POLSKA SOCJOLOGIA

HUMANISTYCZNA

FLORIAN
ZNANIECKI

-

Twórca polskiej socjologii akademickiej. Jego prace są znane

w świecie, szczególnie w USA, gdzie mieszkał i pracował

przez wiele lat. Był jednym z głównych przedstawicieli

socjologii humanistycznej. Międzynarodową sławę przyniosła

mu praca napisana wspólnie z Williamem Thomasem – Chłop

polski w Europie i Ameryce.

Florian Witold Znaniecki

(ur. 15 stycznia 1882r. w Świątnikach, zm.23 marca

1958r.

w Urbana Champaign w stanie Illinois)

POLSKI FILOZOF I SOCJOLOG.

„ Humanizm i poznanie ”,

„ Miasto w świadomości jego obywateli ”,

„ Wstęp do socjologii ”,

„ Nauki o kulturze”,

„ Ludzie teraźniejsi, a cywilizacja przyszłości ”.

Twórczość:

Uważał, że humanista w swych badaniach bazuje na danych

empirycznych podobnie jak przyrodnik. Jednak w przeciwieństwie do
przyrodnika szuka porządku w jednostkach. Sformułował on pojęcie
współczynnika humanistycznego czyli tego jak fakt przedstawia się
osobnikom ludzkim, którzy go doświadczają. Wyznaczając dla siebie
rolę naukowca oddzielającego kompetencje nauk humanistycznych od
przyrodniczych, nie mógł ograniczyć się do występowania tylko w
charakterze socjologa. Cel jaki postawił sobie przekroczył siły
pojedynczego człowieka – jego system socjologii systematycznej nie
doczekał się ostatecznego opracowania.

Florian Znaniecki chciał jednoznacznie wskazać czym są fakty

humanistycznego poznania nie rezygnując przy tym z przyszłej
możliwości badania ich równie precyzyjnie jak swoje fakty badać
potrafią nauki naturalistyczne. Służyć temu miał system teoretyczny
konsekwentnie prezentowany w książkach.

Florian

Znaniecki

Pojęcie SOCJOLOGIA

HUMANISTYCZNA

powstało z inicjatywy

antypozytywizmu.

Sam termin „socjologia

humanistyczna” występuje

jedynie w Ameryce i Polsce,

w reszcie świata występuje

pod nazwą „socjologii

rozumnej”.

SOCJOLOGIA
HUMANISTYCZNA

Inaczej rozumna / antynaturalistyczna.

odrzucająca pogląd, iż rzeczywistość społeczna
jest częścią przyrody, uznaje ją jako samą sobie,
lecz powinna

być poddawana dokładnym

analizom.

1) - Nurt ten powstał na początku XX wieku,

- Socjologia humanistyczna bada to jak podmioty analizują i interpretują świat,

- Przeciwstawiała się ona socjologii pozytywistycznej.

2) Socjologia humanistyczna uważa, że nie istnieją żadne prawa kierujące życiem

społecznym,

które są podobne do praw występujących w świecie przyrody. Regularność w życiu

społecznym

tłumaczy występowaniem norm, wartości i reguł tworzonych w czasie interakcji.

Porządek

społeczny  to skutek reguł gry ustanowionych  przez ludzi.

3) Nie jest antynaturalistyczna, bo nie odrzuca konkretnych metod tylko zachowuje

ostrożność co do wyjaśniania humanistyki naukami przyrodniczymi. Należy

badać zjawiska społeczne jako występujące  w świadomości korelaty. W badaniach

humanistycznych należy przede wszystkim posługiwać się rozumieniem. Dzięki

niemu możemy dotrzeć do ludzkiej świadomości. Rozumienie ma pomóc  socjologowi

w interpretacji zachowań.  Socjolog chce dowiedzieć się jak sytuacje są definiowane

przez jednostki. Introspekcja to wgląd w siebie daje człowiekowi  wiedzę o sobie

samym.

Socjologiczne aspiracje Znanieckiego:

Wykazywał niespójność socjologii – rozdział między empirią a
teorią.

Pisał o istnieniu w socjologii „dwóch szkół” – „spekulatywnej” i
„empirycznej” – z których „pierwsza umiera stopniowo z
wycieńczenia, druga zaś jest tak przejedzona surowym
materiałem, że poważnie cierpi na niestrawność.”

Drogą wyjścia z kryzysu jest dyskusja o sprawach
fundamentalnych.

Koncepcje socjologiczne Znanieckiego :

* Znaniecki był zwolennikiem punktu widzenia, który nazwał
„

Kulturalizmem

” ,

Sądził, że socjologia powinna zajmować się wytworami kultury, ponieważ jest
ona nauką o kulturze. Kultura, która się różni nie tylko od przyrody (natury),
ale także od świadomości

jednostkowych,

* Zdaniem Znanieckiego rzeczywistość składa się z wielu porządków:
fizyczno- przyrodniczego, jak również psychicznego, społecznego i
idealnego,

*

Sformułował zasadę "

współczynnika humanistycznego

" wedle której

zjawiska społeczne

należy traktować jako przedmiot czyichś czynności.,

*

Wielki nacisk kładł na doświadczenia i poglądy jednostek,

*

Według Znanieckiego przedmiotem socjologii są układy społeczne, które

składają się z

wartości,

*

Człowiek jest podstawowym elementem każdego układu. Inne elementy,

które wchodzą

do jednego układu to wartości wtórne.

- pogląd na świat zbudowany na podstawie założeń związanych z
refleksją nad zjawiskami kultury, jak również przy okazji „konfliktu"
dwóch światopoglądów realistycznego i idealistycznego.

Dwa najistotniejsze nurty w filozofii identyfikowane jako idealizm i

realizm wydają się być niewystarczające do określenia ogólnej wizji
świata. Zjawiska kulturowe były opisywane w różnym świetle w obu
nurtach, jednakże Znaniecki uważał, że powinny być one traktowane w
odrębnych kategoriach. Nie jako ich część, ale właśnie jako osobną
całość, jako nową tradycję uprawiania filozofii. Stwierdził on, że takie
nowe spojrzenie dotyczące sposobu uprawiania filozofii doprowadzi do
pożądanych zmian i narodzenia się nowej tradycji filozoficznej.
Znaniecki uważał, iż kultura odgrywa w życiu człowieka ogromną rolę,
ma znaczący wpływ na poglądy, sposób postrzegania świata czy
hierarchię wartości, którą posługują się ludzie.

Kulturaliz
m

Wyodrębnił on cztery układy zamknięte :

CZYNY SPOŁECZNE–

najprostsze układy społeczne, takie jak prośba czy powitanie. W

każdym czynie można wyodrębnić następujące elementy: osoba, narzędzie, przedmiot,
metoda, wynik.

STOSUNKI SPOŁECZNE

– aby zaistniały, potrzebne są przynajmniej dwie osoby i platforma

stosunku. Platforma to np. obowiązki bądź przywileje.

GRUPY SPOŁECZNE

– czyli każde zmieszanie ludzi, które w świadomości tych ludzi stanowi

odrębną całość, czyli pewien układ odosobniony.

OSOBOWOŚCI SPOŁECZNE

– kształtujące się pod wpływem kręgu społecznego.

*

Znaniecki na podstawie badań określił następujące typy

osobowości:

CZŁOWIEK ZABAWY –

kształtuje się pod wpływem kręgu ludzi, którzy mają dużo czasu.

Praca dla nich to zabawa. Najważniejsze jest przestrzeganie zasad gry.

CZŁOWIEK PRACY –

kształtował się wśród ludzi zajmujących się pracą fizyczną. Traktowali

oni pracę jako źródło pieniędzy, środków do życia.

CZŁOWIEK DOBRZE WYCHOWANY –

kształtował się wśród inteligencji.

CZŁOWIEK ZBOCZENIEC

(dewiant) – czyli taki, który się wyróżnia od innych, niekoniecznie

na minus, może to być także geniusz czy artysta.

Znaniecki nie był funkcjonalistą, choć jego pojęcie systemu

społecznego miało wiele cech wspólnych.

Jego system socjologiczny jest uważany za jedno z najpełniejszych

sformułowań tzw.

Teorii czynności

.

Założenia teorii czynności:

 działania społeczne ludzi wynikają z ich świadomości samych siebie (jako
podmiotów) oraz z ich świadomości innych ludzi i sytuacji zewnętrznych
(jako przedmiotów)

 jako podmioty ludzie działają, aby urzeczywistnić swe intencje, cele,
zamiary czy zamysły używają oni odpowiednich środków, technik,
procedur, metod i narzędzi

 przebieg ich działalności jest ograniczony przez nie podlegające
modyfikacji warunki

czy okoliczności

 korzystając ze swojej woli bądź rozumu, dokonują oni wyboru, szacunku i
oceny tego,

co zrobią, robią i robili

 wszelkie badanie stosunków społecznych wymaga zastosowania
subiektywnych

technik badawczych

SOCJOLOGIA A PRAKTYKA

SPOŁECZNA:

Znaniecki podkreślał teoretyczny charakter socjologii.
Socjolog nie powinien działać pod presją praktycznych
potrzeb chwili bieżącej – należy unikać związku teorii z
normatywną spekulacją. Mimo to socjologia jest
najważniejszą ze wszystkich nauk humanistycznych ze
względu na niezmierzone możliwości zastosowania jej
wyników.
Zbyt optymistycznie oceniał przyszłość socjologii (był
pod
wrażeniem rozwoju socjologii amerykańskiej).

Szacki, Jerzy. Historia myśli socjologicznej.
Wydawnictwo Naukowe PWN: Warszawa, 2011.

Szacka, Barbara. Wprowadzenie do socjologii.
OFICYNA NAUKOWA: Warszawa, 2008, 48-50.

Malikowski, Marian i Niezgoda Marian. Badania
empiryczne w socjologii. Wyższa Szkoła Społeczno-
Gospodarcza: Tyczyn, 1997, 46-57.

Bibliografia: