4niki tylko
wskazuj
. One nie dyktuj! przysz*ych poziomów cen.
Zarówno pocz!tkuj!cy, jak i starzy gie*dowi wyjadacze zapominaj! o ograniczeniach
zwi!zanych ze wska4nikami. Kr!#! historie, #e analitycy techniczni poszukuj! Gwi"tego
Graala, czyli jednego doskona*ego wska4nika (lub kombinacji kilku), który by*by
niezawodny w 100%. Taki wska4nik nie istnieje. Jednym z powodów, dla których on
nie istnieje, jest fakt, #e Ty ró#nisz si" od innego gracza. Co równie wa#ne, i Ty zmieniasz
si" z czasem. Wska4nik, którego u#ywa*e$ 10 lat temu, gdy# zapewnia* spore zyski,
teraz mo#e wi!za- si" dla Ciebie ze zbyt du#ym ryzykiem. Innymi s*owy, wska4nik
jest tylko tym, czym si" stanie w Twoich r"kach — okre$la go sposób, w jaki Ty go
wykorzystasz.
Jest taki stary dowcip, #e „je$li dasz 12 analitykom technicznym jeden wska4nik, to po
roku otrzymasz dwana$cie ró#nych wyników finansowych”. Sposób u#ycia przez Ciebie
wska4nika nie jest wyznaczony przez sam wska4nik, ale przez zasady, których przestrzegasz
podczas obrotu. Wska4niki i regu*y gry gie*dowej *!czy taka relacja, jaka *!czy jajko
i kur" — nie wiadomo, co z czego si" wzi"*o. Cechy wska4ników nie stanowi! jedynych
kryteriów ich selekcji i u#ycia. Nale#y w tym procesie wzi!- tak#e pod uwag" zasady,
wedle których wska4nik ten b"dzie sprawdza* si" w Twoim przypadku.
Przyk*adowo, lubisz korzysta- z danego wska4nika, ale wiesz, #e generuje zbyt wiele
sygna*ów do przeprowadzenia transakcji w ustalonym przedziale czasowym, wi"c nie
przeprowadzasz jej za ka#dym razem. Z kolei inny gracz mo#e zmodyfikowa- sygna*y
tego samego wska4nika poprzez powi!zanie go z innym, tak by realizowa- tylko te
transakcje, których timing jest okre$lony przez oba wska4niki. Trader ten nie lekcewa#y
wi"c jakichkolwiek sygna*ów, nadrabiaj!c to w*asnym os!dem. O pos*ugiwaniu si"
kilkoma wska4nikami jednocze$nie mówi" w rozdziale 16.
Modyfikowanie wska4ników poprzez stosowanie si" do okre$lonych zasad jest zawsze
lepsze ni# ignorowanie sygna*ów. Je$li zaczniesz podejmowa- decyzje na chybi* trafi*,
uwzgl"dniaj!c tylko wybrane wskazania, $ci!gniesz na siebie niedol". Pozwalasz, by
wkrad*y si" emocje, a co wi"cej, nie osi!gn!wszy spodziewanych zysków, ca*! win"
zrzucisz na wska4nik. Na szcz"$cie, wska4niki s! dosy- elastyczne. Mo#esz je dostosowa-
do swojego stylu gry, mi"dzy innymi do cz"stotliwo$ci zawierania przez Ciebie transakcji.
W pos*ugiwaniu si" wska4nikami chodzi o analiz" ruchów cenowych. W pos*ugiwaniu
si" zasadami chodzi o Ciebie i Twoj! odporno$- na ryzyko. Zasady wi"c musz! by-
odpowiednio zaadaptowane do wska4nika, który wybierzesz. Krótko mówi!c, nie wybieraj
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
Rozdzia# 4: Systematyczna gra przy u%yciu wska&ników
93
wska4ników, za którymi nie nad!#asz, jak na przyk*ad wska4nika impetu, który generuje
ok. 10 sygna*ów w miesi!cu, podczas gdy Ty nie masz czasu ani ochoty na przeprowadzanie
takiej liczby transakcji.
Optymalizacja, czyli poddawanie
wska&ników próbie
Pierwszym krokiem na drodze do przekonania si", czy wska4nik b"dzie odpowiedni dla
Ciebie, jest sprawdzenie, jakie generowa*by sygna*y w sytuacjach gie*dowych z przesz*o$ci.
Spodziewasz si" tego, #e formacje cenowe b"d! si" powtarza*y, bowiem psychologia
t*umu ulega wielkim przemianom. Optymalizacja jest procesem testowania pewnej
hipotezy na podstawie danych z przesz*o$ci (analiza danych historycznych, analiza
wsteczna) w celu okre$lenia parametru, który najlepiej pasowa* do danej sytuacji.
W praktyce analitycznej terminów optymalizacja i testowanie wsteczne u#ywa si" zamiennie.
Optymalizacja jest „z*em koniecznym”, poniewa# gdy zaczynasz gra- na nowym
instrumencie finansowym, nie wiesz, z jakich wska4ników w tym przypadku korzysta-
ani jakie parametry dla nich ustali-. Zgodnie z podej$ciem empirycznym powiniene$
wypróbowa- wiele wska4ników przy wielu ró#nych parametrach i przekona- si", która
kombinacja przynosi najlepsze rezultaty.
Wed*ug mnie optymalizacja jest „z*em”, poniewa# zdrowy rozs!dek podpowiada Ci,
#e warunki nigdy si" nie powtarzaj!, wi"c to, co sprawdza*o si" kiedy$, niekoniecznie
musi zadzia*a- w przysz*o$ci. Testy wsteczne maj!ce na celu znalezienie dobrych
wska4ników i ustalenie optymalnych parametrów daj! Ci poczucie dok*adno$ci
i wiarygodno$ci, a to niemal zawsze jest poczucie z*udne. Poni#ej znajdziesz jeszcze
wi"cej informacji na ten temat.
Opracowywanie optymalizuj%cego
testu wstecznego
Analiza wsteczna jest cennym -wiczeniem, które pozwala oceni- potencja* niezawodno$ci
danego wska4nika, kiedy nie masz pewno$ci, czy on w ogóle zadzia*a. Analiza wsteczna
jest po prostu lepsza ni# wizualne porównywanie rozmaitych przebiegów wska4nika
na wykresie.
Najpopularniejszym sposobem do poddanie próbie wska4ników, którymi si"
pos*ugujesz przy grze na Twoich instrumentach finansowych, jest proste przecinanie
przez cen" linii $redniej krocz!cej. Celem takiej analizy wstecznej jest znalezienie
warto$ci x, czyli liczby dni dla $redniej krocz!cej stanowi!cej d*ugo$- okresu, w którym
mo#na realizowa- najwy#sze zyski przy wykorzystaniu tej regu*y przecinania si" (patrz
rozdzia* 12.). Oto jak formalnie wygl!da hipoteza: „Je$li kupisz akcje spó*ki XYZ za ka#dym
razem, gdy ich cena przekroczy poziom x-sesyjnej $redniej krocz!cej, a sprzedasz za
ka#dym razem, gdy cena ta spadnie poni#ej tego poziomu, to wówczas b"dziesz pos*ugiwa*
si" spójn! i wiarygodn! zasad! transakcyjn!”.
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
94
Cz"!( II: Umys#owy podk#ad pod analiz" techniczn$
Prawie ka#dy komputerowy program analityczny umo#liwia testowanie i znalezienie
optymalnej $redniej krocz!cej w kilka minut. W moim przypadku wygl!da*o to tak, #e
przeanalizowa*am za pomoc! aplikacji przebieg $rednich krocz!cych, pocz!wszy od
10-sesyjnej, a sko+czywszy na 50-sesyjnej, w okresie ostatniego tysi!ca sesji, aby przekona-
si", która zapewnia*a osi!gni"cie najwy#szych zysków przy grze na akcjach XYZ.
Bra*am tak#e pod uwag" tylko strategie gry d*ugiej, chocia# mo#esz równie# testowa-
wyniki wska4ników z uwzgl"dnieniem gry krótkiej (czyli sprzeda#y krótkiej, która
polega na tym, #e sprzedajesz dzisiaj instrumenty, których nie posiadasz, w celu ich
pó4niejszego odkupienia po ni#szej cenie).
1
W tabeli 4.1 zawarte s! trzy najlepsze
wyniki, jakie otrzyma*am.
Tabela 4.1. Wyniki z analizy wstecznej przeci'cia (redniej krocz)cej przez cen' akcji spó+ki XYZ
Liczba sesji uwzgl'dnionych
w (redniej krocz)cej
4redni zysk/strata (USD)
Zysk wzgl'dny
Liczba transakcji
10
1,56
68,60%
178
31
3,02
59,34%
32
35
3,32
61,69%
47
Tabela 4.1 pokazuje, #e gdyby$ by* sk*onny do przeprowadzenia 178 kompletnych
transakcji w okresie tysi!ca sesji, czyli kupowa*by$ i sprzedawa* $rednio co dwa
tygodnie, to pos*uguj!c si" 10-sesyjn! $redni! krocz!c!, zarobi*by$ 68,6%. Czy to dobry
wynik? Jednym ze sposobów na sprawdzenie tego jest porównanie tej strategii do strategii
„kup i trzymaj”, a wi"c takiej, wedle której kupujesz w pierwszym dniu, a sprzedajesz
zaraz po up*yni"ciu 1000 dni. W tym przypadku program analityczny zwróci* wynik
na poziomie 43,4%, a wi"c za ca*y ten trud obracania akcjami zyska*e$ dodatkowe 25,2
punktu procentowego, a wi"c zarobi*e$ o 58% wi"cej. Na 10 000 z* zyska*by$ dodatkowo
2520 z*. Ale czy aby na pewno? Nie uwzgl"dni*am w tej kalkulacji kosztów transakcyjnych,
czyli prowizji dla maklera, i innych op*at.
Zawsze bierz pod uwag" wyniki na danym wska4niku po potr!ceniu kosztów transakcji.
Koszty transakcyjne zmniejszaj! zyski wynikaj!ce z dokonania udanej transakcji.
Koszty te obejmuj! op*aty i prowizje, spread kursowy, a tak#e koszty alternatywne,
wynikaj!ce na przyk*ad z konieczno$ci przeprowadzenia transakcji po cenie otwarcia
(poniewa# Twój wska4nik wygenerowa* sygna* dopiero na zamkni"ciu z dnia
poprzedniego) lub z tego, #e na pulpicie Twojej platformy transakcyjnej wy$wietla si"
nieprawid*owa cena. Wzi"cie pod uwag" tych „reduktorów” robi wielk! ró#nic" przy
porównywaniu wska4ników, gdy# mo#e si" okaza-, #e regu*a rzekomo generuj!ca zyski
jest tak naprawd" regu*! strat.
Po wprowadzeniu do analizy danych z tabeli 4.1 dodatkowego czynnika w postaci kosztów
transakcyjnych okazuje si", #e optymalnym wska4nikiem jest 31-sesyjna $rednia krocz!ca.
1
W Polsce, jak i ca*ej UE, sprzeda# krótka podlega wysokim obostrzeniom. Instrumenty finansowe
zazwyczaj po#ycza si" od innego podmiotu, sprzedaje, odkupuje po ni#szej cenie, a nast"pnie
zwraca. Drobni inwestorzy indywidualni nie maj! mo#liwo$ci takiej gry — przyp. t$um.
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
Rozdzia# 4: Systematyczna gra przy u%yciu wska&ników
95
Dopracowanie testu wstecznego
W testach wstecznych prostego przeci"cia ceny i $redniej krocz!cej, których wyniki
zawar*am w tabelach 4.1 i 4.2, wzi"*am pod uwag" tylko jedno kryterium doboru
wska4nika — wzgl"dny, procentowy zysk. Jednak wzgl"dny zysk nie jest jedynym
celem naszej gry. Gdyby tak by*o, mog*aby si" zdarzy- sytuacja, kiedy jeste$ sk*onny
zaakceptowa- wygran! na dziesi"ciu transakcjach, trac!c na stu innych. Te dziesi"-
zwyci"skich transakcji mo#na by porówna- do dziesi"ciu idealnych okazji do oddania
strza*u, by trafi- w $rodek tarczy — to dziesi"- strza*ów, które rekompensuj! straty na
setce pozosta*ych, które nie trafi*y w ogóle w tarcz". Ty jednak poszukujesz sposobów
na systematyczn! gr", a nie na z*apanie 10 okazji, które mog! si" nie powtórzy- w ci!gu
kolejnego tysi!ca sesji. Dlatego te# musisz przywi!zywa- wag" do stosunku liczby
udanych transakcji do liczby transakcji, na których ponios*e$ straty. Chcesz jak najmniej
transakcji, na których tracisz, i jak najwi"cej tych, które przynosz! Ci zysk. Jednocze$nie
musisz pilnowa-, #eby $redni zysk z udanych transakcji by* wi"kszy od $redniej straty
z transakcji nieudanych.
Tabela 4.2. Wyniki z analizy wstecznej przeci'cia (redniej krocz)cej przez cen' akcji spó+ki XYZ
z uwzgl'dnieniem kosztów transakcyjnych w wysoko(ci 10 USD/transakcj'
Liczba sesji uwzgl'dnionych
w (redniej krocz)cej
4redni zysk/strata (USD)
Zysk wzgl'dny
Liczba transakcji
10
0,36
28,60%
178
31
2,70
49,34%
32
35
2,10
31,69%
47
Tym razem przeanalizowa*am przypadki dokonywania transakcji na podstawie sygna*ów
generowanych przez dwie przecinaj!ce si" $rednie krocz!ce. Moim celem by*o
uzyskanie dwóch najlepszych wyników. Sformu*owana przeze mnie hipoteza brzmia*a:
„Je$li kupi" akcje spó*ki XYZ za ka#dym razem, gdy krótkoterminowa $rednia krocz!ca
przetnie od do*u d*ugoterminow! $redni! krocz!c!, i sprzedam, gdy krótkoterminowa
$rednia krocz!ca przetnie od góry d*ugoterminow! $rednia krocz!c!, b"dzie to spójna
i wiarygodna zasada transakcyjna”.
Tak jak w przypadku dwóch poprzednich testów (tabele 4.1 i 4.2), nakaza*am programowi
uwzgl"dnienie tylko gry d*ugiej (kupowanie taniej, sprzedawanie dro#ej). Okres
analizy obejmowa* 1000 poprzednich sesji, krótkoterminowe $rednie krocz!ce to
wszystkie $rednie od 1-sesyjnej do 20-sesyjnej, a d*ugoterminowe to wszystkie $rednie
od 21-sesyjnej do 100-sesyjnej. Za*o#y*am tak#e koszty transakcyjne w wysoko$ci
10 dolarów na transakcj". W tabeli 4.3 zawar*am wyniki analizy.
Tabela 4.3. Wyniki z analizy wstecznej przeci'cia si' dwóch (rednich krocz)cych ceny akcji
spó+ki XYZ
Krótkoterminowa (rednia
krocz)ca/ D+ugoterminowa
(rednia krocz)ca
Zysk
wzgl'dny
Liczba
transakcji
Stosunek liczby
udanych transakcji
do nieudanych
Stosunek
(redniego zysku
do (redniej straty
wersja 1.: 10/73
58,60%
8
6/2
1,75
wersja 2.: 5/10
63,48%
147
47/100
0,56
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
96
Cz"!( II: Umys#owy podk#ad pod analiz" techniczn$
Kolumna zysku wzgl"dnego pokazuje, #e pierwsza wersja kombinacji dwóch $rednich
krocz!cych zwraca mniejsze zyski ni# wersja druga, ale za to wymaga przeprowadzenia
zaledwie o$miu transakcji w ca*ym okresie. Wersja pierwsza ma równie# lepszy
stosunek transakcji udanych do nieudanych, a tak#e wy#szy stosunek $rednich
zysków do $rednich strat. Wi"kszo$- inwestorów skupi si" na lepszym stosunku udanych
do nieudanych transakcji, preferuj!c te# mniejsz! liczb" transakcji i wy#szy stosunek
$rednich zysków do strat na rzecz nieco ni#szego zysku wzgl"dnego.
Testowanie wsteczne nigdy nie zapewnia jednego superwska4nika, przy którym nie
trzeba my$le-. Nawet je$li uwzgl"dnisz koszty transakcyjne i nadzwyczajne, to nadal
zostaje Ci wzi"cie pod uwag" liczby koniecznych do przeprowadzenia transakcji,
stosunku transakcji udanych do nieudanych oraz relacji $rednich zysków z transakcji
do $rednich strat z transakcji. Prawie nigdy nie znajdziesz parametrów dla wska4nika,
które spe*nia*yby te wszystkie kryteria jednocze$nie.
Naprawiamy wska&nik
Wyniki uzyskane przy testowaniu wstecznym dwóch przecinaj!cych si" $rednich
krocz!cych zawarte w tabeli 4.3 pokazuj!, na jakie problemy mo#na si" zazwyczaj natkn!-
przy dokonywaniu takiej optymalizacji. Poni#ej szczegó*owo omawiam te kwestie.
Zbyt du(a liczba transakcji
Niektóre parametry wska4ników wymagaj! tego, by$ dokonywa* takiej liczby transakcji,
na któr! akurat nie mo#esz sobie pozwoli- ze wzgl"dów czasowych. Dlatego te# musisz
wprowadzi- korekty do wska4nika w ten sposób, by wskazywa* mniejsz! liczb" transakcji
koniecznych do przeprowadzenia, nara#aj!c jak najmniej na szwank potencjalne zyski
z udanych transakcji. Jedn! z nich jest taka modyfikacja sygna*ów kupna/sprzeda#y, aby
program analityczny generowa* je tylko wtedy, gdy cena osi!gnie poziom o x procent
wy#szy lub ni#szy od $redniej krocz!cej lub gdy cena b"dzie na wy#szym lub ni#szym
poziomie od $redniej krocz!cej przez y jednostek czasu. Wi"kszo$- wska4ników dopuszcza
u#ywanie takich filtrów.
Nieudane transakcje
Jednym z najlepszych sposobów na ograniczenie liczby nieudanych transakcji jest
do*!czenie wska4nika potwierdzaj!cego, na przyk*ad wska4nika impetu. Z mojego
w*asnego do$wiadczenia mog" powiedzie-, #e rzeczywi$cie dodanie 12-sesyjnego
wska4nika impetu ogranicza liczb" transakcji o 30 do 50% bez konieczno$ci po$wi"cania
znacz!cych zysków. Ponadto transakcje odrzucane na podstawie wska4nika
potwierdzaj!cego impet rynkowy s! w wi"kszo$ci transakcjami nieudanymi, tote#
poprawia si" stosunek $rednich zysków z transakcji do $rednich strat.
Ponowne zastosowanie wska&nika
Twoje zadanie nie ko+czy si" na ustaleniu parametrów dla Twoich wska4ników. Testy
wsteczne s! hipotetyczne. Tak na dobr! spraw", to nie dokona*e$ tych transakcji. Aby
nieco bardziej zracjonalizowa- wyniki optymalizacji wska4nikowej regu*y transakcyjnej,
przetestuj najpierw regu*" w jednym przedziale czasowym (na przyk*ad 1000 sesji),
a nast"pnie zastosuj j! do innego, wcze$niejszego okresu (powiedzmy, 500 dni).
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
Rozdzia# 4: Systematyczna gra przy u%yciu wska&ników
97
Je$li wyniki z analizy regu*y w nowym okresie nie ró#ni! si" zbytnio od wyników
uzyskanych za pierwszym razem, mo#na uzna-, #e regu*a jest solidna, to znaczy
sprawdza si" w ró#nych warunkach.
Szacujemy ryzyko optymalizacji
Wad! testowania wstecznego jest to, #e parametr idealny dla wska4nika dotyczy* tylko
okresu przesz*ego. Krytycy twierdz!, #e nawet je$li wska4nik okazuje si" solidny na
podstawie dodatkowej analizy 500 sesji poza pierwotnym okresem, to ju# po po*!czeniu
tych dwóch okresów i przebadaniu wska4nika w okresie tysi!ca pi"ciuset sesji
dostaniemy ca*kowicie inny wynik. Mo#na zwariowa-, poddaj!c wska4niki w kó*ko
testom wstecznym, a i tak nigdy nie znajdzie si" parametru, dla którego wska4nik
zwraca podobne wyniki.
Niska wiarygodno$- spada jeszcze bardziej, je$li na*o#ysz na wska4nik filtry. Nazywa
si" to dopasowywaniem krzywych, czyli manipulacj! sprawiaj!c!, #e wska4nik idealnie
pasuje do danych historycznych. Prawdopodobie+stwo niezawodno$ci tego wska4nika
w przysz*o$ci jest niskie z uwagi na dynamiczny, zmienny charakter rynku.
Nie licz na to, #e odkryjesz magiczn! liczb" pasuj!c! do Twojego wska4nika. Na dobr!
spraw", mo#esz pos*ugiwa- si" ustawieniami domy$lnymi dla parametrów podawanymi
w ksi!#kach lub uwzgl"dnianymi w oprogramowaniu — i to bez szkody dla Twoich
wyników finansowych. Oczywi$cie pod warunkiem, #e Twoje wska4niki s! odpowiednie
dla instrumentów, którymi obracasz, a zasady, które ustali*e$, s! przez Ciebie
konsekwentnie przestrzegane.
Kup ksi
ąĪkĊ
Pole
ü ksiąĪkĊ
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
informatyka excel 2010 pl cwiczenia praktyczne dla bystrzakow colin banfield ebook
informatyka komputer dla seniorow informatyka dla bystrzakow nancy c muir ebook
podstawowe informacje o analizie technicznej (power point)
poradniki wino dla bystrzakow ed mccarthy ebook
psychologia budowanie pewnosci siebie dla bystrzakow kate burton ebook
poradniki poker dla bystrzakow richard d harroch ebook
informatyka php 5 narzedzia dla ekspertow dirk merkel ebook
informatyka postgresql receptury dla administratora simon riggs ebook
poradniki nadcisnienie dla bystrzakow alan l rubin ebook
psychologia seks dla bystrzakow ruth k westheimer ebook
psychologia inteligencja emocjonalna dla bystrzakow steven j stein ebook
informatyka word i excel dla seniorow magdalena gunia ebook
jezyki obce hiszpanski dla bystrzakow susana wald ebook
jezyki obce niemiecki dla bystrzakow paulina christensen ebook
jezyki obce gramatyka angielska dla bystrzakow lesley j ward ebook
poradniki akwarium slodkowodne dla bystrzakow maddy hargrove ebook
poradniki zarzadzanie projektami dla bystrzakow stanley e portny ebook
poradniki trening psow dla bystrzakow jack volhard ebook
więcej podobnych podstron