Jean Maisonneuve - Rytualy dawne i wspolczesne




3. Troska o urode w przypadku operacji plastycznych.


We wszystkich epokach przy znacznym zroznicowaniu stylow w nich panujacych
czlowiek pracowal nad wygladem swego
ciala, jak okreslil P.Perrot wszelkie czynnosci zwiazane z toaleta i dbaloscia
o urode. Jesli mozna tu mowic o jakims rytuale, to przede wszystkim ze
wzgledu na reguly na poziomie prywatnym i publicznym,
ktorym te czynnosci podlegaja, oraz na system przekonan i wartosci dotyczacych
higieny, jaki rozwinal sie na przestrzeni dziejow1.




Dzisiaj kultura ciala i jego pielegnacja nabraly duzego znaczenia,
wlaczajac w tok codziennych zabiegow rozne rodzaje cwiczen (jogging, aerobic,
masaz, joga) oraz liczne kosmetyki, o ktorych juz wspominalismy, omawiajac
makijaz. Od niedawna wyrazem troski o urode sa takze zabiegi chirurgii
plastycznej, ktora stanowi odpowiedz wspolczesnej medycyny i techniki na
ludzkie pragnienie poprawienia wygladu ciala. Chirurgia plastyczna rozni
sie wyraznie poprzez swe cele koniunkturalne (chirurgia naprawiajaca
uszkodzenia powypadkowe) i scisle indywidualne (celowe upiekszanie) od
prymitywnych metod deformacji, przekluwania czy nacinania ciala, lecz wnikliwa
analiza pokazuje liczne implikacje spoleczne i kulturowe tych zabiegow
oraz obecnosc ukrytej rytualnosci. W gruncie rzeczy chirurgia plastyczna
stanowi czesc staran o podporzadkowanie sie idealnym modelom wygladu zewnetrznego2.




Zainteresowanie operacjami plastycznymi w ostatnich dwudziestu latach
wyraznie wzroslo, szczegolnie wsrod kobiet, ktore stanowia dwie trzecie
pacjentow. Jednak ciagle rosnie liczba mezczyzn i ludzi niewyksztalconych,
poddajacych sie takim operacjom. Chodzi tu w glownej mierze o dwa rodzaje
zabiegow:



upiekszajace (przede wszystkim
nos, piersi) oraz

odmladzajace (lifting twarzy,
szyi, brzucha).


Podczas gdy tatuaz wyznacza obecnie identyfikacje z jakas grupa kontestujaca
normy spoleczne lub pozostajaca poza nimi, operacje plastyczne otwieraja
z pewnoscia droge do zdobycia nowej tozsamosci, zgodnej z przyjetymi kryteriami
idealu ciala, tj. mlodosci i urody.


O poddaniu sie zabiegowi decyduje model ponadkulturowy, np. Levi-Strauss
odkryl, ze Indianie Nambikwaras posiadaja jedno slowo na okreslenie kogos
mlodego i urodziwego oraz jedno dla
powiedzenia stary i brzydki.




Wywiady przed- i pooperacyjne pokazuja, ze oczekiwane wyniki oprocz
aspektu estetycznego posiadaja rowniez aspekt spoleczny. Nowy wyglad ma
wplynac na poprawe kontaktow z innymi ludzmi lub na zmiane statusu. W ten
sposob chirurgia plastyczna stanowi w naszym spoleczenstwie rodzaj ekwiwalentu
bardzo starych form rytualnosci, a mianowicie obrzedow przejscia. Operacja
powoduje osiagniecie innego stanu,
dzialajac jak egzorcyzm - pozbawia jednostke w sposob faktyczny i symboliczny
tego, co dana osoba traktowala jako mankament lub ulomnosc. Pacjent przechodzi
ze stanu natury (niemilego i narzuconego) do stanu kultury (uznanego i
upragnionego idealu). Oznaki starzenia sie sa traktowane czesto jako skaza
i sygnal zblizajacej sie smierci, a stosowanie liftingu (porownywane z
obrzedami oczyszczenia i pokrzepienia) zdaje sie usuwac te niepokojace
objawy. Mamy w tym przypadku do czynienia z rodzajem proby bolu, przelana
krwia, lecz takze magicznym oczekiwaniem,
ktorego doswiadczaja pacjenci.




Odwolywanie sie do chirurgii pociaga za soba, oprocz rytualnosci,
specyficzna dwuznacznosc: checi upiekszenia i odmlodzenia towarzyszy czesto
uczucie skrywanej winy z powodu przekroczenia naturalnego porzadku i przeznaczenia.
Ale rowniez dzieki temu zabieg plastyczny ma zwiazek z sacrum.


1 G.Vigarello, Le propre et le sale,
Seuil. 1985.


2 Aspektom tym poswiecona jest ksiazka J.Faivre,
Psychologie et chirurgie esthetique, Maloine.


This page hosted by
Get your own Free Home
Page